نگار مفيد
اوايل كه مي گفتند ناشران داخلي و ناشران خارجي قرار است از هم جدا شوند هيچكس باورش نمي شد كه اين خبر واقعيت داشته باشد.
يواش يواش اين شكل از خبر باورمان شد. باورمان شد كه قرار است براي ديدن نمايشگاه بايد خودمان را دوپاره كنيم و سري به مصلاي تهران بزنيم و از آن طرف خودمان را به محل دائمي نمايشگاه ها بزنيم.
روزنامه  ها همان حوالي تيتر زدند مهماني بدون ميزبان و سر و صداها راه افتاد كه نتيجه اش اين بود كه مسئولان دوباره به فكر افتادند و قاعده بازي كمي تغيير كرد.
«بر اساس تصميم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي  امسال غرفه هاي ناشران داخلي در مصلاي تهران و غرفه هاي ناشران خارجي در محل دائمي  نمايشگاه هاي بين المللي برپا مي شود.»
پايان اين خبر جار و جنجال هاي فراواني به راه انداخت. از يك طرف مطبوعات بود و دست اندركاران نشر و از طرف ديگر مسئولين مستقر در وزارت ارشاد.
در گفت و گويي كه بين خبرنگار ايلنا و مدير انتشارات ققنوس انجام شد بخشي از اين دل مشغولي ها آورده شده: مصلاي تهران پاسخگوي نياز ناشران ايراني نيست، شايد در اين مكان بتوانيم نمايشگاه قرآن يا ياد يار مهربان را برگزار كنيم، اما اين نمايشگاه ها قابل مقايسه با نمايشگاه بين المللي كتاب نيستند.
نتيجه اين حرف ها منتهي شد به جمله اي كه امير حسين زادگان مي گويد: دو شقه شدن نمايشگاه كتاب موجب لطمات بسياري براي ناشران داخلي و خارجي و بازديد كنندگان از نمايشگاه است، ما بايد براي ايجاد فضاي گفت و گوي ناشران داخلي و خارجي بكوشيم، نه اينكه نسبت به سال هاي گذشته موجب محدود شدن فضاي گفت و گو شويم. براي اينكه حرف ها واضح تر باشد، پاس دادن اين ماجرا به اتحاديه ناشران را هم ببينيد: مسئولان برگزاري نمايشگاه كتاب بايد از نظرات اتحاديه ناشران استفاده كنند كه برگزاري نمايشگاه در دوره هاي پيش بر عهده آنها بود و در اين راه نيز موفق عمل كردند. كنار گذاشتن اتحاديه ناشران اثرات سويي را در پي خواهد داشت.از طرف ديگر بازهم ماجرا رو مي آيد، درست در زمانه اي كه يكي از اعضاي اتحاديه ناشران چنين گفت: حتي نمي توانيم تصورش را هم بكنيم كه نمايشگاه كتاب به صورت تفكيكي و در واقع بدون ميزبان تشكيل شود. در اين صورت به حتم بايد اين نمايشگاه را يك نمايشگاه استاني دانست.
سيد جلال فهيم براي آنكه نتيجه گيري منطقي را نشان بدهد؛ در همان گفت و گو از نامه اي صحبت مي كند كه اتحاديه ناشران خطاب به مسئولين وزارت ارشاد نوشته اند: بايد در انتظار واكنش مسئولان به اين نامه ماند. ناشران همچنين درخواست ملاقات با صفار هرندي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي را داشته اند كه به دليل سفر وزير امكان پذير نشد. به هر حال ناشران به مذاكره براي لغو اين تصميم ادامه مي دهند.
اين نامه همان نامه اي است كه درباره آن صحبتي نشده است. و مسئولان اشاره شان در همين حد باقي ماند كه يكي از اعضا چنين بگويد:«داوود رمضان شيرازي، رئيس اتحاديه ناشران و كتابفروشان از انتشار عاجل نامه ناشران داخلي به وزير ارشاد به دليل رد درخواست ناشران مبني بر عدم تفكيك غرفه ناشران داخلي و ناشران خارجي در نمايشگاه بين المللي كتاب تهران» بگويد. تا مدتها اعضاي اتحاديه ناشران درباره اين نامه حرف مي زدند بدون آنكه از مضمون نامه حرفي به ميان بياورند. انتشار اين نامه تهديدي بود از طرف اتحاديه ناشران نسبت به مسئولان ارشاد.
« ما مي خواستيم اين كار بي سروصدا انجام شود ولي به دليل عدم رسيدگي به اين درخواست متن نامه ناشران داخلي را در اختيار رسانه ها قرار خواهيم داد. «ماجرا همين است. اما در بخش هاي بعدي داستان شكل ماجرا فرق مي كند.
