سكوت سر به مهر
بيش از هشت ساعت در منطقه پرسه زدن و از طرح هاي مختلف بازديد كردن، بسياري از مسئولان را صميمي تر كرده بود. يكي از مسئولان دفتر شهردار، در آخرين لحظات از اجراي اين طرح و تاثير آن بر مناطق مختلف سخن گفت. اگرچه قرار بود كه در پايان بازديد، خبرنگاران با شهردار، جلسه اي خبري داشته باشند، اما كنجكاوي ما نگذاشت بسياري از مسئولان سكوت سر به مهر را نگشايند. برخي از معاونان شهردار از تاثير خوب و اقدام مناسب براي ساماندهي بسياري از مشكلات در قالب اين طرح سخن مي گفتند.
وقتي كه شهر در سكوت شكننده يك صبح تابستاني به آرامي خوابيده بود، هنگامي كه آفتاب از پس يك شب پر ستاره، خودش را در آسمان پايتخت بالا مي كشيد تا به آرامي گرماي تند و سوزاننده اش را بر پيكره شهر بگستراند، از ميان خيابان هاي خاني آباد مي توانستي به رد قدم هاي كساني پي ببري كه مردم از مدت ها پيش منتظر آمدنشان بودند.
در تمام كوچه پس كوچه هاي منتهي به شهرداري منطقه ،۱۹ پلاكاردها و پارچه نوشته هاي متعدد برافراشته شده بود و نوشته اي روي آن خودنمايي مي كرد: «اجراي طرح جهادي ۱۳۷».
در همان نگاه اول مي توانستي تصور كني كه دليل اجراي اين طرح چيست؟ اما هيچ گاه نمي توانستي براي لحظه اي حتي فكر كني كه قرار است در يك روز تعطيل، تمام مديران ارشد شهرداري را در كنار مردم ببيني در حالي كه به مشكلاتشان گوش مي دهند و در حل بسياري از آنان بدون كمترين بوروكراسي اداري اقدام مي كنند.
شهرداري منطقه ۱۹ شايد تا به حال روز تعطيل به اين شلوغي به خود نديده بود. ازدحام مردم در پارك جلوي آن و حضور نيروي انتظامي در اطراف آن خبر از اتفاقي داشت. انواع پارچه نوشته ها پيام هايي مبني بر خوش آمدگويي به مسئولان شهر را در خود جاي مي دادند. قرار بود كه شهردار رأس ساعت ۸ صبح بيابد. عقربه ها چرخيدند و در ساعت هشت و پنج دقيقه خودروي حامل شهردار به مقصد رسيد.
ازدحام جمعيت بلافاصله اتومبيل را دربرگرفت و دكتر قاليباف با لبخندي بر لب اولين روز از «طرح جهادي ۱۳۷» را در حوالي خيابان خاني آباد آغاز كرد. حتي نزديك ترين افراد به شهردار، در آن لحظه نمي توانست تصور كند كه امروز چه روز سختي خواهد بود و چه اتفاقاتي را رقم خواهد زد. يك روز تعطيل شهردار براي رفع نيازهاي شهروندان در منطقه ۱۹ پرسه زد و هر كس كه خودروي حامل او را مي ديد، دستي تكان مي داد و با لبخند، اميد روزهاي بهتري را براي منطقه و شهر خودش در دل مي پروراند.
طرح هاي گوناگون و ازدحام جمعيت
بر اساس برنامه اي كه از سوي شهرداري منطقه ارائه شده بود، شهردار تهران مي بايست براي افتتاح و بازديد از ۱۴ طرح ضربتي كه در طول يك هفته ساماندهي و آماده شده در منطقه حضور مي يافت. اولين طرح كه در همان لحظه ورود مورد بازديد و بهره برداري قرار گرفت، «تعاوني اعتباري شهر» بود. تعاوني هايي كه در هر منطقه از شهرداري به وجود آمده تا با اعطاي وام ازدواج به جوانان شهر بتواند براي زوج هاي جوان، كمكي باشد و از سويي هم در راستاي برنامه هاي شهرداري فعاليت كند.
حضور چند دختربچه كوچك با گل و شيريني و قرآن در ورودي اين مركز و روباني صورتي رنگ مي توانست خبر از افتتاح اين طرح باشد. شهردار تهران پس از افتتاح اين طرح و باز كردن حساب در اين صندوق به عنوان اولين دارنده حساب در تعاوني اعتباري شهر، به سمت پارك روبه روي شهرداري منطقه رفت تا دومين پروژه را افتتاح كند؛ «تلويزيون شهري». در اينجا بود كه ازدحام جمعيت راه بر دكتر قاليباف بست. اين تازه آغاز ماجرا بود.
با گذشت زمان و بالا آمدن آفتاب و چرخيدن عقربه هاي ساعت، يك به يك طرح هاي مختلف مورد بهره برداري يا بازديد قرار مي گرفت: «طرح ساماندهي بوستان خيابان مينا»، «طرح ساماندهي بوستان محله بستان»، «افتتاح مركز كارآفريني بانوان»، «افتتاح مركز بازپروري ره يافتگان»، «افتتاح پايانه مسافري دولتخواه»، «ساماندهي بوستان محله اي دولتخواه»، «افتتاح زمين ورزشي چمن مصنوعي پارك نرگس»، «زمين ورزشي محله اي شهرك بخارايي»، «فضاي سبز بزرگراه شهيد احمد كاظمي»، «زمين چمن مصنوعي مجموعه ورزشي بهار»، «نماد شهري ميدان مطهري» و «زمين ورزشي چمن مصنوعي شهيد باقرزاده».
تمام منطقه پر بود از ازدحام جمعيت و استقبال مردم. اگرچه در زير آفتاب گرم و سوزان مناطق جنوبي شهر كه شدت بيشتري يافته، مي توان اندكي تحمل كرد و به حرف مردم گوش سپرد، اما ساعت ها پا به پاي كساني كه «طرح جهادي» را مبناي خدمات رساني اضطراري مي دانستند، رفتن كاري سخت و بسياري دشوار بود. اين تازه آغاز ماجرا بود.
همه مسئولان آمده بودند
اگر فارغ از تمام شلوغي ها در گوشه اي به آرامي سكوت مي كردي و تنها با چشماني كنجكاو به حوادث اين جمعه پر از اتفاق مي نگريستي، مي توانستي چيزهاي زيادي را پيدا كني. كساني را كه اگرچه پشت ميزهاي بزرگشان از طرح هاي عمراني و پروژه ها و بودجه هاي كلان سخن مي گفتند را مي توانستي در ميان مردم پيدا كني، در حالي كه هر كدام به درد دلي گوش مي دهد. صحبت كردن با آنان هم بسيار راحت بود. نه كسي نگراني  از به وجود آمدن حاشيه هاي خبري داشت و نه كسي در پي يافتن نقطه ضعفي از مديري. همه در كنار هم با شادابي سرگرم كار بودند. در گوشه اي مي توانستي «سردار آجرلو» را در حال ورانداز كردن تجهيزات ورزشي پارك ببيني و گفت وگو با مسئولان پارك و پيگيري براي تهيه امكانات بهتر و در گوشه اي ديگر مهندس كرباسيان را در حالي كه با لبخندي بر لب بي هيچ تكلفي خنده را برايت به ارمغان مي آورد. حتي حضور مهندس پورزرندي در ميان مردم هم ديدني بود. يا مهندس دنيامالي كه مد ت ها در پي اش بودي تا گفت وگويي با او داشته باشي و از تونل رسالت بپرسي. همه بودند. همه آنها كه در طول ماه ها و هفته هاي گذشته دست نيافتني بودند، اما حالا با اجراي طرح جهادي ۱۳۷ در كنار مردم و براي انجام كارهايشان جمع شده بودند.
بيش از هشت ساعت در منطقه پرسه زدن و از طرح هاي مختلف بازديد كردن، بسياري از مسئولان را صميمي تر كرده بود. يكي از مسئولان دفتر شهردار، در آخرين لحظات از اجراي اين طرح و تاثير آن بر مناطق مختلف سخن گفت. اگرچه قرار بود كه در پايان بازديد، خبرنگاران با شهردار، جلسه اي خبري داشته باشند، اما كنجكاوي ما نگذاشت بسياري از مسئولان سكوت سر به مهر را نگشايند. برخي از معاونان شهردار از تاثير خوب و اقدام مناسب براي ساماندهي بسياري از مشكلات در قالب اين طرح سخن مي گفتند. همه آنها به اتفاق بسياري از مشكلات را قابل حل مي دانستند، اما انگار تا به امروز چنين اراده اي براي انجام كارها وجود نداشت. اين طرح به تعبير بسياري از مسئولان از جمله خود شهردار، در ابتداي راه بود. طرح جهادي ۱۳۷ در هر هفته و به منظور تامين خواسته هاي مردم براي اجراي طرح هاي كوتاه مدت به صورت ضربتي در مناطق مختلف به اجرا درمي آيد و مي توان انتظار داشت كه پس از اجراي هر طرح در يك منطقه در طول يك هفته بتوان سيمايي تازه تر از مناطق مختلف را ديد؛ چهره اي كه تا به امروز به دلايل مختلف در زير انبوه مشكلات پوشيده مانده بود.
