بهبود نه چندان ناگهاني روابط اسرائيل و پاكستان كه در اوايل سپتامبر و بعد از ديدار وزراي خارجه دو طرف در استانبول، آشكار شد، نشانه هايي از وجود منافع و در نتيجه حمايت دو دوست قدرتمند اين رژيم ها يعني واشنگتن و پكن را دارد.
بر اساس گزارش اخير مركز مطالعات بين المللي و استراتژيك كه مركزي تحقيقاتي در واشنگتن است، اين اقدام پاكستان طوري برنامه ريزي شده بود كه بعد از عقب نشيني اسرائيل از غزه صورت گيرد، اما اين نشست  در حقيقت نتيجه سالها تماس هاي سطح پايين دو طرف بوده است.
در اين گزارش اشاره نشد كه چه عاملي تل آويو را به پيشبرد رابطه اش با پاكستان واداشته و اين طور به نظر مي رسد كه درخواست دهنده اين رابطه پاكستان بوده و تل آويو مانند عروس هاي مايل به خواستگار، واكنش نشان داده است. همان طور كه اكنون بيشتر روشن شده است، عقب نشيني اسرائيل از غزه كشورهاي اسلامي را آنقدر ذوق زده نكرده كه به دوستي با اسرائيل تشويق شوند. تصوير اسرائيل براي عرب ها و جهان اسلام بعد از عقب نشيني از تكه اي از منطقه بزرگي كه تحت اشغال دارد، چندان تغيير نيافته و بهتر نشده است.
از سوي ديگر روابط تيره كشورهاي اسلامي و اسرائيل فقط بر سر فلسطين يا اختلافات مذهبي دو طرف نيست بلكه از ملاحظاتي ريشه مي گيرد كه هرگز مورد تأكيد واقع نشده اند. از جمله اين ملاحظات ماهيت اسرائيل و نماد آن و روابط اين رژيم با ديگران است.
انفجارهاي انتحاري اخير نشان داد كه گشاده رويي آشكار اردن نسبت به اسرائيل با تأييد همه كشورهاي عرب همراه نيست و ممكن است اين كشور را به باتلاق خاورميانه فرو ببرد. ژنرال پرويز مشرف و دولت او از نزديك و با دقت اين تحولات را زير نظر دارند و قبل از اقدام بعدي، محاسبات جدي تري انجام مي دهند.
منافع آمريكا
منافع آمريكا در برقراري رابطه ديپلماتيك ميان پاكستان و اسرائيل جنبه هاي بسياري دارد. اول اين كه هر دوي اين رژيم ها هم پيمان آمريكا هستند اما در عين حال رابطه ديپلماتيك با يكديگر ندارند.
دوم اين كه پاكستان نسبت به ديگر كشورهاي اسلامي پاي بندي اصول گرايانه كمتري  دارد و دليلي براي ضد اسرائيلي بودن ندارد. اما به دليل اين كه بخشي از گروه كشورهاي اسلامي است تصميم گرفته كه اسرائيل را به رسميت نشناسد. وقتي پاكستان اسرائيل را به رسميت بشناسد آمريكا در شكستن اين ديواري كه كشورهاي اسلامي در مقابل اسرائيل ساخته اند، به موفقيت رسيده است.
مصر و اردن دو هم  پيمان نيرومند آمريكا پيش از اين ديوار را شكافته اند و به باور واشنگتن دليلي وجود ندارد كه پاكستان اين كار را نكند.
از سوي ديگر تقويت روابط اسرائيل و پاكستان بعضي مشكلات سرگيجه آور واشنگتن در شبه قاره هند را برطرف مي كند. مثلاً اسرائيل تا پيش از سال ۱۹۹۲ حضوري در شبه قاره هند نداشت. در اين سال هند سرا نجام اسرائيل را به رسميت شناخت و از آن زمان روابط دو دولت به ويژه در حوزه سلاح و مهمات بهبود يافته است. پيش از اين هند براي تأمين تسليحات خود به شدت به اسرائيل وابسته بود. اما اكنون به دليل روابط دوستانه هند با اسرائيل، غرب و به ويژه آمريكا منبعي براي تأمين تسليحات هند شده اند.