رمضان شيرازي درباره ديدار ناشران با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت:» تا اين لحظه از سوي وزير يا مسئول ديگري هيچ پاسخي دريافت نكرده ايم بنابراين فردا متن نامه ناشران داخلي به وزير ارشاد را منتشر مي كنيم.»اما اين فردا هيچ وقت نرسيد. چون حرف ها در همين حد باقي ماند.
« اين نامه هيچ مطلب خاصي ندارد بلكه ما به اين دليل خواستار انجام بي سر و صداي كار بوديم كه معتقديم نمايشگاه يك موضوع ملي است و ايجاد جنجال درباره آن به مصلحت نيست.
من از اكنون مي گويم كه اين نامه موضوع يا مطلب ويژه اي ندارد و تنها درخواست ما از وزير براي توجه به مسائل مطرح شده است. درگيري ها به اين مي رسد كه نامه اتحاديه ناشران نقش اساسي را بازي مي كند. چندين روز بعدتر خبري با اين مضمون در اختيار رسانه ها قرار گرفت كه حرف هاي تازه اي مي زد. حرف هايي كه نشان مي داد نقش اتحاديه ناشران در چه حد است. روز گذشته در جلسه اي كه مدير كل روابط عمومي  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي  با جمعي از ناشران معترض داشته است، قرار بر اين شده كه نمايشگاه طبق روال هر سال برگزار شود. «سرانجام اين حرف ها به آنجا كشيده شد كه خبرگزاري ميراث فرهنگي در اولين خبرهايي كه بعد از عيد نوروز منتشر كرد چنين بنويسد: بعد از اعتراض ناشران به دوپاره شدن نمايشگاه و برگزاري بخش داخلي در مصلاي تهران، وزارت ارشاد تصميم گرفت نمايشگاه را مثل سال هاي گذشته، در محل دائمي  نمايشگاه هاي بين المللي تهران برگزار كند. اين ها را بگذاريد كنار درگيري هاي سال پيش و اوج و فرودي كه ناشران از سر گذراندند.
طرح برگزاري نمايشگاه كتاب در مصلاي تهران از سال قبل و به دنبال احتمال لغو برگزاري اين نمايشگاه در دوره هاي قبل مطرح شد كه با دخالت رئيس جمهور وقت اين موضوع منتفي شد. ايجاد ترافيك در مسيرهاي منتهي به مكان نمايشگاه و نامناسب بودن مكان نمايشگاه بين المللي تهران براي برگزاري نمايشگاه كتاب، از دلايلي است كه سال گذشته همزمان با پيشنهاد برگزاري اين نمايشگاه در مصلاي تهران مطرح شد.
نخستين نمايشگاه كتابي كه در مصلاي تهران برگزار شد، سومين نمايشگاه اهداي كتاب به مدارس با عنوان» ياد يار مهربان «بود كه مدتي قبل به پايان رسيد.
همان اول گزارش گفتيم كه ناشران داخلي و خارجي در يكجا جمع شدند كه خيالتان راحت شود. اما دليل نمي شود كه از اوج و فرود بگذريم و به روي خودمان نياوريم صحبت هاي اتحاديه ناشران را.
اين مقام مسئول در اتحاديه ناشران با اظهار تاسف از رد درخواست ناشران داخلي براي جدانشدن مكان ناشران داخلي و خارجي در نمايشگاه بين المللي كتاب تهران گفت: «در ابتدا ما را به مديريت نمايشگاه ها حواله دادند و من البته به اين دليل كه حال مساعدي ندارم از دوستان خواسته ام زحمت اين مذاكره را به عهده بگيرند.به هرحال، ما درخواست مذاكره با حجتي، رئيس فعلي نمايشگاه كتاب تهران، را داده ايم اما از اينكه ايشان پذيرفته اند يا نه اطلاعي ندارم.» تا اينجاي قصه ما هنوز در فرود به سر مي بريم. فرودي كه براي مخاطب كتاب ارزشي قائل نيست و درگيري ها را به جاهاي ديگر مي كشاند. بحث مورد نظر صنفي است و كسي به مخاطبان توجه نمي كند. تا جايي كه ما دوباره بازگشت مي خوريم به صحبت هاي سيد جلال فهيم.
برگزاري نمايشگاه به صورت تفكيكي، نمايشگاه كتاب تهران را به نمايشگاه هاي استاني كتاب تبديل مي كند و كاركرد بين المللي آن را به طور كل از آن سلب خواهد كرد. وجه بين المللي نمايشگاه نه كاري به ما دارد و نه كاري به شما. دغدغه اي صنفي است كه دست اندركاران را درگير مي كند. پايان نمايش خانگي به صحبت هاي احسان حجتي ختم شد و خيال همه را راحت كرد.
احسان الله حجتي، رئيس نوزدهمين نمايشگاه بين المللي كتاب گفت: بعد از برگزاري نمايشگاه قرآن در مصلاي تهران عده اي از ما درخواست كردند كه بررسي كنيم و ببينيم كه آيا امكان برگزاري نمايشگاه كتاب در اين مكان ميسر است يا خير.