چند كلمه حرف حساب
چه پيرزني كه با تخم مرغي در دست به سراغ دكتر قاليباف آمد تا او را از هر چشم زخمي مصون دارد، چه آن پيرمردي كه نان تازه را پيشكش شهردار كرد، حتي عده اي از جوانان محله دولتخواه كه شهردار را دربرگرفته بودند و با او به گرمي صحبت مي كردند، همه از اتفاقي كه موجب تازه تر شدن چهره منطقه شان شده بود، خوشحال بودند.
قاليباف در حضور عده اي از مردم شهرك صنيع خاني (صالح آباد) در حالي كه همه در مسجد صاحب الزمان محل جمع شده بودند، گفت: «من تا به حال چهار بار به منطقه شما آمده ام. همان طور كه به مناطق ديگر رفتم، اما براي اولين بار است كه از نزديك با شما صحبت مي كنم. چهره منطقه از روزي كه براي اولين بار به اينجا آمدم، كاملاً تغيير كرده است». او به مشكلات مردم اشاره كرد و ادامه داد: «وقتي بودجه يا امكاناتي به وجود مي آيد، امكان ندارد كه من براي تخصيص اين امكانات از جنوب شهر آغاز نكنم».شايد حق با يكي از اهالي منطقه بود كه مي گفت: «اگر اين روند ادامه داشته باشد،  خيلي زود محروميت از منطقه ۱۹ رخت بر مي بندد و بسياري از مردم اين منطقه به راحتي زندگي خواهند كرد». هنوز آفتاب گرمايش را از دست نداده بود و سايه ها كش نيامده بود كه جلسه گفت وگوي خبري با شهردار به پايان رسيد؛ در حالي كه هركدام از ما كوله باري از خستگي و خاطرات شيرين زيادي را به دوش مي كشيديم. امروز، زيبا بود. به خاطر تمام خنده هاي بر لب آمده، به خاطر تمام گريه هاي از سر شوق، به خاطر تمام حرف هاي از ته دل برآمده، امروز زيبا بود. چه قدر جالب بود كه مي شد هر هفته در روز جمعه، به همراه مسئولان ارشد شهري در شهر پرسه زد و نشاني از مردمي گرفت كه به تعبير شهردار، بسيار خوب، خونگرم و مهربان بودند. اما مشكلات، سخت نگرانشان كرده بود. راستش آن روز وقتي كه ما از منطقه ۱۹ خداحافظي كرديم، اين نويد را به خود داديم كه دوباره ۲۲ هفته ديگر به همراه همين مسئولان در اين منطقه بگرديم و دوباره پاي حرف هاي دردمندان بنشينيم. راستي آقاي شهردار، آن پيرزني را كه با ديدن شما گريه كرد، آيا مي شناسيد؟ او با ديدن شما و گفتن درد دل هايش آرام گرفت. چه قدر خوب است كه باز هم به سراغش برويد.

زماني كه سيدجعفر تشكري هاشمي به عنوان معاون جديد حمل ونقل و ترافيك شهرداري تهران منصوب شد، در ابتداي حكم او، ساماندهي حمل ونقل و ترافيك شهري به عنوان اولويت شهرداري تهران عنوان شد.
اينكه حل مسأله ترافيك مهمترين دغدغه و توقع مردم از مجموعه مديريت شهري است، موضوع جديدي نيست. حتي اينكه تأكيد بر حل آن در احكام مديريت هاي مختلف چند دفعه بيان شده، نياز به شمارش و ارائه ارقام ندارد، چرا كه تمام سطوح و بدنه پايتخت (اين بدنه از رأس آن كه مديريت شهري است تا يك شهروند شهري را شامل مي شود) مي دانند كه مديريت شهري همواره در دو نكته ترافيك و آلودگي مورد اتهام است.
اما اينكه تا چه اندازه، مديران هنگام نشستن و برخاستن از پشت ميز مديريتي خود به حل اين موضوع پرداخته اند، مهم است.
چهار اصل «فرهنگ ترافيك» با محوريت مردم، «انتظامات ترافيك» با محوريت پليس، «اصلاح هندسي معابر» با محوريت شهرداري و «مديريت ترافيك» با هماهنگي سه اصل قبلي در آخرين حكمي كه در دستان مهندس تشكري هاشمي قرار گرفت، آمده است؛ اصولي كه با توجه ويژه به آنها مي توان بسياري از مشكلاتي را كه ساكنان پايتخت با آن دست به گريبان هستند، كمتر كرد.
