معصومه صفايي
اين يك واقعيت است كه خطر شيوع بيماري فوق حاد آنفلوآنزاي طيور كه از نوع ويروس A كه N1H5 ناميده مي شود در سراسركشور وجود دارد. هر چند كه هنوز مسئولان رسما خبري مبني بر مشاهده اين ويروس در بين لاشه هاي متعددي كه در گوشه و كنار زيستگاه هاي آبي كشور پيدا مي كنند ارائه نكرده اند، اما اين ويروس كه مهمترين عامل انتشار آن پرندگان مهاجر هستند، خواه ناخواه اگر هم هنوز به كشورمان نرسيده باشد، بزودي مي رسد، چرا كه پرندگان مهاجر براي عبور از مرزها در پشت مرزها منتظر ويزا نمي مانند.
در هر حال ويروس آنفلوآنزاي طيور به كشورهاي اروپايي هم راه پيدا كرده است. متاسفانه پرندگان آلوده عرض هاي شمالي كره زمين، بخصوص منطقه سيبري، با سرد شدن هوا روانه زيستگاه هاي آبي گرمتر در عرض هاي جنوبي تر شده اند و اين سير و سياحت را طبق پيش بيني ها با توجه به مسير مهاجرت تا آفريقا هم ادامه خواهند داد. اما در اين ميان يكي از نكات درخور توجه وضعيت تورهاي پرنده نگري (Birdwatching) است كه با يك سال برنامه ريزي منتظر فصل پاييز وآغاز فعاليت هاي علمي و تفرجي شان بوده اند.
از آنجا كه ايران با بيش از 500 گونه پرنده با مجموع گونه هاي سراسر قاره اروپا به لحاظ تنوع گونه اي برابري مي كند در بسياري از موارد، مقصد تورهاي پرنده نگري از سراسر دنيا قرار مي گيرد، حتي بسياري از تورهاي داخلي كشور نيز به منظور تماشاي پرندگان به مقصد تالاب ها و درياچه ها شكل گرفته و برنامه ريزي شده اند. اما آيا با وجود شيوع ويروس كشنده آنفلوآنزاي طيور، بازار تورهاي پرنده نگري مثل سال هاي گذشته گرم خواهد شد؟ اصلا آژانس هاي مسافرتي آيا به تبليغات خود جهت جذب طبيعت گردان مشتاق ديدار پرندگان ادامه خواهند داد؟
دكتر ادهمي - پرنده شناس - كه از فعالان بخش طبيعت گردي هم هست در اين باره مي گويد: در زمينه تورهاي ورودي امسال همه چيز بازمي گردد به نظر IWRB؛ يعني دفتر جهاني بررسي تالاب ها و پرندگان مهاجر. اگر اين دفتر طبق روال سال هاي گذشته برنامه سرشماري نيمه زمستاني را كه به مدت 20 روز در ماه ژانويه همزمان در سراسر جهان به منظور بررسي تنوع، وضعيت و تعداد پرندگان مهاجر با هدف تنظيم برنامه سياستگذاري انجام مي شود، امسال هم ارائه كند و به اجرا دربياورد، قطعا تورهاي داوطلب پرنده نگري نيز با تبعيت از اين مركز از عدم وجود خطر، اطمينان حاصل كرده و براي سفر اقدام خواهند كرد، اما اگر IWRB امسال اقدامي در اين زمينه نكند، قطعا تورهاي خارجي پرنده نگري نيز نخواهيم داشت .
سال گذشته طرح سرشماري نيمه زمستاني با كمك كارشناسان هلندي در ايران نيز به اجرا درآمد. اما امسال ظاهرا نه خبري از سرشماري نيمه زمستاني ست و نه خبري از هلندي ها. پس با اين تفاسير احتمالا برپايي تورهاي پرنده نگري امسال با ترديد همراه است. البته مهندس نغمه نقي لو - مسئول روابط عمومي اكوتور ايران- مي گويد: خيلي كم پيش مي آيد كه تورهاي ورودي كه از خارج از كشور به ايران مي آيند، متقاضي ديدن پرندگان مهاجر باشند. اين تورها بيشتر به منظور ديدن پرنده هاي خاص ايران و خاورميانه عزم سفر به ايران را مي كنند كه اين تورها هم معمولا در اسفندماه برگزار مي شود. بنابراين به نظر مي رسد با توجه به پراكندگي بيشتر اينگونه ها در مناطق دشتي و كويري ايران، علاقه مندان متقاضي ورود به ايران براي ديدن پرنده ها مثل سال هاي قبل باشد .