بررسي هاي ما نشان داد با توجه به اينكه اولويت ما برگزاري نمايشگاه در محل دائمي  بود، مصلاي تهران براي برگزاري نمايشگاه كتاب مناسب نيست به اين ترتيب قرار شد امسال نيز مانند سال هاي گذشته نمايشگاه كتاب را در محل دايمي نمايشگاه هاي بين المللي و با حضور ناشران داخلي و خارجي به طور مشترك برگزار مي كنيم. «پايان اين نمايش را بخوانيد. درست در هنگامي كه خبر مي رسد نمايشگاه كتاب تهران به شكل هر ساله اش برگزار مي شود.گروه تازه اي خبر مي دهند: به منظور ارج نهادن به زحمات ناشران حاضر در نوزدهمين نمايشگاه بين  المللي كتاب، امسال علاوه بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي  از سوي تشكل هاي تخصصي نشر كشور نيز ناشر و غرفه برتر در حوزه  هاي مختلف انتخاب و مورد تقدير قرار خواهد گرفت.
رد اين ماجرا را در گردهم آيي ناشران و مسئولان وزارت ارشاد جستجو كنيد. تا اطلاع ثانوي اوضاع خوب است و ما روزهاي خوشي را در كنار هم مي گذرانيم. حتي اگر همه ماجرا به بازي كودكانه اي شبيه باشد. اين را ما از جوابيه روابط عمومي مصلي برداشت كرديم.
تاكنون هيچ گونه مذاكره اي با مصلي براي برگزاري نمايشگاه كتاب در اين مكان صورت نگرفته است و مبالغ ذكر شده در مورد برپايي نمايشگاه بهاره كذب محض بوده و صحت ندارد. بياييد با هم مهربان باشيم.
خبرها چنين مي گويند: مدير كميته ناشران داخلي گفت: امسال ۱۲۳۶۶۴ عنوان كتاب با موضوعات مختلف در بخش ناشران داخلي نوزدهمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران به نمايش گذاشته خواهد شد. حرف ها همان حرف هاي قديمي است. همان حرف هايي كه مي گويد نمايشگاه مهربان ما داريم مي آييم. نمايشگاهي كه خاطره ساز است و ما را با خودش مي برد به دنيايي ديگر .

مسعود خيرخواه
۱- بي شك اگر خواسته باشيم در جهان اسلام از فيلسوفي سخن بگوييم كه از هر جهت ارسطويي باقي مانده و از انديشه هاي او دفاع مي كند بايد به ابن رشد اشاره كرد زيرا اين فيلسوف مسلمان تمام همت خود را به كار مي گيرد تا بتواند به ژرفاي فلسفه ارسطو دست يابد و از خط فكري او نيز به هيچ وجه خارج نشود. ابن رشد، ارسطو را بزرگ ترين فيلسوف در تاريخ بشر مي شناسد و عدول كردن از انديشه هاي او را به هيچ وجه جايز نمي داند. به رغم اهميت و شهرتي كه ابن رشد در سطح مراكز فلسفي جهان پيدا كرده، در ميان فلاسفه ايراني از كمترين موقعيت برخوردار بوده است. گزاف نيست اگر بگوييم در مدت حدود هشت قرن كه از وفات ابن شد مي گذرد حتي كتابي به زبان فارسي درباره فلسفه ابن رشد و انديشه هاي او به نگارش درنيامده است. غلامحسين ابراهيمي ديناني اين زحمت را كشيده كه ما را با جهان انديشه هاي ابن رشد آشنا كند، چرا كه با آگاهي يافتن از انديشه هاي ابن رشد به اين واقعيت نيز مي توان دست يافت كه دفاع از فلسفه در آثار او جز دفاع كردن از طرز تفكر ارسطو چيز ديگري نيست. ديناني معتقد است «اگر انساني كردن عقل، از ويژگي هاي انديشه ابن رشد شناخته شود بايد بپذيريم كه او از پيشگامان نهضت علمي عصر جديد بوده است» . با اين همه، همين قدر درباره ابن رشد مي  گوييم تا بيشتر آن را در كتاب بيابيد.
«درخشش ابن رشد در حكمت مشاء» را غلامحسين ابراهيمي ديناني نوشته و طرح نو، چاپ اول آن را در سال ۱۳۸۴ با ۳۳۰۰ نسخه، در ۵۰۷صفحه و به قيمت۷۲۰۰ تومان منتشر كرده است.
