در سال جاري رويدادي غيرمنتظره بازار گوشي تلفن همراه كشور را دچار تلاطم كرد و موجب شد بسياري از مصرف كنندگان دچار زيان شده و برخي واردكنندگان به سود بادآورده اي دست يابند.اين رويداد، افزايش 56درصدي تعرفه واردات گوشي تلفن همراه بود و وزارت صنايع براي تشويق توليد گوشي تلفن همراه در كشور، آن را يك داروي شفابخش اعلام كرد.
اين بود كه اعلام شد قراردادي براي توليد گوشي داخلي با توليد كنندگان داخلي امضا شده ولي از آن زمان، مدت ها گذشته و هنوز گوشي توليد نشده؛ اشكال كار كجاست.
محمود اميري
سازندگان عمده گوشي تلفن همراه در بازار ايران هر يك همان سهمي را دارند كه در بازارهاي بين المللي دارند و از مراكز پخش خود در دبي تقاضا را از طريق بنكداران مقيم دبي و نمايندگان رسمي مقيم ايران تأمين مي نمايند.
تمامي تلاش توليد كنندگان، حفظ سهم بازار از طريق تزريق انواع گوشي هاي متنوع و حفظ نام خود با خدمات پس از فروش مي باشد. هيچ يك نيز خود را مروج قاچاق نمي داند بلكه عامل ترويج قاچاق را قوانين وارداتي و داخلي كشورمان مي دانند.
با مراجعه به آمار واردات قانوني در گمركات كشور و اظهار نامه مالياتي نمايندگان رسمي در وزارت دارايي، نكته اي بس دردناك هويدا مي گردد و آن اينكه حجم اصلي بازار موبايل 600ميليون دلاري ايران با حقوق گمركي ناچيز حتي 4درصد، توسط قاچاقچيان تأمين مي گردد و نه نمايندگان رسمي. طبيعتاً دولت مبلغ كمي از 24ميليون دلار حقوق گمركي مورد انتظار را دريافت مي دارد. عدم وصول ماليات بر درآمد نيز مزيد بر علت مي باشد.
جدول زير بيانگر واقعيت تلخ موفقيت قاچاق با 4درصد حقوق گمركي در مقابل توليد و واردات مي باشد:
حقوق گمركي 60درصد
البته قاچاق داراي هزينه معيني مي باشد كه از طريق گمركات با برگ سبز گمركي (اظهارنامه پايين و اظهار تعداد كمتر محموله) حدود دستگاهي 000/15 تومان و براي قاچاق كامل 000/10 تومان است. اين مبالغ حدود 8 الي 12درصد قيمت فوق مي باشد.
در جدول بالا بايد وزنه بسيار سنگيني براي حق بيمه، ماليات حقوق و قوانين كار در نظر گرفت اما زنجيره قاچاق كه شامل خريد، حمل، ترخيص، توزيع و فروش مي باشد، با تمام وجود از آن ابا داشته و به هيچ وجه خود را گرفتار آن نمي نمايد.
سياست ها
وزارت صنايع تعداد موبايل مورد نياز كشور در سال جاري و دو سال آينده را به ترتيب 6، 8 و 10ميليون دستگاه برآورد و تصميم به توليد آن در داخل كشور گرفت. اين تصميم به نفع گمركات نيز بود چون از توليدكننده كه قابل شناسايي است، مي تواند عوارض گمركي و ماليات بر درآمد دريافت دارد اما واردكننده و قاچاقچي در سراسر كشور پخش مي باشند. شنيده شده يك كانتينر موبايل را پليس راه توقيف نموده كه واردات آن با برگ سبز گمركي مربوط به پيرزني مقيم همدان مي باشد كه نمي دانست موبايل چيست!
خردادماه امسال وزارت صنايع با امضاء توافق نامه با 3شركت دولتي مبني بر توليد و عرضه موبايل طي 2 ماه و تعيين 60درصد حقوق گمركي براي واردات موبايل رسماً وارد كارزار بازار موبايل گرديد. طبيعتاً تعيين چنين حقوق گمركي سنگين، قيمت موبايل را حداقل 000/20تومان در بازار افزايش داد.
امروز به هنگام نوشتن اين مقاله 3 شركت دولتي جسته و گريخته اعلام داشته اند كه هنوز با شركاي خارجي به توافق نرسيده اند و ضمناً وزارت صنايع پس از گذشت 3 ماه هنوز جدول SKD و CKD و تعرفه آن را اعلام ننموده است.
