عكس: اميد پارسانژاد
مرتضي نصيري
خط از زماني براي نابينايان معنا پيدا كرد كه لوئيس بريل برجسته نويسي را ابداع كرد. اين خط كه در ابتدا براي پيام هاي رمزي ارتش به كار گرفته مي شد، امروز با موفقيت هاي زيادي همراه بوده و در همه كشورهاي جهان مورد استفاده نابينايان قرار مي گيرد. در ايران هم نزديك به 40 سال پيش استفاده از اين خط رواج يافت و كتاب هاي بريل براي نابينايان چاپ و منتشر شد، اما در اين مدت تنها پنج هزار عنوان كتاب بريل به چاپ رسيده و جامعه نابيناي كشور كه بيش از چهارصد هزار نفر هستند، از آن ها بهر ه مند مي شوند.
در اين ميان آن چه مورد اهميت است، كميت و كيفيت كتاب هايي است كه در دعواي ميان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و سازمان بهزيستي كل كشور بر سر عدم چاپ اين كتاب ها و يا تامين منابع مورد نياز، براي اين قشر تهيه و توليد مي شود؛ چون برخلاف كتاب هايي كه براي بينايان منتشر مي شود، هزينه چاپ و توليد كتاب براي نابينايان چندين  برابر بيشتر است، از طرفي چاپ كتاب هاي بريل در مقايسه با كتاب هاي بينايي بسيار حجيم است و در برابر يك صفحه A4 بينايي، شش تا هشت صفحه فونت بريل قرار مي گيرد به طوري كه لغتنامه 54 هزار كلمه اي آريان پور ، 38 جلد كتاب بريل در قطع كاغذ A3 مي شود.
اين اقليت كه ناخواسته مُهرِ معلوليت بر پيشاني شان نشسته است، قشر تاثيرگذاري در جوامع هستند، به گونه اي كه در سي و پنجمين نشست شوراي اجتماعي كشور، مورخ بيستمِ تيرماهِ سال 1384 پيش بيني شد كه جامعه نابيناي كشور سهم سه درصدي در همكاري با موسسات و سازمان ها داشته باشند.
گذشته از اعلامِ اين نظر از سوي مركز پژوهش هايِ مجلس شوراي اسلامي، مبني بر عدم حصول پيشر فتي در اجراي اين مصوبه، بايد دقت داشت كه پنج هزار و 246 نفر دانش آموز نابينا تحت پوشش برنامه توانبخشي به تحصيل مي پردازند و هفتصد و 89 نفر دانش آموز نابينا به دنبال آموزش عالي رفته اند كه از اين ميان 226 نفر در دانشگاه هاي پيام نور به تحصيل اشتغال دارند كه مي بايست خود درس خوانده و در صندلي امتحان با ديگران به رقابت بپردازند.
اما آيا اين افراد مي توانند به مانند مردم عادي به كتاب فروشي هاي خيابان انقلاب بروند و ملزومات خود را از مغازه هاي اين راسته تهيه كنند، يا حتي رماني تهيه كرده و اوقات فراغت خود را با آن پُر كنند. آيا كتابخانه هاي عمومي راه اندازي شده در سراسر كشور اين امكان را براي روشندلان ايجاد كرده تا بتوانند در قرائت خانه ها، كتابي را تورق كنند؛ يا اثري را به امانت گرفته و براي ارائه تحقيقي دانشگاهي به خانه هاي خود ببرند.
پاسخ  مسعود گلچين به اين پرسش ها منفي است. وي كه استاد دانشگاه و عضو هيات علمي دانشگاه تربيت معلم است، مي گويد: با اين كه دانشجويان نابينا امكانات بسياري را نسبت به گذشته در اختيار دارند، اما متاسفانه هنوز هم با محدوديت هاي بسياري مواجهند و در مقايسه با دانشجويان بينا كه با سهولت بيشتري دسترسي به منابع دارند، دچار مشكل هستند .
وي با اشاره به اين كه حلقه هاي واسطي كه در راه تهيه، تجهيز، آموزش و استفاده از منابع مطالعاتي براي نابينايان وجود دارد، به خوبي تكميل نمي شوند، ادامه مي دهد: در نتيجه، كارها در مراحل ابتدايي مي ماند و نتيجه مطلوبي گرفته نمي شود، بنابراين خدمات دانشگاهي به نابينايان به درستي صورت نمي گيرد، چرا كه كتابداران دانشگاه ها آموزش لازم را نديده اند و كتابخانه ها هم تجهيزات و مكان مناسبي براي اين گروه ندارند. البته بعضي از دانشگاه ها به مانند دانشگاه تهران و احياناً علامه طباطبايي و الزهرا براي بچه هاي نابينا تجهيزاتي در نظر گرفته  اند، ولي در تهيه تجهيزات، همان طور كه گفتم مديريت درستي اعمال نمي شود .