۲- پرسش از وضعيت كنوني تفكر و زندگي سياسي در ايران، وجهي از گفت وگو بر سر ارتباط ميان سنت و تجدد است. اين وضعيت كه به عنوان دوران گذار از آن ياد مي شود، همزمان با گسترش ساخت دولت- ملت به سرزمين هاي غيراروپايي و پيدايش ضعف و نارسايي و در نتيجه افول ساختار قديم قدرت ايران در دوران قاجار،  آغاز مي شود. بحران مشروعيت و ناكارآمدي دولت قديم در ايران از يك سو و موج فراگير و رو به گسترش ساختار جديد و اروپايي قدرت از سوي ديگر، اراده اصلاح و نوسازي ساخت قدرت را در اين مرز و بوم در پي داشت و به اين ترتيب، فرآيند نوسازي دولت در ايران آغاز شد. طي اين فرآيند، پاره اي از نهادهاي دولت مدرن به ايران انتقال يافتند. ورود اين ميهمان به اين عرصه، در شرايطي بود كه سنت تفكر سياسي در ايران، فاقد توانايي لازم براي زايش و نوشدن بود. اين امر ناشي از به حاشيه رانده شدن رويكرد عقلي به پرسش ها و مسائل عرصه سياست بود كه ماجرايي طولاني دارد. انديشه سياسي معاصر شيعه در واقع بين اراده معطوف به نوسازي و مدرنيزاسيون دولت و گفتمان اجتهاد برقرار شده است. اهميت اين پژوهش، نخست به بحران موجود در وضعيت تفكر و انديشه در ايران معاصر باز مي   گردد. وجه دوم اهميت اين پژوهش، مرهون نقش آن در تبيين شيوه رويكرد فقهي به مفاهيم و پرسش هاي دولت مدرن و شيوه استناد و تفسير مخصوص ديني و بازپردازي سنت است. اين رويكرد كه در چارچوب گفتمان اجتهاد تحقق يافته، درصدد بومي كردن اين مفاهيم و پاسخ دادن به اين پرسش هاست.
كتاب «اسلام، سنت، دولت مدرن: نوسازي دولت و تحول در انديشه سياسي معاصر شيعه» را سيد علي ميرموسوي نوشته و نشر ني، چاپ اول آن را در سال ۱۳۸۴ با تيراژ۱۶۵۰ نسخه، در ۴۳۶صفحه و به قيمت۳۸۰۰تومان منتشر كرده است.
۸- كتاب حاضر حاصل مطالعات و تحقيقات در منابع و آثار متعدد و متنوعي است كه نظريه پردازان انتقادي «مكتب فرانكفورت» (مؤسسه تحقيقات اجتماعي دانشگاه فرانكفورت) يا نظريه پردازان، نويسندگان و منتقدان ديگر در معرفي و نقد و بررسي آثار آنان نوشته اند. تجزيه و تحليل فرانكفورتي ها از جامعه تا حدود زيادي به آرا و انديشه هاي كارل ماركس بازمي گردد. اين نظريه پردازان، به تأسي از ماركس، بر اهميت تضاد منافع مبتني بر مناسبات مالكيت تأكيد داشتند؛ از اين رو، به هيچ وجه در زمره ماركسيست هاي ارتدكس نبودند و بسياري از آنان انتقادات تندي به رژيم شوروي به عنوان نظام سياسي توتاليتر داشتند. علاوه بر تأثير از انديشه ها و آراي ماركس، فرانكفورتي ها به هگل نيز بسيار مديون هستند و به آثار اوليه و «هگلي تر» ماركس. رهبران و اعضاي مؤسسه تحقيقات اجتماعي از جمله نخستين قربانيان سياست هاي نژادپرستانه و يهودستيزانه رژيم ناسيونال سوسياليسم آلمان هيتلري بودند كه جملگي پس از اوج گيري قدرت نازي ها مجبور به ترك آلمان و عزيمت به ايالات متحده در اواخر دهه۱۹۳۰ شدند زيرا ديدگاه هاي سياسي آنان، ادامه كار مؤسسه را غيرممكن ساخته بود. مفهوم نظريه انتقادي در واقع محور اصلي پژوهش هاي فكري-فلسفي و تحقيقات نظري و كانون انديشه ها و آراي مكتب فرانكفورت به شمار مي رود كه تمامي ديگر تحقيقات فكري و فلسفي و پروژه هاي مطالعاتي اعضاي مؤسسه مطابق با آن و بر مبناي آن سازماندهي شده بود.
به هر تقدير، اثر حاضر بحثي جامع درباره شناخت تاريخي مكتب فرانكفورت است. «نظريه انتقادي مكتب فرانكفورت در علوم اجتماعي و انساني» را حسينعلي نوذري نوشته و نشر آگه، چاپ اول آن را در سال ۱۳۸۴ با تيراژ۱۱۰۰ نسخه، در ۴۳۲ صفحه و به قيمت ۴۲۰۰ تومان منتشر كرده است.

