محمد علي خسروي
تحولات بازار نفت در هفته هاي اخير موجب شد تا روز پنج شنبه قيمت هر بشكه نفت از ۷۰ دلار فراتر رود و نگراني هاي دست اندركاران اقتصاد جهاني را افزايش دهد.
اين نگراني ها كه از دو سال پيش و با رشد روزافزون قيمت شاخص هر بشكه نفت خام دامنگير اقتصاد كشورهاي مصرف كننده نفت شده است به دليل تداوم شرايط شكننده عرضه و تقاضاي نفت كه به شدت نزديك و برابر است و بحران هاي اخير در كشورهاي بزرگ توليدكننده نفت در سال جاري نيز تداوم دارد.
صندوق بين المللي پول در تازه ترين گزارش خود از چشم انداز اقتصاد جهاني با اشاره به تداوم شرايط جاري در بازار نفت و عدم وجود افق بهبود و يا كاهش قيمتها در اين بازار نسبت به آثار مخرب اين شرايط بر اقتصاد جهاني هشدار داد.
در گزارش تحليلي، اين صندوق تأكيد كرده است كه در دو سال اخير ادامه روند روبه افزايش قيمت نفت عامل موثر در نيمي از كسري بودجه آمريكا بوده است.
در اين گزارش تأكيد شده كه انتظار نمي رود قيمتها در آينده نزديك كاهش يابد و قيمت هاي بالا در بازار حاكم خواهد ماند.
در اين گزارش صندوق بين المللي پول با اشاره به محدوديت توان عرضه نفت در كشورهاي توليدكننده پيش بيني شده كه قيمتها به دليل نزديكي عرضه و تقاضا حداقل در كوتاه مدت در سطح هاي بالاي فعلي باقي خواهد ماند.
در ادامه پيش بيني ها از آثار مخرب ادامه قيمتهاي بالاي نفت، شكيب خليل وزير انرژي الجزاير نيز اعلام كرد كه قيمتهاي نفت احتمالا تا اواخر سال دو هزار و شش درسطحي بالا باقي خواهد ماند.
به گزارش خبرگزاري فرانسه از پاريس وي كه كشورش از اعضاي سازمان كشورهاي صادر كننده نفت اوپك است خاطر نشان كرد احتمال زيادي وجود دارد كه قيمتهاي نفت تا اواخر سال دوهزار وشش در سطحي بالاباقي بماند.
تقاضاي نفت پويا باقي خواهد ماند و جهان شاهد سقوط شديد درسه ماهه دوم مانند انچه قبلا پيش بيني شده بود نخواهد بود.
درخصوص عرضه نفت عراق و نيجريه ، اين دو كشور بسيار كمتر از ظرفيتهاي خود توليد خواهند كرد.
وي خاطر نشان كرد: ونزوئلا نيز اندكي كمتر از سهميه خود توليد خواهدكرد.
وزير انرژي الجزاير اعلام كرد از سوي ديگر به نظر مي رسد كه روسيه در آينده توان آن را نداشته باشد آنچه را كه پيش بيني شده است توليدكند.
درخصوص ايران نيز آغاز عمليات غني سازي اورانيوم بازارهاي جهاني را از تنش هاي بين المللي فزاينده مي ترساند.
به گفته وي اين مسايل به جنبه هاي فني از جمله نزديك شدن به فصل مسافرتهاي زياد در آمريكا و مشكلات پالايشگاهي به مناسبت مقررات جديد افزوده مي شود.
همه اين مسايل در حالي وجود دارد كه اقتصاد جهاني همچنان قدرتمند و توانمندي ها براي بهره برداري از ظرفيت هاي توليد نفت ناكافي است .
در همين حال، وزير نفت كويت نيز اعلام كرد: با توجه به روند صعودي بهاي نفت در بازارهاي جهاني، احتمال آن وجود دارد كه سازمان كشورهاي توليدكننده نفت (اوپك) به منظور آرام كردن بازارهاي نفت، سقف توليد رسمي خود را افزايش دهد.
به گزارش رويتر، شيخ احمد فهد الصباح، وزير نفت كويت در گفت و گو با پايگاه خبري پلاتس در خصوص احتمال افزايش سقف توليد رسمي اوپك گفت: ممكن است اين امر به وقوع بپيوندد، اما اجراي آن منوط به توافق كامل تمامي اعضاي اوپك است.
رئيس سابق كنفرانس اوپك اظهار كرد: تنش هاي ژئوپلتيك مهمترين عامل در افزايش بهاي جهاني نفت هستند و زماني هم كه چنين تنش هايي وجود داشته باشد، افزايش دادن ميزان عرضه نيز نمي تواند هيچ تاثيري در كاهش قيمتها داشته باشد.
وي با تاكيد بر اينكه هيچ كمبودي در زمينه عرضه در بازار وجود ندارد، اطمينان داد اوپك همچنان مصمم است تا براي رفع نگراني هاي موجود تلاش كند. الصباح در ادامه تصريح كرد: تنها كاري كه اعضاي اوپك مي توانند در شرايط كنوني انجام دهند اطمينان دادن به بازار است كه عرضه به ميزان كافي وجود دارد.
