شنبه ۱۷ دي ۱۳۸۴ - - ۳۸۹۴
گزارشي از ساختار جغرافيايي سطح مريخ
سياره شگفتي ها
جواد نصرتي
008388.jpg
سياره سرخ
مريخ چهارمين سياره از منظومه شمسي است. نام آن از خداي جنگ رومي ها گرفته شده است و مصريان باستان به آن هردشر به معناي سرخ رنگ مي گفتند.در تصاوير ماهواره اي اوليه خطوط منظمي در سطح مريخ مشاهده مي شد كه مردم مي گفتند اين خطوط كانال هايي هستند كه موجودات هوشمند فرازميني احداث كرده اند. بعدها در سال 1965 و با تحليل عكس هايي كه ماهواره مارينرها فرستاد، دانشمندان متوجه شدند اين خطوط، شكاف هاي طبيعي هستند و هيچ چيز دست سازي در مريخ وجود ندارد. از آن روز به بعد فكر حمله مريخي ها به زمين كاملا منتفي شد و ديگر اين زمينيان بودند كه مريخ را مورد هجوم قرار دادند؛ هجومي بي وقفه و در جست وجوي حيات.تا به حال هيچ علامتي كه حاكي از وجود حيات در مريخ باشد يافت نشده است، اما دانشمندان با اميد زيادي، پروژه هاي بلندمدت متعددي را براي كاوش چندين و چندباره مريخ برنامه ريزي كرده اند.

همچون زمين، در سطح مريخ هم چند فرم زمين شناختي متفاوت يافت مي شود. يكي از عجيب ترين جلوه هاي جغرافيايي اين سياره، بزرگ ترين كوه منظومه شمسي به نام اليمپوس است. برآمدگي بسيار بزرگي به نام تارسيس در اين سياره وجود دارد كه 10كيلومتر ارتفاع و چهارهزار كيلومتر درازا دارد و در عين حال دهانه آتشفشاني بسيار بزرگي به نام هلاس پلاتينيا در مريخ وجود دارد كه 6كيلومتر عمق و 2هزار كيلومتر قطر دارد.
وجود اين پديده هاي زمين شناختي عجيب و متضاد در يك سياره، كمي براي ما كه در يك سياره متعادل زندگي مي كنيم به نظر عجيب مي رسد، اما قضيه وقتي عجيب تر خواهد شد كه بدانيد در اين سياره، شكافي به نام والس مارينيريس هم وجود دارد كه 4هزار كيلومتر درازا و 2 تا 7كيلومتر عمق دارد. به صورت كلي ساختار سطح مريخ را مي توان به دو بخش سطح جوان سياره در نيمكره شمالي و سطح پير سياره در نيمكره جنوبي تقسيم كرد.
باتوجه به اين ساختار عجيب سطح مريخ، آشنايي با ويژگي هاي جغرافيايي آن خالي از لطف نيست.
كوه ها
كوه ها در مريخ بر اثر يك برخورد بسيار بزرگ پديد آمده اند. اين كوه ها بعدها بر اثر پروسه هاي طبيعي ديگر همچون باد و جريان آب مايع تغيير شكل دادند و فرسوده شدند. اين تغيير شكل هم به پديد آمدن دره هاي كوچك بسياري منتج شده است كه امروزه بر سطح مريخ ديده مي شوند.
آتشفشان ها
در حال حاضر هيچ آتشفشان فعالي در مريخ شناخته نشده است و تمامي آتشفشان هاي مشخص شده در سياره سرخ خاموش هستند. در مريخ همچنين هيچ تكتونيك صفحه اي(جابه جايي لايه هاي زيرسطحي) وجود ندارد.
فعاليت هاي آتشفشاني و تكتونيك صفحات، هر دو از گسيل گرماي دروني يك سياره به سطح آن حاصل مي شوند. مريخ، از آنجا كه بسيار كوچك تر (كمتر از نيمي از قطر ) و كم حجم تر(يك دهم حجم) زمين است بسيار سريع خنك شده است . از اين رو هيچ گرمايي از مركز اين سياره به سطح آن گسيل نمي شود و در نتيجه تكتونيك صفحه اي و فعاليت هاي آتشفشاني سال هاست كه در آن متوقف شده اند.
شناخته شده ترين آتشفشان مريخ، اليمپوس است كه همان طور كه قبلا گفته شد بزرگترين كوه (آتشفشان) سراسر منظومه شمسي به شمار مي رود. اين كوه يك آتشفشان سپر مانند است، يعني شيب نرم و پهني دارد كه از فوران مذاب تشكيل شده است. اين كوه 24 كيلومتر بالاتر از دشت هاي اطراف قرار دارد و در مقايسه با اورست- بلندترين قله زمين- كه كمتر از 9كيلومتر ارتفاع دارد، بسيار بلند است.
سطح مقطع اين كوه بيش از 700 كيلومتر است كه به عنوان نمونه از ايالات ميسوري آمريكا بزرگ تر است. در اطراف اليمپوس هم پرتگاهي به ارتفاع 6كيلومتر قرار دارد. آخرين باري كه اين قله آتشفشاني، فوران كرده يك ميليارد سال پيش بوده است.
دره ها
دره ها تقريبا يك سوم سطح مريخ را تشكيل مي دهند. اين دره ها كه معمولا عمق بسيار زيادي دارند( تقريبا 8كيلومتر) احتمالا بر اثر تكتونيك صفحات مريخ در زمان هاي بسيار دور كه اين سياره هنوز داغ بوده است به وجود آمده اند.
فرورفتگي ها
مريخ هم همچون ماه و زمين داراي فرورفتگي هايي است كه دليل آن برخورد اجرام آسماني با سطح آن بود. ميزان اين برخوردها در هر سه اينها يكي بوده است اما به دليل ميزان فرسايش متفاوت، اين فرورفتگي ها در هر كدام شكل ظاهري متفاوتي دارند.
در ماه، از آنجا كه اتمسفر يا اصلا وجود ندارد يا اگر وجود دارد بسيار كم است، فرورفتگي ها به دست نخوردگي روزي هستند كه به وجود آمده اند.
مريخ اتمسفر رقيقي دارد
( اتمسفر سطح مريخ همچون اتمسفر ارتفاع 35كيلومتري زمين است) از اين رو فرسودگي محسوسي در فرورفتگي هاي آن مشاهده مي شود. با اين حال ميزان اين فرسايش در مقايسه با ميزاني كه در زمين اتفاق مي افتد بسيار كم است كه دليل آن اتمسفر غليظ تر كره  سبز ماست.
صخره هاي سطحي
در سطح مريخ سه نوع صخره(سنگ) متفاوت وجوددارد. گروهي سنگ هاي تخت سفيد هستند كه نمي دانيم قدمت آنها به چند سال بيش باز مي گردد. گروه دوم سنگ هاي گرد هستند كه آثار فعاليت هاي جوي بر سطح آنها قابل تمييز است و گروه سوم سنگ هاي چند گوش كوچكي هستند كه آثار فعاليت هاي جوي روي آنها مشاهده نمي شود و حدس زده مي شود كه اخيرا با برخورد يك سيارك در سطح مريخ پراكنده شده باشند.
پوسته
ضخامت پوسته سطح مريخ در بخش هاي مختلف آن متفاوت است. در نيمكره شمالي، ضخامت آن بيش از 35 كيلومتر نيست و اين در حالي است كه در نيمكره جنوبي ضخامت آن در حدود۸۰كيلومتر است. احتمالا دليل آن وجود دوره اي در تاريخ تشكيل مريخ بوده است كه در آن سياره مجبور بوده يكباره و با شدت هاي متفاوت سرد شود.
بنا به دلايل نامعلومي نيمكره شمالي بسيار آهسته تر سرد شده است كه نتيجه آن نازك و نرم تر شدن پوسته آن نسبت به نيمكره جنوبي است.
اتمسفر
اتمسفر مريخ تقريبا از دي اكسيدكربن ساخته شده است چون 96 درصد اجزاي تشكيل دهنده آن را اين مولكول ها تشكيل مي دهند. 4 درصد بقيه را نيتروژن، آرگون و مقدار بسيار اندكي اكسيژن تشكيل مي دهند.
اتمسفر مريخ بسيار رقيق است و ميزان غلظت آن 200بار كمتر از اتمسفر زمين است. هيچ انساني نمي تواند در مريخ نفس بكشد چون اولا اتمسفر آن بسيار رقيق است و ثانيا مقدار بسيار اندكي اكسيژن در آن وجود دارد با اين حال آنقدر غليظ هست كه يك محموله يا يك فضاپيما با چتر به آرامي بر سطح آن فرود بيايد. در اتمسفر مريخ همچنين ابر و توفان هاي غبار وجود دارد.
مناطق يخي
مريخ در قطبين شمال و جنوب داراي مناطق يخي است. يخ هاي مريخ، يخ آب و دي اكسيد كربن هستند. در تابستان مناطق يخي با بخار شدن يخ آب و باقيماندن يخ دي اكسيدكربن (يخ خشك) وضعيت فيزيكي جالبي به خود مي گيرند.