مينو زنده رود: براي علاقه مندان جدي كتاب و كتاب خوانان حرفه اي، جنبه فيزيكي كتاب به اندازه تك تك واژه ها و مفاهيم مهم است و ارزش دارد، بوي كاغذها، شيرازه، نوع و اندازه قلم نوشته ها و... .
جريان كتاب هاي هنر ارتباط بين خوانندگان و شكل و شمايل فيزيكي كتاب ها را بيشتر كرد. در اين جريان، خود كتاب تبديل به بخشي از هنر شد و كتابفروشي بوكارت هم با خلاقيت، ذوق و ابتكارش در هنرنمايي با كتاب برجسته و مشهود شد.
يك بار بازديد از اين كتابفروشي ذهن شما را به همه آنچه يك كتاب مي تواند باشد، باز مي كند. چون كتابفروشي بوكارت از قلب جريان كتاب هاي هنري ساخته و بنا نهاده شده است.
تانيار پيسكوتو از همراهان اين جريان در سال ۲۰۰۲ ميلادي مصمم شد اين كتابفروشي را براساس باورها و نظرياتش در نقش هنري كتاب در قلب لندن ايجاد كند.
اين كتابفروشي در خيابان هفدهم پت فيلد لندن برپا شد و با تركيب پرواژه كتاب (Book) و هنر (Art) بوكارت و هنر كتاب نام گرفت.
در كتابفروشي بوكارت مهمترين كتاب هاي هنري را مي توان پيدا كرد. اين كتاب ها چه توسط ناشران انگليسي منتشر شده باشد يا ديگر ناشران از سراسر دنيا به هر حال در مجموعه كتاب هاي بوكارت حضور دارند.
اين كتابفروشي مركزي است براي سرويس دهي به مجموعه داران شخصي و موسسات، هنرمندان، ناشران و عامه مردم نيز فارغ از كتاب ها از ديدن فضاي ساخته و پرداخته شده با خلاقيت و ذوق لذت خواهند برد.
كتابفروشي بوكارت از زمان راه اندازي اش هنوز سود مالي براي صاحب و مالكش در پي نداشته و از آنجايي كه اين مسئولان نمي توانند كارمنداني براي راهنمايي مراجعان استخدام كنند، هر مراجعي بايد خودش از ميان عناوين  و تابلوهاي تفكيك كتاب مورد نظر خودش را پيدا كند.
تانيا قصد دارد كتابفروشي بوكارت محلي براي مبادله كتاب باشد. (آوردن كتاب هايي براي فروختن، پيدا كردن كتاب هايي براي خريدن) به همين دليل جلسات سخنراني، بحث، رونمايي كتاب، نقد كتاب و ساير فعاليت هاي مرتبط با كتاب نيز در اين كتابفروشي برپا مي شود.
با مراجعه به پايگاه اينترنتي كتابفروشي بوكارت به آدرس www.Bookartbookshop.com مي توانيد بيشتر با فضاي اين كتابفروشي آشنا بشويد. البته خود اين پايگاه اينترنتي هم نمايشگر خلاقيت و نوآوري اين كتابفروشي و تمايز آن با ساير مكان هاي مشابه است.

اميرعلي پويا
بررسي هر پديده و پي بردن به ماهيت كاربردي آن، مستلزم جست وجو در سير تاريخي جريان هاي همسو و همگرا و حتي متناقض با آن است. تحقيقاً در يك برداشت گذرا نمي توان مفسر يا راوي خوبي در تبيين و تعيين موقعيت ها، جريان ها، طيف ها، رخدادها و... بود. مقوله هاي عميق ذاتي و معطوف به احساس برين، نهايتاً در تعيين جايگاه، داراي تناوب موقعيتي در عملكردهاي پارادوكسيكال مي شوند. نظم در بي نظمي در مقوله هاي منطق ناپذير و احساسي به دو صورت ترديد القايي و اشتباه انگاري داراي ماهيتي ثبوتي مي شود كه اين مسئله دقيقاً عكس مقوله هاي منطقي و استدلالي مانند رياضيات، علوم تجربي و در كل، فلسفه كه بر يك پايه غيرقابل تغيير در ماهيت قرار دارند، به ظهور مي رسد. در اين راستا با آنكه تفكيك هستي شناسانه هنر و فلسفه ظاهراً مشخص و روشن به نظر مي رسد، اما شناخت آن دقيق، ظريف و ديرياب است.