اين استاد دانشگاه تربيت معلم كه خود از جامعه نابيناي كشور است، مي افزايد: بايد تمامي دانشگاه ها به رايانه هاي مخصوص مجهز شوند، يا اين امكان به وجود آيد كه از طريق يك نظام بيمه و يا تامين اجتماعي، رايانه هاي مخصوصي در اختيار افراد نابينا قرار بگيرد، همان طور كه مي بايست تجهيزات نرم افزاري و سخت افزاري دوباره براي اين افراد نوسازي شود. اين كار مي تواند استقلال بيشتري را براي اين قشر در پي داشته باشد تا بيشتر تلاش كرده و بتوانند نقش خود را در پيشرفت جامعه ايفا كنند .
دسترسي به كتاب
دكتر كيوان دوات گران كه رئيس اين موسسه است، در خصوص چگونگي رفع نيازهاي مطالعاتي گروه هاي مختلف نابينايي مي گويد: مركز توانبخشي رودكي به نابينايان دو گونه خدمات ارائه مي دهد، يكي بخش چاپ و توزيع كتاب هاي بريل است و ديگري هم بخش توليد كتاب هاي گوياست كه در استوديو ضبط و تكثير مي شود. در قسمت بريل ديسكت كتاب ها و منابع مطالعاتي كه اين عزيزان استفاده مي كنند، از ناشر گرفته مي شود و فرمت آن به صورت بريل تبديل مي شود و از طريق سيستم هاي چاپ سخت كار كه مي توانند در هر ساعت يك هزار برگ كاغذ را چاپ كنند، كتاب  توليد مي شود و در اختيار نابينايان قرار مي گيرد .
وي تاكيد مي كند: كل آثاري را كه تهيه و توليد مي شود در بخشي به نام كتابخانه آرشيو مي كنيم، به گونه اي كه امروز در اين كتابخانه پنج هزار عنوان كتاب بريل در موضوعات مختلف وجود دارد و قريب به 40 هزار ساعت كتاب گويا در اين كتابخانه نگهداري مي شود و به سه هزار و 500 عضو فعالي كه با موسسه رودكي در ارتباط هستند، امانت داده مي شود .
اما سهيل معيني كه سردبير نشريه تخصصي نابينايان به نام ايران سپيد است، معتقد است كه چهار و يا پنج هزار عنوان كتاب بريل و نهايتاً دو هزار عنوان كتاب گويا، در مقابل حداقل 500 هزار عنوان كتابي كه بينايان مي توانند از آن بهره مند شوند، عناويني بسيار ناچيز هستند. معيني كه از روشندلان ايران است، تاكيد مي كند: براي پايان دادن به اين تمايز مي بايست كه وزارت ارشاد هم در قبال نابينايان احساس مسئوليت كند، چون توليد كتاب براي نابينايان همانند ديگر شهروندان بر عهده وزارت ارشاد است، اما شاهد هستيم كه تنها بهزيستي چاپ كتاب براي نابينايان را بر عهده دارد . وي ادامه مي دهد: وزارت ارشاد تاكنون هيچ سرمايه گذاري در خصوص كتاب براي نابينايان نكرده و توزيع را هم در قالب هيأت امناي كتابخانه هاي عمومي تا حدودي دنبال مي كند؛ كتابخانه ها هم تنها جايي را براي اين منظور در نظر گرفته  و مجهز به هيچ يك از امكانات جديد نيستند .
تسهيلات به ناشران
اما رئيس مؤسسه رودكي با بيان اين مطلب كه نبايد انتظار كارهاي تخصصي براي نابينايان را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي داشت، بيان مي دارد: من به اين خواسته جامعه نابينايان احترام مي گذارم، اما فكر مي كنم كه نبايد انتظار داشت كه كاري اين چنين تخصصي را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انجام دهد؛ چون سيستم هاي چاپ براي نابينايان كاملاً با سيستم هاي معمول متفاوت است و وزارت ارشاد تخصصي در اين خصوص ندارد .