پيشخوان
عرب نيوز
008373.jpg
روزنامه عرب نيوز خبر اول خود را به يكي ديگر از اقدامات مداخله جويانه رژيم صهيونيستي عليه فلسطينيان در بيت المقدس اختصاص داده است.به نوشته اين روزنامه، پليس رژيم صهيونيستي از تبليغات انتخاباتي دو نفر از كانديداهاي اصلي فلسطيني ها در بيت المقدس شرقي جلوگيري كرد. اين اقدام از سوي رژيم صهيونيستي در حالي صورت مي گيرد كه از روز سه شنبه هفته گذشته تبليغات انتخاباتي فلسطيني ها به منظور شركت در انتخابات پارلماني تشكيلات خودگردان آغاز شده است.
لاناسيون
008394.jpg
روزنامه اسپانيايي زبان لاناسيون چاپ بوينوس آيرس تصوير ديدار ايوو مورالس با هوگو چاوز را براي عكس اول خود برگزيده است.طي اين ديدار، رئيس جمهوري ونزوئلا به همتاي بوليويايي خود درباره همكاري هاي اقتصادي، سوختي و حمايت از كشاورزان به منظور تحكيم روابط ميان دو هم پيمان سوسياليست قول مساعد داد.

علمي
آرمانشهر
ايرانشهر
تهرانشهر
جهانشهر
در شهر
شهر آرا
|  آرمانشهر  |  ايرانشهر  |  تهرانشهر  |  جهانشهر  |  در شهر  |  علمي  |  شهر آرا  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |