Hamshahri Newspaper

عباس اسدي
آمارها نشان مي دهد كه ۱۵ درصد كل مدارس كشور هم كتاب و همين طور كتابخانه دارند و ۲۰ درصد مدارس نه كتاب و نه كتابخانه اي ندارند. در اين ميان برخي از مدارس كتاب و برخي ديگر كتابخانه دارند. ۲۱ هزار مدرسه داراي كتاب و كتابخانه هستند و ۶۳ هزار كتاب دارند ولي از داشتن كتابخانه محرومند، ۳۴ هزار (۲۲ درصد) داراي كتابخانه اند اما كتاب ندارند، ۳۱ هزار مدرسه تنها كتاب دارند و نه كتابخانه و در اين ميان كل مدارس داراي كتابخانه در كشور ۵۵ هزار است. چنين رقمي مدعي است كه به ازاي هر ۴۲/۲ مدرسه، يك كتابخانه وجود دارد و تفاسير حاكي از آن است كه سرانه فضا به ازاي هر كتابخانه ۰۹/۱۲ متر و به ازاي هر دانش آموز ۲۲ سانتي متر است. با اين وضعيت مي توان فهميد كه كجاييم و افق ديدمان كجاست؟ آيا اين توجيه خوبي است كه چون جهان سوميم بيش از اين توقعي نيست، به راستي چه نهادي مسئول است؟ در اين ميان سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران براي از ميان بردن نسبي اين معضل گامي تازه را طي دو سال گذشته شروع كرده و امسال نيز با هدف متعالي سومين دوره اهداي كتاب به مدارس شهر تهران را در نمايشگاهي موسوم به «ياد يار مهربان» آغاز كرده است.
همكاري شهرداري ها در تجهيز كتابخانه مدارس مي تواند گامي مؤثر در تقويت كتابخانه مدارس باشد. شهرام نيا مدير عامل مؤسسه نشر شهر وابسته به سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران و مدير نمايشگاه ياد يار مهربان در پاسخ به سؤالي مبني بر اينكه چرا در ميان ديگر نهادهاي فرهنگي، سازمان فرهنگي هنري آغازگر اين حركت است مي گويد: مدارس شهر تهران قسمتي از اماكن فرهنگي شهر محسوب مي شوند و قاعدتاً زماني كه مسائل فرهنگي شهرداري تهران به سازماني چون سازمان فرهنگي هنري محول مي شود، مي طلبد كه عهده دار رسيدگي به تجهيز و رفع نيازهاي اماكن فرهنگي شهر تهران باشد.
شهرام نيا معتقد است : آموزش و پرورش نهادي است كه سرويس گيرنده است و نمي تواند در ابعاد تجهيزات سهم مؤثري داشته باشد و با توجه به اينكه اخيراً طرحي در آستانه تصويب است كه اداره فيزيكي مدارس و رفع امكانات مدارس با شهرداري باشد و اين فعاليت در همه جاي دنيا مرسوم است. وي با بيان اينكه در چند سال اخير شهرداري به اين موضوع توجه ويژه اي داشته است مي افزايد: يكي از اساسي ترين و مهم ترين نيازهاي مدارس، رفع كمبود و تجهيز كتاب است و رفع اين معضل زماني ضروري تر به نظر مي رسد كه سرانه كتاب براي هر دانش آموز در كشور از حد متوسط جهاني به شدت پايين تر است و اين يك نگراني را افزايش مي دهد و آن اينكه دانش آموزان از كتابخواني دور شده اند.
اختصاص يارانه به مصرف كنندگان كتاب
صفار هرندي با تأكيد بر اختصاص يارانه كتاب به خوانندگان، نهضت كتابخواني را اولويت كاري وزارتخانه اش در سال آتي بيان مي كند و مي افزايد:«گسترش حوزه كتاب و مطالعه و تحقيق بايد با شيوه هاي مناسب و عملياتي، اقشار مختلف را به مطالعه كتاب ترغيب و كتابخوان ها را تحسين كند».
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي برپايي سومين نمايشگاه ياد يارمهربان و اهداي كتاب به دانش آموزان را آغاز يك جريان تازه در حوزه ترويج فرهنگ كتابخواني در ميان كودكان و نوجوانان عنوان مي كند و مي گويد: «اين حركت در سال آينده با برنامه هاي ويژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در قالب نهضت كتابخواني تداوم خواهد يافت».
وي از اختصاص يارانه به مصرف كنندگان خبر مي دهد و تصريح مي كند: « اگر واقعاً اين نكته را قبول داشته باشيم كه شكل اصلي فرايند كتاب مخاطب است. يعني اگر بپذيريم كه چون كتاب خوانده نمي شود حوزه تأليف و نشر هم مشكل دارد، نتيجه منطقي اش اين است كه يارانه را به سمت حلقه آخر يعني خواننده هدايت كنيم».