ويروس N1H5 طبق گفته كارشناسان تنها از طريق ورود به دستگاه تنفسي، ابتلاي انسان را درپي دارد و در اين زمينه دستگاه گوارشي هيچ نقشي ندارد، بنابراين تنها بلع ويروس نمي تواند خطرناك باشد، اما تمامي بخارات متصاعد شده از بدن پرنده مبتلا به ويروس كه به دستگاه تنفسي راه پيدا كند، قطعا آلوده شدن فرد به آنفلوآنزاي فوق حاد طيور را درپي خواهد داشت، بنابراين حتي تبخير آب آلوده به اين ويروس كه از طريق تماس با مدفوع يا ترشحات پرنده مبتلا آلوده مي شود هم مي تواند افراد را در معرض ابتلا به اين ويروس قرار دهد. بنابراين حتي حضور در منطقه زيست پرنده نيز مي تواند خطرناك باشد، گرچه تماس مستقيمي بين فرد و پرنده بيمار وجود نداشته باشد. ادهمي با پرخطر خواندن سفر به مناطق زيستي پرندگان، بخصوص پرندگان مهاجر كه گستره اي وسيع از سطح كشور ما را نيز دربرمي گيرد، مي گويد: اگر قرار است تورهاي پرنده نگري برگزار شود بايد تمامي احتياط هاي لازم، مدنظر قرار گيرند. مثلا پرنده هاي ريزاندامي كه براي ديدن آنها بايد حتما وارد زيستگاه پرنده شد و در اصطلاح حتي به نيچ يا همان كنج اكولوژيكي حيوان نيز دست يافت، بهتر است از برنامه تورها حذف شود، چرا كه بازدم پرنده آلوده مي تواند با يك دم، انسان را به اين ويروس خطرناك آلوده كند. براي پرندگان بزرگ جثه اي هم كه امكان رويت آنها با استفاده از تلسكوپ و دوربين چشمي وجود دارد. البته در اين موارد اگر توريست، خارجي باشد خودش معمولا تمامي موارد احتياطي را كاملا رعايت مي كند، اما اگر تور داخلي باشد بايد موارد بسياري درنظر گرفته شود. حتي از بخشي كه رطوبت زمين بالا مي رود، پرنده نگران جلوتر نروند .
اما آيا آژانس هاي مسافرتي كه اين قبيل تورها را برگزار مي كنند، قضيه را جدي گرفته و نكات ايمني را رعايت مي كنند؟ مهندس نقي لو مي گويد: امسال ما مثل سال هاي گذشته تورهاي تماشاي پرندگان را برگزار مي كنيم، اما خيلي محدودتر از سال هاي قبل. مثلا استفاده از ماسك، چكمه و عينك را حتما در دستور كارمان قرار مي دهيم و از ورود طبيعت گردان به آب و نزديك شدن به پرندگان، موردي كه در سال هاي گذشته انجام مي گرفت، صددرصد جلوگيري خواهيم كرد. در واقع تور سرپا مي رود به منطقه زيست پرندگان و سرپا هم برمي گردد و قطعا صرف غذا و استراحت، در منطقه اي دور از زيستگاه پرندگان به انجام مي رسد .
اما با تمام اين تفاسير، ادهمي معتقد است، بهتر است از برپايي تورهاي آماتور تماشاي پرندگان امسال صرف نظر شود، چرا كه جرقه شيوع آنفلوآنزاي مرغي ممكن است تنها با يك اشتباه آغاز شود. در صورت بروز ويروس آنفلوآنزاي مرغي در كشور، ايران به منطقه اي مين گذاري شده تبديل خواهد شد و اين اشتباه ممكن است ميليون ها انسان را به كام مرگ بكشاند و اين در شرايطي ست كه هيچ يك از آژانس هاي برپا كننده تورهاي تماشاي پرندگان تصميمي مبني بر حتي تعطيلي مقطعي اين قبيل تورها ندارند.