تبيين وظايف شهرداري تهران در حوزه ترافيك، برقراري انضباط شهري و ساماندهي حمل ونقل عمومي، از جمله مسائلي است كه با قرارگرفتن در كنار اين چهار محور مي تواند نقش مؤثرتري در كاهش بار ترافيكي تهران و در نتيجه، آرامش شهروندان داشته باشد.
نبايد اين اصل را از ياد برد كه يكي از موضوعات مهم در هويت بخشيدن به ساختار شهري، افرادي هستند كه در آن ساكنند؛ قسمتي كه حضور آن در شهر باعث ايجاد روح در ساختار شهري شده است و بي توجهي به حضور آن مي تواند اين موضوع را نابود نمايد. در يك كلام، تهران شهر آدم هاست، نه ماشين هايي كه در آن تردد مي كنند و از همين رو نبايد اين شهر را به اتوبان تبديل كرد، اما در عين حال با توجه به حمل ونقل عمومي آن بايد موجبات آسايش روح شهر- افراد را فراهم كرد.
مرگ و مير زودرس، بيماري هاي ناشي از آلودگي، مشكلات رواني، ضرر و زيان اقتصادي، نبود شادي و نشاط، افزايش عصبانيت و در مجموع، كاهش سلامت اجتماعي از جمله مشكلاتي است كه ترافيك به ساكنان وارد مي كند و اختيارات ويژه در سطح ملي، ارتقاي فرهنگ ترافيك از طريق آموزش شهروندان، خروج خودروهاي فرسوده، ساماندهي وضعيت و مصرف سوخت، پرداخت عوارض و تقويت حمل ونقل عمومي، راهكارهايي است كه معضل ترافيك را حل خواهد كرد.

۱
ناباورانه به آغاز فعاليت سامانه ۱۳۷ مي نگريستيم. اگرچه مدت ها پيش اين سامانه شكل گرفته بود، اما هيچ كس كمترين تصوري از راه اندازي و استفاده بهينه از آن را نمي كرد. هنگامي كه براي اولين بار طرح ۱۳۷ با هدف رسيدگي به مشكلات شهري مردم و حل آنان راه اندازي شد، باز هم با لبخندي بر لب از غيرممكن بودن آن سخن رانديم. گويا هر چيزي كه در اين مرز و بوم با هدف انجام كار شكل گيرد، موجي از ناباوري در اذهان به وجود مي آورد. شايد دليل عمده اش هم وعده هاي متعدد انجام نشده بسياري از مسئولان بود، اما اين بار ۱۳۷ در هيأتي متفاوت و نگاهي كاملا متغير، ظهور كرد.در ميان ناباوري ما، خيلي زود متوجه شديم كه مردم به تدريج با اين سامانه انس گرفته اند. گزارش هاي متعدد اين سامانه و آمار و ارقام مختلف از تماس هاي گرفته شده دليلي بر اين مدعا بود. ۱۳۷ خيلي زودتر از آنچه كه فكرش را مي كرديم در ميان مردم جا باز كرد.از سويي شنيده مي شد كه شهردار با حساسيت ويژه اي كارهاي مختلف اين سامانه را پيگيري مي كند و حتي به مديران خود به صراحت دستور داده تا خواسته هاي مردمي را در اولويت كاري قرار دهند. ۱۳۷ ديگر، راهرو ارتباطي ميان شهروندان و بالاترين مقام اجرايي شهر شده بود.
۲
در تمام شهرهاي بزرگ با راه اندازي سيستم هاي فناوري و ارتباطي، مديريت شهري در تامين هر چه بيشتر نظر مردم تلاش مي كنند. اكثر شهرهايي كه امروز الگوي شهرسازي و نماد تمدني جوامع بشري شده اند، بر پايه نظريات مردم، شكل گرفته و در آن بيش از هر چيز يك شهروند است كه بر اتفاقات شهر تأثير مي گذارد. مديريت شهري، مقامي فرا و به دور از زندگي روزمره در شهرها نيست، بلكه در ميان مردم و تامين كننده ايده آنان است. مديريت يك شهر، با اولويت رفع نيازهاي مردم در تمام شهرهاي بزرگ جهان، سعي در تغيير چهره شهر و زيباتر كردن آن دارند. در اين پروسه، نظر مردم و استفاده از ايده هاي آنان بسيار حائز اهميت است. در تمام شهرهاي توسعه يافته، شهردار با راي مستقيم مردم تعيين مي شود، بنابراين اولين اولويتش تامين نيازها و خواسته هاي مردم است. پس از حضور شورا در سيستم مديريت شهري، شهرداري هاي كشور نيز با فرآيند راي مردم انتخاب مي شوند، البته راي غيرمستقيم. بنابراين طبيعي است كه شهردار يك شهر مثل تهران، اولويت كاري خود را در بهره گيري از نظر مردم و تامين نيازهاي آنان قرار دهد.