مصطفي رحماندوست، از شاعران حوزه كودك، با اظهار خردسندي از اينكه در نمايشگاه ياد يار مهربان به خوانندگان يارانه داده مي شود گفت:« بسيار خوشحالم از اين كه بر خلاف رويه هميشگي به خوانندگان و كتابخوانان يارانه مي دهند چرا كه تاكنون به ناشران كمك مي شد.» وي با اشاره به اينكه ميدان داري ناشران در عرصه كتاب، قدرت عمل و تصميم گيري را از نويسندگان و تصويرگران گرفته است افزود:« صميمانه دلم مي خواهد جيب كوچك بچه ها كه محتوياتش همواره اندك است پر از كتاب شود، حال اين عمل چگونه و از چه طريقي بايد صورت گيرد برعهده مسئولان است».
شروع نهضتي براي كتابخواني
معاون مطبوعاتي و رسانه اي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با اشاره به مشكلات عديده در حوزه كتاب و كتابخواني معتقد است:
در حال حاضر بهترين راهكار عملي براي تحقق نهضت كتابخواني، شروع برنامه هاي اين حوزه از سنين پايين است كه مدارس مناسب ترين مجال براي اين امر است.
علي رضا مختارپور در چگونگي برگزاري نمايشگاه سوم ياد يار مهربان تصريح مي كند:« تنوع كتاب هاي ارائه شده، انتخاب و تحويل همزمان كتاب از جمله نقاط مثبت اين نمايشگاه است».
وي با انتقاد از نامناسب بودن سرانه كتابخواني در كشور مي افزايد: «سرانه كتابخواني كنوني شايسته جامعه فرهنگ پرور ايران نيست و اعمال روش هاي مناسب براي ارتقاء فرهنگ مطالعه ضروري است».
خسروي، يكي از مديران مقطع ابتدايي منطقه ۷ از ارائه كتاب به مدارس و براساس نياز محوري خردسند است و مي گويد: انتخاب فضا و مكان برگزاري نمايشگاه، ارائه همزمان كتاب از برتري هاي اين نمايشگاه در دوره سوم است. اين مسئول پيشنهاد مي كند كه تمهيدي انديشيده شود كه جوايز دانش آموزان برتر، كتاب باشد و اين كتابها از اين نمايشگاه اهدا شود.
شهرام نيا مصلي را به دليل وجود يك فضاي گسترده، مركزيت در شهر، عدم مشكل پاركينگ، ممنوعيت طرح ترافيك و دسترسي به مترو براي انتخاب نمايشگاه عنوان مي كند.
وي در پاسخ به اينكه چه راهكارهايي براي ارتقاء كتابخواني در نظر داريد مي افزايد: كتاب و كتابخواني دو بعد دارد، يك بعد سخت افزاري است و بعد ديگر نرم افزاري؛ بخش سخت افزاري شامل قفسه كتاب، فضاي كتابخانه و كتاب است كه در اين بخش شهرداري ها مي توانند اين نياز را مرتفع نمايند و نيازهاي نرم افزاري شامل فرهنگ كتابخواني، علاقه به كتابخواني، صحيح خواندن و ارتقاء سطح كتابخواني به عهده آموزش و پرورش است چرا كه اين وزارتخانه اعتبارات لازم را براي ارائه خدمات سخت افزاري ندارد.
يكي از مسئولين اجرايي نمايشگاه، ميزان استقبال مدارس را قابل توجه عنوان مي كند اما با انتقاد مي گويد: تعدادي از كتاب ها كه نمونه آن موجود است و مخاطبان گسترده اي دارد به اتمام رسيده و ناشران، كتاب ها را به موقع به نمايشگاه ارسال نمي كنند و تعدادي از مدارس از اين مورد گلايه مندند.
افزايش اعتبار خريد كتاب
رئيس كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي از افزايش اعتبار خريد كتاب از سوي مجلس خبر مي دهد و مي افزايد:كتاب هايي كه در چنين نمايشگاهي عرضه مي شود بايد به اندازه كافي متنوع باشد تا نيازهاي دانش آموزان را تأمين كند.
عماد افروغ در ادامه نظراتش معتقد است:عرضه رايگان كتاب به مدارس اگر در نمايشگاه كتاب تهران صورت گيرد دانش آموزان براي خريد كتاب از قدرت انتخاب بيشتري برخوردار خواهند بود.
وي با تقدير از سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران مي افزايد:
تدابيري بايستي انجام شود كه با بررسي راهكارهاي مناسب، عرضه رايگان به مدارس تهران محدود نباشد.