كشور ما به دليل داشتن شرايط خاص جغرافيايي- اقليمي، نقش مهمي را در زمينه مهاجرت پرندگان ايفا مي كند، چرا كه در سمت شمال شرق درياي خزر رشته كوه اورال قرار دارد كه به صورت يك سد عمل كرده و پرنده ها را مجبور مي كند كه به سمت درياچه خزر بيايند و چون بسياري از پرنده ها نمي توانند از روي درياي خزر عبور كنند، حاشيه اين درياچه را براي مسير مهاجرت انتخاب مي كنند و لازم است كه در چند ايستگاه استراحت داشته باشند و تجديدقوا كنند كه به نظر مي آيد اولين توقفگاه آنها تالاب آلماگل و آجي گل باشد. بعد از آن تالاب ميانكاله كه متاسفانه در حال حاضر وضعيت زياد خوبي ندارد و بعد تالاب انزلي ست. پس از استراحت در اين مناطق آنها معمولا مسيرشان را ادامه داده، به اطراف درياچه نمك و بخش آب هاي رودخانه جاجرود مي روند و بعد از آن تعداد زيادي به طرف فلات مركزي رفته و در آنجا پراكنده مي شوند و به اطراف درياچه هاي بختگان، پريشان، هامون و حتي قشم و به حاشيه خليج فارس مي روند، بنابراين تقريبا زيستگاه هاي سراسر ايران در معرض خطر جدي ابتلا به ويروس آنفلوآنزاي فوق حاد طيور قرار دارند و در اين ميان بيش از صيادان تفريحي و طبيعت گردان، مردم محلي در معرض خطر ابتلا به اين ويروس قرار دارند؛ بخصوص صيادان فصلي كه صيد پرندگان و فروش آنها منبع درآمد زمستاني شان را شامل مي شود. هر چند كه صيد پرنده از سوي سازمان حفاظت محيط زيست ممنوع شده باشد، اما صرف نظر كردن از درآمد قابل توجه براي مردم محلي كار آساني نيست، حتي اگر جانشان در خطر باشد.

نگرش جذاب
تماشاي پرندگان يكي از جذاب ترين شاخه هاي اكوتوريسم در سطح جهاني ست ، به طوري كه در اروپا عده زيادي از كارشناسان و علاقه مندان در حرفه پرنده نگري فعاليت مي كنند.ايران نيز به لحاظ كثرت تنوع گونه اي در پرندگان مركز بسيار خوبي براي تماشاي پرندگان محسوب مي شود. در كشور ما با وجود آنكه به اندازه اروپا چيزي در حدود 500 گونه پرنده ديده شده است، اما پرنده نگري جايگاه واقعي خود را باز نيافته و متاسفانه تنها گردشگران خارجي به تعداد زياد براي ديدن اين جانوران به كشورمان مي آيند.

عكس  هاي برگزيده 2005 مجله حيات وحش BBC و موزه تاريخ طبيعي لندن/مانوئل پرستي از ايتاليا سارها كه درجمعيت انبوه هر ساله بر فراز رم به پرواز درمي  آيند، مورد حمله يك شاهين قرار گرفته  اند.
مارتين ايزن هاور از آلمان / عكس در هوكايدو ژاپن گرفته شده، دما حدود 20- درجه سانتي گراد است. اين درياچه نسبتا گرم محل زمستانگذراني قوهاست.
مارتين كلبك از انگلستان‎/ عكس در صبح روز تولد مارتين در كنيا گرفته شده. كوه كليمانجارو در فاصله 40 كيلومتري با رودهاي يخي از پارك ملي آمبوزلي پيداست.

بعد از مدت  ها دوري از وحش، يكي از شهرهاي مركزي و پرهياهوي جهان شاهد لانه  گزيني و جوجه  آوري پرندگان شكاري در محدوده شهري ست.
خانواده  اي كوچك از شاهين  هاي خالدار در نزديكي سد ميلينوم واقع در جنوب شرق لندن در محدوده  اي پرتردد كشف شده  اند و اين در حالي بود كه تنها چند هفته از كشف خانواده  اي ديگر از شاهين  ها كه داراي سه فرزند هم بودند و در با  لاي برجي در مركز لندن لانه داشتند، مي  گذرد و بلافاصله بعد از آن هم شيشه  شورها در حين كار يك جفت دليجه را يافتند كه هنوز تخم  هايشان جوجه نشده بود.زيستگاه طبيعي شاهين  ها معمولا به مناطق ساحلي و صخره  هاي بلند محدود مي  شود، اما به نظر مي  رسد آنها خيلي خوب با زندگي شهري سازش پيدا كرده  اند و باتوجه به اينكه كمتر از 20سال قبل جوجه  آوري شكاري  ها به طور كلي از سطح انگلستان رخت بربسته بود، اين يافته  ها خيلي دلگرم  كننده است.اگرچه دليجه ها بيشترين جمعيت پرنده شكاري را در سطح اروپا دارند، اما پايگاه جديد آنها در لندن باتوجه به افت شديد جمعيت آنها در سطح انگلستان بسيار در خور توجه است.علاقه  مندان و حافظان طبيعت از اينكه مي  توانند اين پرنده  ها را براحتي از نزديك ببينند و حتي در كنارشان زندگي كنند، خيلي خوشحال هستند.راستي گيج -كانديداي رياست حيات وحش لندن- در اين باره مي  گويد: درست است كه اين مسئله خيلي هيجان  انگيز و در عين حال عجيب است، اما ما بايد تا آنجا كه مي  توانيم در گذران زندگي اين پرنده  ها به آنها كمك كنيم .

