نگاهي به ديدگاه هاي مختلف پيرامون
آثار و نتايج طرح منطقي كردن نرخ سود تسهيلات بانكي
افزايش يا كاهش هزينه هاي اقتصادي
|
|
علي ابراهيمي
نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در جلسه هفته گذشته خود طرح منطقي كردن نرخ سود تسهيلات بانكي متناسب با نرخ بازدهي در چالش هاي مختلف اقتصادي با تاكيد بر نظام بانكداري بدون ربا را تصويب كردند.
به موجب اين طرح دولت و بانك مركزي مكلف هستند تا ساز و كار تجهيز و تخصيص منابع بانكي را به گونه اي ساماندهي كنند كه سود مورد انتظار تسهيلات بانكي در عقود با بازدهي ثابت طي برنامه چهارم توسعه به طوري كاهش يابد كه قبل از پايان برنامه نرخ سود اين گونه تسهيلات در تمامي بخش هاي اقتصادي يك رقمي باشد. همچنين در مورد عقود با بازدهي متغير نيز بانك ها مكلف هستند بدون تعيين نرخ سود مورد انتظار بر اساس مفاد قانون بانكداري بدون ربا در حاصل فعاليت اقتصادي مورد قرارداد بدون آن كه براي شراكت از شريك بانك وثيقه خارج از طرح دريافت كنند، شريك شوند.
بر اساس اين مصوبه بانك مركزي موظف شده است آيين نامه اجرايي اين قانون را حداكثر ظرف مدت ۲ ماه از تاريخ تصويب، تهيه و پس از تصويب هيات وزيران اجرا نموده و هر ۶ ماه يك بار گزارشي از چگونگي اجراي اين قانون را به كميسيون اقتصادي مجلس ارسال كند. اين طرح با ديدگاه هاي موافق و مخالفي همراه بوده است. مخالفين معتقدند كاهش دستوري نرخ سود تسهيلات بانكي موجب خروج منابع از بانك ها به ويژه سپرده هاي بلندمدت، رواج بازارهاي پولي غيررسمي و تقليل تامين مالي پروژه هاي بخش خصوصي از طريق بانك ها خواهد شد. همچنين كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي تابع نظام عرضه و تقاضا بوده و اين امر در گرو كاهش نرخ تورم و رفع مشكل كسري بودجه دولت است.
از سوي ديگر موافقين طرح معتقدند كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي در كاهش تورم موثر خواهد بود و تجربه هاي سال هاي گذشته در زمينه كاهش نرخ سود اين تسهيلات بيانگر آن است كه اين امر تاثيري در كاهش ميزان سپرده گذاري مردم در بانك ها به دليل اطمينان به سيستم بانكي نخواهد داشت.
نااطميناني در سيستم بانكي و
افزايش هزينه هاي اقتصادي
جمشيد پژويان مصوبه اخير مجلس را دخالت در عملكرد سيستم بانكداري كه بايد مشابه بنگاه هاي خصوصي عمل كند دانسته و معتقد است كاهش دستوري نرخ سود تسهيلات بانكي موجب نااطميناني در فعاليت بانك ها و افزايش هزينه هاي اقتصادي مي شود و حتي در صورتي كه اين دخالت ها خنثي بوده و اثرات منفي را در پي نداشته باشد موجب افزايش دخالت دولت در فعاليت هاي اقتصادي و افزايش ريسك در اقتصاد كشور مي شود. اين اقتصاددان بالا بودن نرخ سود بانكي در كشور را ناشي از نرخ بالاي تورم و هزينه بالاي عملكرد داخلي فعاليت بانك هايي كه عمدتاً دولتي هستند دانسته و مي گويد: اين تصميم اشتباه است.
تجربه ساير كشورها نشان مي دهد وقتي تورم افزايش مي يابد نرخ سود تسهيلات بانكي نيز بالا مي رود و بخش عمده بالا بودن نرخ سود تسهيلات بانكي در ايران نيز به نرخ تورم بستگي دارد. وقتي تورم بالا باشد كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي عملي نبوده و كاملاً غيراقتصادي است.
