سه شنبه ۲۵ مهر ۱۳۸۵ - سال چهاردهم - شماره ۴۱۱۱ - Oct 17, 2006
هشدار؛ فصل سيل نزديك است
بلاي طبيعي يا بلاي انساني؟
فرهادجم
در 20 مرداد 80  ترانه باران براي گلستاني ها پيام آور مرگ بود. باران بي وقفه باريد تا سيلي بيايد كه تقريباً طي قرن گذشته در ايران بي سابقه بوده است. اين سيل 5000 كيلومتر مربع منطقه شهري و روستايي را ويران كرد و طبق آمار بين المللي با بيش از 248 كشته، 190 مفقودالاثر و 618 ميليارد ريال خسارت مالي بالاترين آمار را در كشتار هموطنانمان در آن سال بر جاي گذاشت. اين سيل بيش از آن كه بلاي طبيعي باشد، بلاي انساني بود.
۲۱ مرداد 81 بارندگي شديد در حوالي روستاي دشت موجب جاري شدن سيل در اين منطقه شد. رواناب هاي حاصل از اين بارندگي ها، قطعات بزرگ سنگها و تنه درختان جنگلي بريده شده در داخل جنگل گلستان را در امتداد مسير رودخانه گلستان كه در سيل 20 مرداد 80 كاملاً هموار شده بود، با قدرت تخريبي فوق العاده و با صداي مهيبي، به حركت درآورد. به گفته شاهدان عيني پيشاني سيل، موجي از هوا با انرژي جنبشي سهمگيني را پديد آورد كه به محض برخورد با هر مانعي به راحتي آن را در هم مي پيچيد و زير خروارها گل و لاي مدفون مي كرد. در اين حادثه نيز پيش بيني شرايط جوي از سوي هواشناسي و اعلام آن از سوي رسانه ها نتوانست مانع قرباني شدن 51 تن شود.
۹ مرداد 84. بار ديگر سيل منطقه كلاله گلستان را درهم كوبيد و طبق آمارهاي رسمي 25 نفر را قرباني كرد و خسارت مالي فراواني برجاي گذاشت.
تنها 10 روز بعد، بار ديگر سيل دشت هاي گلستان را درنورديد. اين بار هم رسانه ها خبر از 28 كشته، 12 مفقود و 12 هزار بي خانمان دادند.
و...
گويي نفرين سيل از سال 80 دامن گلستان را گرفته و اين ماجرا همچنان ادامه دارد،چرا؟
چگونه مردم منطقه اين چنين مقهور سيل شدند؟ مردمي كه قاعدتاً مي بايست خود را با شرايط اقليمي محيط تطابق داده باشند و طي ساليان دراز زندگي در اقليم باراني و مرطوب گلستان راه مقابله با اين گونه رخدادهاي طبيعي را آموخته باشند؟ شايد اصلاً اين سيل ها طبيعي نيستند.
دكتر محمد خسروشاهي، عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع معتقد است: كاهش نزولات جوي جامد و يا تغيير نزولات جامد به مايع در اثر تغييرات اقليمي مي تواند يكي از علل وقوع سيل باشد، اما افزايش جمعيت همراه با ضعف برنامه ريزي براي بهره برداري از زمين، تخريب جنگلها و مراتع و توسعه سطوح غير قابل نفوذ سبب شده تا در حوضه هاي آبخيز، آب كمتري به زمين نفوذ كرده و سريعتر به طرف پايين دست جريان پيدا كند. در نتيجه سيل ها فراوانتر، شديدتر و ناگهاني تر شده و مردم بيشتري از سيل هاي سهمگين تر آسيب مي بينند.
اين كارشناس به ضعف برنامه ريزي اشاره كرده است. دردي كهن كه ظاهراً تاكنون در اين كشور هيچ درماني براي آن شناخته نشده است. به ياد مي آورم در زلزله كوبه ژاپن يكي از مقام هاي شهر به دليل ناتواني در كنترل اوضاع خودكشي كرد. اما در ايران رسم چيز ديگري است.برخي از مسئولان براحتي جلوي دوربين ها ظاهر مي شوند و به مردم وعده و وعيدهاي تكراري مي دهند كه چنين و چنان مي كنيم و انشاءا... ديگر شاهد چنين فجايعي نخواهيم بود. چند روز بعد همه چيز فراموش مي شود. سال بعد باز سيل و درپي اش مرگ و نيستي مي آيد. پس از آن بار ديگر مسئولان مي آيند و...