افزايش قيمت ها اگرچه از دوسال پيش آغاز شده است ولي انتظار براي بازگشت دوران خوش گذشته از اقدام جدي براي اصلاح بازار انرژي و اقتصاد در كشور هاي مصرف كننده جلوگيري مي كند. برخي از اين كشورها با توجه به دوران تحريم نفت در دوران جنگ اعراب و اسرائيل و اقدامات پيشگيرانه ناشي از آن تصور مي كردند نيازي به اصلاحات جديد نيست و شرايط روزي بهبود خواهد يافت و اين تصور از اقدام جدي مسئولان مربوطه جلوگيري مي كرد . در عين حال در كشور هاي مصرف كننده تا زمانيكه آثار واقعي افزايش قيمت نفت در اقتصاد ظاهر نشود و مصرف كنندگان به شكل جدي در معرض پيامد هاي آن قرار نگيرند افكار عمومي براي پذيرش تغييرات آماده نمي شود.
اين پيش فرض ها شايد دلايلي است كه دولت ها به رغم پيش بيني افق آينده بازار انرژي هنوز قدم موثر در راه اصلاح بازار انرژي خود بر نداشته اند. در بسياري از كشورهاي بزرگ صنعتي برخي هنوز براين باورند كه شرايط روزي عادي خواهد شد و قيمت هاي بالاي نفت رو به سراشيبي ميل خواهد كرد ولي تداوم روند جاري اين تصور را كه شرايط امروز مشابه بحران تحريم نفتي است محو كرده و اين روزها افراد بيشتري به اين تحليل رسيده اند كه ابعاد تحولات جاري بازار نفت فراتر از بحران سال ۶۷ است و آثار آن در اقتصاد پايدار تر و عميق ترخواهد بود.
اين آثار در جلسات پياپي مسئولان اقتصادي كشور هاي بزرگ مصرف كننده با مطرح شدن مسئله انرژي در سرفصل دستور جلسات آنان اهميت آن را بخوبي نشان مي دهد. وزراي اقتصاد هفت كشور صنعتي موسوم به جي هفت اين هفته نيز در واشنگتن و در حاشيه اجلاس مشترك صندوق بين المللي پول و بانك جهاني براي چندمين بار در دوسال اخير مسئله آينده انرژي و ضرورت تنوع بخشي به بازار، اين كالاي حياتي را بررسي مي كنند.
وزراي اقتصاد كشور هاي ژاپن، انگليس ،فرانسه، آلمان، كانادا، ايتاليا و آمريكا در اين جلسه پس از انرژي به مسئله كسري بودجه آمريكا و ضرورت افزايش نرخ بهره در كشورهاي عضو براي مقابله با اين دو پديده كه اقتصاد آنان را تهديد مي كند خواهند پرداخت.اين مسايل آنان را به پديده يوآن نيز خواهد رساند كه به تهديدي براي اقتصاد جهان تبديل شده است.
يوآن واحد پول چين پس از نفت و كسري بودجه آمريكا دومين مسئله مهم كشور هاي صنعتي است كه اقتصاد آنان را تهديد مي كند. دولت چين به رغم فشارهاي شديدي كه براي افزايش ارزش پول خود تحمل مي كند همچنان از آزاد سازي ارزش پول خود در برابر ارزهاي مهم جهان خودداري مي كند.
رسيدن قيمت نفت به فراتر از ۷۰ دلار كه سال گذشته ميلادي تنها و در شرايط بروز اختلال در توليد نفت آمريكا در پي توفان هاي مخرب استوايي و حذف حدود ۲.۵ ميليون بشكه توليد نفت در خليج مكزيك در آمريكا رخداده بود بار ديگر نگراني ها را در مورد نفت افزايش داده است .
پيش بيني اينكه كشور هاي بزرگ صنعتي براي رهايي از اين بحران چه رويكردي را پي مي گيرند بسيار دشوار است. در شرايط حاضر و به دليل بروز حادثه يازده سپتامبر سرمايه هاي نفتي كه عايد كشور هاي توليد كننده نفت به ويژه در خليج فارس مي شود ديگر به بازارهاي كشور هاي اروپايي سرازير نمي شود و از بار فشار تورم در كشورهاي مصرف كننده نمي كاهد.
اين شرايط با تاثير قيمت نفت خام بر ديگر انواع انرژي كه تا پيش از اين از قيمت هاي پايين برخورداربود فشار بر اقتصاد كشور هاي مصرف كننده را افزايش داده است و اصلاح بازار انرژي را ناگزير كرده است.با همه اين وجود رسوب اجتماعي دوران خوش گذشته و قيمت هاي پايين انرژي مقاومت در برابر اصلاح ساختار اقتصادي را افزايش داده است شرايطي كه در اروپا بيش از ديگر نقاط آثار بحراني خود را نشان داده و خواهد داد.