بسياري از دانش آموزان از مشكل بهداشت دهان و دندان رنج مي برند. اين موضوع نه تنها سلامت جسمي آنها را تهديد مي كند، بلكه بر عملكرد تحصيلي و آموزشي آنان نيز آثار سويي بر جاي مي گذارد. وزارت بهداشت براي مقابله با اين مشكل از چند سال پيش طرح توزيع دهان شويه هاي فلورايد در مدارس را با همكاري وزارت آموزش و پرورش و مربيان بهداشت پي گرفته است. در مورد جزئيات و دستاوردهاي اين طرح با دكتر وردي، مديركل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي گفت وگويي انجام داده ايم كه در ادامه از نظرتان مي گذرد.
***
* آقاي دكتر، مدتي است، دهان شويه هاي فلورايد در مدارس توزيع شده است و بچه ها زير نظر مربي بهداشت دهانشان را با آن مي شويند، لطفاً در باره اين طرح توضيح دهيد.
- فلورايدتراپي يكي از برنامه هاي در جريان دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت است كه از سال هاي پيش آغاز شده و اكنون نيز در حال اجرا است. ما سالانه حدود 5 ميليون و دويست هزار بطري دهانشويه سديم فلورايد در مدارس توزيع مي كنيم كه با همكاري مربيان بهداشت، كودكان در مدرسه اين دهانشويه ها را استفاده مي كنند. فلورايد يكي از مواد مؤثر در پيشگيري از پوسيدگي دندانهاست كه با ساختمان دندان تركيب شده و از مواد معدني دنداني در برابر اسيد حاصل از ميكروب هاي پوسيدگي زا محافظت مي كند. تعداد دانش آموزان زير 6 تا 12 سال مدارس كشور ما كه گروه هدف براي دريافت فلورايد هستند، چيزي در حدود همين 6 ميليون نفر است كه ما سالانه با توجه به ميزان فلورايد آب آشاميدني مناطق، تعداد حدود 5 ميليون بطري دهانشويه در اختيار دانش آموزان سراسر كشور قرار مي دهيم.
* نحوه مصرف صحيح اين دهانشويه هاي فلورايد به چه صورت بايد باشد تا بيشترين اثر را در پيشگيري از پوسيدگي دندان ها داشته باشد؟
- مهمترين نكته اين است كه دهانشويه فلورايد زير نظر مربيان بهداشت و در مدرسه مصرف شود، دوم اين كه كودك پيش از استفاده از دهانشويه، دندانهايش را مسواك بزند و در نهايت به طريقه مصرف دهانشويه كه روي بطري نوشته شده است، توجه شود و لازم است تا مدت زمان مشخصي پس از شستن دهان با دهانشويه فلورايد، مواد غذايي مصرف نشود و دهان شسته نشود.
كودكان در طول هفته بايد يك بار در مدرسه و زير نظر مربي بهداشت از دهانشويه استفاده كنند و در ايام تابستان كه مدارس تعطيل است با آموزش و توجيه والدين دانش آموزان بطري دهانشويه خودشان را به منزل مي برند و استفاده مي كنند. انجام اين كار در مدارس كه زير نظر مربي بهداشت صورت مي گيرد علاوه بر اين كه يك كارگروهي براي دانش آموزان است و نقش فرهنگ سازي خواهد داشت، به صورت صحيح زير نظر مربي بهداشت، انجام خواهد شد.
* آقاي دكتر، دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، براي چه گروه هايي از افراد جامعه به عنوان گروه هدف برنامه هاي خاصي دارد؟
- گروه هدف ما زنان باردار و زنان شيرده، كودكان زير 6 سال و كودكان 12-6 سال هستند. اگر هريك از اين افراد به مراكز بهداشتي- درماني وابسته به دانشگاه هاي تحت پوشش وزارت بهداشت مراجعه كنند، هزينه اي كه براي خدماتي كه بنا بر نيازشان دريافت مي كنند مانند آموزش، معاينه، جرم گيري و فيشور سيلانت، بايد پرداخت كنند، 30 درصد تعرفه دولتي است. بنابراين در مناطق محروم، افراد گروه هدف بدون داشتن دفترچه بيمه عملاً از بيمه دندانپزشكي استفاده مي كنند. حتي در مناطقي كه واقعاً محروم هستند در بيشتر موارد همين 30 درصد نيز از بيماران دريافت نخواهد شد.