عامل ديگر از نظر خسروشاهي، تخريب جنگل هاست. كارشناسان همگي بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه پاكتراشي جنگل در حوضه هاي آبخيز عاملي اساسي در بروز سيل هاي سهمگين است. بر اساس آماري كه كانون ديده بانان زمين منتشر كرده حجم آبي كه توسط جنگل هاي شمال ذخيره مي شود معادل 15 برابر ظرفيت سد كرج و 32 برابر ظرفيت سد لتيان است. چه مي شود اگر چنين مانع مؤثري از سر راه اين حجم آب برداشته شود. به گفته همين ديده بان ها اين جنگل ها كمربند حفاظتي بيش از 100 شهر و نزديك به 7000 آبادي است.
به رغم اين واقعيت، در كمال شگفتي، سوداگران چوب، به ياري دست هاي پنهان و لابي هاي گوناگون با پشتكاري بي نظير بر ذخاير ناچيز جنگل هاي شمال چنگ انداخته اند و با چنان سرعتي مشغول پاكتراشي اين منابع بي همتا و ميراث چند ميليون ساله هستند كه موجب شده مساحت جنگل هاي شمال طي 30 سال گذشته 22 درصد كاهش يابد. آمارها نشان مي دهد استان گلستان با 21 درصد، مازندران با 16 درصد و گيلان با 5/4 درصد كاهش مساحت جنگل هاي خود طي دو دهه اخير مواجه بوده اند.
دولت در اين شرايط مجوز بهره برداري يك ميليون متر مكعبي از چوب هاي باستاني جنگل هاي شمال را صادر كرده است. آيا ارزش اقتصادي حاصل از فروش چوب درختان جنگلي شمال بر از دست دادن اين ذخاير ژنتيكي ارزشمند كه به تعبير لستر براون، بوم شناس پرآوازه، كتابخانه بي مانند ژنتيك است، مي چربد. وقتي مي شنويم مغولها در جريان حمله به ايران كرور كرور كتاب سوزاندند بسيار متأثر مي شويم. چگونه از سوختن كتابخانه ژنتيك كه ميليون ها سال زمان صرف پديد آمدنش شده است، چنين بي تفاوت مي گذريم؟! به راستي بهاي انقراض يك گونه حياتي چقدر است؟ چقدر پول مي تواند انقراض حتي يك گونه حياتي را جبران كند؟
لستر براون به موردي در چين اشاره مي كند كه شباهت تمام و كمال به وضعيت حاضر در جنگل هاي گلستان دارد، البته در موضوع و نه در برخورد مسئولان.
وي مي گويد: در تابستان ???? چين با سيلاب ها ب سابقه ا در حوضه رودخانه يانگ تسه مواجه شد، به گونه اي كه آسيب ها حاصل از اين طغيان ها از ?? ميليارد دلار، معادل ارزش محصول ساليانه برنج چين، فراتر رفت. چند هفته ا دولت علت اين طغيان ها را معلول رخدادهاي طبيع م دانست، اما در نيمه آگوست كنفرانسي مطبوعات در پكن برگزار كردند و نقش عامل انسان را در اين واقعه پذيرفتند: جنگل زداي بالادست حوضه رودخانه يانگ تسه در به راه افتادن اين سيلاب ها سهم داشته است. در نتيجه، دولت چين در اقدامي ب سابقه بريدن درختان جنگل ها را در سرتاسر چين غيرقانون اعلام كرد. مقامات رسم چين دريافتند ارزش اقتصادي حفظ اين درختان به دليل نقش مؤثر آنها در مهار سيلاب، سه برابر ارزش الوار حاصل از چوب آنهاست.
برگرديم به ايران خودمان. پس از سيل 19 مرداد 80 گلستان، تنها بازسازي جاده جنگل گلستان 120 ميليارد ريال هزينه دربر داشته و خسارت هاي وارده به راه ها و سازه هاي شهري و روستايي بخش هاي كشاورزي و عرصه هاي طبيعي در سيل هاي مرداد 1384 استان هاي گلستان و خراسان شمالي بيش از 300 ميليارد ريال بوده است.
... پس از همه اين حرف ها اظهارنظر يكي از مقامات مسئول آن هم تنها يك هفته پس از سيل امسال در گلستان را بشنويد. رئيس اداره منابع طبيعي مينودشت گلستان چندي پيش به ايرنا گفت: اكنون در عرصه هاي جنگلي اين شهرستان دو طرح بهره برداري در 2 سطح 4000 هكتاري و 15 هزار و 400 هكتاري در حال اجرا است!

