كامل ترين حركت براي تفكيك زباله در تهران
سرمايه اي از نان خشك و قوطي حلبي
|
|
عكس: هادي مختاريان
فاطمه نوري
ايستاده بود جلو در خانه و دو كيسه آبي رنگ را طوري گره زده بود كه افتادنشان روي زمين هم باعث نشود محتويات آن روي موزاييك هاي سرد و يخ زده پياده رو ولو شود. وانت بار آبي رنگ كه درون كوچه پيچيد راننده دست برد سمت دكمه اي و صدا در فضاي زمستاني كوچه پيچيد، سكوت رفت و همسايه ها يكي در ميان جلو در خانه ها پيدايشان شد. با ايستادن ماشين، زن جوان كه كنار دست راننده نشسته بود پياده شد و زنگ خانه هايي را زد كه احتمال مي داد صداي موزيك را نشنيده باشند. همسايه ها كيسه هاي آبي رنگ را كه محتوي زباله هاي خشك طول يك هفته بود را تحويل آنها مي دادند و كيسه هاي جديد را دريافت مي كردند. اين ساده ترين و ابتدايي ترين روش تفكيك از مبدا زباله هاي خانگي است كه مدت چنداني نيست در برخي از مناطق 22گانه شهرداري در حال اجراست. در ابتدا ديدن اين صحنه كمي عجيب به نظر مي رسد، اما براي ساكنان مناطقي كه سازمان خدمات شهري شهرداري منطقه آنها، 8-7 ماهي است اين طرح را اجرا مي كنند، اين طرح كاملا شناخته شده است.
اجراي طرح تفكيك و جمع آوري زباله به روش تر و خشك از منطقه 6 شهرداري تهران آغاز شده، بر همين اساس اين طرح كه با آموزش و مشاركت دانش آموزان تهراني و همكاري آموزش وپرورش و شهرداري مناطق دنبال مي شود قرار است تمام مناطق 22گانه پايتخت را دربرگيرد.
طبق برنامه زمانبندي شده اداره كل آموزش و مشاركت هاي اجتماعي شهرداري تهران تا پايان سال جاري بيش از 300 هزار دانش آموز تهراني تحت اين آموزش ها قرار خواهند گرفت.
بهينه سازي روش ذخيره سازي، جمع آوري، بازيافت و بازگشت پسماندها، خالص سازي زباله هاي خشك (مواد مصنوعي) براي بازيافت مواد به چرخه توليد، جلوگيري از هدر رفتن سرمايه هاي ملي، كمك به اقتصاد كلان كشور، به حداقل رساندن دفن زباله و حذف آن در آينده و ارتقاي سطح فرهنگ عمومي در برخورد با پسماندها از اهداف اصلي اين طرح محسوب مي شود.
دراين روش، زباله ها در محل توليد به دو قسمت تر و خشك تفكيك شده و به صورت جداگانه در دو مخزن يا كيسه نگهداري مي شود، زباله هاي تر طبق روال هر شب راس ساعت 21 در كيسه هاي تيره رنگ به صورت سربسته، جلو واحدهاي ساختمان ها قرارمي گيرند.
زباله هاي خشك نيز پس از فشرده سازي در كيسه هايي به رنگ روشن ريخته شده و در روز و ساعتي مشخص كه از سوي شهرداري اعلام مي شود، تحويل پيمانكاران مربوطه مي شود. از نظر احمد نوريان معاون اجتماعي شهرداري تهران- تفكيك زباله هاي تر از خشك علاوه بر جلوگيري از گسترش آلودگي هاي ناشي از پسماندها به لحاظ اقتصادي نيز مقرون به صرفه است.
علاوه بر اين تفكيك زباله از مبدا حركتي براي زيباسازي و پاكيزگي محسوب مي شود كه به حفظ منابع طبيعي نيز كمك مي كند.