وي يادآور مي شود: شايد تنها مساعدتي كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مي تواند به موسساتي چون رودكي داشته باشد، اين است كه به ما كاغذ، فيلم و زينك يارانه اي بدهد. همان طور كه مي دانيد، يك ناشر براي چاپ هر تعداد عنوان كتاب از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي كاغذ يارانه اي دريافت مي كند.
تجهيزات كتابخانه اي
ميزان تجهيز كتابخانه هاي عمومي شهرها به كتاب هاي بريل و گويا از ديگر سؤالاتي بود كه آن را با برخي ديگر از نابينايان مطرح كرديم.  دكتر سعيد عباس پور با بيان اين مطلب كه كتاب خانه هاي نابينايي از نظر غني  بودن با كتاب خانه هاي افراد بينا در كشور خيلي فرق دارد، مي گويد: تنها در كتابخانه فرهنگسراي بهمن تجهيزات نابينايي وجود دارد، اما فرهنگ استفاده از اين ها براي دوستان نابينا و به خصوص جوانان و نوجوانان تشريح نشده است، بايد چهار- پنج وزارتخانه و موسسه مرتبط با اين موضوع، همكاري هاي مستمر داشته باشند تا در جهت آموزش و به روز شدن تجهيزات و آموزش آنها پيش برويم. از سوي ديگر تجهيز تنها يك كتابخانه به كتاب هاي بريل و ابزارهاي مطالعات نابينايي بسيار بي انصافي است .
عباس پور يادآور مي شود: بزرگ ترين مشكلي كه بعد از عدم تجهيز كتابخانه ها به بخش نابينايي وجود دارد، اين است كه معمولاً كتابي را براي نابينايان منتشر مي كنند كه ضعيف ترين ترجمه  از كتاب است؛ در زمينه آثار تاليفي هم نابينايان خيلي از نويسندگان مطرح را نمي شناسند، چون ناشران اين آثار ديسكت كتاب هايشان را به مؤسسات مرتبط با نابينايان ارايه نمي  دهند. اين در حالي است كه هر كتابي را كه بتوان از ناشري گرفت، شركت هاي مربوطه و يا موسسه رودكي بدون هيچ چشم داشتي آن را براي ما قابل استفاده مي كنند .
وي بيان مي دارد: اگر اين كار انجام نشود، مطالعه يك كتاب رمان بيش از 20 هزار تومان براي منِ نابينا هزينه  دارد، چون براي اين كار مي بايست كتاب را به شخصي بدهم تا آن را بخواند و بر روي نوار ضبط كند تا من بشنوم و يا به اصطلاح مطالعه كنم. البته برخي ها هم با منشي كار مي   كنند. كتاب هايي هم وجود دارد كه من به خاطر حرفه ام بايد آن را بخوانم، ولي چون ناشر با اين مؤسسات همكاري نمي كند، مجبور مي شوم كه هر ماه سه يا چهار عنوان از آن ها را بدهم تا برايم بخوانند .
نابينايي و حقوق بشر
علي صابري، وكيل نابيناي پرونده بيماران هموفيلي هم بر تنظيم قانوني براي ارايه نسخه اي الكترونيكي از كتاب هايي كه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مجوز چاپ داده مي شود، به مؤسسات دولتي نابينايان تاكيد دارد و بيان مي دارد: مشكلي كه امروز وجود دارد و توليد كتاب را براي نابينايان مسأله دار كرده، اين است كه ناشران با مؤسسات توليدكننده كتاب هاي نابينايي همكاري لازم را ندارند، يعني هيچ ضابطه اي براي اين كه ناشر لوح فشرده كتابي را كه چاپ و در بازار كتاب توزيع كرده است، به مؤسساتي نظير رودكي بدهد، وجود ندارد. اين مشكل را بايد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي حل كند .
علل عدم اعتماد ناشران به مؤسساتي نظير رودكي مي تواند تنها در نبود قانوني به نام كپي  رايت خلاصه شود. تصويب نشدن اين قانون اگرچه مشكلات فراواني را در توزيع محصولات فرهنگي به وجود آورده است، اما تنها گروه عامي كه از اين ناحيه متضرر شده اند، نابينايان هستند. در اين خصوص تصويب قانوني كه ناشر را ملزم به تحويل نسخه اي از اثر به مؤسسات مربوط با نابينايان كند، مي تواند گره گشا باشد، اما دوات گران با اين روش مخالف است و مي گويد: ايجاد تعهد براي ناشراني كه لوح  فشرده كتاب هايي را كه منتشر مي كنند، براي توليد كتاب نابينايان به ما بدهند، بهتر از الزام است. اگر اين گونه شود ما بيشتر و بهتر مي  توانيم كتاب چاپ كنيم .