چشم انداز
003585.jpg
پنج سال پياپي است كه تابستان ها در گلستان سيل مي آيد؛ پديده اي كه سالخوردگان گلستاني پيش از اين، به خاطر نداشته اند.
۳۰ سال است جنگل هاي شمال را بي مهابا سلاخي مي كنند تا درختان كهنسال را راهي كارخانه هاي چوب و كاغذ كنند. برخي از اين درخت ها چنان كهنسالند كه به گفته محلي ها چند نفر بايد دست به دست هم بدهند تا بتوانند گرد تنه تنومندشان حلقه بزنند.

دفع غيراصولي رروزانه هفت تن زباله عفوني
003582.jpg
گروه شهري - روزانه هفت تن زباله عفوني درمانگاهي و بيمارستاني استان به صورت غيراصولي و غيربهداشتي دفع مي شود. مديركل محيط زيست گيلان با بيان اين مطلب به ايرنا گفت: از بين تمام بيمارستانهاي استان گيلان فقط بيمارستان رسول اكرم (ص) رشت سيستم اتوكلاتو دارد كه روزانه فقط ???كيلوگرم زباله عفوني را پس از استريل سازي به ماموران شهرداري تحويل مي دهد. وي گفت: براي خريد و استقرار يك دستگاه زباله سوز مركزي در شهر رشت و دفع بهداشتي و اصولي زباله هاي عفوني استان به ??ميليارد ريال اعتبار نياز است كه قادر خواهد بود روزانه ??تن زباله عفوني را معدوم كند.

عجايب ايران
ارگ بم
003591.jpg
آرش نورآقايي-  ارگ بم چه وقتي ساخته شده، خدا مي داند اما دست كم به دوره ساساني و اگر كمي جلوتر رويم، به زمان اشكانيان مي رسد و البته شايد قديمي تر از اين حرف ها هم باشد. در حافظه تاريخي آن، هجوم تاتارها و افاغنه و اعراب، قيام يعقوب ليث و مقاومت شجاعانه لطفعلي خان زند، سفرهاي ماركوپولو و گزارش هاي سرپرستي سايكس هنوز زنده است. دهخدا مي گويد ارگ، قلعه كوچكي است در ميان قلعه اي بزرگ؛ دژ در دژ. شايد ارگ بم مثل ساير بناهاي نظامي قديم (كهن دژ) همراه با روي كارآمدن شهرها (در اينجا شهر بم) ساخته شده باشد. اما شهر بم، شهري است كه مردمانش نساجي مي كرده اند و پارچه هاي زربفت، گرانبها و بادوام آن به همه جا صادر مي شده است؛ شهري كه آباداني اش از آب هاي قناتي است كه از كوه ها سرچشمه مي گيرد. قلعه بم داراي مساحتي در حدود 20هكتار و با احتساب خندق آن، چيزي در حدود 22هكتار مي شود. اين قلعه، دو بخش عامه نشين و حاكم نشين دارد. در بخش عامه  نشين، بازار، تكيه، مسجد جامع، مدرسه، زورخانه، كاروانسرا، خانقاه، حمام و حدود 400 باب خانه و در بخش حاكم نشين، اصطبل شاهي، سربازخانه، آسياي بادي، خانه حاكم، عمارت چهار فصل، حمام حاكم و چاه آب از اجزاي اين قلعه باشكوه هستند.

سنگ ها در خدمت گردشگري
ميترا يزدچي
003594.jpg
يكي از انواع گردشگري كه كشور ما مي تواند جايگاه شايسته اي در آن به خود اختصاص دهد، گردشگري طبي است.
كيفيت عالي و قيمت ارزان امكانات و خدمات درماني ايران، باعث شده كه بيماران زيادي از كشورهاي منطقه و حتي اروپا براي درمان به بيمارستان ها و مراكز درماني فوق تخصصي ايران اعزام شوند. علاوه بر اين، انواع طب جانبي نظير آب درماني، انرژي درماني و... در ايران رونق داشته و موفق بوده است و مي تواند بازار خوبي در صنعت گردشگري ايران ايجاد كند.
در اين ميان سنگ درماني، در جلب گردشگران، جايگاه ويژه اي  دارد، چرا كه سنگ ها در كنار قابليت هايي نظير زيبايي و گرانبهايي و درماني بودنشان، جاذبه  اي خاص براي گردشگران دارد و براي كشورمان نيز بسيار ارزآور است.