آخرين رقم اعلام شده از سوي مقامات استراليايي، حاكي از به گل نشستن 60 نهنگ در ساحل خليج ماريون واقع در تاسمانيا است.در پي به گل نشستن وال  ها در سه گروه جداگانه، نيروهاي امداد و نجات كه جمعي از كارشناسان و علاقه  مندان حيات وحش هستند، بسرعت خود را به سواحل اين منطقه رساندند، اما به دليل سختي دسترسي به اين سواحل و تنها از طريق قايق، نيروها خيلي دير به محل رسيدند، اما با اين حال توانستند جان چند قطعه از نهنگ  ها را نجات دهند.اين اولين باري نيست كه در سواحل تاسمانيا نهنگ  ها به طور دسته  جمعي به گل مي  نشينند. سال 1988 ميلادي نيز حدود 70 نهنگ در همين سواحل به گل نشستند و تلاش نيروهاي محلي تنها 10 تا از آنها را نجات داد.و اما علت اين قبيل خودكشي  هاي دسته  جمعي كه هر از گاهي در يكي از سواحل به وقوع مي  پيوندد؛ گروهي از دانشمندان معتقدند نقطه آغاز اين فاجعه، تعقيب طعمه  هايي ست كه از دست نهنگ  ها به خشكي مي  گريزند مثل پنگوئن  ها، شيرهاي دريايي يا فك  ها. با گريختن اين طعمه  ها به خشكي، نهنگ  ها نيز با سرعت آنها را تعقيب كرده و لحظه  اي به خود مي  آيند كه در ماسه  هاي ساحلي گرفتار شده  اند، اما چرا معمولا اين گرفتاري جمعي به وقوع مي  پيوندد؟ نهنگ اول پس از كمي تقلا و نااميدي از بازگشت به دريا، آواي كمك سر مي  دهد و از آنجا كه نهنگ  ها حيواناتي باهوش، نوع  دوست و مهربان هستند، براي كمك به دوست در  گل  ماند   شان به ساحل هجوم مي  آورند و بي  خبر از عاقبت شومي كه در انتظار آنهاست، به جمع طالبان كمك مي  پيوندند و فاجعه خودكشي دسته  جمعي نهنگ  ها را رقم مي  زنند.

اين ستون از اين پس با هــدف به رشته تحرير درآوردن گـــوشه اي از تجارب، جوانمردي ها و از خودگذشتگي هاي محيط بانان به انعكاس خاطرات، ديدگاه ها و مشكلات محيط بانان- اين پاسداران فراموش نشده ميراث طبيعي كشورمان- اختصاص خواهد يافت.
براي آغاز، خاطره اي زيبا از محيط بان حميد نوري از منطقه شكار ممنوع نشر همدان را انتخاب كرده ايم.
بهارسال۸۰ بود. طبيعت، سبزينگي خود را به مخلوفات به زيباترين شكل هديه كرده بود. از آنجايي كه تنها بازماندگان قوچ وميش وحشي در مناطق حفاظت شده در اين فصل كه امكان تعليف بره ها از هر زمان ديگر بيشتر است، زايمان مي كنند، به اتفاق عباس عابدي يكي از همكارانم براي جلوگيري از تخلفات احتمالي عازم منطقه شكار ممنوع نشر شديم. اين منطقه با مساحتي بالغ بر 6هزار و۵۰۰هكتار در 37 كيلومتري جنوب شهر همدان، منطقه كوهستاني و تپه ماهوري ست كه به سبب موقعيت طبيعي بكر و پوشش گياهي مناسب، از زيستگاه هاي اصلي قوچ و ميش استان همدان محسوب مي شود.
تقريبا اوايل صبح، ساعت 6، به منطقه رسيديم. بعد از مشورت، تصميم به كنترل ارتفاعات كيفي و چاناق كه در دل منطقه واقع است، گرفتيم. چون زايمان ها بيشتر در اين منطقه كه داراي گذرگاه هاي صعب العبور و فاقد دسترسي ست صورت مي گيرد.
متاسفانه بعضي از شكارچيان قاچاق حتي در اين فصل نيز رعايت قوانين شكار و صيد را نكرده و برعكس از سنگيني ميش هاي آبستن وعدم ايستايي نسبي آنها سوء استفاده مي كنند و راحت تر شكار خود را به دام مي اندازند. بنابراين آرام آرام و به دور از هرگونه سر و صدا، پياده به طرف ارتفاعات راه افتاديم. محو زيبايي هاي طبيعت و قدرت ايزد يكتا بوديم كه ناگهان در فاصله حدود 50 متري قوچي تنومند، اما مضطرب درحالي كه خيره به ما نگاه مي كرد را ديديم.
به ناچار سرجاي خود بي حركت نشستيم و تنها براي پي بردن به علت اضطراب قوچ به دوربين كشي پرداختيم. يك راس ميش با فاصله اي اندك از قوچ در حال زايمان بود و ما ناخواسته امنيت او را به هم زده بوديم. بنابراين براي جلوگيري از برهم زدن بيشتر آرامش، كاملا سر جاي خود ساكن شديم و با دوربين، همزمان زايمان ميش را تماشا مي كرديم.
در اين حال متوجه شديم دوقلاده گرگ هم در استتار كامل به قوچ وميش نزديك مي شوند؛ قوچ هم متوجه اين مسئله شده بود.
در گير و دار اين بوديم چگونه به قوچ و ميش كمك كنيم كه ناگهان قوچ با سرعت به طرف گرگ ها حركت كرد. كاري جز نظاره از دستمان برنمي آمد. ما شاهد يكي از زيباترين مستندهاي طبيعت بوديم.
قوچ با انگيزه گمراه كردن گرگ ها خود را تقريبا در نزديكي آنها نمايان كرد و بعد به سرعت و با سر و صداي تعمدي در خلاف جهت منطقه زايمان ميش حركت كرد. گرگ ها هم با ديدن قوچ و بدون اطلاع از زايمان ميش از دو طرف او را محاصره كرده و كم كم به آن نزديك مي شدند. حركات قوچ كاملا بيانگر گمراه كردن گرگ ها و اتلاف وقت بود و در مرحله اي حتي تا پاي شكار شدن و مرگ هم پيش رفت، اما قوچ هدف ديگري را دنبال مي كرد.
او مي خواست حتي به قميت از دست دادن جانش شرايط آرام و دور از خطري را براي ميش اش كه درحال به دنيا آوردن بره هايش بود فراهم كند.
گرگ ها هرلحظه حلقه محاصره قوچ را تنگ تر مي كردند، اما او همچنان تنها به دنبال يك چيز بود نجات جان خانواده اش.
***
تقريبا 2ساعت از شروع ماجرا گذشته بود و قوچ همچنان به سرگرم كردن گرگ ها مشغول بود. در اين سوي صحنه، ميش در آرامشي نسبي مراحل زايمان را يكي پس از ديگري طي كرد و در مدت زماني حدود يك ساعت، سه بره خود را سالم به دنيا آورد.
او پس از يك ساعت ليسيدن و انتقال بره ها به محل امن، ختم ماجرا را از ارتفاعي مشرف برصحنه قايم باشك بازي، با صداي خود به قوچ اعلام كرد. قوچ هم كه از پايان زايمان مطمئن شده بود با سرعتي وصف ناپذير در ميان صخره ها ناپديد شد و ما همچنان پس از گذشت حدود نيم ساعت از پايان صحنه در سكوتي لذتبخش مبهوت اين واقعه بوديم. تابش عمودي آفتاب كه اينك تمامي دشت و كوه را پوشانده بود، خبر از ظهر مي داد و ما در حالي كه طبق برنامه  بايد جهت سركشي از جوانب ديگر منطقه به پايين برمي گشتيم، از انديشه راز بقاي طبيعت رها نمي شديم.

