|
شعردفاع مقدس: درآمدي بر دوپرسش ديروز
|
|
|
تابستان سال 63 بود يا 64، نمي دانم. با چند نفر از هم سالانم قدم مي زديم و مي رفتيم كه بعدازظهر كشدار يكي از روزهاي تابستان را به پايان برسانيم. در راه چند برگي از مجله اي (به اصطلاح امروزي ها زرد!) را پيدا كرديم. اولين چيزي كه در يكي از برگ هاي آن مجله به چشممان خورد، يك شعر بود كه اين گونه آغاز مي شد:
اي يلان صف شكن اسطوره شد ايثارتان
كوه آهن آب شد در عرصه پيكارتان
گونه را در شط خون شوييد رو در روي خصم
تا شود گلگون تر از روي شفق رخسارتان...
وارثان فتح خورشيد شما روح خداست
آن كه كرد از خواب سنگين قرون بيدارتان
آن شعر چنان ذوقمان را برانگيخت كه آن را دست به دست چرخانديم و خوانديم و به خاطر سپرديم .اين ماجرا سرآغاز آشنايي من با شعر جنگ بود. از آن جمع چندنفره نيز به حمد الهي هيچ كدامشان جز من گرفتار شعر نشد. ديروز شعر دفاع مقدس چنين مي بايست بود و بود. شعري صريح، حماسي و برانگيزاننده كه كمابيش عموم خوانندگان را تحت تاثير قرار مي داد. اين شعرها پابه پاي مردم و رزمندگان بود و جنگيد و شهيد شد، اما جاودانه نشد! بسياري از اين دست شعرها به صورت سرود، پارچه نوشته و... در جامعه راه پيدا كرد. اين بخش از شعر دفاع مقدس، شعري كاربردي بود و به خوبي از عهده رسالت دوره خويش برآمد.البته و صد البته كه اين همه شعرهاي آن روزگار نبود. نمونه هاي زيادي را مي توان يافت كه شاعرانه تر در كنار صداهاي رساي حماسي زمزمه اي هنرمندانه داشتند و هنوز هم نه تنها آن صداها به گوش مي رسد، بلكه سرمشق شعر امروز دفاع نيز شده است.
امروز
شعر دفاع مقدس؛ يعني شعري كه موضوع محوري آن دفاع مقدس است. اين نوع شعر يا تأويل ناپذير است يعني از آن جز موضوع دفاع مقدس هيچ برداشت ديگري ممكن نيست و يا شعري است كه يكي از تاويل هاي ممكن آن دفاع مقدس است. اما آنچه از شعر دفاع مقدس توقع داريم، اغلب همان گونه اول است، يعني شعري كه درباره دفاع مقدس سروده شده است. چنان كه وقتي از شعر آييني و يا شعر اجتماعي نيز سخن مي گوييم منظورمان همان گونه اول است، يعني شعري كه موضوع دارد. به عبارت ديگر شعر دفاع مقدس بايد هم شعر باشد و هم به دفاع مقدس پرداخته باشد. در اينجا چند پرسش مطرح است:
۱ - آيا مي توان شعر دفاع مقدس را به همين يك گونه منحصر كرد؟۲- درباره شعرهايي كه يكي از قرائت هاي آن دفاع مقدس است، چگونه قضاوت خواهيم كرد؟ آيا اين شعرها را مي توان شعر دفاع مقدس ناميد؟امروزدر اين مقاله بر آنم كه پاسخ هايي درخور اين مقوله بيابم.
|