خواص درماني سنگ هاي نيمه قيمتي و قيمتي، بر خلاف استقبال گسترده مردم جهان طي سال هاي اخير، موضوع جديدي نيست، بلكه هزاران سال قدمت دارد. شواهد كاربرد سنگ هاي طبيعي براي درمان بيماري هاي مختلف در قديمي ترين تمدن هاي بشري به چشم مي خورد. بر اساس اين شواهد، در طول تاريخ از سنگ هاي قيمتي براي درمان و محافظت در برابر بلاياي طبيعي و تأثيرات نامطلوب محيطي استفاده مي شده است.
قديمي ترين گزارش ها در مورد خواص درماني گوهرها به هزاره چهارم پيش از ميلاد بازمي گردد. در طب سنتي هند، دستورات دقيقي در مورد تهيه پودر، خمير و الگزير(نوعي معجون) با سنگ هاي شفابخش وجود دارد.
متون و دستورات اين طب تا امروز حفظ شده و توسط پزشكان آن در سراسر دنيا و به خصوص در آمريكا، اروپا و هند به كار گرفته مي شود. در چين باستان نيز درمانگران از خواص ارتعاشي سنگ ها آگاه بوده اند. امروزه نيز كشور چين، يكي از بزرگ ترين عرضه كنندگان گوهرها به سنگ هاي شفابخش در دنيا است. در يونان باستان، به مردم توصيه مي شده است سنگ ها را در كيسه هاي چرمي با خود حمل كنند، به صورت گردنبند به گردن خود بياويزند يا به صورت الگزير، پودر يا معجون از راه خوراكي استفاده كنند تا به اين وسيله از ارواح پليد(كه به اعتقاد آنان علت بروز بيماري بودند)، انواع بيماري ها، چشم زخم ها، بلايا و فجايع در امان بمانند. ارسطو- فيلسوف مشهور يوناني- نيز از قدرت ويژه و منحصر به فرد سنگ هاي شفابخش صحبت كرده است.
اسلام و سنگ درماني
در دين اسلام نيز، خواص روحي و جسمي سنگ ها همواره مدنظر بوده اند. به عنوان مثال، استفاده از انگشترهايي با نگين هاي عقيق، فيروزه و حجرالشمس توصيه شده است. دانشمندان ايراني دوره پس از اسلام نيز توجه و عنايت ويژه اي به گوهرها و سنگ هاي شفابخش داشته اند كه از آن ميان مي توان به صباح بن عمران از جواهرشناسان عهد هارون الرشيد(خليفه عباسي) و عطار بن محمد، منجم و مؤلف كتاب منافع الاحجار، اشاره كرد. ابن سينا، حكيم عالي قدر پارسي نيز در درمان تمايل به خودكشي از ستيرين استفاده مي كرده است.
تنسوخنامه ايلخاني، معروف به رساله جوهريه، تأليف خواجه نصرالدين طوسي، شامل منافع، خواص، صفات  گوهرها و سنگ هاي گرانبها است، اما استفاده از سنگ ها و خاصيت  شفابخشي آنها همچنان در بين ايرانيان متداول و مرسوم است.
يك صاحبنظر كه خانواده شان نسل در نسل جواهرشناس بوده اند، در رابطه با استفاده از سنگ ها در درمان بيماري ها مي گويد: از قديم هر وقت كسي مي ترسيد، بزرگان فاميل توصيه مي كردند كه به او آب طلا، هفت جواهر يا مرواريد داده شود.
وي جواهرات زينتي را انرژي زا خوانده و مي افزايد: كساني كه با جواهرات و سنگ هاي قيمتي سر و كار دارند، به خوبي مي دانند كه چقدر اين سنگ ها انرژي زا و محرك هستند؛ به طوري كه انسان اصلاً احساس خستگي نمي كند. اين جواهرشناس، تصريح مي كند: هر كسي با توجه به ماه تولدش، سنگي اختصاصي دارد كه همراه داشتن آن سنگ برايش بسيار مفيد و سودمند است.
اين جواهر شناس، بهترين سنگ قيمتي ايران را كه در دنيا به نام پرشين تركواز معروف است فيروزه نيشابور عنوان كرده و مي افزايد: فيروزه نيشابور كشور ما بهترين نوع اين سنگ قيمتي در جهان است و بهايي بسيار بالا در بازارهاي جهاني دارد.