كودكان زير 6 سال از گروه هاي هدف مورد نظر ما هستند كه در اين دوران دندان هاي شيري در دهان دارند و حفظ بهداشت دهان و به وجود آوردن يك وضعيت ثابت در دهان در اين سنين از اهداف ماست. زنان باردار و شيرده نيز براي ما بسيار اهميت دارند چه از نظر تغذيه و چه از نظر بيماري هاي لثه اي و پوسيدگي دندان ها. در مراكز بهداشتي درماني تحت نظارت وزارت بهداشت، آموزش تغذيه و رعايت بهداشت دهان و دندان به مادران باردار و شيرده و كودكان زير 6 سال در حال انجام است.
* آقاي دكتر فيشورسيلانت تراپي روش مناسب براي پيشگيري از پوسيدگي دندان در كودكان است، آيا وزارت بهداشت طرح خاصي براي فيشورسيلانت تراپي كودكان سراسر كشور دارد؟
- زمان رويش نخستين دندان شيري تا كامل شدن تمام اين دندان ها اهميت ويژه اي دارد و مهم تر از آن زمان رويش اولين دندان آسياي دائمي است كه در حقيقت زمان طلايي به حساب مي آيد.
اولين دندان هاي آسيا دندان 6 سالگي در كودكان از زماني كه در دهان جوانه مي زنند تا زماني كه به طور كامل در دهان رويش يابند، به دليل داشتن شيارهاي عميق در سطح جونده به سرعت دچار پوسيدگي مي شوند و براي پيشگيري از پوسيدگي اين دندان ها، در مراكز بهداشتي درماني كشور، طرح فيشور سيلانت تراپي تا انسداد اين شيارها با مواد همرنگ دندان اجرا مي شود. در اين روش اين شيارها مهر و موم شده و هم سطح نمي شوند تا مواد غذايي درونشان تجمع نكنند.
امسال در حال خريد 20 هزار پك فيشور سيلانت هستيم كه اين پك ها تحت نظارت وزارت بهداشت توزيع خواهد شد و براي اين كودكان با تعرفه گروه هدف كه مبلغي بسيار اندك است، در مراكز بهداشتي درماني، استفاده خواهد شد. منظور از تعرفه گروه هدف، 30 درصد تعرفه دولتي است.
* در فروردين ماه امسال زنگ مسواك در مدارس كشور نواخته شد، هدف از نواختن اين زنگ و توجه خاص بر مسواك زدن چه بود؟
- زنگ مسواك براي نخستين بار امسال در 23 فروردين روز دندانپزشك، در كشور نواخته شد. زنگ مسواك با هدف پيشگيري از بيماري هاي دهان و دندان و فرهنگ سازي در جهت آموزش بهداشت دهان و دندان در آينده سازان جامعه، در نظر گرفته شده است؛ چرا كه هميشه، پيشگيري بهتر از درمان است و در صورتي كه كودكان از اين سنين كم، به رعايت بهداشت دهان و دندان عادت كنند، بدون شك از بسياري از بيماري هاي دهان و دندان در آينده پيشگيري خواهد شد. اين مراسم در دبستان دخترانه فرهنگ در پيشواي ورامين با حضور وزير محترم بهداشت برگزار شد. در ساعت معيني زنگ مسواك در اين مدرسه زده شد و تمام دانش آموزان اين مدرسه از وزير بهداشت، يك عدد مسواك مناسب كودك به همراه بروشورهاي روش آموزش مسواك زدن صحيح را هديه گرفتند.
* آقاي دكتر آيا آماري از ميزان پوسيدگي دندان هاي كودكان ايراني در سراسر كشور در دست است؟
- معمولاً شاخصي كه براي ارزيابي سلامت دهان و دندان استفاده مي شود (dmft) است كه نشان دهنده تعداد دندان هاي پوسيده، پرشده و از دست رفته است. اگر ما تعداد اين دندان ها را در دهان يك كودك بسنجيم، مي توانيم تا اندازه اي به وضعيت بهداشت دهان و دندان كودك پي ببريم. بر اساس آخرين آمارهاي اندازه گيري شاخص (dmft) در كشور، هر كودك زير 12 سال، حدود يك و نيم دندان پوسيده دارد. از زمان مصرف دهانشويه  فلورايد (پيشگيري كننده از پوسيدگي دندان ها) از سال 82-81 كه اين طرح به صورت برنامه در كليه مدارس انجام مي شود، هنوز 5 سال سپري نشده است. بر اساس استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني بايد هر 3 تا 5 سال يك بار اين شاخص ارزيابي شود. طبق برنامه قرار است به دنبال اندازه گيري اين شاخص در سال هاي 77 و 82 ، بار ديگر اين شاخص را در سال 87 اندازه گيري كنيم و نتايج استفاده از اين طرح هاي ويژه را در كودكان ارزيابي كنيم.