وي با بيان اين مطلب كه بهزيستي با وزارت ارشاد تفاهم نامه هاي همكاري دارد، ادامه مي دهد: ما با وزارت ارشاد در خصوص چاپ كتاب تفاهم نامه هايي را امضا كرده ايم، ولي ناشران به اين تفاهم نامه ها خيلي پايبند نيستند. بايد به جاي الزام، آگاه سازي شود تا ناشر با آگاهي به اين كار مبادرت ورزد .
رئيس موسسه رودكي در ادامه با اشاره به اين كه به دنبال گسترش بخش هايي از اين مركز در استان ها هستيم، به عدم تجهيز كتابخانه هاي عمومي توسط سازمان بهزيستي پرداخت و يادآور شد: ما در سازمان بهزيستي وظيفه تجهيز كتابخانه هاي عمومي را بر عهده نداريم. ولي مي توانيم در صورت تصويب،  سيستم هاي نرم افزاري و سخت افزاري را در اختيار كتابخانه ها قرار دهيم تا نابينايان هر كتابي را كه دلشان مي خواهد، بخوانند. در هيچ جاي دنيا هم تنها يك نهاد مشكل معلولان را حل نمي كند، اين همه دولت است كه با كمك گرفتن از وزارتخانه هاي خود به اين كار مي پردازد. مثلاً اگر تعداد كل كتابخانه هاي عمومي 200 باب باشد، بهزيستي براي تجهيز اين اماكن به وسايل نرم افزاري و سخت افزاري مي بايست كليه بودجه خود را هزينه كند كه اين امكان پذير نيست.
دوات گران در پاسخ به اين سؤال كه مگر نماينده دولت براي كمك به معلولان سازمان بهزيستي نيست، تاكيد مي كند: بودجه اي با اين عنوان هيچ گاه به بهزيستي تزريق نشده است. بودجه اي كه به سازمان داده مي شود براي فعاليت هاي مخصوص در خود سازمان بهزيستي است. به عنوان مثال تجهيز كتاب خانه هاي عمومي به بخش نابينايي در شرح وظايف ما نيست، اما اگر تحت قانوني مشخص به همه سازمان ها اين كار را ابلاغ كنند، خيلي بهتر مي شود و هر نهاد به سهم خود درگير خواهد شد. بايد دانست اين انتظار كه تمامي احتياجات معلولان تنها با يك سازمان به نام بهزيستي مرتفع مي شود، تقريباً محال و نشدني است؛ حداقل با اين بودجه امكان پذير نيست.

منابع مطالعاتي
تنها گروهي از معلولان كه دسترسي شان به منابع مطالعاتي با ديگر افراد جامعه كاملاً متفاوت است، نابينايان هستند. يعني در گروه هاي ناشنوايان، معلولان جسمي، حركتي و سالمندان؛ منابع مطالعاتي همان چيزي است كه ما از آن استفاده مي كنيم. نابينايان معمولاً از دو طريق به منابع مطالعاتي دسترسي پيدا مي كنند، آن هايي كه نابيناي مادرزاد هستند، مجبور هستند كه بريل آموزي كنند تا با اين خط آشنا شوند؛ بنابراين فرمت كتاب ها و منابع مطالعاتي كه تا پايان استفاده مي كنند، اغلب در چارچوب بريل است؛ اما اشخاصي كه در بزرگسالي و به علت هاي مختلفي به جز علل مادرزادي دچار نابينايي مي شوند، تمايل زيادي به بريل آموزي ندارند و معمولاً منابعي را كه براي مطالعه استفاده مي كنند، به شكل كتاب هاي گويا است. كتاب گويا همان نوار و لوح فشرده اي است كه ما هم از آن استفاده مي كنيم، با اين تفاوت كه ما براي گوش دادن به موسيقي از اين ابزار استفاده مي كنيم، ولي آن  ها با اين وسيله كتاب هاي مورد علاقه شان را مي شنوند و يا به اصطلاح مطالعه مي كنند؛ به همين علت موسسه اي به نام رودكي كه زير نظر سازمان بهزيستي كل كشور فعاليت دارد، مسئوليت ارائه خدماتي اين چنيني را به مخاطبان نابيناي خود دارد.