شارحان هنر بر اين عقيده اند كه اگر روند تاريخي هنر از نظر اطلاع رساني مورد ارزيابي قرار گيرد، سير تكاملي آن در وهله اول متصل به قبض و بسط مقوله متصل و متقارب (قابل تفسير و تفهيم) است. اين امر در هنرهاي كلامي مانند شعر كه با مقوله هاي متصل و متقارب زبان شناختي و زيباشناختي درگير است، مشهودتر است. در اين راستا، تحليل و تفسير و روايت است كه سير تكويني و تكاملي را داراي اعتبار مي كند. در اين صورت هم مي توان در تعريف تاريخ هنر، به استنباط مشخصي رسيد و نيز سير تكاملي هنر را از بطن تاريخ آن استخراج كرد. اما چه عاملي باعث هويت دادن به جريان ها، مكاتب، ايسم هاي هنري و ادبي مي شود؟ دوران ها چه نقشي در سير تكويني (نه تكاملي) هنر دارد؟ عاملي كه در شعر باعث هويت دادن به جريان ها و مكاتب و سبك ها مي شود، زبان است؛ زيرا زبان موجب تغيير ساختاري آثار در دوره هاي مختلف مي شود. بدين ترتيب، دوران ها نيز در سير تكاملي در يك نقطه واحد به همگرايي مي رسند. مارتين هايدگر معتقد است: هنرمند از تجليات خود بهره مي برد. اين سخن هايدگر، مبين اين موضوع است كه مكاتب، ايسم ها و سبك هاي هنري دقيقاً در ادوار مختلف، داراي ويژگي هاي مختص به خود هستند . به عنوان مثال، در عصر مفرغ، تجليات يك شاعر با شاعر عصر آهن بسيار تفاوت دارد. بدين ترتيب، سبك ها، ايسم ها و نظريه هاي مختلف در مقوله هاي اجتماعي، هنري و ادبي پديدار مي شوند. از اين رو، براي شناخت و دركي بهتر از تعيين جايگاه و تبيين موقعيت پديده هاي موجود در هر زمان، بايد تغييرات چند دهه گذشته آن مورد نقد و ارزيابي قرار گيرد. به تعبيري ديگر، درك موقعيت زماني هنر، منوط به درك تاريخي و سير تكويني آن است.
«در خلوت روشن» كتابي است كه درباره جريان ها، نظريه ها وبيانيه هاي شعر معاصر از نيما تا امروز تأليف شده است. مهدي شادخواست-  مؤلف كتاب- بسيار محققانه و مو شكافانه به معرفي، بررسي و سير تكويني نظريه ها و جريان هاي شعر معاصر پرداخته است. مولف،  نه درپي نفي و اثبات نظريه ها و بيانيه ها و جريان هاست و نه تلاش مي كند چيزي را به خواننده به طور سطحي القا كند. به عبارت ديگر، كار مؤلف، روايت محققانه اي از چگونگي تكوين و سير تاريخي شعر نو از آغاز تا به امروز است. شادخواست در كتاب «در خلوت روشن» دقيقاً به اين اصل پايبند است كه اگر بخواهيم روايت درست و قابل فهمي از جريان ها و نظريه ها به دست دهيم، بايد براي افكار عمومي(در اينجا افراد خاص را نيز شامل مي شود)  به هر شكل و صورت آن، اعتبار قائل شويم و ارزش كتاب مذكور نيز بنابر همين اصل نمايان مي شود.
«در خلوت روشن» با آنكه روايتگر است، اما روايت صرف نيست، چرا كه مؤلف چنان دقيق و ظريف، نقدها و نظريه هاي متفاوت را به تقارب و مؤانست رسانده كه مخاطب، خود نقد و نظرهاي حقيقي را دريافت مي كند. كتاب با اينكه سعي مي كند ناظر بي طرفي در روايت و چگونگي شكل گيري جريان ها باشد، با اين وصف انتخاب و گزينش  نظريه هاي مختلف در خصوص هر يك از جريان ها، در تحليل نهايي، افق روشني را پيش روي مخاطب مي گشايد.
شادخواست اگرچه در سراسر كتاب، جريان ها را به نوعي ضد تحليل و تفسير روايت مي كند، اما طرز تلقي و نظريات گوناگون را در يك متد خاص، قابل تأويل مي نمايد.
نگاهي به چگونگي شكل گيري شعر نيمايي دليلي بر اين مدعاست. آنچه كتاب را از هر جهت داراي اعتبار مبنايي و آكادميك مي كند، وجوه متمايز اما متقارن در بطن و متن روايت است؛ روايتي كه برخاسته از زير نظريه ها در لايه هاي پنهان جريان هاست؛ به طوري كه خواننده نيز خود را در متن جريان ها و بررسي آنها سهيم مي بيند و ناخودآگاه به بررسي نظريه ها مي پردازد و به نوعي نظريه پردازي مي كند.
محتواي كتاب به گونه اي روايت در تحقيق و تحقيق در روايت است. به همين دليل، مي توان گفت كتاب مذكور در نوع خود بي نظير و داراي اعتبار آكادميك تا مرحله تز دكترا مي باشد. شايان ذكراست مؤلف جز در فصول هفده و هجده(شعر حركت و پست مدرنيسم) ماهيت تحقيقي را بر ماهيت روايي ترجيح داده است. هر چند وي در فصول ديگر نيز بنا به ضرورت و اقتضاي مبحث دست به اين كار زده است، اما به نظر مي رسد در فصول هفده و هجده، برخي شبهات و كج فهمي ها مؤلف را ناگزير كرده است تا براي روشن ترشدن مباحث، اندكي از تحقيق در روايت دور شود و به رد و اثبات ادعاهاي كاذب جريان هاي مذكور بپردازد.