طي دو ماه گذشته 13 هزار نفر از شهروندان تنها در ناحيه 7 شهرداري منطقه ما تحت آموزش طرح چهره به چهره تبديل بازيافت مواد قرار گرفته اند، هر چند پيش از اين منطقه 5 در رقابت هاي آموزشي اداره بازيافت و تبديل مواد توانست رتبه نخست را به دست بياورد، اما ساير مناطق نيز در اين ميان توانسته اند قدم هاي خوبي بردارند.
ابهريان رئيس اداره بازيافت و تبديل مواد منطقه 5- با اشاره به اينكه آموزش چهره به چهره شهروندان در راستاي اهداف عاليه و برنامه ريزي اين اداره قرار دارد، گفت: آموزش طرح تفكيك زباله از مبدا طي دو ماه گذشته در دو محله ناحيه 7 به طور مستقيم توسط كارشناسان اين اداره صورت گرفته و 13 هزار نفر از اهالي ساكن در منطقه 5 به جمع خانواده هاي آموزش ديده تفكيك زباله از مبدا افزوده شدند .
تفكيك زباله از مبدا در منطقه 13
پس از آغاز طرح تفكيك زباله از مبدا كه در چند ماه پيش تا به حال در مناطق مختلف شهرداري آغاز شد هر منطقه اي به فراخور تراكم جمعيت و موقعيت مكاني فعاليت هاي خود را در پيش گرفت، در اين ميان منطقه 14 به عنوان يكي از مناطق 22 گانه شهرداري، از ابتكار عمل بيشتري برخوردار بوده است.
طبق طرح عنوان شده در دفترچه نظام فني اداره بازيافت و تبديل مواد، مناطق از دو روش براي آموزش مي توانند استفاده كنند. در روش اول آموزشگرها به همراه بروشورهاي مختلف به در منازل رفته و در كمتر از دو دقيقه در مورد زباله خشك و تر و نحوه تفكيك آنها براي شهروندان توضيح مي دهند.
به گفته عزيزي در اين روش، آموزشگر توضيح مي دهد كه صرفه جويي هاي حاصل از كاهش هزينه ها براي افزايش وسايل حمل و نقل عمومي استفاده مي شود. در روش دوم آموزشگر به همراه كيسه و مخزن زباله و ماشين به در منازل مراجعه كرده و در يك دوره زماني مثلا هفته اي يك بار زباله هاي تفكيك شده را تحويل گرفته و كيسه هاي جديد را در اختيار ساكنان قرار مي دهد.
مهندس عزيزي، مسئول اداره بازيافت شهرداري منطقه 13 توضيح مي دهد كه هر منطقه موظف است يكي از اين دو روش را استفاده كند، با اين وجود بعد از امتحان روش اول در منطقه، آموزشگرها از 4 ماه پيش تا به حال موظف شدند تا از روش دوم استفاده كنند كه اين كار توانسته موفقيت هاي خوبي را در منطقه به دنبال داشته باشد.
آموزشگران منطقه 13 در مراجعات خود به در منازل، كارت هاي رنگي را كه نشان دهنده روزهاي هفته است تحويل مي دهند. ارائه اين كارت ها در آخر هر ماه از سوي ساكنان، اين امكان را فراهم مي كند تا اهالي محل در قرعه كشي كه با اهداي جوايز به عنوان نوعي ابزار تشويق براي آنها در نظر گرفته شده است، شركت كنند.
مهندس عزيزي مي گويد: يكي از مشكلات اساسي اين موضوع و همكاري ناهماهنگ اهالي در ابتداي كار، بي اعتمادي از تداوم اين حركت در منطقه بود، به همين منظور آموزشگران سعي كردند تا با استمرار و تداوم هر روزه كار اين بي اعتمادي را تغيير دهند.
در منطقه 13 به دليل برخورداري از معابر و خيابان هاي باريك، هنوز از چرخ دستي براي جمع آوري زباله استفاده مي كنند اما يكي از برنامه هاي اين اداره در سال آينده حذف اين چرخ دستي ها از ناوگان حمل و نقل زباله در اين منطقه است.