حريم درهم  كوبيده طبيعت
از مجموع 720 فقره ساخت و ساز غيرمجاز لازم  التخريب در حريم سدهاي اطراف تهران تنها 45 فقره از آنها تخريب شده است.از اين 720 فقره، 370 فقره مربوط به ساخت و سازهاي غيرمجاز اطراف سد لتيان و 350 فقره مربوط به سد كرج بوده است.
يكي از معضلات عمده ساخت و سازهاي غيرمجاز علاوه بر تخريب زيستگاه  ها، ورود فاضلاب به داخل سدهاست كه به گفته پيراسته- رئيس كل محيط زيست استان تهران- تمامي فاضلاب  هاي خروجي از رستوران  هاي منطقه پلمپ شده و فاضلاب  ها با هماهنگي محيط زيست به مكان  هاي مجاز ديگر(!) تخليه مي  شود.
به گزارش ايسنا به نقل از جهانبخشي- رئيس ستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران- اختلاف نظريه  هاي كارشناسان و تناقض  هايي در مورد محل استقرار بناهاي مسكوني و تاسيسات عمومي اعتراض بسياري را برانگيخته است، به طوري كه برخي از همسايگان همواره به اين مسئله معترض بوده  اند كه چرا همسايه مجاورشان توانسته مجوز عدم تخليه از سوي وزارت را اخذ كند، اما خود وي بايد بسرعت مكان را تخليه كند و اين مسئله منجر شده تا ساكنان به يكسري خودكامگي و اقدامات خود سرانه روي بياورند كه در برخي موارد براساس كميسيون ماده 99 حتي حاضر به پرداخت هزينه  هاي هنگفت نيز شده  اند.
براساس طرح سازمان آب منطقه  اي استان تهران، از سال 76 بيش از 10 كيلومتر از بستر و حريم رودخانه  ها از طريق ميله  كوبي تعيين شد، اما متاسفانه اين ميله  كوبي  ها بعضا با اقدام ساكنان حريم  ها جابه  جا يا مورد بي  توجهي قرار گرفت.
پرورش ميگو، اشغال زيستگاه
فصل برداشت ميگو در خليج گواتر شهرستان چابهار شروع شده است.
كارشناسان شيلات از برداشت 650 تني ميگو تاكنون گزارش داده  اند و معتقدند با افزايش 35 درصدي سطح زير كشت، اين ميزان تا پايان دوره برداشت به يكهزار و 800 تن برسد. آيا براستي تخريب يك زيستگاه و اختصاص آن به مراكز پرورش ميگو براي حصول يك ماده پروتئيني براي تغذيه، ناجوانمردي در حق طبيعت نيست؟ گرچه زماني خواهد رسيد كه ظرف دريا لبريز شود، آنگاه خشم طبيعت ما را خواهد گرفت. مخالف پرورش ميگو نيستيم، اما افزايش بي  رويه و بدون ارزيابي توان اكولوژيك زيستگاه، در آينده لطمات جبران  ناپذيري را به بار خواهد آورد.

سياه  خروس پرنده  اي ست كه در كوه  هاي جنگلي و نيمه جنگلي قفقاز و تركيه زندگي مي  كند.
جنوبي  ترين حد پراكندگي اين پرنده در جهان، ارتفاعات جنوب  غربي كليبر در منطقه حفاظت  شده ارسباران است. گونه نر به رنگ سياه يكدست با يك لكه سفيد در بالاي بال و تاج قرمزرنگي روي سر مشخص مي  شود و ماده اين پرنده به رنگ قهوه  اي ست. دم بلند و چنگي شكل، آن را بسيار شبيه خروس كرده است. سياه  خروس در علفزارهاي كوهستاني بالاتر از حد رويش درختان زيست مي  كند. براي رسيدن به زيستگاه اين پرنده بايد از كليبر به سمت قله كلن حركت كرد؛ مسيري به طول 30 كيلومتر كه از سطح دريا 2 هزار و 600 متر ارتفاع دارد. يگانه زيستگاه سياه  خروس در ايران در محدوده كوه  هاي كلن و دغرون ارسباران با مساحتي در حدود 200 هكتار است.
در فصل جفتگيري، پرنده نر حرمي متشكل از سه يا چهار ماده دارد كه براي يك فصل توليدمثلي با آنهاست. پرنده ماده به طور متوسط 11 تخم مي  گذارد كه البته تنها با احتساب خوش  شانسي، سه يا چهار تا به جوجه مي  رسند.