سبز بزن، آبي بباف
اين روزها تب و تاب خاصي بر بازارهاي جهان حاكم شده و نرخ اقلام بسياري از كالاها با افزايش روبه رو شده است، اما متاسفانه اين روند رو به  افزايش نرخ كالا، تقريبا تاثير مثبتي بر بازار كالاهاي خاص ايراني كه از مشخص ترين آنها مي توان به فرش اشاره كرد، نداشته است.
البته با توجه به اوضاع و احوال نابسامان فرش ايران در بازارهاي جهاني و داخلي، اين موضوع چندان عجيب به نظر نمي رسد، چرا كه سال هاست فرش ايران قرباني سياست هاي غلط متوليان خود شده است.
ورود رقباي قدرتمند در حوزه توليد فرش، نداشتن بازاريابي مناسب، نبود نظارت بر توليد فرش استاندارد و استفاده برخي افراد سودجو از مواد اوليه نامناسب و بالاخره در نظر نگرفتن سلايق روز دنيا و استفاده نكردن از ابزارهاي اطلاع رساني جديد را بايد در زمره مشكلاتي برشمرد كه همچنان گريبانگير فرش ايران است.
راستي با وجود اين همه مشكلات بالاخره قرار است چه بلايي بر سر فرش ايراني بيايد؟ اين سؤالي  است كه متوليان صنعت فرش و دستگاه هاي دولتي مي بايست به آن پاسخ دهند. آيا دختركان قاليباف ايراني هنوز مي توانند اميدوارانه شانه بر پودهاي فرش دستباف ايراني بكوبند؟

دو تا سبز بزن، بغلش مشكي بزن، يه قرمز پاش بزن، وسطش آبي بزن، اولش آبي بباف، پس از اون با سرمه اي دو تا جفتي آخرش ؛ اين زمزمه دختران قاليباف است كه براي ساختن فرداي بهتر، روزها گره بر دار قالي مي زنند و با شور و شوق، هزارنقش را از دار بر زمين مي آورند.
كشيدن قالي از دار، ديروز آرزويشان بود و اكنون برايش حسرت مي خورند. آنان از اينكه در زيرزمين هاي تاريك و نمور گره بر دار قالي مي زنند، نگران نيستند؛ از سوزندان دار قالي كه بابا به بهانه كسادي بازار در سر دارد، مي سوزند.
صنعت زيباي فرشبافي ديگر در اين ديار از رونق افتاده و دستان زخم خورده هنرمندان فرشباف كم كم از خلق زيبايي هاي ايران در نقش ها وامانده است.
اكنون اين سوال، همراه هميشگي فرشبافان ايراني ا ست كه صنعت فرش ايران چرا رو به افول نهاده و در اين بين مقصر اصلي كيست؟ به راستي سرنوشت فرش دستباف ايراني در آينده چه خواهد بود؟
توليد فرش در ايران از قدمتي هزاران ساله برخوردار است و تاريخ نشان مي دهد كه اولين فرش جهان را ايرانيان بافته اند.
اكثر خانواده هاي ايراني با اين هنر اصيل ايراني آشنايند و بافت آن در خانواده هاي ايراني، يكي از قديمي ترين سنت ها محسوب مي شود.
كارشناسان، مهمترين علت ركود بازار فرش ايران در بازار جهاني را سياست غلط در چند دهه گذشته مي دانند و مي گويند كه اين عامل، قيمت فرش دستباف را در بازارهاي جهاني متاثر كرده و فرصتي مناسب براي رقباي فرش ايران فراهم آمده است.
به گفته آنها طرح ها و نقشه هاي فرش هاي غيرايراني اغلب ناقص است و مونتاژي ا ست از طرح هاي اصيل ايراني نظير لچك و ترنج . به اعتقاد صنعت گران فرش، متاسفانه بازار فرش جهاني از توجه به اين نكته غافل مانده است.
كشورهاي هند، چين، پاكستان و نپال از جمله كشورهايي  به شمار مي روند كه با در پيش گرفتن اين شيوه توانسته اند بازار جهاني را متوجه خود سازند.
