جوان مدت هاست كه مدرك گرفته و بيكار است، در جست وجوي كار به هر دري مي زند ناگهان نگاهش به يك آگهي در روزنامه صبح مي افتد؛ «كار از ما، تلاش از شما».
نام و نشاني «بنگاه هاي كاريابي» چيزي كه مدتي است در لابه لاي صفحه هاي آگهي روزنامه ها زياد به چشم مي خورد، ما را به سوي يكي از اين مراكز كاريابي مي كشاند، جايي كه شبيه ديگر بنگاه هاي موجود كشور است. واحدي در طبقه سوم يك ساختمان چهار طبقه قديمي و نزديك به يكي از شلوغ ترين خيابان هاي پايتخت. خياباني كه دانشگاه تهران، يكي از منابع بزرگ صدور دانش آموختگان جوياي كار، هم آنجا قرار دارد.
وارد دفتر بنگاه كاريابي كه مي شوي چند ميز و دستگاه تلفن يك شكل به همراه تعدادي رايانه و چند خانم اپراتور نگاه تازه وارد را به خود جلب مي كنند. چرخي مي زني و تازه مي فهمي كه چه خبر است، خيل عظيم جوانان جوياي كار گوش تا گوش در دفتر كاريابي نشسته اند و نگاه شان به شماره اي است كه در دست دارند و در فكر رويايي نيمه تمام «كار خوب» تا شايد شاهين اقبال از هزار توي فايل هاي بيكار پر بكشد و بر شانه كاردان ها، كارشناس ها و كارشناس ارشدهاي بيكار بنشيند.
علي، يكي از همين دانش آموختگان بيكار كه مهندس عمران است به ما مي گويد: نه كار مرتبط با رشته تحصيلي ام پيدا مي شود و نه غيرمرتبط.او كه شيفته سينما و جادوي هنر هفتم است، ادامه مي دهد: گواهينامه فيلمبرداري و عكاسي هم دارم اما باز هيچ فايده اي ندارد. حالا به اين مركز آمدم تا شايد فرجي شود و كاري مناسب پيدا كنم.
روزهاي دور از كار
به گفته يكي از اپراتورها، فرد مراجعه كننده در ابتدا بايد يك برگ كپي از آخرين مدرك تحصيلي خود را براي ارايه به همراه داشته باشد و پس از آن با تكميل فرم ويژه اطلاعات شخصي رشته تحصيلي و گرايش مورد علاقه خود را به همراه درخواست كار به موسسه ارايه كند. فرد جوياي كار بايد حتماً مشخص كند كه آيا تنها حاضر به پذيرفتن كار مرتبط با رشته تحصيلي خود است يا چنانچه در بخش غيرمرتبط هم نياز به كار او بود، مي پذيرد.
پس از آن فرد متقاضي بايد ۱۲۰۰ تومان پرداخت كند تا صاحب فايل اطلاعاتي كاريابي شود.
به طوري كه با صدور يك كارت كه نشانگر ثبت نام فرد جوياي كار است، او به طور رسمي جوياي كار تلقي مي شود و در ليست انتظار قرار مي گيرد.
از اين پس فرآيند كاريابي بنگاه هاي كاريابي براي متقاضي كار آغاز مي شود، اتفاقي كه ممكن است از يك ماه تا يك سال يا شايد تا ابد ادامه پيدا كند!
يك ماه حقوق براي كار
در اين رهگذر چنانچه شانس با فرد جوياي كار يار بود و او توانست با كمك فايل هاي بنگاه هاي كاريابي كار مناسب پيدا كند، بايد از خير نخستين حقوق خود بگذرد! چون براساس قرارداد دوجانبه كه بين فرد جوياي كار و موسسه كاريابي منعقد شده اولين حقوق كارياب به عنوان حق العمل و هزينه كاريابي بنگاه تلقي مي شود و در اختيار موسسه كاريابي قرار مي گيرد، حال فرقي نمي كند چه ۱۰۰ هزار تومان باشد چه يك ميليون تومان؟!
اما پرداخت نخستين حقوق فرد كارياب به بنگاه كاريابي چگونه ضمانت مي شود؟ پس از آنكه بنگاه كاريابي توانست فرد جوياي كار را براي اشتغال معرفي كند، متقاضي كار بايد ضمن پر كردن برگه رسمي ضمانت نامه، شناسنامه خود و يك سفته ۳ ميليون توماني را در موسسه كاريابي مورد نظر به عنوان ضمانت پرداخت حق العمل يا همان كميسيون تا تسويه حساب نهايي گرو بگذارد. به اين ترتيب داستان جويندگان كار به پايان مي رسد، اما حكايت بيكاري همچنان باقي است.