همشهري آنلاين - دكتر بهروز جليلي*: همه ساله تعداد قابل توجهي از كودكان داراي هوش متوسط و حتي بالا از نظر انجام تكاليف مدرسه دچار ضعف بوده و حتي مردود مي شوند.
به دليل وجود درك افزاينده از اهميت تعليم و تربيت در پيشرفت آينده و حفظ جامعه هم مردم و هم اولياء مدارس در مورد چنين شكست هاي تحصيلي دچار دلواپسي و نگراني مي شوند در سراسر گيتي برنامه هاي تحقيقاتي مفصلي صورت مي گيرد.
از سوي ديگر اخيراً فشاري كلي و عمومي بر مدارس وارد آمده كه همه شاگردان را براي تحصيلات دانشگاهي آماده سازند اعم از آنكه آنان تناسبي براي اين طرح داشته يا نداشته باشند. در نتيجه اين خطر پيش آمده است كه فشارهاي تعليماتي غيرعاقلانه، زخم ها و بلاياي تحصيلي به مراتب بيشتري از گذشته ايجاد كنند.
بسياري عوامل ممكن است در نارسايي تحصيلي دخيل بوده و بايد هر نمونه را جداگانه تحت مطالعه قرار داد. يك مطالعه تشخيصي كافي ممكن است نيازمند تحقيقاتي از جهت بيماري هاي كودكان و نورولوژي و روانپزشكي و روانشناسي و همچنين ارزيابي تعليماتي باشد.
رابينوويچ از ميان زمينه هاي متعدد عملكرد طفل كه در فراگيري تحصيلي دخيل است، مهم ترين آنها را بدين شرح بيان مي كند:
-1 قواي هوشي كلي
-2 ظرفيت هاي اختصاصي
-3 آمادگي تكاملي
-4 آزادي و راحتي هيجاني جهت فراگيري
-5انگيزش
-6 فرصت و موقعيت
يك حقيقت موجود آن است كه انتظار پيشرفت تحصيلي در هر طفل بايد متكي بر ظرفيت هوشي وي باشد. از سوي ديگر سني كه در آن هر طفل آماده وظايف خاص فراگيري مي شود دچار گوناگوني طبيعي است.
همچنين كودكاني وجود دارند كه به قول ويليام لانفورد بايد آنان را ديرشكوفندگان ناميد يعني اگر چه اين اطفال از پتانسيل هوشي متوسط تا سطح بالايي برخوردار مي باشند ليكن در سن معمول از عهده انجام وظايف فراگيري كلاس اول برنمي آيند.
در اين قسمت به شرح عوامل عمده مؤثر بر فراگيري دانش آموز كه وجود اختلال در هر يك از اينها مي تواند باعث ضعف تحصيلي عليرغم قواي هوشي طبيعي شود، مي پردازيم:
سلامت جسماني: هم مربيان و هم متخصصين اطفال از اهميت سلامت جسماني جهت پيشرفت تحصيلي طفل به خوبي آگاهند. در اين زمينه نقايص حواس را بايد به نحو زودرس تشخيص داده و درمان كرد.
بيماري هاي مزمن، سوء تغذيه،  خستگي و غيبت هاي طولاني يا مكرر از مدرسه به دليل بيماري جسماني ممكن است تأثير ناتوان كننده مهمي بر عملكرد تحصيلي طفل داشته باشد.
صدمات مغزي- عصبي: مسلم است كه صدمه مغزي عموماً و يا از طرق خاص مانع پيشرفت تحصيلي طبيعي خواهد بود. اختلالات موجود از لحاظ ادراك شفاهي، قدرت بيان، قدرت تصور و تجسم و حافظه بينايي و شنوايي همگي ممكن است منتج به انواع و اقسام زبان پريشي شوند.