ص - محبوبي از فروشندگان فرش دستباف در اين زمينه مي گويد: به علت وجود قوانين سخت و دست و پا گير گمرك، ضربه مهلكي به صنعت فرش وارد آمده است.
وي افزود: اكنون بازار خريد و فروش فرش دستباف از دست ايران خارج شده و در اختيار كشورهايي مانند چين و پاكستان قرار گرفته است. اين فروشنده اضافه مي كند: عمده دليل موفقيت رقباي ايران در بازار فرش جهان، توجه به سليقه مشتري بوده است.
حسين صنعتي، يكي از توليد كنندگان و دست اندركاران فرش دستباف در اين زمينه مي گويد: متاسفانه تاكنون در مورد شناساندن فرش دستباف ايراني به دنيا، اقدام موثري از سوي نهادهاي مسئول نظير سازمان ملي فرش به عمل نيامده و اين موضوع صدمه جبران ناپذيري بر پيكره صنعت فرش وارد آورده است.
صنعتي اضافه مي كند: دولت بايد امكانات و تبليغات موثر و مفيدي را براي انجام اين كار اختصاص بدهد، چرا كه هم اكنون رقباي قدرتمندي وارد عرصه تجارت فرش شده اند و اگرچه فرش آنها كيفيت فرش ايراني را ندارد، اما در برخي موارد نظير بازاريابي و تشخيص سليقه جهاني از ايران جلوتر عمل مي كنند.
وي مي افزايد: اكنون وضعيت سايزها و تنوع رنگ، همچنين كيفيت فرش ايراني در حال افزايش است، ولي با همه اين تفاسير بايد همچنان براي بقاي فرش ايران تلاش كرد.
اين كارشناس، سياست هاي اتخاذ شده در مورد فرش طي سال هاي گذشته را زيان آور دانست و افزود: دولت براي جبران اين مشكل بايد تمام همت خود را جزم كند.
رحماني بافنده اصيل فرش ايران نيز معتقد است:  در چند سال گذشته فرش دستباف ايراني دچار كسادي بازار شده و بافندگان بيشتر از اين بازار
ضررو زيان ديده اند.
وي افزود: در بازار كساد فرش، تنها عده اي معدود، دسترنج ماه ها تلاش يك بافنده كه اغلب از اقشار بي بضاعت جامعه هستند را مفت و مجاني به دست مي آورند.
فرش ايراني با تمام ظرافت ها و ويژگي هاي خاص خود در سال هاي اخير فراز و نشيب هاي زيادي را طي كرده است؛ پستي و بلندي هايي كه بنابر آمار موجود سبب شده تا اين هنر اصيل ايراني جايگاه پيشين خود را تا حدودي از دست بدهد.
براساس آمار اعلام شده از سوي معاون سازمان بازرگاني استان تهران، ايران از نظر ميزان توليد فرش در رده بيستم جهان قرار دارد، اما در زمينه صادرات فرش هنوز هم رتبه اول دنيا را در اختيار دارد.
محمد فقيهي خاطرنشان مي كند: طي سال گذشته در تهران صادرات يك ميليارد و 700 ميليون دلار كالا به ثبت رسيده كه از مجموع رقم ياد شده، 252 ميليون دلار آن مربوط به صادرات فرش بوده است.
وي ادامه مي دهد: در استان تهران 169 كارگاه توليد مواداوليه فرش از جمله توليد الياف، رنگرزي و طراحي وجود دارد.
معاون توسعه تجارت خارجي سازمان بازرگاني استان تهران، تعداد واحدهاي طراحي و نقشه كشي فرش، بافت، مجتمع هاي توليدي، تعميركاران فرش و قاليشويي را به ترتيب 169، 100، 21، 158 و 221 واحد عنوان مي كند.
فقيهي يادآور مي شود:20 هزار نفر بافنده قالي در استان تهران شناسايي شده اند كه از اين تعداد 3 هزار نفر بيمه شده و براي همين تعداد نيز كارت شناسايي صادر شده و به سازمان تامين اجتماعي معرفي شده اند.