هزينه 140 ميليارد ريالي
معاون اسبق خدمات شهري شهرداري تهران پيش از اين از اختصاص 140 ميليارد ريال بودجه براي ساماندهي، جمع آوري و بازيافت زباله در سال جاري خبرداده بود. به گفته محمد جواد محمدي زاده بهينه سازي ايستگاه هاي موقت حمل زباله در مناطق 6، 15 و 20 احداث ايستگاه هاي موقت حمل زباله در مناطق 5، 17، 18 و 22 با اعتباري بيش از 46 ميليارد ريال از جمله طرح هاي در دست اجرا در حوزه مديريت پسماند ها طي سال جاري خواهد بود.
زماني كه از مهندس عزيزي در اين مورد سؤال مي كنيم او نيز معتقد است: اگر افزايش همكاري منازل و اجراي طرح تفكيك از مبدا 30 تا 40 درصد هم بتواند مفيد باشد، مي تواند 50 درصد هزينه ها را كاهش دهد. از سوي ديگر دولت برخي از كارخانه هاي توليدي را موظف كرده برخي از مواد اوليه را از مواد بازيافت شده، تامين كنند.
در اجراي اين طرح تبليغات تصويري و تلويزيوني صورت نمي گيرد، مهندس عزيزي معتقد است: اين موضوع تاثير مثبت به دنبال دارد و مي تواند روند مشاركت مردمي در اين زمينه را افزايش دهد.
بازار سياه بازيافت
دو نكته در بازيافت زباله بيش از همه توجهمان را به خود جلب مي كند. بعد از شروع اين طرح در برخي از نواحي، عده اي از افراد به در منازل مراجعه كرده و به اين بهانه كه كارمند شهرداري هستند اقدام به فروش كيسه و سطل زباله به شهروندان مي كنند و حتي براي نصب سطل زباله در مجتمع هاي مسكوني به ازاي هر واحد 2000 تومان دريافت مي كنند. مهندس عزيزي جهت توصيح در مورد برخورد با اين موارد و اطلاع به شهرداري مي گويد: تمامي ماموراني كه به در منازل مراجعه مي كنند روي لباس خود نشانه شهرداري دارند و از طرفي حق ندارند هيچ وجهي از شهروندان دريافت كنند.
هواي سرد زمستان به صورتم مي خورد، دست هايم را در جيبم مي كنم و كنار دختر 20 و چند ساله اي مي ايستم كه كيسه هاي آبي رنگ به دست دارد. لبخند از چهره اش دور نمي شود. سر صحبت را باز مي كنم و از ميزان دريافتي اش در هر ماه مي پرسم طبق قانون وزارت كار، حقوق ما هم ساعتي محاسبه مي شود. بيشتر آموزشگرها دانشجو هستند و نمي توانند به طور تمام وقت كار كنند. اما ساعت كار روزانه 8:30 صبح تا 4 بعدازظهر است . مي پرسم نهايتا حقوقتان در آخر ماه چقدر است؟ مي خندد و مي گويد: 100 هزار تومان، اگر اضافه كاري هم داشته باشيم، با پاداش 110 هزار تومان مي شود .
بازيافت زباله در هوستون
يكي از روش هاي مناسب براي رسيدن به راهكاري اساسي در هر كاري استفاده از تجربه كشورهايي است كه آن كار را تجربه كرده اند.
بازيافت زباله هاي منازل بزرگترين و عمومي ترين برنامه سازمان بازيافت شهرداري هوستون است. از سال 1990 جمع آوري زباله ها به صورت دو هفته اي يك بار و تنها براي منازلي به كار مي رفت كه داراي جعبه هاي مخصوص جمع آوري مواد بازيافتي بودند، اما پس از گذشت مدتي علاوه بر 27 هزار منزلي كه داراي جعبه هاي بازيافتي بودند، 190 هزار منزل ديگر كه براي جمع آوري زباله هايشان از كيسه هاي آبي رنگ استفاده مي كردند نيز به اين برنامه اضافه شدند.