ياسر هدايتي
hedayati@hamshahri.org
۱) نوجوان 15 ساله را كه خود، بعدها مي گويد: هنوز مو بر صورتم نروييده بود ، پدر به نزد فيلسوف پرآوازه 55ساله مي فرستد. فيلسوف وقتي اين نوجوان را در كنار خود مي بيند، بر پا مي خيزد، در آغوشش مي گيرد و مي پرسد: آري؟ نوجوان مي گويد: آري . لبخند، پهناي چهره فرزانه پرآوازه را به تمامي  قاب مي گيرد و ناگهان نوجوان كه اين لبخند را مي بيند، مي گويد: نه . فيلسوف ابرو در هم مي كشد و با دستي جامه خود را جمع كرده، عتاب آلود و پر از ترديد، اين بار به چشمان پسر زل مي زند و مي گويد: در كشف فيض الهي، امر را چگونه يافتي؟ آيا همان چيزي است كه از راه تعقل و تفكر به آن دست يافته ايم؟
جواب پسرك، نه تنها رنگ فيلسوف را مي پراند و زانوان او را به لرزه درمي آورد بلكه زنگي مي شود در گوش تاريخ انديشيدن بشر و زانوان فلسفه را عميق تر از حتي ضربه التهافت... امام غزالي به لرزه درمي آورد.
پسر، جوابي براي هميشه انسان داد: آري و نه ؛ و بين نعم و لا، تطير الارواح من موادها و الاعناق من اجسادها (و ميان اين آري و نه، ارواح از مواد خود و گردن ها از اجساد خود در پروازند...).
آنچه گذشت، حكايتي غريب از اولين ملاقات ابن عربي- بنيان گذار عرفان نظري- و ابن رشد- فيلسوف بزرگ اندلس- است؛ ملاقاتي كه در عالم ظاهر، تنها يك بار ديگر اتفاق افتاد و آن وقتي بود كه در سال 595هجري قمري در قرطبه، چهارپايي بر طرفي از خود تابوت ابن رشد را حمل مي كرد و برطرف ديگر براي حفظ تعادل، نوشته ها و كتاب هاي ابن رشد را.و ابن عربي در مشايعت جنازه، اين بيت را سرود:
هذا الامام و هذه اعماله‎/ يا ليت شعري هل اتت آماله
(اين امام است و اينها آثار اوست؛ اي كاش مي دانستم كه آيا به آرزوهايش رسيده است يا نه).
بازخواني اين حكايت، نشانه اي است از اهميت تاثير شگرف ابن عربي در تفكر اسلامي كه گويي به قول پروفسور ويليام چتيك(ابن عربي و عرفان اسلامي شناس بزرگ آمريكايي) آنچه دراين حكايت است، بيانگر سرنوشت دوگانه اسلام و غرب است . اما ابن عربي كسي كه گروهي از عالمان مسلمان آنچنان او را مي ستايند و متألّه و محقق مي خوانندش كه جز با خاتم الاوليايي و شيخ اكبري نمي شناسندش و باز گروهي از ديگر عالمان مسلمان آنچنان زنديق و كافر تلقي اش مي كنند كه مميت  الدين مي نامندش و كتابي با عنوان (تنبيه الغبي الي التكفير ابن عربي) در زنديق بودنش مي نويسند. كسي كه سيد حيدر آملي(در كتاب نص النصوص خود كه شرحي بر فصوص است) فصوص الحكم را بر حسب ادعاي خود ابن عربي، صادره از حضرت رسول(ص) در عالم رؤيا مي داند و به صراحت مي گويد: پيامبر ميان دو كتاب قرار گرفته؛ كتاب النازل عليه  كه قرآن است و كتاب الصادرمنه  كه فصوص الحكم است .
همه اين اوصاف از آن محي الدين ابوعبدالله محمدبن علي بن محمد بن عربي حاتمي طايي اندلسي واضع نظريه وحدت وجود است كه بدون شك جهان اسلام و عالم تفلسف و عرفان را بعد از خود تحت تاثير اين نظريه شگرف و سترگ قرار دارد. محي الدين در 17رمضان سال 560 هجري قمري در مرسيه در جنوب شرق اندلس زاده شد و نهايتاً در 28ربيع الثاني 638هجري در شهر عشق (دمشق) به وعده گاه معشوق خويش شتافت. او كه در قريب 78سال از تونس، مكه، بغداد، موصل، قاهره و اسكندريه تا قونيه و حلب را بي قرار بود، سرانجام در كوه قاسيون دمشق آرام گرفت. و در بي قراري ها بود كه ديد و نوشت و گفت و سرود.
