بنيامين صدر
كوچه را به فرمان ناصرالدين شاه براي قدرشناسي از پزشك مخصوص دربار موتمن الاطبا نام نهاده اند؛ كوچه اي كه امروز از خاندان موتمن الاطبا خالي ست .
با مرگ زين العابدين موتمن، آخرين بازمانده خاندان موتمن الاطبا پزشك مخصوص ناصرالدين شاه و آموزگار پير مدرسه هاي معتبري چون البرز، دارالفنون، رازي و ايران تهران، بناي تاريخي موتمن الاطبا زين پس بدون همدم نفس مي كشد.
زين العابدين موتمن كه تا دوم آبان ماه امسال در بناي تاريخي موتمن الاطبا سكونت داشت، در سال هاي پربار عمر، با دقت از اين بناي تاريخ متعلق به دوران قاجار نگهداري مي كرد؛ بنايي كه با مرگ آخرين ساكنش در انتظار روزهاي پرهياهوي آينده است و همچنان به عنوان يكي از نمادهاي تاريخ و معماري دوران قاجار در بافت قديمي پامنار تهران خودنمايي مي كند.
خانه موتمن الاطبا همچون ديگر نماهاي تاريخي باقيمانده از دوران قاجار، شامل بخش هاي اندروني و بيروني ست كه بخش هايي از آن با گذشت زمان تغيير يافته و در محل حمام اختصاصي اين بنا، در حال حاضر يك بناي سه طبقه ساخته شده است و باغي كه در گذشته متصل به بنا بوده از كل بنا تفكيك شده و در هياهوي بافت تجاري منطقه پامنار كه از انبارهاي بزرگ تشكيل شده، جاي گرفته است.
مي گويند كه اين خانه پس از ساخت، شاه قاجار را شگفت زده كرد كه چگونه پزشك مخصوص او، خانه اي 3 اشكوبه (طبقه) ساخته و همين موضوع سبب شده تا ناصرالدين شاه اين خانه را از نزديك ببيند.
آخرين بازمانده كه بود
زين العابدين موتمن در سال 1293 در خانه پدري در پامنار به دنيا آمد.زين العابدين تحصيلات تكميلي خود را در كالج آمريكايي ها (دبيرستان البرز كنوني) در رشته ادبي به اتمام رساند. او پنج سال قبل از اينكه به استخدام رسمي وزارت فرهنگ درآيد، يعني در سال 1315، تدريس را آغاز كرد. هميشه معتقد بود كه معلمي براي او يك عشق است نه شغل. مي گفت: از كلاس پنجم ابتدايي با خودم عهد كردم كه براي هميشه يك معلم باشم .
ليسانس ادبيات انگليسي را در سال 1319 از دانشسراي عالي گرفت و در سال 1323 از دانشكده ادبيات دانشگاه تهران، ليسانس ادبيات فارسي را دريافت كرد. او در سال 1350 بازنشسته شد، اما به دليل علاقه اي كه به آموزگاري داشت، تا سال 1357 تدريس را ادامه داد. او كسي بود كه به همراه پروين گنابادي و صديق اسفندياري كتاب هاي درسي سيكل دوم را نوشت.
در طول 42 سال تدريس موتمن، شاگردان بسياري پرورش يافتند. بسياري از استادان امروز، شاگردان ديروز او هستند. كساني چون دكتر همايون كاتوزيان، دكتر محمود روح الاميني، محمدعلي سپانلو، دكتر مهدي محقق، بهرام بيضائي، خسرو سينايي، نادر ابراهيمي قاجار، احمد اشرف، عباس پهلوان، دكتر محمد شفيعي كدكني، علي دهباشي، نوذر پرنگ، داريوش آشوري، پرويز مستشيري و...
مرحوم موتمن در واپسين روزهاي عمر وصيت كرد كه كتابخانه شخصي اش پس از مرگ به كتابخانه آرامگاه صائب در اصفهان اهدا شود و در صورتي كه آنجا كتابخانه نداشت، آنها را به يك كتابخانه معتبر بسپارند.