اما واشنگتن در عين حال نگران آن است كه اسرائيل جديدترين تسليحات و تكنولوژي دفاعي را در اختيار هند بگذارد كه بتواند در برابر پاكستان كه دوست ديگر آمريكاست، مورد استفاده قرار دهد. دهلي نو بي ميل نيست كه به بقيه دنيا اين طور وانمود كند كه كمك دفاعي و تكنولوژي اسرائيل به هند تا حدي بر اساس نگراني هاي اسرائيل از پاكستان صورت مي گيرد، چرا كه پاكستان يك كشور اسلامي است كه دشمني آشكاري با اسرائيل نشان مي دهد.
اما واقعيت اين گونه نبوده است. هند و پاكستان كه هر دو سال ها براي فلسطيني ها دل مي سوزانند، همزمان در خفا و تحت نظارت واشنگتن با اسرائيل تماس برقرار كرده اند.
وقتي پاكستان دوست اسرائيل بشود، آمريكا منتظر منافع چشمگيري خواهد بود. نخست اين كه تسليحات دفاعي و تكنولوژي اسرائيل از اين به بعد به پاكستان مي رود و كاخ سفيد ديگر لازم نيست براي ايجاد اطمينان درباره توازن تسليحاتي در شبه قاره هند به كنگره جواب بدهد.
اسرائيل اين كار را براي واشنگتن انجام مي دهد و پاكستان را هم تجهيز مي كند. از اين مهمتر اما موضوع تسليحات هسته اي است. در گذشته اسلام آباد ادعا مي كرد كه هند با كمك مخفي اسرائيل در صدد نابودي توانايي هسته اي پاكستان است. اما اين بار هم واقعيت كاملاً متفاوت است. اسرائيل به هيچ وجه قصد نابودي توانايي هسته اي پاكستان را نداشته است.
اخيراً رياض كوخار وزير خارجه سابق پاكستان در گزارش خبري فاش كرد كه، هنگامي كه سفير پاكستان در آمريكا بوده با سفير اسرائيل در آمريكا ديدار كرده است. اين ديدار در زماني انجام شده كه شايعات درباره حملات پيش  دستانه اسرائيل به تأسيسات هسته اي پاكستان به شدت رواج داشته است. اما اسرائيل در اين ديدار تصريح كرد كه چنين طرحي هيچ وقت در دستور كار نبوده است. به گفته اين مقام پاكستاني، در همان زمان وزير خارجه اسرائيل در چين، تضمين هاي مشابهي در اين باره داده و از عدم وجود چنين طرحي ابراز اطمينان كرده است.
توسعه روابط اسرائيل و پاكستان همچنين ظرفيت تغيير معادلات دوجانبه ميان اسلام آباد و دهلي را نيز ايجاد مي كند. به نوشته همان گزارش مركز مطالعات استراتژيك و بين الملل، اسلام آباد يا واشنگتن ممكن است بر اين باور باشند كه بهبود روابط پاكستان و اسرائيل، تل آويو را به بازبيني در روابط نظامي با هند واخواهد داشت و همزمان موقعيت ديپلماتيك اسرائيل در جهان اسلام تقويت مي شود.
منافع چين
تحرك پاكستان در نزديك شدن به اسرائيل، البته اگر آن را اقدامي كاملاً يكجانبه از سوي اسلام آباد بدانيم، با استقبال چين هم روبه رو مي شود و اين استقبال دلايل خوبي هم دارد. سياست پكن در طرفداري از فلسطين هيچ گاه از موضع حمايت از مسلمانان يا« ريشه كني وجود نامشروع اسرائيل »نبوده است. چين در دوران جنگ سرد از فلسطيني ها حمايت مي كرد اما اين حمايت فقط لفظي بود، چرا كه اسرائيل بخشي از« امپرياليست غرب»به حساب مي آمد و بخش عمده جهان عرب، كشورهاي در حال توسعه بودند.
