Hamshahri Newspaper

اشاره: تاكنون در صفحه فرهنگ و آموزش، ضرورت احياي مجدد امور تربيتي يا ماندن در وضعيت فعلي را از زواياي گوناگون مورد بررسي قرار داده ايم. آنچه در پي مي آيد چكيده اي از سخنان استاد مرتضي زاهدي، پيشكسوت امور تربيتي و اولين مدير كل وزارت آموزش و پرورش در سال هاي آغازين پيروزي انقلاب اسلامي است كه چندي پيش ايراد شده است. باز هم اعلام مي كنيم اگر چنانچه كساني نسبت به ديدگاه هاي استاد زاهدي، نظري داشته باشند، همشهري با امتنان نظريات آنان را نيز چاپ خواهد كرد.
بحث بنده بر سر برنامه امور تربيتي و برنامه آموزشي است، نه نيروهاي تربيتي و آموزشي. مهم برنامه است و اين كه اين برنامه چقدر جاذبه و محتوا داشته باشد. برنامه امور تربيتي، شامل سه مرحله بود. يكي كمك به تكميل برنامه هاي نظام آموزشي، دوم اصلاح نظام آموزشي و سوم انقلاب فرهنگي در آموزش و پرورش.
معرفت وقتي حاصل مي شود كه آموزشي انجام شود و تربيت هم نتيجه آموزش است. ما چيزي غير از آموزش نداريم، ما نمي توانيم بگوييم چيزي آموزشي است و چيز ديگر تربيتي. اين اولين اصلاح است كه بايد انجام بگيرد. جدايي نظام تربيتي از آموزشي، از زمان رضاخان مطرح شد كه در كتابي كه تأليف كرده ام، شرح داده ام. از زمان دارالفنون، وقتي اميركبير آنجا را تأسيس كرد، آموزش و پرورش را يكي كرده بود. اما با شهيد كردنش و ورود فراماسونري، مسير تغيير كرد كه ۴۰۰ سند در اين رابطه وجود دارد. بعدها با تشكيل دانشگاه تهران، تربيتي برچيده شد و يك مسئوليت آموزشي شد، به طوري كه اگر به دانشگاهها مراجعه كنيد و حرفهاي تربيتي بزنيد، خواهند گفت اين حرفها مربوط به رشته علوم تربيتي است و رشته هاي ديگر از شما نمي پذيرند. آموزش و پرورش هم بعدها به همين نام تشكيل شد. قبل از انقلاب، آموزش را از غرب مي گرفتند و يك زنگ ديني و اخلاق هم به خاطر جذب مردم قرار مي دادند، اين انديشه همين طور ادامه پيدا كرد. لذا صحبت سربرنامه است و نه نيروي انساني؛ كسي كه در تربيتي است، تربيتي تر از نيروهاي ساير بخشهاي آموزشي نيست و يا نيروي آموزشي، آموزشي تر از تربيتي ها نيست. خيلي از تربيتي ها در قسمت آموزشي قوي تر عمل كردند و خيلي از آموزشي ها در كارهاي تربيتي موفق تر بوده اند بنابراين صحبت سر برنامه است. يك نكته كه مديران محترم هم بايد توجه داشته باشند و به معلمها منتقل كنند، آن است كه چيزي جز آموزش، تربيت را ايجاد نمي كند. به بچه اي كه مي گويي آب كه مي خوري، بگو سلام بر حسين (ع) و يا بر والدينت سلام كن، در واقع آموزش مي دهي و وقتي او عمل كرد، تربيت شكل گرفته است. يعني نتيجه اين آموزش، تربيت شد. ما تربيت منهاي آموزش نمي توانيم داشته باشيم، تنها راه تربيت آموزش است. تئاتر، سرود و... همه آموزش است و تربيت به دنبال آن مي آيد. چه چيزي تربيتي است و آموزشي نيست، اين بايد از مخيله همكاران در مدارس خارج شود. معلم فيزيك بايد بداند كه بيشترين نقش تربيتي را دارد، چه بخواهد و چه نخواهد. چون هر حركت آموزشي، اثر تربيتي دارد، ولي چرا متوجه اثر تربيتي آن نيست؛ چون سيستم به او ياد نداده است كه همين كه حرف مي زني اثر تربيتي داري و درس دادن و گفتار و كردارت نيز اثر تربيتي دارد. مثل اين است كه بخواهيم سالني را بسازيم. مهندسين ناظر و مشاور و.... ايستاده باشند و نظارت كنند كه نجار و آهنگر و بنا چه كار مي كنند. اما در آموزش و پرورش، اين طور نيست. دبيران فيزيك، شيمي و ... درسشان را مي دهند و مي روند و كاري به هم ندارند. يعني درسها معماري شخصيت دانش آموز بي صاحب است. درس زبان با درس تجربي كاري ندارد و غيره. لذا معماري شخصيت دانش آموز، يك مهندس ناظر بايد داشته باشد كه زير نظر او، شخصيت دانش آموز شكل بگيرد و همه را رهبري