۲) گفتيم ديد و نوشت و گفت و سرود. از خامه ابن عربي، به روايت جامي 500 اثر و به نقل اكثر دانشمندان مثل بروكلمان و نيكلسون بيش از 150 كتاب و رساله براي ما به يادگار مانده است.اما مهمترين اثر علمي، حكمي و عرفاني ابن عربي كه به نوعي دايره المعارفي در فلسفه عرفاني و عرفان نظري به حساب مي آيد، كتاب فتوحات مكيه در 560 فصل است كه ابن عربي در سال 599 در جوار مكه مكرمه نوشتن آن را آغاز كرد و تا سال 636 (چيزي حدود 37سال) را به نوشتن آن سپري كرد.ديگر كتاب برجسته ابن عربي كه در حدود 112 شرح به فارسي و عربي و تركي بر آن نگاشته و تقريباً مي توان گفت روح و جان انديشه ابن عربي را دربرگرفته فصوص الحكم و خصوص الكلم است.
ابن عربي خود مي گويد اين كتاب را كه در بعد از 67سالگي دست به نوشتن آن زده است، وجود مقدس پيامبر(ص) در مكاشفه اي به او الهام كرده است. اين كتاب تا به حال توجه بسياري را به انديشه و شخصيت ابن عربي جلب كرده است تا جايي كه در روزگار معاصر هم برخي از انديشه پژوهان و معرفت شناسان بزرگ دنيا مثل نيبرگ ، آسين پالاسيوس ، نيكلسون ، تيتوس بوركهارت ، هانري كربن ، توشيهيكو ايزوتسو ، كلود عداس ، ميشل خوتكيويچ ، عثمان يحيي ، ويليام چتيك ، سيدحسين نصر و... را به تفكر و تحقيق در انديشه ابن عربي واداشته است.متاسفانه به رغم تاثير عالي و درخشنده اي كه با رويكرد به انديشه و شخصيت اين فيلسوف عارف بزرگ مسلمان مي توان داشت، ما در زبان فارسي جز پاره اي ترجمه- گاه نسبتاً خوب- از كارهاي غربي، چيز ديگري نداريم.
وقتي به قول چتيك ابن عربي در تمدن اسلامي به بناي يادگار بزرگي مي ماند براي نمايان ساختن امكان حفظ عقلانيت و درعين حال، فراتررفتن از آن براي آنان كه از بن بست هاي افكار مدرن و پست مدرن، راه خروجي مي جويند ، اين تاسف براي فقدان منابع، دوچندان مي نمايد.
۳) آنچه اين مقدمه نسبتاً طولاني را در اين مجال كوتاه سبب شد، انتشار كتابي تحقيقي و تأليفي از دكتر عبدالرضا مظاهر با عنوان شرح نقش  الفصوص محي الدين عربي   است.
نقش  الفصوص- آن گونه كه مولف محترم نيز در مقدمه محققانه خود به آن اشاره كرده است- خلاصه و لبّي از فصوص الحكم است كه خود شيخ اكبر آن را فراهم آورده است. فصوص الحكم همان طور كه چند سطر پيش تر راجع به اهميت آن صحبت شد، جمع فص (با هر سه ضبط فتحه و كسره و ضمه) است.در اكثر شروح فصوص، آن گونه كه دكتر نصرالله حكمت (در كتاب حكمت و هنر در عرفان ابن عربي) به آن اشاره مي كند، سه معناي (الف) خلاصه و زبده هر چيز (ب) نگين انگشتري كه نام صاحبش بر آن حك مي شود تا خزاين خود را با آن مهر كند و (ج) محل التقا و پيوند دو استخوان براي فص آمده است. داوود قيصري از شارحان برجسته ابن عربي مي گويد: هر فصي از كتاب فصوص، گزيده و لب علومي است كه براي جان آن پيامبر (خاص هر فص) به دست آمده يا به معناي اين است كه نگين هر فص، قلب همان پيامبر است كه نقش آن، نگين همان علومي است كه اختصاص به آن پيامبر دارد.
