Hamshahri Newspaper

در جنگ جهاني دوم براي انهدام هدفي به اندازه آشيانه هواپيما، لازم بود ده ها بمب شليك شود. اما امروزه مي توان همين كار را با استفاده از يك بمب هدايت شونده ليزري از يك جنگنده F-16 انجام داد.
تاكنون دو نوع بمب هوشمند وارد ميدان نبرد شده اند كه عبارتند از، بمب هاي هدايت شونده IR/IV و بمب هاي هدايت شونده ليزري.
پيشرفت و توسعه چشمگيري كه در زمينه جنگ افزارهاي هدايت شونده ليزري صورت گرفته، باعث پيشرفت و ارتقاي دقت سلاح هاي هدايت از راه دور شده است. بمب هاي هدايت شونده ليزري يا LGB ها از قابليت حركت بالايي برخوردارند و سلاح هايي هستند كه به صورت سقوط آزاد فرود مي  آيند و براي اين منظور به هيچ گونه ارتباط الكترونيكي دروني هواپيما احتياج ندارند. اين سلاح  ها داراي يك سامانه داخلي هدايت نيمه فعال هستند كه انرژي ليزر را آشكار كرده و جنگ افزار را به سمت هدفي كه توسط يك منبع ليزر خارجي روشن شده رهگيري مي كند، به طور مثال در جنگ عراق ابتدا هواپيمايي كه ليدر نام دارد اهداف مورد نظر را با ليزر شناسايي و علامت گذاري مي كرد و سپس هواپيماهاي بمب افكن توسط بمب  هاي ليزري، اهداف علامت گذاري شده را تخريب مي كردند، اين سامانه حتي مي تواند از يك منبع مستقر در روي زمين فرمان بگيرد. مسير پرواز LGBها به سه مرحله تقسيم مي شود كه عبارتند از، هدايت پرتاب، هدايت پرواز و هدايت نهايي.
در خلال مرحله پرتاب، سلاح به مسير غيرهدايتي كه همان مسير پرواز جنگنده مادر در لحظه آزادسازي است همچنان ادامه مي دهد و همپاي جنگنده حركت مي كند. در اين مرحله، وضعيت پروازي جنگنده نيز حائز اهميت است، چرا كه قابليت عملياتي شدن جنگ افزارLGB به سرعت جنگنده در زمان هدايت نهايي بستگي دارد، بنابراين در خلال مرحله پرتاب، سرعت هوا مي تواند ميزان قدرت عملياتي شدن جنگ افزار را تحت الشعاع قرار دهد. همزمان با عمل هدف يابي، مرحله گذر نيز آغاز مي شود. طي اين مرحله، سلاح سعي مي كند كه بردار سرعت خود را با راستاي خط ديد هدف ميزان نمايد.
حين مرحله نهايي، بمب هوشمند ليزري تلاش مي كند كه هر لحظه بردار سرعتش را موافق و همسوي خط ديد قرار دهد.
در لحظه  اي كه اين تطبيق رخ مي دهد، انرژي ليزر بازتابش شده روي آشكار سازها، متمركز شده و به رسانگرهاي آيروديناميكي فرمان مي دهد كه مسير را تعقيب كنند تا موجب شوند سلاح به صورت يك پرتابه با نيروي وزش به سمت هدف حركت و با آن برخورد نمايد. نمايش دهنده هاي هدف در اصل، تابشگرهاي نيمه فعالي هستند كه براي قفل شدن روي هدف به كار مي روند. گيرنده هاي بمب هدايت شونده ليزري از آرايه اي از فوتوديودها (نيمه هادي هايي كه با دريافت نور فعال مي شوند) استفاده مي كنند تا پيام هاي مكاني هدف را پيدا كنند. اين پيام ها به حركت هاي سطحي برگردانده مي شوند تا سلاح را درست به سمت هدف مورد نظر سوق دهند. يك آشكارساز هوابرد مي تواند از طريق ميدان ديد وسيعي كه در اختيار دارد اطلاعات مربوط به هدايت را در اختيار خلبان قرار دهد و آن را مستقيماً روي هدف متمركز كند و سرانجام به جنگ افزار مربوطه كه در اختيار دارد يك هدف نقطه اي را نشان دهد.
پس از اين مرحله، موشك يا بمب هوشمند ليزري مي تواند در زماني شليك شود كه خلبان از قفل بودن آشكارساز روي هدف اطمينان داشته باشد و سلسله مراتب مربوط به باز شدن محفظه جنگ افزار به نحو قابل قبولي انجام شده باشد. در هر يك از اين مراحل خلبان هرگز هدف واقعي را نمي بيند و فقط نقطه اي را مشاهده مي كند كه به وسيله ليزر، نشانگر موقعيت هدف است. سامانه هاي تجسسي و نمايش دهنده ليزري از يك روش رمزگذاري پالسي استفاده مي كنند تا مطمئن شوند كه يك پويشگر و يك نمايش دهنده ويژه در يك حالت هماهنگ با يكديگر در حال كارند. هم رمز كردن اين دو مجموعه باعث مي شود سامانه پويشگر تنها روي هدفي كه دستگاه نمايش دهنده معلوم مي كند قفل شود.
رمزگذاري پالسي بر پايه فركانس تكرار پالس (PRF) صورت مي گيرد. رمز مي تواند بسته به تجهيزات ليزري كه در اختيار دارد، سه يا چهار رقمي انتخاب شود. رمزگذاري به جنگنده يا هر وسيله جنگي هوايي اين امكان را مي دهد كه به طور همزمان يك هدف چندگانه و پيچيده را مورد هدف قرار دهد. در اين حالت جنگ افزارهاي هدايت شونده ليزري روي رمزهاي مختلف متمركز مي شوند، اين روش تا زماني از تأييد بالايي برخوردار است كه چندين هدف با موقعيت برتر نسبت به نيروهاي خودي ضرورتاً بمباران شوند. اين روش همواره با هدايت واحدهاي پشتيبان مي تواند به صورت همزمان طراحي و نمايش داده شود و آخرين وضعيت آن اعلام شود. سامانه هاي ليزري هدايت آتش عبارتند از: مسافت سنج هاي ليزري(LRF) و نمايشگرهاي ليزري. اين سامانه هاي ليزري مي توانند براي انسان بسيار خطرناكتر از سامانه هاي آموزشي نظير MILES و سامانه هاي شبيه ساز ليزري باشند كه براي دفاع در درگيري هاي هوا به زمين استفاده مي شود.
در نتيجه ليزرهاي هدايت آتش نياز به سنجش دارند تا در نتيجه نگاه مستقيم به پالس ها و پرتوهاي آن به عوارض دائمي همچون كوري منجر نشود. LGB يا بمب هاي هوشمند ليزري نوشداروي تمام داستان ها و اهداف جنگي نيستند؛ بلكه به گونه اي پيشرفت كرده اند و بازيگر انواع ديگري از جنگ افزارهاي سقوط آزاد هستند كه در زاغه هاي مخفي نگهداري مي شوند. در يك ديد وسيع تر، LGBها در هدف قرار دادن مخفيگاه ها در وضعيتي با ارتفاع متوسط از قدرت اجرايي فوق العاده اي برخوردارند، قدرت مخفي شدن سريع و اغراق آميز باعث افزايش قدرت تحرك و قابليت پروازي LGB شده است.
معمولاً شليك در ارتفاع مياني، مشكلات يافتن هدف را كاهش مي دهد و به سايت هاي طراحي هوايي يا زميني اجازه مي دهد كه به راحتي آن را رهگيري كنند، اگر سامانه هدايت ليزري زودتر از موعد روشن شود يا برعكس به موقع روشن نشود، ممكن است LGB هدف را گم كند و به آن اصابت نكند.
طي عمليات به محض روشن شدن انرژي ليزري، LGB آن را مشاهده و در همان زمان اقدام به شليك از هواپيما يا هر وسيله حامل ديگري مي كند و چون اين عمل زودتر از موعد مناسب صورت گرفته، لذا بمب يا هدف را گم مي كند و به آن اصابت نمي كند و يا اين كه بخشي از آن را ويران مي كند. براي رفع اين مشكل، نمايشگر ليزري بايد در زماني روشن شود كه بمب به سمت هدف روانه شده و قصد ويران كردن آن را دارد. خلبان به طور يقين مي داند كه زمان مناسب براي روشن كردن سامانه ليزر چه وقت است.
شگردهاي پروازي تهاجمي- تدافعي كه از LGB هاي نوين امروزي بهره مي گيرند به خوبي كمترين مدت زمان مورد نياز براي نمايش هدف را اعلام مي  كنند تا سلاح تا رسيدن به هدف و ويران كردن آن هدايت شود. دود، گرد و غبار و نخاله هاي معلق در هوا مي تواند روي كاركرد سلاح هاي هدايت شونده ليزري اثر سوء داشته باشند. پاشيدگي ناشي از بازتابش نور ليزر به وسيله ذرات دود مي تواند هدف هاي اشتباه را نمايش دهد. باران، برف، مه و ابرهاي رقيق نيز مي توانند استفاده مؤثر از سلاح هاي هدايت شونده ليزري را تحت تأثير خود قرار دهند. شتاب و تهور بيش از حد خلبان نيز مي تواند كاربرد نمايشگر هاي ليزري را محدود كند؛ زيرا خط ديد را تحت تأثير قرار مي دهد. برفي كه زمين را مي پوشاند نيز مي تواند روي دقت سلاح هدايت ليزري تأثير منفي داشته باشد. مه و ابرهاي رقيق ميدان ديد كاوشگر سلاح هدايت شونده ليزري را سد مي كنند و مي توانند باعث كاهش زمان هدايت آن شوند.
در واقع اين كاهش ميدان ديد، احتمال برخورد سلاح به هدف را نيز پايين مي آورد. فناوري LGB ها متشكل از سه نسل است كه هر يك از آنها به نوعي حاصل تحول يا اصلاح ساز و كار هدايت هستند. نسل اول عبارت است از گروهي از بمب هاي هدايت شونده ليزري كه بالهاي ثابت دارند، نسل دوم با بالهاي جمع شونده و نسل سوم نمايشگر هاي نيروي هوايي براي بمب هاي هدايت شونده ليزري كلاس هزار و دو هزار پوندي. عموماً نسل سوم LGBها را بمب هدايت شونده ليزري سطح پايين مي نامند. زيرا اين بمب به نحوي طراحي شده است كه تحت شرايط نقطه اوج نسبتاً پايين، براي ارتفاع كم و برد زياد مورد استفاده قرار گيرد. طي عمليات توفان صحرا، بيشترين استفاده براي حمل بمب هاي هدايت شونده ليزري و شليك آنها به سمت اهداف مهم و اصلي به عمل آمد و توانمندي جنگ افزارهاي نيروي دريايي ايالات متحده براي هدف LGBها كاملاً مفيد و مقرون به صرفه بود، تا آنجا كه يكصد و بيست A-E6 حدود ۵ درصد از تمام توان LGB ايالات متحده را در نخستين روز از عمليات توفان صحرا به صف و روانه منطقه عملياتي مي كردند.
بعضي از سامانه هاي حسگر ليزري در شرايط نامساعد جوي نظير باد مخالف، باران، مه و حتي رطوبت دچار افت كارآيي شدند. نمايشگرهاي LGB سلاح را به دقت به سمت هدف هدايت و آن را با يك جرقه منفجر مي كنند مانند سلسله مراتبي كه در خلال عمليات توفان صحرا از تلويزيون پخش مي شد. در واقع هر يك بمب به خوبي مي تواند روي يك هدف مستقل و بزرگ تأثيرگذار باشد و مسئوليتش را به نحو احسن انجام دهد.
منبع: Popular.Science.com