بهرام بياني از نزديكان استاد كه وكالت انجام اين كار را به عهده دارد در مراسم تشييع جنازه و خاكسپاري او به ما گفت كه كتاب ها در زمان حيات موتمن فهرست برداري شده و بزودي آخرين خواسته او نيز عملي مي شود.
به غير از ادبيات، سفر از مهمترين علايق او به شمار مي رفت. از 16سالگي سفر را با يك چمدان و دوربين عكاسي به روستاهاي اطراف تهران و بعدها اروپا آغاز كرد. در همان سال هاي جواني نخستين كتاب خود يعني آشيانه عقاب را نوشت. اين كتاب 10جلدي، نخستين رمان تاريخي ايران به شمار مي رود و مروري بر زندگي حسن صباح است. آخرين بازمانده خانه مؤتمن الاطبا، علاوه بر ادبيات، به موسيقي نيز علاقه بسيار داشت. او دستگاه هاي موسيقي را بخوبي مي شناخت و در نواختن ني چيره دست بود.
شعر و ادب فارسي و برگي چند از دفتر زندگي از ديگر آثار مكتوب اوست.
موتمن كه نه همسري داشت و نه فرزندي در سن 91 سالگي سفر ابدي خود را آغاز كرد. هرچند كه آرامگاه خانوادگي موتمن در امامزاده عبدالله بود اما بنا به وصيت استاد، او را پنج شنبه گذشته در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاك سپردند.
بازسازي خاطره ها
در بازديد از خانه تاريخي موتمن الاطبا پزشك مخصوص ناصرالدين شاه قاجار به گواهينامه فارغ التحصيلي او از مدرسه طب دار الفنون برمي خوريم كه به امضاي آموزگاران ايراني و خارجي رسيده و در قابي كوچك كنار كتاب ها و تابلوهاي نقاشي فتحعلي خان صبا، آذين بخش اتاق هاي تو در تو و قديمي ست؛ اتاق هاي تو در توي بنايي كه باتوجه به گذشت زمان، مرمت و بهسازي آن الزامي ست؛ مرمتي كه به گفته كارشناسان دست كم 10ميليون تومان اعتبار مي خواهد و شامل مرمت بدنه هاي بنا، محوطه سازي اطراف بنا، مقاوم سازي پشت بام، ترميم ناودان ها و آبروها و همچنين مرمت و زيباسازي نماي خارجي اين بناي تاريخي ست.
استاد زين العابدين موتمن علاقه زيادي به صائب و سبك هندي در ادبيات فارسي داشت. در زماني كه او تحصيل مي كرد، معتقد بودند كه دوره صفويه دوره انحطاط ادبيات فارسي ست اما موتمن جوان وقتي كه فقط 18سال داشت با تحقيقاتي كه انجام داد، دو ساعت در مقابل استادان خود يعني ملك الشعرا بهار و بديع الزمان فروزانفر ايستاد و ثابت كرد كه امكان ندارد ادبيات در عهد صفويه كه عصر شكوه و پرورش هنر بود، از بين رفته باشد. هرچند كه نمره۱۰ نصيب تلاش هايش شد اما بعدها دكتر فروزانفر در جلسه دفاعيه پايان نامه دكتراي احسان يارشاطر، نظريه موتمن را تاييد كرد و بر آن صحه گذاشت.
علاقه او به صائب باعث تاليف كتاب هاي گلچين صائب و گوهرهاي راز از درياي انديشه صائب شد.
خانه هاي پدري
خانه هاي پدري غبار گرفته اند.خالي از آدميزاد شده اند ، انگار هيچ كس به فكر خانه هاي پدري نيست .مادر كه مرد ، همه چيز بوي غم گرفت ، رطوبت اشك خانه را پر كرد و گرد فراموشي روي طاقچه ها نشست. با مرگ آخرين بازمانده ها، در خانه پدري بسته شد و بسته ماند . برج سازها پشت در منتظرند.