فصوص الحكم، خود در نهايت ايجاز است اما با توجه به گزيده كاري شخص ابن عربي در نقش الفصوص، اين رساله هم قابل اعتناست. آنچنان كه نويسنده محترم كتاب(شرح نقش  الفصوص...) هم اشاره دارد، تا به حال كتاب نقش  الفصوص دو بار توسط جامي- شاعر بزرگ قرن۹- و شاه نعمت الله ولي، شرح و ترجمه شده است كه براي اطلاعات بيشتر بايد به پيش گفتار محققانه كتاب با عنوان فرعي نقش  الفصوص مراجعه كرد. دكتر مظاهري همانگونه كه خود نقش  الفصوص اين گونه است و با توجه به شروحي كه در اختيار داشته، كتاب را در 27 فص شرح كرده است. ايشان ابتدا ذيل عنوان هر فص كه به نام پيامبري(مطابق فصوص الحكم) نامگذاري شده، مطالب مطرح شده در هر فص را فهرست كرده و تحت عنوان هايي جداگانه با نثري نسبتاً روان و با استفاده از منابع شرح داده است و ادعايي بزرگ نيز در مقدمه خود آورده كه خواسته شده با اين شرح خواننده را از مراجعه به شروح فصوص در مباحث مطرح شده بي نياز كند و به همين خاطر نيز ابتدا براي روشن شدن حكمت هر فص، علت اختصاص هر فص به نبي بررسي مي شود و سپس مباحث كليدي هر فص توضيح و شرح داده مي شود.
اما جدا از تقدير از مولف به خاطر تلاش و كوشش در اين راه، ذكر چند نكته مي تواند در شناساندن كتاب و احياناً درجه بندي كار محققانه مؤلف لازم آيد. ما در زبان فارسي تنها چند كتاب ارزنده پيرامون شخصيت و انديشه ابن عربي داريم كه در مقابل كارهاي خوب خارجي، تقريباً در پله هاي نازلي ايستاده ايم و اگر نبود كار سترگ دكتر جهانگيري تحت عنوان محي الدين ابن عربي چهره برجسته عرفان اسلامي يا وحدت وجود به روايت ابن عربي و مايستر اكهارت و ترجمه عوالم خيال چتيك از دكتر قاسم كاكايي، همچنين تصحيحات خوب استاد نجيب مايل هروي و يكي،دو كار نسبتاً خوب دكتر نصرالله حكمت، بايد مي گفتيم ما در نقطه صفر ايستاده ايم، اما ذكر اينكه حتي مرحوم علامه فروزانفر هرگاه در شرح مثنوي مي ماند، به شرح انگليسي نيكلسون رجوع مي كرد و در پاره اي از اوقات نيز مشكل خود را با اين مراجعه حل شده مي ديد، مبين اين واقعيت اسف   بار است كه ما حتي در فهم سنت خودمان هم ناگزير از رجوع به منابع خارجي هستيم؛ در صورتي كه در فهرست منابع اين كتاب، به هيچ عنوان ما با ارجاعي به كتاب هاي مربوطه چتيك، پالاسيوس، نيكلسون، عداس يا... روبه رو نيستيم و 80 درصد تكيه مؤلف محترم بر منابع فارسي است و نكته غم انگيزتر اينكه گاه برخي از ارجاعات از فتوحات مكيه كه به قول محمد پارسا (از عرفاي قرن نهم) دل انديشه ابن عربي است، از ترجمه ضعيف و بسيار مشكل دار جناب استاد محمدخواجوي(1) استفاده شده است. به هر جهت ضمن مأجوربودن كار نويسنده كتاب، آرزوي ديدن برگ هاي پرثمرتري را از ايشان داريم. كتاب شرح نقش الفصوص محي الدين ابن عربي را دكتر عبدالرضا مظاهري در 384 صفحه توسط انتشارات خورشيد باران با طرح جلد زيباي فرزاد اديبي در بهار 85 و در شمارگان 1500نسخه و به بهاي 3500 تومان چاپ كرده است.
۱) استاد فاضل محمد خواجوي كه خداوند، روزگار علمي ايشان را بلند دارد، سال هاست به ترجمه و نشر كتب مرجع و گرانسنگ فلسفه و عرفان توسط انتشارات مولي پرداخته اند. ابتدا اسفار اربعه ملاصدرا توسط ايشان به زيور طبع آراسته شد و اكنون تقريباً تا آنجا كه اطلاع دارم، فتوحات مكيه در اواسط راه تمام شدن ترجمه و چاپ است كه جلدهايي چندگانه از آن بر پيشخوان كتابفروشي ها خودنمايي مي كند. متاسفانه به گفته اكثر اهل فن و استادان، اين ترجمه ها بسيار محل اشكال است و اصولاً بر نفس كار، ايرادهاي زيادي مترتب است. بحث و نقد اين مسأله مجالي وسيع مي خواهد و در اين روزگاري كه آسمان، كشتي ارباب هنر را جز شكستن فرجامي ديگر نمي داند، خاموشي اصحاب فضل و قلم را من دليل ديگري نمي دانم؛ پس سخن كوتاه بايد والسلام.

