توجه به طبيعت و جلوه هاي آن، امروز يكي از شاخص هاي بارز يك جامعه پيشرو است. روزنامه همشهري نيز طي سال ها فعاليت فرهنگي _ علمي خود به اين جنبه مهم توجه شاياني داشته است. آن چه درپي مي آيد مطلبي است كه براي تحقق اين بخش از اهداف روزنامه و در مسير اطلاع رساني علمي به خوانندگان فراهم شده است.
تنوع خيره كننده طبيعت، انسان را به شناخت هرچه بيشتر جلوه هاي گوناگون آن تشويق و پرسش هاي زيادي را براي او مطرح مي كند. ازجمله اين كه اين مظاهر گوناگون، چگونه به وجود آمده اند، سرآغاز پيدايش آن ها به چه صورت است، چگونه مي توان آن ها را به دست آورد و مورد بهره برداري قرار داد و...
در اين ميان، وجود گياهان متنوع، نه تنها به عنوان يكي از مظاهر زيباي طبيعي، بلكه به عنوان يك موضوع علمي و تحقيقي، شاخه گسترده اي از علم و دانش بشري را به خود اختصاص داده است و اين امر توجه مضاعفي به جلوه ها و جوانب مختلف اين بخش از طبيعت را مي طلبد. به ويژه آن كه امروزه با كاربردهاي فراواني كه انواع مختلف گل و گياه در حوزه هاي پزشكي و دارويي پيدا كرده، نياز به اين كندوكاو هم فزوني گرفته است.
از ميان گياهان نيز ميوه ها جايگاه ويژه اي دارند و در كشور ما با وجود گستردگي جغرافيايي و تنوع زياد اقليمي، انواع مختلفي از آن ها يافت مي شود كه در يك دسته بندي كلي مي توان آن ها را به بومي و غيربومي تقسيم كرد.ميوه «في جوآ» كه در اينجا به شرح آن پرداخته مي شود، بومي ايران نيست، اما در بخش شمالي كشور ما كشت مي شود. في جوآ يكي از ميوه هاي نيمه گرمسيري است كه از طريق جمهوري آذربايجان وارد شمال ايران شده است و قرار بود به علت ارزش غذايي مناسب و برخورداري از انواع ويتامين ها، جايگزين مركبات شود. اين ميوه سبزرنگ كه تقريباً به اندازه كيوي است، مانند كيوي بعد از كندن پوست آن به طور كامل قابل استفاده و خوراكي است. براساس اطلاعات موجود، درختچه في جوآ نخستين بار در ايران در سال ۱۳۵۴ ميوه داد. اين گياه كه در آمريكاي جنوبي به صورت طبيعي مي رويد، در مناطق شمالي ايران از آستارا تا بهشهر از رشد محسوسي برخوردار بوده و از سال ۱۳۵۱ در مناطقي از نوار ساحلي درياي خزر در استان گيلان تا محمودآباد مازندران كشت شده است.
مشكل اصلي اين ميوه كشت و توليد آن است كه به محض رسيدن، مثل توت از درخت مي ريزد. بنابراين بايد فوراً آن را از درخت چيد. ازجمله معايب ديگر اين ميوه آن است كه خاصيت انباركردن ندارد و پيداشدن لكه هايي بر روي اين ميوه ها با گذشت چند روز از برداشت آن موجب مي شود تا به يك ميوه فاقد صرفه اقتصادي تبديل شده و در نتيجه باغداران از كاشت آن استقبال كمتري به عمل آورند.
درختچه في جوآ در حال حاضر در بسياري از كشورهاي جهان كاشت مي شود و در استراليا به ميوه سال ۲۰۰۰ شهرت پيدا كرده است. هرچند سرزمين مادري اين گياه، آمريكاي جنوبي است، ولي جمهوري هاي گرجستان و آذربايجان به عنوان دو قطب بزرگ و مهم پرورش في جوآ محسوب مي شوند و در كشورهاي زلاندنو و استراليا به اين ميوه اهميت زيادي داده مي شود.
درختچه في جوآ از سال سوم به بار مي نشيند و در سال نهم پرمحصول مي شود. برداشت ميوه آن نيز از اواخر مهر و اوايل آبان آغاز مي شود.في جوآ سرشار از يد است و علاوه بر اين كه مي توان آن را به صورت تازه مصرف كرد، اين قابليت را نيز دارد كه از آن مربا و كمپوت تهيه كرد.
يكي از ويژگي هاي بسيار خوب اين ميوه، خاصيت دارويي آن است. به گونه اي كه با خوردن هر يكصدگرم في جوآ، ۱۰۰ ميلي گرم يد جذب بدن مي شود. به همين خاطر براي كساني كه كمبود يد دارند، في جوآ ميوه مفيدي است. درعين حال اين ميوه حاوي املاح و ويتامين هاي گوناگوني نظير ويتامين ٍE، قند و مواد مفيد براي ارگانيزم بدن انسان است.
شناسنامه في جوآ
(Feijoa Sellowinan)
اكنون به ويژگي هاي ظاهري و اعضا و اجزاي اين ميوه نظري مي افكنيم تا از اين لحاظ نيز شناختي هرچند كم حاصل شود.