عوامل اجتماعي: اين عوامل هم نقش عمده اي در بسياري از موارد ضعف تحصيلي دارند. استانداردهاي سطح پايين عقلاني موجود در منزل ممكن است به طفل هدف و انگيزش لازم جهت عملكرد تحصيلي خوب را ندهند. همچنين معاشرت با همتاياني ناانگيخته از اين دست نيز ممكن است باعث تقويت عدم علاقه تحصيلي شود.
تغيير دادن مكرر مدرسه هم به اين دليل موجب ضعف تحصيلي مي شود كه پس از هر نقل مكان، مدتي طول مي كشد تا طفل خود را با همكلاسان و معلمان و احيانا مواد جديد تحصيلي وفق دهد. از سوي ديگر زبان و الگوهاي فرهنگي بيگانه كه احتمالاً پيش خواهد آمد موجب اشتغال ذهني طفل جهت اينگونه مسائل اجتماعي شده و انرژي او را از مسائل و مواد تحصيلي منحرف خواهد كرد.
تنش ها: تنش هاي منشاء گرفته از منزل مانند ترس، نفرت، خشم و حسادت نيز ممكن است به زندگي تحصيلي منتقل و بر روابط طفل با معلمان و همتايان اثر گذاشته و بدين سان علاقه و تلاش وي را از خود مسأله تحصيل منحرف سازد.
ناتواني فراگيري به كرات مي تواند نشانه روان نژندي باشد. گهگاه به طفلي بر مي خوريم كه در اوان كودكي كنجكاوي و تمايل وي جهت فراگيري برايش خطرناك قلمداد شده و در مدرسه نيز برمبناي اين فرض كه فراگيري خطرناك است، رفتار مي كند.
به عنوان مثال كودكي كه به دليل نگاه كردن به يك شيء ممنوع يا خواندن و نوشتن چيزي كه در نظر بزرگترها بد جلوه گر مي شود يا به كار بردن لغات ممنوع تنبيه شده و ضربه مي بيند ممكن است به اين تجربه عموميت بخشيده و آن را به فعاليت هاي مشابه در مدرسه نيز گسترش دهد و به دليل اين شرطي شدن در گذشته ممكن است طفل از خواندن ابا ورزد، زيرا محتوا در نظرش ترسناك جلوه گر مي شود.
منفي گرايي و مقابله جويي: اين دو نيز ممكن است به صورت نارسايي فراگيري تظاهر كنند. اين مسأله در نتيجه غلبه سخت گيري در منزل در دوران طفوليت و قبل از مدرسه پيش آيد.
احساس شديد بي كفايتي: گهگاه نارسايي تحصيلي از احساس شديد ناكفايتي ناشي مي شود و طفل در زير بار آن با افسردگي از پا درآمده است.
اختلال منش: نارسايي تحصيلي معمولاً علامتي شاخص از اختلالات منش و شخصيت در دوران كودكي است.
ناتواني فراگيري: روبنستاين و همكاران، سندرمي باليني را تحت اين نام به شرح ذيل توصيف مي كنند:
ناتواني فراگيري عليرغم هوش كافي به صورت دائمي و عميق، چاقي متوسط، هماهنگي جسماني ضعيف، اشكال در برقراري ارتباط با همتايان و بزرگترها، طيف رفتاري غيرقابل پيش بيني كه ممكن است غير عادي يا شبه بزهكارانه يا هر دوي آنها باشد.
ظرفيت بسيار كم تحمل محروميت ، تثبيت شدن در مرحله دهاني رشد رواني و وابستگي به مادر در حد مرضي كه مانع حصول هويت مستقل مي شود.
محققين فوق عدم فراگيري را ناشي از ارتباط تغيير شكل يافته و مرضي مادر و كودك تلقي مي نمايند كه در نتيجه كودك فراگيري را به عنوان صرفنظر كردن از مادر درك مي نمايد. در نتيجه اين كشمكش انرژي هاي طفل كه بايد مصروف مهارت هاي لازم جهت وظايف فراگيري گردند در جهت مسائل تطابقي كودكانه و تكاملي صرف خواهند شد.