و بر كار همه نظارت داشته باشد كه معلم رياضي پيچيده شدن ذهن دانش آموز را دنبال كند و معلم فيزيك هم همين طور. بنابراين نظارت آموزشي، معماري تربيت ندارد و اين ربطي به نيروها ندارد، بلكه نظام است كه اشكال دارد و برنامه نسبت به تربيت بي تعهد است. نكته اولي كه عرض كرديم، اين است كه هيچ حركتي بدون آموزش محقق نمي شود. كلمه ما تربيتي ها و شما آموزشي ها اصلاً جايي ندارد، بچه هر نگاهي كه به پديده هاي مختلف دارد، يك اثر در ذهنش مي گذارد و مي شود آموزشي و همان نگاه يك اثر در شخصيت او مي گذارد و مي شود تربيت. بنابراين اگر اين بحث اول روشن شود، ديگر دبيري اعتراض نخواهد كرد كه من بايد دانش آموزان را براي امتحان آماده كنم و اين تربيتي ها براي سرود و اردو و بازديد، بچه ها را بيرون مي برند. مدير بايد در اينجا او را توجيه كند كه تربيتي به كمك تو آمده است و مزاحم تو نيست. مرحله اول تربيتي اين بود كه به كمك نظام آموزشي بيايد. دروسي مثل فيزيك و شيمي چون از قبل طراحي شده بود، كارگاه آموزشي داشت و لوازم آزمايشگاهي هم در صنايع آموزشي توليد مي شود، اما براي علوم انساني كارگاه آموزشي نداشت؛ هنر يعني نقاشي، اجتماعي يعني محفوظات، ادبيات يعني ديكته و فارسي اما واقعاً اين است؟ نه. پس كارگاه ديني كجاست؟ تربيتي، نمازخانه داير كرده و دروس ديگر هم همين طور. لذا دبير اجتماعي بايد بداند مفاهيم آموزشي او كارگاهش، اردوها و كارهاي جمعي مربي تربيتي است. وقتي از انقلاب و مباحث ملي حرف مي زند، كارگاه آموزشي اش كجاست؟ وقتي كه در راهپيمايي شركت مي كند كارگاه آموزشي درس علوم اجتماعي برگزار شده است. پس چرا بايد معلم اين درس فكر كند كه اين برنامه مزاحم اوست. هنر، تئاتر، سرود و مسابقات ادبي و... كارگاه آموزشي درس هنر است يا كارگاه ادبيات، كتابخانه و مسابقات ادبي است و... لذا بايد تصور اصلاح شود و اين حرف جديد امور تربيتي به نمايندگي از جمهوري اسلامي بود كه در مرحله اول امور تربيتي ۴ مأموريت داشت:

1 _ تأسيس كارگاههاي آموزشي
۲ _ بارور كردن هدفهاي رفتاري در آموزش در مقاصد تركيبي
۳ _ كلمه تربيت و دوباره مطرح شدن تربيتي
۴ _ نظام كلاس محور كه هنوز هم حاكم است و همه محكوم هستند كه يك درس را بخوانند و يك جور عمل كنند را تبديل به استعداد محور كند.
لذا غالباً معلم در كنترل كلاس با مشكل مواجه مي شود، چرا؟ چون همه استعدادها را محكوم به يك نوع رفتار مي كند. به همين دليل، امور تربيتي مكتب بازديدها را بنا نهاده كه البته بايد ويژگيهاي خاص خود را داشته باشد و بازديد با تأمل و فكر بايد اتفاق بيفتد. نه اينكه وقتي بچه ها را به بازديد يك مركز مي برند، يكي كه با دقت بيشتري و مات زده به يك قسمت خاص نگاه مي كند، تذكر مي دهند كه چرا نمي رويِ، برو و سريعتر باش، قرار نيست كه تو غرق نگاه بشوي، فقط بايد نگاه كني و رد شوي. در حالي كه هدف اين نيست، لذا در قرآن هم آمده است كه ببينيد و تفكر كنيد و روز قيامت همين قرآن از ما گله خواهد كرد كه چرا تفكر نكرديد. امور تربيتي پيامي خاص در همه زمينه ها داشت. روانشناسان ثابت كرده اند كه دختران ۳۳ برابر پسران احساسي ترند و ۸ برابر پسرها ذخيره كلام بالاتري دارند و گويش بالاتري هم دارند، ۴۲ برابر تحمل خواهي بيشتر از پسرها دارند و غربي ها با استفاده از اين ويژگيها، زن را پايين تر از مرد مي دانند. امور تربيتي حرف اسلام را مطرح كرد و آن اينكه، الگوي كامل زن، سيده نساءالعالمين است و اسلام هر يك از اين ويژگيها را تفسير مي كند. زن معلم بشريت است. امور تربيتي آمد كه اين ويژگيها را با فعاليتهاي مختلف تقويت كند؛ زيبايي شناسي شخصيت و صفات ديگري كه امور تربيتي براي تقويت آنها ايجاد شد و اميدواريم به جايگاه اصلي خود برگردد.