نام متداول: في جوآ، Guavasteen , Pineapple Gauava
گونه هاي مرتبط: در برخي سال هاي اخير Feijoa Sellowiana به Acca Sellowiana تغييرنام داده است. اما بعضي منابع هنوز نام قديمي آن را به كار مي برند.منشأ آن از جنوب برزيل، شمال آرژانتين و غرب پاراگوئه نشأت يافته است.
سازگاري: زمستان هاي سرد و تابستان هاي معتدل را ترجيح مي دهد (۵/۲۶ تا ۵/۳۲ درجه سانتيگراد)، و عموما با مناطقي كه دماي آن ها بالاي ۹- درجه سانتيگراد باقي مي مانند، سازگار است. گل دهي در مناطقي كه دوره سرمايي كمتر از ۵۰ ساعت دارند، ضعيف است. طعم ميوه در نواحي سرد بسيار بهتر از نواحي گرم است.
ويژگي ها
عادت رشدي: في جوآ يك درختچه هميشه سبز با رشدي آرام است كه مي تواند به ارتفاع و پهناي ۵/۴ متر برسد. پوست درخت، خاكستري كمرنگ و شاخه هاي منشعب در محل گره ها، متورم هستند و در هنگام جواني به صورت رشته هاي مويي سفيد رنگند. علاوه بر ميوه اي كه اين درخت فراهم مي كند، اين درختچه ها درحالتي كه دوتايي مي شوند، شبيه يك باغ زيبا به نظر مي رسند.
وقتي نهال هاي كاشته شده به يكديگر نزديك مي شوند، درختچه ها، پرچين زيبا، يك صفحه يا يك بادشكن مي سازند. علاوه بر اين مي توان به وسيله يك يا چند تنه شاخه هاي في جوآ را به شكل يك درخت درآورد كه بلندي آن به ۶ تا ۵/۷ متر برسد.
سرشاخه ها: برگ هاي هميشه سرسبز، كلفت و چرمي في جوآ متقابل هستند. دمبرگ كوتاه دارند و كلفت و بيضوي هستند. از نظر اندازه دامنه اي از ۵/۲ تا ۶ سانتيمتر عرض و ۵/۲ تا ۱۵ سانتي متر طول دارند. برگ ها در بالاي سرشاخه ها سبز و صاف هستند و در نزديكي سطح زمين نقره اي اند. در هنگام وزش نسيم ملايم نيز به شكل زيبايي براق به نظر مي رسند.
گل ها: گل هاي ۲ تا ۳ سانتيمتري زرق و برق دار دو جنسي، مي توانند انفرادي باشند يا در يك خوشه متولد شوند. پرچم هاي قرمز براق انتهايي با دانه هايي بزرگ از گرده زردرنگ پوشيده شده اند. گل ها دير شكفته مي شوند. از اواخر ارديبهشت تا خرداد هر گل شامل ۴ تا ۶ گلبرگ گوشتي است كه اندكي سفيدرنگ و در قسمت داخلي گلبرگ ها رنگ ارغواني مشاهده مي شود. اين گلبرگ ها شيريني ملايمي دارند، خوراكي هستند و مي توان از آن يك افزودني نيروبخش (رفع كننده خستگي) در سالادهاي بهاره ساخت.
تغذيه پرندگان از گلبرگ ها، باعث گرده افشاني گل ها مي شود. اما زنبورها عمده ترين گرده افشان ها هستند. اغلب گل ها با گرده هاي سازگاري كه ۶۰ تا ۹۰ درصد از مجموعه گل را شامل مي شوند، گرده افشاني مي كنند. گرده افشاني دستي تأثيري نزديك به صددرصد موفقيت را به همراه دارد. باردهي ضعيف معمولاً نتيجه گرده افشاني ناكافي است.
ميوه ها:ميوه ها ازنظر اندازه دامنه اي از ۵/۲ تا ۳ سانتي متر طول دارند و شكل آن ها از گرد تا حالتي به شكل گلابي كشيده متغير است. به همراه آن قطعاتي از كاسه گل كه به انتهاي آن چسبيده است مشاهده مي شود. پوست مومي شكل به رنگ سبز _ آبي كدر تا آبي يا سبز خاكستري است. برخي مواقع با يك رنگ قرمز يا نارنجي مايل به قرمز نيز يافت مي شود. بافت پوست از صاف تا زبر و دانه دانه متغير است. ميوه آن حتي قبل از اين كه به طور كامل برسد يك عطر غليظ را متصاعد مي كند.
گوشت مركزي ضخيم، سفيد، دانه دار، آبدار و نيمه شفاف ميوه كه بذرها را دربر مي گيرد، شيرين يا نيمه ترش است. پيشنهاد مي شود با آناناس و گوآوا و يا آناناس و توت فرنگي و اغلب به همراه مقدار زيادي انگورك يا نعنا تركيب شود، معمولاً ۲۰ تا ۴۰ عدد و گاهي بيشتر، بذرهاي مستطيلي بسيار كوچك وجود دارد كه هنگام خوردن ميوه زبري قابل توجهي احساس مي شود.
منبع:http://www.crfg.org/pubs/ff/feijoa.html
مترجم: زهرا باقر اميري