وي مي افزايد: دومين عاملي كه نرخ سود را در نظام بانكداري ايران بالا نگه مي دارد عملكرد داخلي فعاليت بانك هاي ما است كه عمدتاً دولتي بوده و به دليل دولتي بودن نظام بانكداري، هزينه هاي عملكرد بانك ها يا تفاوت بين نرخ سود سپرده ها يعني نرخي كه بانك ها با آن منابع خود را تامين مي كنند نسبت به نرخ تسهيلات و اعتبارات يعني نرخي كه بانك ها با آن قرض مي دهند فاصله زيادي را با بانك هاي خصوصي ساير كشورها از نظر هزينه ايجاد كرده است.
پژويان مي افزايد: اگر خواستار كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي هستيم بايد نرخ تورم را كنترل نموده و اين كار در سايه انضباط مالي دولت و رفع كسري بودجه مقدور خواهد بود.
همچنين براي رفع عدم كارايي بانك ها بايد به تدريج سهم دولت در بانكداري را كاهش دهيم.
وي مي گويد: اقتصاد زور را نمي فهمد. كاهش دستوري نرخ سود تسهيلات بانكي باعث بحران در بانك ها مي شود. به گفته مسئولان هم اكنون ۳ برابر توان قرض دهي بانك ها، متقاضي تسهيلات بانكي داريم و كاهش نرخ سود باعث افزايش تقاضا شده و قطعاً كاهش سپرده گذاري، رانت و احتمال فساد را در نظام بانكداري افزايش مي دهد. اين تصميم اشتباه بوده و علاوه بر كاهش سپرده گذاري و فرار سرمايه از بانك ها هزينه هاي زيادي را به اقتصاد كشور تحميل خواهد كرد.
وي با رد تاثير كاهش نرخ سود تسهيلات بر كاهش تورم مي گويد: اگر كاهش نرخ سود بانكي بخواهد بر كاهش تورم اثر گذارد اين كار بايد از طريق افزايش هزينه ها باشد. اين در حالي است كه بخش هزينه هاي بنگاه هاي اقتصادي ما كه از طريق سود بانكي تامين مي شود قابل توجه نبوده و از سوي ديگر نرخي كه بنگاه هاي اقتصادي براي خود منظور مي كنند نرخ سود موجود در بازار بوده كه نرخ سود بانكي ما به مراتب از آن كمتر است. بنابراين كاهش اين نرخ اثر قابل توجهي بر تورم نداشته اما تورم اثر كاملاً مستقيم و مشابهي در افزايش نرخ سود بانكي خواهد داشت.
كاهش هزينه هاي توليد و تورم
اين در حالي است كه عضو كميسيون اقتصادي و شوراي پول و اعتبار كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي را موجب كاهش هزينه تمام شده توليد و كاهش نرخ تورم دانسته و معتقد است توليدكنندگان و استفاده كنندگان از تسهيلات بانكي هزينه كمتري را براي توليد پرداخت نموده و امكان رقابت توليدكنندگان داخلي با رقباي خارجي افزايش مي يابد. همچنين با كاهش هزينه هاي توليد انتظارات سود در بازار نيز كاهش مي يابد.
غلامرضا مصباحي مقدم با اشاره به سوابق قبلي كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي، تاثير آن بر كاهش سپرده گذاري مردم را رد نموده و مي گويد: اين موضوع قبلاً نيز مطرح شده است و پيش از اين كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي در آغاز سال ۸۴ از ميانگين ۱۷ درصد و سقف ۲۵ درصد بر ۱۶ درصد را شاهد بوده ايم اما اين امر تاثيري در كاهش سپرده گذاري مردم و گرايش سپرده هاي مردم به بازار غيرمتشكل پولي نداشته است. سپرده گذاران در سپرده گذاري خود تابع نرخ تورم نبوده و همواره براي آنها اعتماد مهم است. آيا در گذشته كه نرخ تورم ۵۰ يا ۳۵ درصدي را داشته ايم و نرخ سود تسهيلات پايين تر از رقم تورم بوده است چنين آثاري تجربه نشده است؟!
وي مي افزايد: اكنون نرخ سود تسهيلات بانكي براي سپرده هاي بلندمدت ۱۶ درصد و با وجود آن كه اين نرخ براي سپرده هاي يك ساله ۷ درصد است نزديك به ۴۵ درصد سپرده هاي بانكي سپرده هاي يك ساله است. در ۳۰ سال گذشته چنين اتفاقي نيافتاده كه اگر نرخ سود تسهيلات پايين تر از نرخ تورم باشد پول از سيستم بانكي خارج شود.
كاهش نرخ سود بنيان نظام پولي كشور
را به خطر مي اندازد
از سوي ديگر محمد طبيبان معتقد است كاهش نرخ سود تسهيلات بانكي موضوع مهمي است كه بايد به آن توجه لازم صورت گيرد؛ چرا كه اكثر فعالان اقتصادي كشور از اين تصميم گيري نگران هستند و تعجب مي كنند در شرايطي كه به تازگي بودجه اي تصويب شده كه پيش بيني مي شود بيش از ۵۰ درصد افزايش نقدينگي را به همراه داشته باشد و در سال ۸۴ نيز ممكن است نقدينگي نزديك به ۳۶ درصد افزايش يافته باشد و با اين روند حتماً فشار تورمي به كشور وارد خواهد شد، همچنين به سمت مشكلات بين المللي مشخصي مي رويم كه ممكن است تحريم هايي را براي ما اعمال كنند، مجلس نبايد چنين تصميمي را اتخاذ نموده كه بنيان نظام پولي كشور را به خطر مي اندازد. اين موضوع جاي تاسف و نگراني دارد.
اين اقتصاددان مي افزايد: كاهش دستوري نرخ سود تسهيلات بانكي از نظر كارشناسي به هيچ وجه قابل دفاع نيست.هزينه اي كه اين تصميم به كشور اعمال خواهد كرد به هيچ وجه منصفانه نيست. متاسفانه كساني كه اين تصميم را اتخاذ كرده اند مشخصاً وضعيت سيستم بانكي را به سمت شرايط مشابه بازار سرمايه سوق داده اند. اين كار بسيار خطرناكتر و نگران كننده تر است. اكنون بازار سرمايه به وضعيتي دچار شده كه ارزش بهترين دارايي هاي اقتصادي كشور و شركت ها در بورس به حد ناچيز تنزل يافته و تصميمات كنوني نيز بازار پولي و بانكي كشور را به قهقرا مي برد. مطمئن هستم اگر با مديران جديد كه مورد اعتماد دولت هستند نيز صحبت شود خواهيم ديد كه اكنون بانك هاي دولتي با چه مشكلاتي به دليل اين گونه تصميم گيري ها روبه رو هستند چه رسد به بانك هاي خصوصي نوپا كه صدمات جبران ناپذيري را متحمل خواهند شد.
طبيبان تاثير كاهش نرخ سود تسهيلات بر كاهش تورم را رد نموده و مي گويد: اين برداشت صددرصد غلط است.كساني كه اين گونه استدلال مي كنند نمي دانند كه امروز مساله تورم در دنيا حل شده و در هيچ جاي دنيا حل اين مشكل به شكل معكوس نبوده است.اين كه بگوييم با كاهش نرخ سود هزينه توليد و در نتيجه تورم كاهش مي يابد صددرصد غلط است.