درد دل جويندگان كار
زهرا صالح زاده، داراي مدرك  كارشناسي علوم اجتماعي مي گويد: تاكنون سه بار به اين بنگاه ها مراجعه كرده ام. ۲ بار مرا به دو شركت خصوصي مختلف معرفي كردند كه آنها نپذيرفتند، بار سوم چون كار با كامپيوتر را به خوبي مي دانستم به عنوان مسئول دفتر مدير عامل به شركت ديگري معرفي شدم سرانجام پس از كلي پيگيري موفق شدم در آن شركت به عنوان مسئول دفتر مدير عامل مشغول به كار شوم. اما بعد از ۴۵ روز كار اولين و آخرين حقوق خود را دريافت كردم و از كار بيكار شدم. من هم همان پول را تقديم مركز كاريابي كردم چون براساس قرارداد اولين حقوق متعلق به آنها بود!
افشين قرايي، يكي ديگر از مراجعه كنندگان به بنگاه هاي كاريابي است كه نارضايتي خود را از اين مراكز اعلام مي كند. او تاكنون ۲ بار به بنگاههاي كاريابي مراجعه كرده است. جالب اينجاست كه به گفته او يكي از اين مراكز ۱۵۰۰ تومان بابت حق مشاوره و مركز ديگر ۵ هزار تومان مطالبه كرده است.
قرايي در اين باره مي گويد: وقتي به مسئول مركز اعتراض كردم، پاسخ گفت: نرخ حق مشاوره مشاغل با يكديگر متفاوت است! جايي كه ما تو را معرفي مي كنيم، آينده خوبي را براي تو ترسيم مي كند. اين در حاليست كه حق مشاوره بايد در تمامي بنگاه هاي كاريابي يكسان باشد.
بنيان سست
محمد جهرمي، وزير كار و امور اجتماعي افزايش بنگاههاي كاريابي را از ۳۰۰ به ۱۵۰۰ بنگاه، گام مهمي براي اشتغال زايي مي داند و براين باور است كه چنانچه بنگاههاي كاريابي گسترش يابد مي توانند در هدايت افراد جوياي كار نيز مؤثر باشند، اما موسي الرضا ثروتي، عضو كميسيون اجتماعي مجلس با اشاره به وضعيت نامناسب آمار فعاليت بنگاههاي كاريابي، معتقد است كه مراكز كاريابي به طور صحيح فعال نيستند و آمار فعاليتشان قابل قبول نيست.
به گفته او، رايزن هاي بازرگاني كشور در سراسر جهان نيز هيچ بازاريابي براي صادرات نيروي كار مازاد ايران ندارند و هيچگونه انسجام و هماهنگي نيز در خصوص صادرات نيروي كار به چشم نمي خورد.
واقعيت آن است كه موضوع جذب نيروي كار ايران در خارج از كشور چند سالي است كه در محافل دولتي مطرح مي شود، بطوري كه ۳ سال پيش براي شناسايي فرصت هاي شغلي خارجي يادداشت تفاهمي بين وزارت كار و امور اجتماعي ايران و سازمان هاي بين المللي كار و امور مهاجرت امضا شد كه در اين يادداشت تفاهم ساماندهي ساختار هاي كاريابي داخلي نيز مورد تاكيد قرار گرفت، بر اين اساس مقرر شد كه وابستگان كار ايران آموزش هاي لازم را فرا بگيرند و دوره هاي آموزش خاصي نيز براي بنگاههاي كاريابي پيش بيني شد.
اين در شرايطي است كه برخي كشورها نيز به عنوان كشورهاي هدف از سوي وزارت كار و امور اجتماعي معرفي شدند، اما در عمل راهكاري عملي براي تعميق همكاري هاي دوجانبه و چندجانبه و تعامل ايران با كشورهاي ديگر براي صدور نيروي كار فعال انديشيده نشد و طرح اعزام نيروي كار به خارج از كشور جز در موارد محدودي با شكست همراه بود.
بنگاههاي كاريابي نيز به دليل نبود انسجام و هماهنگي لازم و فقدان تشكل ملي چندان مورد شناسايي نهادهاي بين المللي و فعال در اين زمينه قرار نگرفتند.
از طرفي اين بنگاهها در داخل به دليل آنكه كارفرما محسوب نمي شوند و كارفرما همان استخدام كننده كارگر است، در عمل بنگاههاي خدماتي حاضر به بيمه كردن كارگران نيستند و چنانچه در هر شرايطي بيمه كارگران اجباري شود، ممكن است كارفرمايان به استخدام نيروي انساني جوياي كار تمايل چنداني نداشته باشند.
سياستگذاري فصلي
جمعيت بيكاران جوان كشور در حالي به مرز ۴ ميليون نفر رسيده و دولت را متعهد به ايجاد سالانه ۸۰۰ هزار فرصت شغلي جديد در كشور كرده است كه هنوز برنامه ريزان و اعضاي اتاق فكر دستگاه هاي متولي ايجاد شغل، بودجه هاي كلان را صرف طرح هاي ضربتي كارآفريني در كوتاه مدت مي كنند؛ روش هايي كه سال هاست در كشورهاي توسعه يافته به عنوان شيوه هاي منسوخ و ناكارآمد تلقي مي شود.
اين شيوه ها هر چند كه در كوتاه مدت تعدادي از بيكاران را به كار گماشته ولي تصويب قوانين و طرح هاي مختلف و گاه متضاد منجر به افزايش نرخ بيكاري در چند سال گذشته شده است!فقدان يك برنامه و دستورالعمل واحد همچنين تغيير سياستگذاري ها بدون در نظر گرفتن يك استراتژي مشخص براي غلبه بر بحران بيكاري، در كنار رشد ۸۰۰ هزار نفري نيروي كار در هر سال هنوز چشم انداز روشني را براي غلبه بر اين مشكل ترسيم نمي كند، اما بايد اميدوار بود.

مراكز كاريابي داخلي از سال۷۷ راه اندازي شد. گرچه اين گونه مراكز تا چند سال گذشته براي اغلب مردم ناآشنا بود، اما ظاهرا هم اكنون به بنگاهي درآمدزا براي صاحبانش تبديل شده است. تنها كافي است مدير يك مركز كاريابي ارتباط مناسبي با برخي شركت ها داشته باشد. بعد به راحتي با اخذ مجوز از وزارت كار مي تواند در كسب و كار خود موفق شود.
به گفته كامران رضايي، مدير يكي از مراكز كاريابي داخلي بيش از ۹۰ درصد مراجعه كنندگان افراد زير ۳۰سال هستند كه به دليل موفق نبودن در يافتن شغلي مناسب، به اين مراكز مراجعه مي كنند.
اين در حالي است كه به طور ميانگين از هر ۱۰ نفر يك نفر از طريق اين مراكز كار پيدا مي كند. البته تضمين ماندگاري آنها و يا ديگر مسائلي كه ممكن است در زمينه كاري براي آنها روي دهد، به بنگاه هاي كاريابي مربوط نيست!
مراجعه كنندگان به مراكز كاريابي مي گويند كه معمولاً اين گونه مراكز نمي تواند چندان راهگشا باشد. اگر هم كاري پيدا شود بيش از يكي دو ماه دوام نمي آورد.
حق مشاوره
همچنين رضايي در مورد گرفتن هر گونه وجهي از كارياب براي مشاوره و ميزان آن مي گويد: «مدير كارياب در چارچوب وظايف خود، بايد شغلي مناسب با تخصص مراجعه كننده ارائه كند. اگر نمي تواند يا برايش مقدور نيست، بايد بدون دريافت هزينه اي مراجعه كننده را تشويق كند تا با آن مركز يا مركز ديگري در ارتباط باشد. اين كار او سبب مي شود تا به مرور زمان فرصت اشتغال براي كارياب فراهم شود.
همچنين هيچ يك از مراكز كاريابي حق ندارند حق مشاوره تعيين شده را تغيير دهند. هم اكنون و بر اساس مصوبه وزارت كار حق مشاوره ۱۰۰۰ تومان است. حق مشاوره هم در واقع همان معرفي مراجعه كننده براي كار به مراكز گوناگون است. اگر يك مركز كاريابي از مراجعه كننده حق مشاوره بالا دريافت كند، مردم مي توانند با دفاتر كاريابي وزارت كار تماس گرفته و نارضايتي خود را به آنها اعلام كنند.
كاريابي
در وزارت كار و امور اجتماعي، بخشي وجود دارد كه امور مربوط به مراكز كاريابي را رسيدگي مي كند. اين بخش به دو قسمت مراكز كاريابي داخلي و خارجي تقسيم مي شود. كنجكاوي براي يافتن اطلاعات بيشتر در مورد بنگاه هاي كاريابي مرا به سوي وزارت كار واقع در خيابان آزادي هدايت مي كند تا بدانم اين مراكز از سوي وزارت كار چگونه نظارت مي شوند. بالاخره بعد از كلي تلاش و زحمت موفق مي شوم با يك مقام پاسخگودر روابط عمومي تماس بگيرم. از او مي خواهم اطلاعاتي درباره چگونگي نظارت و پيگيري شكايات مردم و اين قبيل مسائل درباره مراكز كاريابي به من ارائه كند. خانم مسئول پاسخ مي دهد: من در مقامي نيستم كه بتوانم پاسخ شما را بدهم. بايد مراحل اداري را طي كنيد!
به ايشان توضيح مي دهم كه من قصد مصاحبه يا دسترسي به اطلاعات محرمانه! را ندارم بلكه تنها مي خواهم با مراكز كاريابي بيشتر آشنا شوم. جواب مي دهند به هر حال بايد مراحل اداري اين كار طي شود، اين گونه نمي توانيد اطلاعات بگيريد. چون بنا بر دستورالعمل جديد، ما نمي توانيم كوچكترين اطلاعاتي به شما ارائه كنيم.
يك طبقه پايين تر از روابط عمومي مربوط به سنجش مراكز كاريابي است كه نظرم را به خود جلب مي كند. در هر اتاق چند كارمند مشغول گپ زدن هستند. به اتاقي مراجعه مي كنم كه مربوط به مراكز كاريابي داخلي است. از كارمند مسئول مي پرسم: آيا مي توانيد اطلاعاتي در مورد مراكز كاريابي داخلي به من ارائه كنيد. پاسخ مي دهد:  نه! ما حق دادن اطلاعات به عموم را نداريم.مي گويم: من خبرنگارم. مي گويد: «چه بدتر! پس حتماً مي بايست مراحل اداري پيموده شود و ما از مقامات بالاتر خود كسب اجازه كنيم!» خلاصه مراجعه به وزارت كار نمي تواند راهگشاي اطلاعاتي بيشتر در مورد مراكز كاريابي براي من باشد.
يك تجربه
بالاخره نوبت به من رسيد. وارد اتاق مدير بنگاه كاريابي شدم. گفتم ليسانس ارتباطات دارم و داراي سابقه كار در چند روابط عمومي هستم. مدير با كمي بالا و پايين  كردن و تعريف از جايي كه مي خواهد مرا معرفي كند، برگه اي را براي من خطاب به يكي از شركت هاي خودروسازي نوشت. او طوري حرف مي زد كه گويي همه چيز تمام شده و من از فردا در آنجا مشغول كار خواهم شد.
بيرون كه آمدم، منشي با ديدن برگه درخواست ۱۰۰۰ تومان حق مشاوره طلب كرد. اين مبلغ را به اميد يافتن كار با اشتياق فراوان پرداخت كردم. بعد او از من خواست فرم قرارداد با مركز را امضا كنم. در فرم مورد نظر نوشته شده بود در صورت اشتغال به كار، بايد اولين حقوق خود را تمام و كمال به مركز كاريابي پرداخت كنيد. خب،  منطق حكم مي كرد فرم قرارداد را امضا كنم. گواهينامه رانندگي ام را هم گرو گذاشتم تا به گفته خودشان تضميني براي قرارداد باشد. فرداي آن روز به سمت شركت خودروسازي حركت كردم، هنگامي كه به آنجا رسيدم معرفي نامه بنگاه كاريابي را به مسئول مربوطه تحويل دادم. او نگاهي به من انداخت و با بي ميلي گفت: فرم استخدام را پر كنيد! بعد از چند لحظه فرم استخدام به من تحويل داده شد و من با ميل و رغبت فراوان فرم را پر كردم. هنوز در حال پر كردن فرم استخدام بودم كه به يكباره يك پسر جوان نزديكي ما آمد و به مسئول گفت: من از طرف آقاي(...) براي استخدام در روابط عمومي آمده ام! مسئول پاسخ داد: بله، قبلاً هماهنگي شده، بفرماييد، اميدوارم بتوانيم همكاري خوبي با هم داشته باشيم و من نتوانستم استخدام شوم، به همين راحتي!
جامعه شناسي گفته است، اگر مي خواهيد در مورد يك مقوله يا پديده اي نو اظهار نظر كنيد، از قضاوت افكار عمومي پيرامون آن جويا شويد. چون افكار عمومي مثبت يا منفي بودن آن مقوله را نشان مي دهد.كارآفريني مراكز كاريابي ايران جزو چنين مقوله هايي است.

اعداد ۱ تا ۹ را در هريك از سطرها و ستون ها و مربع هاي كوچك ۳ در ۳ طوري قرار دهيد كه فقط يك بار تكرار شود .پاسخ جدول را فردا در روزنامه ملاحظه خواهيد كرد.