در همين حال اين موضوع مانع از آن نمي شد كه چين روابط مخفيانه تسليحاتي دهه ۱۹۶۰ را با اسرائيل نداشته باشد؛ اگرچه اين رابطه ابعاد دپيلماتيك چنداني نداشت.
اما چين تغيير كرده است و اين تغيير چشمگير تر از هر كشور ديگري در دوران بعد از جنگ سرد بوده است. چين اكنون به دنبال كانال هاي ارتباطي قوي تر با غرب و تقويت روابط ديپلماتيك، اقتصادي، مالي و نظامي است.
در اين ميان اسرائيل عامل مهمي است و چين هم آشكارا به اين موضوع اعتراف مي كند. وزير خارجه اسرائيل در نوامبر ۲۰۰۴ از چين ديدار كرد.
ژوئن امسال هم وزير خارجه چين به اسرائيل سفر كرد. اين ديدارها فرصتي براي بحث درباره موضوعات مختلف از صلح خاورميانه تا منافع جهاني دوطرف عنوان شده است. اما گزارش هايي از بيت المقدس مي رسد حاكي از اين كه اخبار مهم اين رابطه را بايد در فروش فن آوري  نظامي اسرائيل به چين جستجو كرد چرا كه روابط اسرائيل را با مهمترين هم پيمانش يعني آمريكا تيره كرده است.
آنچه خشم واشنگتن را برانگيخته فروش فن آوري  هواپيماي بدون سرنشين توسط صنايع هواپيمايي دولتي اسرائيل به چين در اوايل دهه ۱۹۹۰ است. مقامات آمريكايي مي گويند بعضي بخش هاي اين تكنولوژي سال گذشته براي ارتقاء كيفيت به اسرائيل بازگشته است. اسرائيل مي گويد اين بخش ها تحت بازبيني و ارتقاء كيفيت مداوم و دوره اي قرار مي گيرد. اما مقامات نظامي اسرائيل كار بر روي ساخت اين هواپيما را متوقف كرده اند.
منافع پكن هم مانند آمريكا در ارتقاي روابط ديپلماتيك پاكستان و اسرائيل، منافعي چندجانبه و داراي ابعاد مختلف است. چين فن آوري تسليحاتي و دفاعي اسرائيل را كه طي سال ها از پنتاگون به دست آورده، بسيار مهم و قابل توجه مي داند. همچنين چين بر اين باور است كه مي تواند« روابط ويژه اي»با اسرائيل با محوريت پاكستان داشته باشد. به اين ترتيب چين اسرائيل را به سوي وابستگي كمتر به آمريكا سوق مي دهد بدون آن كه خدشه اي را به رابطه اش با واشنگتن وارد كند.
همه مي دانند كه چين به موجوديت پاكستان پاي بند و متعهد است. پاكستان همواره از دوستان خوب چين بوده و چين هم در مقابل به توسعه توانايي دفاعي و هسته اي پاكستان كمك كرده است. در سال هاي آينده، نزديكي  فيزيكي پاكستان به حوزه هاي نفت و گاز كشورهاي عربي و ايران، اين كشور را به مسير انتقالي مهمي براي مناطق غربي چين تبديل مي كند كه بسيار پرجمعيت و از نظر استراتژيك آسيب پذير است. پكن هم مانند اسلام آباد نگران روابط نزديك اسرائيل با هند و احتمال حمله به تأسيسات تسليحات هسته اي پاكستان به بهانه نابودي« بمب اتمي اسلامي »بوده است. در چنين شرايطي به باور پكن اين احتمال وجود داشت كه دهلي به قدرت بلامنازع نظامي منطقه تبديل شود و آن وقت پكن نمي توانست فن آوري  دفاعي و تسليحاتي تل آويو را جذب كند.