شايد جالب باشد بدانيم كه در استان تهران 42مركز آموزش كاردانش بافت فرش، طراحي و نقشه كشي و رنگرزي وجود دارد كه چهار مركز آموزش فني و حرفه اي، 19 مركز آموزش آزاد و دو مركز باقيمانده آن نيز به آموزش طراحي اختصاص دارند.
بر طبق آمارهاي موجود، زماني فرش ايران يكه تاز بازار جهاني اين كالا بود و 52 درصد از صادرات بازار بين المللي را در اختيار خود داشت، اما وضعيتي كه امروز بر بازار فرش ايران حاكم شده حاصل روندي طولاني است كه طي 300 سال گذشته بر اين بخش از صنعت توليد ايران رفته است.
صنعت گران فرش، عوامل متعددي همچون ورود رقباي جديد، نداشتن  بازاريابي مناسب، نبود نظارت بر توليد فرش، استفاده برخي افراد سودجو از منابع اوليه نامناسب ، درنظر نگرفتن علايق روز دنيا و استفاده نكردن از ابزارهاي جديد اطلاع رساني را از عمده عواملي برمي شمارند كه به افت جايگاه فرش ايران در بازار جهاني انجاميده است.طي سال هاي گذشته بيشترين سهم خريد فرش از ايران به ميزان 70 درصد را اروپاييان بر عهده داشته اند. با اين همه در كنار عوامل ياد شده، ركود اقتصادي چند سال گذشته در اروپا را نيز مي توان ازجمله عواملي دانست كه در ركود اقتصادي بازار فرش ايران نقش داشته است؛ ركودي كه تغيير نظام پولي به سمت يورو نيز در آن نقش اساسي داشته.
ضعف نهادهاي ايراني فعال در صنعت فرش و بازاريابي نكردن آنان در ديگر نقاط دنيا را بايد از جمله مواردي دانست كه سبب شده است حتي در آستانه سال نو ميلادي با وجود تغيير و تحول بسياري كه در بازارهاي جهاني صورت مي گيرد متاسفانه بازار فرش ايران با هيچ گونه افزايشي در بخش صادرات فرش يا قيمت آن مواجه نشود!

اگر قصد خريد فرش دستباف را داريد، بد نيست بدانيد فرش ممكن است در مرحله بافت دچار مشكلاتي شود كه در نهايت به صورت عيبي در ظاهر فرش نمود پيدا كند.هر چند مشتري نمي تواند همه اين عيب ها را تشخيص دهد، اما بعضي از اين عيوب و علت حادث شدن آنها را در زير مي آوريم تا شما هم با دقت بيشتري اقدام به خريد اين كالا كنيد.
۱ - وجود عيب در نقشه فرش: اين عيب ناشي از اصالت نداشتن طرح و رنگ، خلوت بودن نقشه، شلوغ بودن نقشه، تناسب نداشتن نقش مايه با رج شمار، پخش نشدن صحيح رنگ ها، تناسب نداشتن سطوح با هم، استفاده نكردن از تضادهاي رنگي مختلف و رعايت نكردن سليقه مشتريان حاصل مي شود.
۲ - لول شدن كنار فرش: ناشي از تاب داشتن پود ضخيم، سفت كشيدن پود ضخيم يا نازك بافتن گره ها، فاصله دار بودن تارها، سفت و شل بودن تارها، رعايت نكردن اندازه ها ، پخش نامنظم چله ها موقع پايين كشي، منظم نبافتن و پخش نشدن چله ها بر سر دار است.
۳ - رگه دار بودن: ناشي از نامنظم كوبيدن پودها، مواد اوليه متفاوت، دو دست شدن بافت و تابش نور مستقيم آفتاب به بخشي از فرش بافته شده است.
۴ - هم اندازه نبودن حاشيه: ناشي از بالازدگي فرش، پايين زدگي، واريز نشدن يكنواخت و سره دارشدن است.