با اين اوصاف، مشخصه هاي كتاب مذكور را مي توان چنين خلاصه كرد: ۱- تحقيق روايتي متن ۲- دوري جستن از نقل نظريات سطحي و كم عمق ۳- همگراكردن نظريات متفاوت و گاه متناقض ۴- اعراض از حاشيه نويسي هاي غيرضروري ۵- استناد به مآخذ متعدد و تعيين كننده ۶- استفاده از مصاحبه ها و يادداشت ها در جهت تبيين نقاط تاريك جريان ها ۷- متدلوژي خاص (مختص و متناسب هر مبحث) ۸- نثر شيوا و قابل فهم و دوري از مغلق نويسي هاي رايج ۹- ذكر نمونه اشعار هر جريان (كه خود مي تواند آنتولوژي جداگانه اي از شعر امروز از آغاز تاكنون باشد).
با اين تفاصيل، موارد اندكي نيز اگر مد نظر مؤلف قرار مي گرفت، كتاب در خلوت روشن را اندكي از جايگاه آن بالاتر مي برد. مواردي چون تنظيم فهرست (نمايه اصطلاحات ادبي) و اينكه مؤلف با اين همه اشراف بر شعر معاصر و كلاسيك _ كه خود نيز شاعر است - چرا به برخي از جريان هاي  مطرح دو سال اخير، توجه چنداني نشان نداده است. به عنوان مثال، در فصل هجده كه به بررسي شعر فرامدرن مي پردازد مي توانست غزل سپيد يا غزل پست مدرن را نيز مورد بررسي قرار دهد.
* كتاب «در خلوت روشن» به تازگي توسط انتشارات عطايي در قطع وزيري و در ۶۲۵ صفحه (گالينگور) چاپ و منتشر شده است.

الهام صادقي
بسياري از ما هشت سال دفاع مقدس را با رشادت هاي مردانه سربازان سلحشور كشور خود مي شناسيم. مرداني كه در قلب حادثه مي جنگيدند و تاريخ را رقم مي زدند. اما تا چه حد در ميان صفحات تاريخ هشت ساله جنگ به دنبال رد پاي زنان مي گرديم. زناني كه اگرچه به وضوح در عرصه هاي نبرد حضور نداشتند اما نقش غيرقابل انكار و پنهاني در آن سال ها بر عهده داشتند و اكنون سال ها پس از خاتمه جنگ وقتي راويان لحظه هاي روشن و تاريك نبرد آن روزها را به تصوير مي كشند، شايد بتوانيم تا حدودي بيشتر اين حضور را در لابه لاي قلم هاي زنانه و مردانه بيابيم.
در اين خصوص مي توان به زناني اشاره كرد كه قلم به دست گرفتند و مؤمنانه و غيرمؤمنانه نوشتند و آثار ماندگاري در اين حوزه به رشته تحرير درآوردند.
راضيه تجار يكي از معدود زنان نويسنده اي است كه سالهاست در حوزه ادبيات و دفاع مقدس قلم مي زند و تاكنون رمان ها، مجموعه داستان ها و سرگذشت هاي زيادي را به رشته تحرير درآورده است. آثاري چون نرگس ها، زن شيشه اي، هفت بند، بندهاي روشنايي، سفر به ريشه ها، كوچه اقاقيا (رمان برگزيده از سوي آموزش و پرورش)، پرنده پريدني است (بر اساس زندگي شهيد شيرودي)، جاي خالي آفتابگردان و... تجار در حوزه ادبيات جنگ و دفاع مقدس علاوه بر داستان نويسي و فعاليت در اين حوزه مسئوليت هايي را نيز در عرصه روزنامه نگاري بر عهده داشته است، وي همچنين به عنوان نويسنده ادبيات هشت سال دفاع مقدس از سوي حوزه هنري برگزيده شده است.
***
* از نظر شما به عنوان يكي از معدود چهره هاي زن اين طيف يعني زنان راوي هشت سال دفاع مقدس و يا به عبارتي زناني كه در حوزه دفاع مقدس فعاليت مي كنند قلم مي زنند . از منظري روانشناختي، ادبياتي كه در اين حوزه مورد استفاده زنان است را چه نوع ادبياتي مي پنداريد؟ آيا آنها از ادبيات خاصي بهره  مي برند؟
- طبيعتاً نگاه زنانه با نگاه مردانه متفاوت است. البته بايد توجه كرد كه داستان بايد از هر نظر داستان باشد، به اين معنا كه قابليت هاي لازم را داشته باشد. مسلماً قلم يك خانم در نوشتن با احساس و خيال بيشتري عجين است، حس و عاطفه در آن بيشتر موج مي زند. آنها وقتي مي نويسند چون مستقيماً در صحنه اصلي جنگ نبوده اند هر چند كه در پشت جبهه فعاليت هاي بسياري داشته اند و تبعات جنگ را دريافت مي كردند، شايد نتوانند از ابزار و ادوات جنگ بنويسند اما مي توانند از احساس و عواطف انساني بنويسند.از اين رو نثر، ادبيات، پرداخت و نوع نگاه آنها معمولاً حسي تر و عاطفي تر است.