نقش ايفاء شده توسط مدرسه: نهايتاً جهت درك علت ضعف تحصيلي، شخص بايد به بررسي ديدگاه هايي از موقعيت مدرسه نظير موارد ذيل بپردازد:
۱ - آيا دوره تحصيلي طفل با علائق وي و استعدادهاي خاص او سازگار است؟ (يا بيشتر بر نقاط ضعف وي متمركز شده است؟)
۲ - آيا ارتباط معلم و شاگرد انگيزنده و حمايت گر است؟
۳ - آيا كودك توجه انفرادي و سرپرستي لازم احتمالي را دريافت مي كند يا برعكس در كلاسي شلوغ به سر مي برد كه احتمالا خود معلم نيز در كشاكش مسائل انضباطي مداوم به ستوه آمده است.
۴ - آيا جو كلاس راحت و توام با نرمش و محرك و بنابراين موجب فراگيري است و يا برعكس - داراي مشخصات سختي و خشونت بيش از حد و رقابت جويي زياده از معمول و مجازات گري افراطي و هرج و مرج شديد است.
*فوق تخصص روانپزشكي كودكان و نوجوانان

گروه اجتماعي- دبير علمي ششمين همايش بين المللي انجمن علمي پريودنتولوژي ايران با اشاره به اينكه خونريزي، يكي از علل ابتلا به بيماري هاي لثه تلقي مي شود، نسبت به خونريزي خود به خود يا حين مسواك زدن و غذا خوردن اخطار داد.
دكتر شريعه فقيهي، متخصص پريودنتولوژي (بيماري هاي لثه) كه به مناسبت برپايي ششمين همايش سالانه انجمن پريودنتولوژي ايران كه 10 تا 12 آبان ماه امسال در شيراز برپا مي شود، سخن مي گفت، با اعلام اين مطلب گفت: خونريزي، تورم، بوي چرك و طعم بد دهان نيز از ديگر علائم ابتلا به بيماري هاي پريودنتال است.
وي بااشاره به اينكه اگر تنها بافت لثه اي يا gingiva دچار التهاب شود، به آن ژنژويت (gingivitis) مي گويند، اظهار داشت:  اين بيماري قابل برگشت بوده و با درمان هاي لازم بهبود مي يابد.
به گفته اين متخصص پريودنتولوژي، اما درگيري انساج پشتيبان دندان مانند استخوان و الياف بافت همبندي باعث از دست رفتن اتصال بافت نرم به دندان، عميق شدن شيار لثه اي اطراف دندان، تحليل استخوان و در نهايت دندان خواهد شد.
وي اضافه كرد: خونريزي، درد، احساس خارش در عمق لثه، لقي دندان، جابه جايي دندان ها و در كل از دست رفتن عملكرد سيستم دنداني، از عوارض بيماري هاي اين انساج (بيماري پريودنتال) است.

گروه اجتماعي- پژوهشگران در تحقيقي جديد كه نتايج آن در نشريه داروشناسي اعصاب و روان به چاپ رسيده است، ارتباط بين داروي روكوتان كه در درمان آكنه (جوش هاي پوستي) استفاده مي شود و افسردگي را تاييد كردند.به گزارش خبرگزاري بي بي سي داروي فوق موجب بروز علائم افسردگي در موش ها شده بود، البته لازم به ذكر است كه گزارش هاي متعددي مبني بر افسردگي و خودكشي افراد استفاده كننده از اين دارو از سال 1982 تا به حال در دست است كه در واقع زمينه ساز اين تحقيقات بوده و جالب اينكه شركت داروسازي روكه (Roche) كه سازنده اين دارو است هيچ برچسبي كه عوارض جانبي آن را ايجاد افسردگي ذكر كند، روي بسته هاي آن درج نكرده است.

صدف كوه كن- معلولين ذهني به علت مشكلات مختلفي كه در غذاخوردن دارند و همچنين به دليل داروهاي مورد استفاده در آنها يا وجود اختلالات متابوليك، در معرض كمبودهاي تغذيه اي قرار دارند. در اين افراد، معمولاً مشكلات تغذيه اي شامل مشكل در جويدن، بلعيدن، مكيدن و كنترل زبان است، دچار فساد دنداني هستند و به علت بي اشتهايي، تمايل به مصرف غذا ندارند، عموماً مشكلات مختلفي در زمينه كنترل وزن دارند و از اضافه وزن رنج مي برند. برآورد وضعيت تغذيه در معلولين ذهني، كار دشواري است و تاكنون برنامه مشخصي براي اين افراد در دسترس نبوده است، تنها در رابطه با افراد مبتلا به سندرم داون (نقص ژنتيكي مربوط به كروموزوم شماره 47 كه درجات مختلف عقب ماندگي ذهني را بروز مي دهد و ويژگي چهره از علائم مشخص اين بيماري است) از طريق اندازه گيري قد امكان پذير است؛ چنان كه نياز كالريكي آنها در سنين 11-5 سال به ازاء هر سانتي متر قد در دختران، برابر 3/14كيلوكالري و در پسران، برابر 1/16كيلوكالري است.
در اين ميان، مشكلات خاصي نيز در زمينه تغذيه اين افراد وجود دارد كه عبارتند از:
۱ - مشكلات غذا خوردن: در اثر اختلال در اعمال عصبي- عضلاني اين افراد مثل عدم توانايي در جويدن، مكيدن و بلعيدن يا انسداد در ناحيه خاص يا در اثر عوامل فيزيولوژيك، مشكلاتي در تغذيه اين افراد ايجاد مي شود كه براي تحريك ترشح بزاق و بلع آسان، استفاده از غذاهاي نرم و شيرين در اين افراد توصيه مي شود.
۲ - مشكل دنداني: فساد دندان در اين افراد از مشكلات جدي به شمار مي آيد كه مراجعه منظم به دندانپزشك و رعايت نكات بهداشتي دهان و دندان بسيار لازم به نظر مي رسد كه اگر اين مشكلات دنداني در زمان مناسب درمان نشود، سبب محدودشدن تكامل كودك مي شود.
۳ - مشكلات رشد و اختلالات وزن: اختلال در رشد، كاهش وزن يا چاقي، مشكل معمول در بين عقب ماندگان ذهني است و عوامل تغذيه اي كه روي رشد و وزن اين افراد تأثير مي گذارند، عبارتند از: عدم كفايت تغذيه اي به دليل مشكلات غذاخوردن، وجود بيماري هاي مزمن مثل بيماري هاي قلبي مادرزادي كه سبب افزايش نياز تغذيه اي مي شود و وجود بيماري هاي متابوليكي مثل فنيل كتونوريا، بيماري سلياك و گالاكتوزميا.
۴ - مشكل تداخل غذا و دارو: درمان طولاني مدت جهت كنترل تشنج يا مشكلات رفتاري و بهبود عفونت در اين افراد لازم است و مصرف زياد دارو روي وضعيت تغذيه آنها اثر سوء دارد.

راحله زند وكيلي- شما مي توانيد با استفاده از روش هاي مختلف مثل جراحي پلاستيك، جواني ظاهري خود را حفظ كنيد ولي براي جواني دروني، فقط يك راه وجود دارد؛ آن هم اينكه از 9 عامل پيري دوري كنيد:
۱ - استرس:استرس از همان دوران نوسنگي با زندگي انسان عجين بوده و از همان زمان هم مخل آسايش دروني، امنيت و سلامت رواني بشر بود. استرس، خطر حملات قلبي را بالا مي برد و عنان تصميم گيري درست را از بشر مي ربايد. به تازگي پروفسور اليسا اي.اپل- استاد روانپزشكي دانشگاه كاليفرنياي ايالت سانفرانسيسكو- اثبات كرده است كه استرس زياد باعث بروز فرسودگي زودرس دستگاه ايمني بدن مي شود. سلول هاي بدن مادراني كه فرزندانشان از بيماري هاي سخت و مزمن رنج مي برند و از ترس ازدست دادن فرزندشان و مشكلات بيماري هاي آنها دائم دچار استرس هستند، بسيار زودتر از افراد عادي دچار فرسودگي مي شوند. دكتر اي.اپل مي گويد: چطور بايد استرس را كم كرد!؟ اولين قدم براي كاهش استرس، شناختن عوامل و علائم بروز استرس است(از علائم بارز استرس، تپش قلب و عرق كردن است). يكي از راه هاي برطرف كردن موقت استرس، كشيدن نفس عميق است كه ما به آن، نفس كشيدن ديافراگماتيك مي گوييم. روش بلندمدت كاهش استرس، اين است كه وقت بگذاريد، عوامل بروز استرس را در زندگي خود بيابيد و حتي الامكان يا از آنها دوري كنيد يا با منطق از كنارشان بگذريد.