چاپ سوم كتاب براده ها به بازار آمد
گزيده آثار مرحوم سيد حسن حسيني با عنوان براده ها به چاپ سوم رسيد.اين اثر كه شاعر آن را به تراشه هاي فكر در گوشه و كنار كارگاه خيال و براده هاي قلم در كف آهنگري محقر تشبيه كرده است، اولين بار در سال 1365 منتشر شد.در بخشي از كتاب براده ها كه از سه بخش هنر، هنرمند و نقد هنري ، شعر و شاعران و گوناگون تشكيل شده، آمده است: شاعري كه پي درپي شعر ناموفق مي سرايد و مي خواند، شبيه كسي است كه مدام سوگند دروغ ياد مي كند؛ ديگران سوگندش را مي شنود اما باور نمي كنند! حسيني در بخش ديگري از مقدمه كتاب تأكيد كرده است: در اين دفتر سخن از هر دري رفته است، اما يقين ندارم در هر سري بگيرد. باري اين هم كاريست كه شيرازه اش را پراكندگي و تعدد موضوعات بسته است. كتاب براده ها كه هفتاد و يك صفحه دارد، با شمارگان 2200 نسخه و قيمت هشتصد تومان به وسيله انتشارات سوره مهر به بازار نشر عرضه شده است.
گنج بي مثال در ويترين كتابفروشي ها
كتاب قالي  ايران زمين، گنج بي مثال تأليف حسن حكمت نژاد(مجنوني) انتشار يافت. در اين كتاب كه از هفت بخش تشكيل شده، در ابتدا به معرفي حكمت نژاد پرداخته و آمده است: استاد حكمت نژاد(مجنوني) در سال 1309 در خانواده اي هنرمند، در محله قديمي شهشهان شهر اصفهان متولد شد... اما اين روزها بي اعتنا به كسالت جسم و ناآرامي قلب و از دست دادن چشم چپ خويش، بار ديگر به تعليم جماعتي از زنان و دختران ساكن جزيره قشم همت گمارده است.
ادامه اين كتاب نفيس با بخش سيري در تاريخچه قالي ايران دنبال مي شود. مؤلف در اين بخش از تاريخ قالي ايران گفته است كه رد پاي اولين قالي ايران در سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح پيدا شده و در ادامه و به تفكيك، روند قالي بافي را در سده هاي مختلف بعد از اسلام بيان كرده است. حكمت نژاد در بخش بعد كه خادمان و ياران غريب و بي نام قالي ايران نام دارد از پشم ريسان ، درودگران ، چله دوان ها ، رنگ رزان ، رفوگران ، طراحان و بافندگان نامي ايران ياد كرده و به ويژگي خاص هر يك از اين افراد پرداخته است.ادامه كتاب در بخش سوم با رنگ هاي گياهي و معدني قالي ايران پي گرفته مي شود و در چهارمين بخش كه طرح ها و نقشه هاي ايران نام دارد، مؤلف به بيان طرح هاي پرداخته كه در قالي بافي ايران مورد استفاده قرار مي گيرد.حكمت نژاد در اين خصوص به طرح هاي شاه عباسي ، اسليمي ، ختايي ، ترنج ، لچك ترنج ، بته اي و گل و مرغ اشاره كرده و در ادامه به گونه هاي گره قالي ايراني كه تركي و فارسي نام دارد، پرداخته است.بخش پاياني از اين كتاب هم قالي هاي شهري، روستايي و عشايري ايران نام دارد. مؤلف در اين قسمت و در زير مجموعه قالي هاي شهري از اصفهان، تبريز، كاشان، كرمان، مشهد، قم، ساروق و نائين نام برده و قالي هاي مطرح عشايري را منتسب به عشاير بختياري، فارس، سنندج، همدان، كرمانشاه، بلوچ و تركمن كرده است.كتاب قالي ايران زمين، گنج بي مثال با شمارگان سه هزار نسخه و قيمت 10 هزار تومان از طرف انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به بازار نشر عرضه شده است.