۵ - دورنگي فرش: ناشي از متفاوت بودن پشم از نظر جنس، دوبار رنگ شدن خامه فرش، استفاده از پشم نامرغوب، خوب رنگ نكردن پشم به طوري كه مغز آن رنگ نشود، زياد ماندن فرش روي دار، استفاده از رنگ هاي نامرغوب هنگام رنگرزي و خشك كردن پشم بدون زير و رو كردن آن در زير آفتاب است.
۶ - كج بودن كناره فرش: ناشي از يكسان نبودن فاصله نخ هاي چله روي كجو، شل بودن نخ هاي چله، يكسان نبودن فاصله نخ هاي چله بر سر دار و زير دار، پر تاب بودن پود ضخيم و بيشتر يا كمتر از حد معمول كشيده شدن پود ضخيم است.

پروين بخشنده- رنگ به رنگ، جزء به جزء گويي هيچ تفاوتي ميان فرش دستباف چيني با فرش دستباف ايراني وجود ندارد، اما به گفته كارشناسان اين صنعت، وقتي با دقت بيشتري به نقشه  فرش بافته شده چيني نگاه مي كنيم، درمي يابيم كه نقوش اسليمي فرش، تكامل نقشه اصلي ايراني را ندارد و در واقع تنها تقليد ناقصي از فرش اصيل ايراني است.
به اعتقاد اين دسته از صنعت گران فرش، متاسفانه استفاده از مواد اوليه نامرغوب در بافت فرش چيني، سبب شده به طور مثال قيمت يك فرش 6 متري ابريشم چيني در مقايسه با يك فرش ايراني در همان مقياس، حدود يك ششم فرش ايراني تعيين شود و از سوي ديگر مردم براي خريد فرش هاي چيني از خود استقبال زيادي نشان دهند؛ مسئله اي كه در نگاه نخست شايد مثبت نيز به نظر برسد، اما با اندك نگاه موشكافانه به آن درمي يابيم كه قيمت پايين فرش هاي چيني مسئله اي است كه ذهن افراد متفكر را نسبت به خود مشغول مي دارد و آنان را نسبت به روشن شدن دليل اين امر علاقه مند مي سازد.
اما به اعتقاد كارشناسان نبايد شتاب كرد، چرا كه دليل اين امر شايد پس از مدتي كه قصد فروش فرش چيني را در سر داشته باشيد به خوبي عيان مي شود، زيرا خريداران فرش دستباف حاضر نيستند به طور مثال براي فرش 6 متري كه در زمان خريد يك ميليون و 100 هزار تومان بابت آن پرداخت كرده ايد، بيش از 200 هزار تومان به شما بپردازند.
استفاده از مواد اوليه نامرغوب در فرش هاي چيني را بايد مهمترين دليل اين امر برشمرد.
زندگي سنتي ايرانيان سبب مي شود تا فرش از جايگاه  ويژه اي در زندگي آنان برخوردار باشد و استفاده هاي بسياري از آن به عمل آيد، چرا كه بر اساس رسم ديرين ما ايرانيان، فرش علاوه بر پوششي براي كف اتاق، كاربري هاي متعددي دارد؛ عادت به نشستن روي آن و استفاده از آن براي خواب، غذا خوردن و خيلي موارد ديگر اين امر را ضروري مي سازد كه فرش انتخاب شده از استحكام لازم برخوردار باشد.
اين امر را مي بايست به عنوان يكي از مهمترين نكات در خريد فرش لحاظ كرد.
بي شك به مرور زمان از استحكام فرش كاسته مي شود و در جريان گذر زمان آسيب هاي جدي به آن وارد مي آيد و پس از مدت زماني به قول قديمي ها فرش از سكه مي افتد.
استفاده از مواد اوليه مرغوب مي تواند فرش را از خطري نظير هوار دررفتگي نجات بخشد.
به هر صورت خريداران توجه به اين نكته را بايد مهمترين ويژگي انتخاب يك فرش دستباف قرار دهند؛ فرشي كه در طول زمان بتواند علاوه بر حفظ زيبايي، استحكام خود را نيز حفظ كند.