با حركتي عملي، كتابخواني علمي مي شود
مشاور فرهنگي رئيس جمهور و رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران با اعلام اينكه كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران با حضور جدي در سومين نمايشگاه ياد يار مهربان در تجهيز كتابخانه هاي سراسر كشور همكاري مي كند، تصريح مي كند:
اين نمايشگاه حركتي مؤثر در ارتقاء سطح آگاهي مردم به ويژه دانش آموزان است و با اجراي چنين برنامه اي كتاب هاي متنوعي به مدارس راه مي يابد و ضمن آشنايي با تأليفات جديد، اقتصاد نشر رونق مي يابد و طرز عملي حركتي علمي در سطح جامعه ايجاد مي گردد.
علي اكبر اشعري يكي از دلائل ضعف جدي پژوهشگران كشور را ناشي از پراكندگي اطلاعات و ناقص بودن منابع كتابخانه ها عنوان مي كند و مي افزايد: حفظ سنت شايسته اهداء كتاب، نيل به رفع اين معضل را ميسر مي كند. مسئول ستاد برگزاري نمايشگاه ياد يار مهربان در پاسخ به سؤالي مبني بر اينكه چرا امسال در نمايشگاه، وسائل كمك آموزشي و ورزشي اهداء نمي شود مي گويد: به دليل عدم فضاي كافي و عدم بودجه لازم و نامشخص بودن، اين نمايشگاه تا سه هفته قبل و با توجه به اينكه امسال اعتبارات شهرداري به حد كافي مكفي نبود، طبيعتاً اعتبارات تخصيص يافته به اين نمايشگاه باعث شد كه سراغ اولويت ها برويم.
شهرام نيا تقدير از فعالان حوزه كتاب را از برنامه هاي نمايشگاه نمي داند اما اين فعالان را شامل مؤلفان و ناشراني مي داند كه بيشترين بهره اقتصادي مستقيم را مي برند؛ ليكن ويژه شخصيت هاي فرهنگي، اعتباراتي اهدا مي شود كه اين گروه حدود ۱۵۰ نفر هستند و به صورت اعتباري مي توانند كتب مورد نياز خود را تأمين نمايند.وي وجه تمايز اين نمايشگاه را اطلاع رساني قوي به مدارس و استفاده از بانك اطلاعات و ارسال دعوتنامه براي تك تك مدارس، عدم معطل شدن مراجعين و ارسال همزمان كتب ها به مدارس، عنوان و پيش بيني مي كند كه هيچ مدرسه اي از اهداء كتاب بي بهره نمي ماند.
مدير مؤسسه نشر شهر از طرح ملي شدن اين نمايشگاه و احتمال تصويب بودجه قابل توجه خبر مي دهد. قلي زاده- مدير مدرسه ابتدايي منطقه ۱۳ تهران- روند برگزاري را مطلوب ياد مي كند و مي گويد: اين نمايشگاه، سال به سال بهتر و هدفمندتر مي شود.وي با انتقاد از اينكه بعضي از مدارس حتي كتابخانه هم ندارند، مي گويد: چقدر متعالي است كه در بدو شروع سال تحصيلي، نيازهاي مدارس بررسي شود و بر مبناي نيازهاي مدارس، اعتبارات به آن اختصاص يابد.
وي مي افزايد:وقتي ما كتاب مي گيريم ولي قفسه براي نگاهداري نداريم، كتاب ها و كتابخواني از ميان مي رود. وي با انتقاد از اينكه امسال ايران در ميان ۴۲ كشور، رتبه ۳۹ را در زمينه درك مفهوم خواندن كسب كرده توجه بيش از پيش مسئولين را طلب كرد.
تقدير از فعالان حوزه كتاب
رئيس سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران با تأكيد بر اينكه برگزاري نمايشگاه ياد يار مهربان گام جدي مسئولان در خصوص ضرورت ارتقاء كمي و كيفي كتابخانه هاي مدارس است مي گويد از آنجا كه شهرداري، حلقه واسط مردم و حكومت است، بي شك فعاليت اين سازمان در زمينه گسترش فرهنگ كتابخواني نقش مؤثري ايفا مي كند.
دكتر علي عسگري از حمايت و تشويق كساني كه در اين حوزه فعاليت مي كنند خبر مي دهد و مي افزايد: با برگزاري چنين نمايشگاهي سنگ بناهاي ضرورت مطالعه كتب غيردرسي دانش آموزان گذاشته مي شود و كتابخانه هاي مدارس نيز اهميت بيشتري نسبت به گذشته پيدا مي كنند.وي يكي از اهداف اصلي اين نمايشگاه را مطالعه يك جلد كتاب غيردرسي در هفته براي هر دانش آموز عنوان و تصريح مي كند: دستيابي به اين مهم، تنها در صورتي امكان پذير مي شود كه كتاب براي مدارس، كالايي سهل الوصول باشد.