۳
هنگامي كه در ساعت ۸ صبح روز جمعه، شهردار تهران با تمام معاونان و مديران ارشد شهرداري در جلوي شهرداري منطقه ۱۹ از خودروي خود پياده شد و به بهانه طرح جهادي ،۱۳۷ اقدام به تغيير چهره منطقه در قالب طرح هاي ضربتي كرد، همه به ناگاه متوجه شدند كه ۱۳۷ يك بهانه نيست، بلكه مديريت يك كلانشهر با توجه به اولويت نيازهاي مردم و منطقه با فعاليت هاي عمراني سعي در انجام كارهاي خدماتي عمراني دارد.
اگر تا چندي پيش هاله اي از ناباوري برگرد ۱۳۷ تنيده بود و شائبه هاي مختلفي را دامن مي زد، اما با يك روز پرسه زدن در حوالي منطقه ۱۹ و ديدن كارها و فعاليت هاي شهرداري بر مبناي نيازهاي طرح شده از سوي مردم به سامانه ،۱۳۷ خيلي زود متوجه اين واقعيت شديم كه نه، انگار در شهر دارد اتفاقاتي مي افتد. اين يعني «مديريت هوشمند شهري».

درخواست هاي ثبت شده اما بدون پاسخ. زنگ هاي تلفني كه به صدا درآمده و در همان جا ساكت شده و بي نظمي هاي شهري كه گوشزد شده اما ناديده گرفته شده، دليل خوبي است تا شهردار تهران آخرين روز هفته را بر خود و ساير معاونانش در مناطق مختلف حرام كند و به سراغ سامانه ۱۳۷ برود كه او زنده اش كرده و حالا به دنبال پوياتر كردن آن است. تهران در دوره شهرداري دكتر محمد باقر قاليباف «طرح جهادي ۱۳۷» را در كارنامه كاري خود ثبت كرد تا پايتخت براي زيباتر شدن يك گام به جلو بردارد. حركت ضربتي شهردار در اولين قدم نشان داد مي توان پروژه هاي نيمه تمام روي هم انباشته اي را كه به نظر مي رسد نياز به زمان طولاني براي به ثمر نشستن دارد، طي يك هفته به انجام رساند و در طول يك هفته ناقابل آسفالت ده ها معبر ترميم شود. هزاران مترمربع نماي شهري، زيباسازي شود و بسياري از فعاليت هاي ديگر در حوزه خدمات به انجام برسد.
اجراي «طرح جهادي ۱۳۷» نشان داد حتي بسياري از سرگرداني هاي شهروندان كه مابين قسمت هاي مختلف شهرداري براي گرفتن پايان كار يا صدور پروانه ساخت پاس كاري مي شوند را نيز مي توان طي يك يا دو روز انجام داد و حل مشكل بسياري از پرونده هاي خاك خورده خارج از قدرت شهرداري نيست.
يك هفته براي رسيدن به يك تجربه جديد در مديريت شهري تهران كافي بود؛ تجربه اي كه بيش از آنكه نتايج فيزيكي آن در چشم مردم يك منطقه باقي بماند، نوعي اميدواري پايتخت نشينان به مديران شهري براي پاسخگويي به نياز شهروندان را به رخ كشيد و نشان داد ابزارهاي در اختيار و توان بالقوه اين ابزارها تا حدي است كه يك سامانه طي يك هفته مي تواند منطقه اي در جنوب تهران را تا حد زيادي براي زندگي مناسب كند. بسترسازي يك هفته اي و عملياتي يك روزه و انجام ده ها پروژه شهري و سختي هاي اين كار را بگذاريد كنار سامانه اي به نام ۱۳۷ كه صدها مورد از مشكلات شهروندان را ثبت كرده است و به نتيجه اي ساده برسيد؛ حل اين معضلات كه مانند بختك روي آسايش زندگي شهروندان تهراني افتاده و مي بايد هر چه زودتر براي آنها چاره جويي كرد.
حالا هفته اي ديگر شروع شده است و آخر هفته ديگري انتظار شهر را مي كشد. يك هفته ناقابل باقي مانده براي اينكه مديريت شهري آستين بالا بزند و رخوتي را كه دور پروژه هاي نيمه تمام كشيده شده، فرو ريزد و برسد به جايگاهي كه «مدينه فاضله» نه، اما يك شهر مناسب براي يك زندگي متوسط فراهم شود.