چه بايد كرد؟
به نظر مي رسد نبايد نگران كمبود موجودي بازار باشيم چون ثابت شده است كه قاچاق در تغذيه بازار موبايل يد طولايي دارد و تعيين 60درصد تعرفه گمركي فقط ترخيص از گمركات (با كم اظهاري قيمت/ تعداد) را تقليل و بازار را به سمت قاچاق كامل سوق داده و باعث تقليل درآمد گمركات نيز خواهد شد. البته قيمت، گران تر از 20هزار تومان فعلي مي گردد.
بازار موبايل ايران تشابه زيادي با بازار هند و مكزيك دارد كه هر يك، سالانه بيش از 10ميليون گوشي به صورت CKD توليد مي نمايند. حمايت گمركي اين دو كشور براي توليد تعيين تعرفه 25درصد مي باشد.
به هر حال بايد توجه كرد كه مصرف كننده، تصميم گيرنده نهايي و بهترين متخصص در تشخيص موبايل بوده و از ميان صدها گوشي، مدل دلخواه را انتخاب خواهد نمود و كاري به توليد داخلي، واردات مشروع يا قاچاق ندارد.
تنوع مدل هاي توليد كارخانجات داخلي نمي تواند بيش از 15 يا 20 مدل باشد. علاوه بر اين، قاچاق يا واردات، سريع تر از توليد به بازار مي رسد و تنوع مدل هاي سبد ساخت خارج، مصرف كننده را جذب مي نمايد.
توليدكننده براي رقابت با قاچاق نمي تواند به سبد توليد داخلي اكتفا نمايد بلكه جوري جنس خود را بايد با واردات نيز تكميل نمايد. 60درصد حقوق گمركي يعني واردات تحويل قاچاقچي و خروج توليدكننده از بازار.
يكي از مهم ترين عوامل جلوگيري از قاچاق، رقابت داخلي بين توليدكنندگان مي باشد. توجه داشته باشيد توليد موبايل كار سختي نيست بلكه توزيع، فروش و سرويس و خدمات پس از فروش آن كمرشكن مي باشد. در اين ميان، جاي شركت هاي خصوصي توليدكننده الكترونيكي كه هر يك سالانه بين 000/300 الي 000/800 دستگاه تلويزيون و مانيتور ساخته و توزيع مي نمايند در كنار كنسرسيوم دولتي خالي است.
با توجه به آنچه كه گفته شد مي توان نتيجه گرفت كه عمده بازار ايران از روش هاي جاافتاده قاچاق تأمين مي گردد و براي مقابله با آن صلاح است به سرعت، اقداماتي صورت گيرد كه بازار بيش از اين آشفته نشود.
وزارت صنايع جدول قطعي موبايل ساخته شده CBU و نيمه ساخته SKD و منفصله CKD را با كمك متخصصين تهيه و اعلام نمايد. وزارت صنايع و گمركات روي جدول فوق توافق نمايند تا توليدكننده گرفتار قانون 2 آ گمركات نگردد.
حقوق گمركي و سود بازرگاني موبايل ساخته شده (CBU) ه 30 درصد تعيين گردد.
حقوق گمركي و سود بازرگاني موبايل نيمه ساخته (SKD) فقط براي يك سال 5درصد و پس از آن 20درصد تعيين گردد.
حقوق گمركي و سود بازرگاني قطعات منفصله موبايل (CKD) ه 5 درصد تعيين گردد.
واردات بدنه و قاب ساخته شده پلاستيكي شامل 5درصد حقوق گمركي و سود بازرگاني باشند. تنوع و سرعت تغيير مدل ها فرصت توليد داخلي را نمي دهند. در هند و مكزيك نيز فقط 2 يا 3 مدل بدنه و قاب تزريق مي گردد و بقيه وارداتي است.
تثبيت شرايط بالا حداقل براي 5 سال
ورود موبايل از گمركات تخصصي ورود چند هزار موبايل به وسيله مسافر رقم مهمي نمي شود.
با حضور فعال بخش خصوصي در كنار بخش دولتي در توليد موبايل و تعيين تعرفه 25درصد حمايت از توليد (30درصد تعرفه CBU ه-5 درصد تعرفه CKD) مي توان موفق به ايجاد اشتغال و استفاده از فناوري روز و همچنين حفظ منافع مصرف كننده و كسب درآمد مناسب براي دولت گرديد. اگر توليد كنندگان دولتي و خصوصي نتوانند با اين تعرفه گمركي در بازار رقابت نمايند بهتر است توليد را فراموش كرده و برگرديم به همان 4درصد حقوق گمركي براي موبايل ساخته شده و عطاي توليد را به لقاي واردات معقول و قاچاق ببخشيم!