۲ - تحرك كم:دكتر ويليام جي. اونس- متخصص دارو، تغذيه و روانشناسي دوران پيري و استاد دانشگاه آركانزاس، دانشكده علوم داروسازي در ليتل راك- مي  گويد: كم تحركي، اعتيادي است كه همه ما كمابيش به آن مبتلا هستيم؛ غافل از اينكه حتي ميزان كمي تحرك در روز مي تواند تا حد زيادي روي سلامت ما تأ ثير گذار باشد، از اضافه وزن جلوگيري كند و استرس ها را كاهش دهد و حتي مي تواند در عقب انداختن و جلوگيري از ابتلا و پيشرفت آلزايمر هم تا حد زيادي مؤثر باشد. اولين و اساسي ترين قدم هم اراده است. حتي مي توانيد براي شروع، كمي دورتر از جايي كه قصد داريد برويد، ماشين تان را پارك كنيد و كمي از راه را پياده برويد و به جاي آسانسور از پله ها براي بالا و پايين رفتن بين طبقات استفاده كنيد .  مركز كنترل و جلوگيري از بروز بيماري ها توصيه مي كند: حداقل روزي 30دقيقه پياده روي و 10دقيقه نرمش كنيد.
۳ - خوردن زياد چربي هاي اشباع نشده:خوردن چربي هاي اشباع نشده موجود در گوشت دام و پرندگان، شير و كره، ميزان كلسترول بد را در خون افزايش مي دهد و در واقع، ميزان خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي را بالا مي برد. براي جلوگيري از دريافت اين گونه چربي ها، حتي الامكان سعي كنيد از غذاهاي دريايي و سرخ نكردني و روغن آفتابگردان، زيتون، ذرت و هسته انگور استفاده كنيد.
۴ - سيگاركشيدن: طبق گزارش هاي مركز كنترل و جلوگيري از بروز بيماري هاي آمريكا، بيش از يك پنجم جمعيت بزرگسالان آمريكا يعني جمعيتي معادل 46ميليون نفر، سيگاري هستند. براي اينكه از بروز سرطان، چروك زودرس پوست و پيري زودرس جلوگيري كنيد، به شما توصيه مي كنيم كه هرچه زودتر سيگاركشيدن را كنار بگذاريد.
۵ - تنفس هواي آلوده:تنفس هواي آلوده بيرون، باعث بروز سرفه و سوزش چشم و در بلندمدت، به آسم و بيماري هاي تنفسي منتهي خواهد شد. پس به شما توصيه مي كنيم حتي الامكان در خانه بمانيد و فقط برحسب ضرورت از خانه خارج شويد يا كمتر به مراكز آلوده شهر برويد تا كمتر در معرض هواي آلوده قرار بگيريد.
۶ - زياد در معرض نور آفتاب بودن:بيش از يك ميليون آمريكايي دچار سرطان پوست هستند و 55000 نفر از اين آمار به نوع بدخيم و كشنده آن دچار شده اند. جذب كمتر اشعه خورشيد توسط پوست با استفاده از كرم هاي ضد آفتاب با SPF حداقل 15 مي تواند تا حد زيادي خطر ابتلا به سرطان پوست را كاهش دهد.
۷ - كم خوابي:كم خوابي مي تواند حتي در سنين جواني هم باعث بروز ديابت، فشار خون بالا، چاقي و فراموشي شود. دكتر رونالد كلاتز- رئيس آكادمي داروهاي ضدپيري شيكاگو- مي گويد: بهترين داروي جواني، خواب كافي است. در هنگام خواب، تلويزيون و ديگر وسايل عامل سروصدا را خاموش و اتاق خوابتان را تاريك كنيد .
۸ - اضافه وزن:وزن زياد باعث بروز بيماري هاي قلبي، ديابت و حتي برخي سرطان ها مي شود. از رژيمهاي درست استفاده كنيد و سعي كنيد وزنتان را كنترل كنيد.
۹ - خوردن شيريني زياد:شكر باعث بروز چاقي و سكته مي شود. توصيه متخصصان تغذيه اين است كه از 2200 كالري رژيمتان مي توانيد 12 قاشق چايخوري شكر به غذا و خوراكي هايتان بيفزاييد. بهتر است به جاي شكر از سبزي يا ميوه هاي شيرين استفاده كنيد(مثل كشمش و خرما).