اگر توانايي هسته اي پاكستان نابود مي شد، آن وقت چين يك پاكستان ضعيف را به عنوان دوست و هم پيمان در كنار خود داشت. در چنين شرايطي بدون شك روابط خوب اسرائيل و پاكستان مي تواند نگراني هاي بلندمدت چين درباره منطقه جنوب آسيا را برطرف كند.
تغيير و تحولات در روابط دوجانبه پاكستان و اسرائيل و تبديل شدن آن به رابطه كامل دپيلماتيك، علي رغم همه اين منافعي كه براي كشورهاي قدرتمند دارد و حمايت هايي كه از جانب اين كشورها صورت مي  گيرد، اين رابطه با مخالفت هاي جدي از درون پاكستان روبه روست.
احزاب قدرتمند اسلامي كه در مناطق مرزي پاكستان با افغانستان پايگاه حمايت نيرومندي دارند، آشكارا اعلام كرده اند كه اين تصميم حاكمان نظامي پاكستان بر خلاف منافع كشور شان است.
رهبران اين احزاب از جمله حزب« متحده مجلس عمل» مي گويند همه دنيا از دشمني و خصومت اسرائيل با فلسطيني ها آگاه است و نزديك شدن به اسرائيل به معناي سيلي زدن به فلسطيني ها خواهد بود.
« سازمان دانشجويان امامي »در كراچي بعد از فاش شدن نشست  استانبول تظاهراتي برپا كردند و در آن پرچم اسرائيل و آمريكا را آتش زدند. تظاهركنندگان با صدور قطعنامه اي عليه دولت هرگونه اقدام ديگري را كه به رسميت شناخته شدن اسرائيل منجر شود، محكوم كردند.
جنبش مقاومت اسلامي حماس هم اين نشست را محكوم كرد و از پاكستان خواست در دام طرح اسرائيل براي عقب نشيني از غزه نيافتد و اين اقدام را پايان اشغال سرزمين فلسطيني قلمداد نكند.
اما علي رغم اين واكنش هاي شديد، منتقدان اسلام آباد محتاط بوده اند. دولت مشرف روزنامه ها را پر كرده است از استدلال هايي در دفاع از بهبود روابط با اسرائيل. يكي از مهمترين نكات مورد اشاره تحليلگران طرفدار دولت اين است كه محور سياست  اسلام آباد نزديكي ضروري اقتصادي و سياسي با آمريكاست. آنها اين طور استدلال مي كنند كه اسرائيل و لابي  يهودي در واشنگتن يكي از راه هاي دستيابي به آ مريكاست.
اما مقامات فلسطيني هم مي گويند كه نگران تماس هاي ديپلماتيك پاكستان با اسرائيل به عنوان يك رژيم يهودي هستند. نبيل شعث معاون وزير خارجه فلسطين دراين باره گفت:« خوب نيست پيش از آن كه اسرائيل روند صلح را كامل كرده و عقب نشيني از كرانه باختري و بيت المقدس را هم عملي كند، به اين رژيم امتياز داد.»
به گفته بعضي ناظران، تهديدات واقعي عليه توسعه روابط پاكستان و اسرائيل شبه نظاميان اسلامي، سياست هاي آينده آمريكا در قبال كشورهاي اسلامي و سياست  اسرائيل در كرانه باختري و بيت المقدس است. مثلاً اگر آمريكا به دنبال تغيير رژيم ها در منطقه باشد، كشورهاي اسلامي سايه اسرائيل در پس اين طرح را ناديده نمي گيرند. در چنين شرايطي مشرف علي رغم همه منافع موجود، حركت  به سوي برقراري روابط ديپلماتيك با اسرائيل را دشوار خواهد يافت.
آسيا تايمز