وي مي افزايد: كاهش دستوري نرخ سود تسهيلات بانكي جذب سپرده ها را صددرصد دچار مشكل مي كند و اين استدلال كه بالاخره پول ها به بانك برمي گردد غلط است. اين تصميم منابع بانك ها را تحت فشار قرار مي دهد. دليل اين كه طي سال هاي گذشته حجم سپرده گذاري با كاهش نرخ سود كاهش نيافته نيز افزايش نقدينگي است. هرساله ۲۰ تا ۳۰ درصد نقدينگي به اقتصاد كشور تزريق شده كه بخشي از آن به بانك ها منتقل مي شود. بايد به مقادير حقيقي نگريسته شود و حجم پول را به شاخص ضمني توليد ملي تقسيم نموده و بين متغير اسمي و متغير حقيقي تفاوت قايل شويم.
كاهش نرخ سود فرصتي مغتنم براي پالايش دروني بانك ها
اين در حالي است كه مخبر كميسيون اقتصادي مصوبه اخير مجلس را فرصت مغتنمي براي پالايش دروني بانك ها در جهت مشتري مداري، كاهش هزينه ها و خدمات رساني دانسته و معتقد است منطقي كردن نرخ سود ضرورتي براي كاهش هزينه هاي سرمايه گذاري و هزينه ارايه كالا و خدمات به مصرف كننده است و براي بانكداري دولتي فرصتي را براي خانه تكاني و كاهش هزينه هاي خود از طريق اتوماسيون اداري، تعطيل شعبات فاقد توجيه، جلوگيري از كارهاي موازي و ايجاد ارتباط و مشاركت با بانك هاي خصوصي داخلي و بانك هاي خارجي فراهم مي سازد.
ايرج نديمي مي افزايد: با توجه به جهت گيري برنامه چهارم كه تك رقمي كردن نرخ تورم در سال پاياني برنامه است، نرخ سود نيز با آن هماهنگ خواهد بود. تورم ۹/۹ درصدي پيش بيني شده و نرخ سود ۹ درصدي مشكل ويژه اي ايجاد نمي كند مگر آن كه دولت كم كاري نموده و به اهداف مورد نظر در زمينه تورم دست نيابيم. در زمينه تاثير كاهش نرخ سود بر سپرده گذاري نيز از يك سو سرمايه با سود و امنيت تعريف مي شود و بانك ها از اين جهت نسبت به بازارهاي مشابه خطر كمتري داشته و ريسك سپرده گذاري در بانك ها حداقل ممكن است، اما در بازارهاي غيرمتشكل خطر نابودي سرمايه سپرده گذاران وجود دارد. همچنين هر صاحب سرمايه اي دلايل منطقي براي به كارگيري سرمايه خود را دارد كه ارتباطي با كاهش نرخ سود ندارد.
وي مي افزايد: در اين قانون تاكيدي براي كاهش نرخ سود سپرده گذاران توسط بانك ها وجود ندارد بلكه بانك ها بايد كاهش هزينه ها، افزايش كارايي خود و توجه به طرح هاي داراي توجيه اقتصادي بيشتر را مورد توجه قرار دهند.
هيچ الزامي وجود ندارد كه بانك ها حتي سالانه يك درصد از سود سپرده گذاران خود را كم كنند بلكه بايد سود تسهيلات خود را از محل كارمزد، رواج بانكداري الكترونيكي و صرفه جويي كاهش دهند.
نديمي مي گويد: دولت حق ندارد به بانك هاي خصوصي و تعاوني فشار وارد كند؛ چرا كه اين كار رقابت را كم رنگ مي سازد. بايد بانك هاي خصوصي بتوانند در راستاي كاهش يا افزايش سود اختيار بيشتري داشته باشند و با فعاليت خود موجب بهبود كيفيت بانكداري دولتي شوند. همچنين رونق بانك هاي خصوصي از فرار سپرده ها از مجموعه بانكداري داخلي اعم از خصوصي يا دولتي جلوگيري مي كند. در حالي كه شوراي پول و اعتبار شورايي دولتي بوده و تلاش دارد تا بانكداري خصوصي را متوقف سازد. اگر امكانات لازم به بانك هاي خصوصي داده شود، سپرده ها در هيچ حالتي ميل به فرار ندارد.
|