* در حال حاضر حوزه ادبيات دفاع مقدس حوزه اي است كه چالش هاي فراواني را روياروي خود دارد. از سپيد، سياه يا خاكستري نمايي جنگ گرفته تا مسائلي كه ما در حاشيه جنگ دچار آن بوده ايم و تكنيك هاي نثر و نظمي كه گاه فداي مضمون مي شوند و... زنان يا به طور مشخص تر، راضيه تجار چقدر درگير جنگ بوده، آن را لمس كرده، چه طور توانسته با فضاي آن روزها درگير شود و به آن بپردازد؟
- مسئله  اين است كه ما نسلي هستيم كه جنگ را حس كرديم. با وجود اين كه در قلب امواج حضور نداشتيم. به طور مثال من به عنوان يك مادر وقتي شب مي خوابيدم با خود فكر مي كردم آيا ما صبح بيدار مي شويم. وقتي در طي روز از فرزندانم دور بودم دائم نگران بودم كه چه اتفاقي خواهد افتاد. علاوه بر اين ها زماني كه شهدا را مي آوردند، اخبار جنگ را مي شنيدم، رفتن جوانان را مي ديدم و يا وقتي كه همسر من به عنوان كارگردان به جبهه مي رفت، طبيعتاً نمي توانستم از همه مسائل دور باشم و تبعات و پيامدهاي جنگ را با وجود زن بودن خود لمس مي كردم. به همين جهت راحت مي توانستم حس كنم و بنويسم. البته در اين ميان شايد برخي از سوژه ها در اين حوزه بسيار مردانه باشد كه زنان زياد گرد اين موضوعات نمي نويسند، بنابر اين شخصيت اكثر داستان هاي من و ساير نويسندگان زن اين حوزه، زن محور، مسائل حسي و عاطفي و تم هاي آن ايثار و انتظار است.
* زنان چه نقشي در روايت داستاني دفاع مقدس داشته اند؟
- به نظر من، ما داستان ها و به خصوص داستان هاي كوتاه خوبي در حوزه دفاع مقدس در طول اين دو دهه داشتيم كه راويان آن زنان بوده اند. از اين نظر مي توان كار اين نويسندگان را تأييد كرد.
حتي برخي تك  داستان  و يا مجموعه داستان هايي كه در اين خصوص نوشته شده اند كارهاي قابل قبولي هستند. البته اين مسئله را نبايد از نظر دور داشت كه قلم، قلم زنانه است و نويسنده اش هم زنان هستند. پس در مجموع كارها حسي تر و عاطفي تر هستند.
* چرا زنان در اين حوزه كمتر قلم زده اند، داستان هاي بسياري كه در حاشيه جنگ داريم؟
- در يك نسبت گيري وسيع در اين حوزه، اگر خانم ها كمتر مي نويسند آقايان هم كم به اين مقوله پرداخته اند. زيرا اين ساحت را بايد با حس و دل دريافت. اگر كسي يك سري مشتركات روحي در اين خصوص داشته باشد راحت تر مي تواند با اين مسئله كنار بيايد و بنويسد. ما دفاع مقدسي را تجربه كرديم كه مساوي با يك جنگ خانمان سوز بود.
* فكر مي كنيد در حال حاضر پس از گذشت قريب به ۱۷ سال از خاتمه جنگ با توجه به اين كه ديگر حال و هواي آن روزها في نفسه در جامعه وجود ندارد، البته در يك ريشه يابي از پاره اي از مسائل مي  توان هنوز ردپاي آن سالها را يافت. كلاً آثار منتشر شده دراين حوزه در چه جهت سوق يافته است؟
- مسلماً در اين زمينه همواره نقاط ضعف و قدرت با هم بوده اند. اما ما اميدواريم كه در دهه آينده آثار بهتر، هنري تر و ماندگارتري طرح شود چون ما دهه اي پر از شور و شعار را پشت سر گذاشته ايم و داستان ها نيز از نظر تكنيك قوي تر شده اند.
بنابر اين بايد بتوانند مضموم و درون مايه را عميق تر بيان كنند، به گونه اي كه هر چه بيشتر به يك قالب هنري نزديك شده و تأثيرگذاري بيشتري داشته باشند.