پس از مقايسه مزايا و معايب هر دو روش جمع آوري، شهرداري روش سطل هاي زباله را برگزيد و در سال 1991 از سوي شهرداري به 19 هزار منزلي كه از كيسه هاي آبي استفاده مي كردند، سطل هاي سبزرنگ براي جمع آوري زباله هاي بازيافتي داده شد.
مواد بازيافتي مورد تاييد شهرداري شامل: روزنامه ها، مجلات، كتابچه راهنماي تلفن، قوطي هاي كنسرو، قوطي هاي آلومينيومي، كتابچه هاي تبليغاتي، مقواهاي فشرده شده، بطري هاي پلاستيكي نوشيدني و بطري هاي شير و آب است كه بايد جدا از زباله هاي عادي منزل در سطل هاي سبز رنگ ريخته شود، سطل هاي مذكور در حدود 18 ليتر گنجايش دارند و از 25 درصد پلاستيك بازيافتي و 75 درصد مواد اوليه ساخته مي شود.
روغن هاي مصرفي نيز از طرف سازمان بازيافت جمع آوري مي شود. براي جمع آوري آنها بايد روغن را در ظرف تميزي ريخته و در كنار سطل زباله قرار داد.
پس از تصويب طرح، سطل هاي سبز رنگ به علت بيشتر بودن حجم آنها برنامه جمع آوري زباله از هفته اي يك بار به دو هفته يك بار تغيير كرد، اين تغيير جواب مثبت ديگري مانند جلوگيري از اشتباه در مناطق جمع آوري و صرفه جويي در مصرف سوخت و آلودگي را نيز به همراه داشت.
خدمات جمع آوري دوهفته اي براي بخش هاي مختلف شهر بهتر است، زيرا شهروندان مي توانند از پر بودن سطل زباله هاي بازيافتي در روز جمع آوري اطمينان داشته باشند. اطلاعات مربوط به بازيافت مواد توسط پرسنل اين حوزه در جلسات شهري، مدارس و به صورت پيام هاي بازرگاني در سراسر شهر پخش مي شود.علاوه بر اين اطلاع رساني ماموران اين حوزه وظيفه پخش كتاب هاي راهنما و كتابچه هاي تبليغاتي را در هنگام جمع آوري برعهده دارند.
راهنماي استفاده از برنامه هاي بازيافت زباله هاي هوستون در قسمت زباله هاي حياط منازل مي گويد: چمن هاي هرس شده و شاخه و برگ هاي درختان نبايد در جعبه هاي زباله كه با ماشين جمع آوري مي شوند، ريخته شود آنها را بايد در كيسه هاي محكم و مقاوم يك بار مصرف ريخته به شرطي كه وزنشان بيشتر از 50 پوند نباشد. كيسه ها را بايد براي جمع آوري جداگانه در روز مخصوص در حدود 3 فوتي سطل هاي زباله قرار دهيد. شاخه هاي كوچكي كه كمتر از 4 فوت بلندي، 18 اينچ ضخامت و كمتر از 50 پوند وزن دارند را دسته بندي كنيد. زباله هايي كه با كاغذ ، مواد پلاستيكي و هرنوع زباله ديگري مخلوط باشند، پذيرفته نمي شود.
آموزش هاي شهروندي
مشكل اساسي در نهادينه كردن فرهنگ شهرنشيني در تهراني و به خصوص برنامه تفكيك زباله از مبدا، نبود آموزش مناسب و كافي است. شهروندان تهراني به طور پراكنده با مسائل مربوط به بازيافت و دستورالعمل هاي آن آشنا مي شوند اما اين اطلاعات پراكنده به هيچ حركت عملي و نهايي ختم نمي شوند. اما برخلاف همه اين اتفاقات در منطقه 13 حركتي متفاوت و كامل انجام شده است.
|