وي گسترش گردشگري را راهي براي معرفي و عرضه سنگ هاي قيمتي در ايران دانسته و تأكيد مي كند: تسهيل خريد با كارت هاي اعتباري بين المللي، براي تمام صنوف مرتبط با گردشگران ضروري است؛ مخصوصاً براي جواهرفروشان كه قيمت اجناسشان بالاست و گردشگران نمي توانند به آن ميزان، پول نقد به همراه
داشته باشند.
امروزه صنعت گردشگري، به مسابقه اي براي جلب توريست ها تبديل شده ، بنابراين شناخت و بالفعل كردن قابليت هاي گردشگري كشور ما نيز مي تواند راهي براي شركت در اين
مسابقه باشد.

نگاه دوم
هوازدگي و رطوبت تاق بستان را تهديد مي كند
003588.jpg
گروه شهري تنها راه مقاوم سازي تاق بستان در برابر زلزله و ديگر بلاياي طبيعي، مقاوم سازي اصولي اين آثار پس از رطوبت زدايي آن هاست.
با وجود گسل هاي فراوان در صخره هايي كه مجموعه ساساني تاق بستان در آن ساخته شده، كارشناسان به اين نتيجه رسيدند كه بارندگي باعث ترك و فرسودگي بخش فوقاني تاق ها شده و بخش پاييني به دليل جريان آب چشمه ها در كف  در حال فرسوده شدن
است.
عبدالعظيم شاه كرمي، متخصص سازه، ژئوتكنيك و مشاور مطالعاتي تاق بستان در اين مورد به ميراث خبر گفت: مطالعاتي كه تاكنون روي مجموعه  تاق بستان انجام گرفته  نشان داد بخش بسيار مهمي از مجموعه در نتيجه هوازدگي و رطوبت از بين رفته است.
همچنين نشست آب در زمستان و اوايل بهار باعث شده درز هاي به وجود آمده در تاق ها يخ بزند و به آثار صدمه وارد شود.
وي وجود چند چشمه آب در بالاي نقش ها را از جمله مهمترين علت آسيب به تاق ها دانست و افزود: تاق ها در جايي ساخته شده كه گسل زيادي دارد و در صورت وقوع زلزله آسيب بسيار زيادي به تاق بستان وارد مي كند.
تاق بستان يا تاق وسان در شمال خاوري كرمانشاه، مجموعه اي از سنگ نگاره ها و سنگ نبشته هاي دوره ساساني است كه با فضايي از كوه، چشمه، آب و درختان گردشگاهي نقش شده است.
طبيعت اطراف تاق بستان در زمان ساسانيان بيشه زاري مناسب براي شكار پادشاهان ساساني بوده است.
بقاياي ديوارهايي كه در انتهاي بيشه راه را بر شكار از كوه رانده شده مي بسته،تا يك سال پيش باقي بود اما اكنون به دليل ساخت و ساز بي رويه در حريم شكارگاه اين ديوار به سوي نابودي مي رود.

گونه جديد خزه براي فلور ايران شناسايي شد
003579.jpg
گروه شهري گونه جديد هلوديوم بلاندوي توسط پژوهشگران دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران و موسسه زيست شناسي سيستماتيك گياهي و جغرافياي گياهي دانشگاه برلين از كوه هاي البرز در نزديكي روستاي ويسر مازندران، كشف شد.
به گزارش ايسنا، اين گونه جديد براي فلور خزه ايران گياهي نسبتا ستبر، در توده هاي انبوه زرد تا سبزكم رنگ با ساقه هاي اوليه بن زيستي و ساقه هاي ثانويه برافراشته مي باشد. پارافيلياي روي ساقه ها و شاخه ها فراوان و به طور عميق به لب هاي كوچك بلند، نخي شكل و تك لايه اي مجزا شده است.
اين گونه جديد، يك جنس كوچك و در عين حال از نظر ريخت شناختي متمايز است كه در مناطق مردابي يافت مي شود.
هلوديوم بلاندوي ، يك تاكسون آهك دوست در مناطق پيرامون قطبي، با ويژگي بورآل- كوهستاني است كه در مناطق مردابي، تورب زارها، امتداد جوي هاي آب و حاشيه جاده ها در كناره هاي جنگلهاي مردابي مي رويد.در اروپا اين گياه در انواع خاصي از تورب زارها و مرداب ها كه از نظر مواد غذايي متوسط تا نسبتا فقير هستند مي رويد، در عين حال اين گياه با از دست دادن بسياري از رويشگاه هايش، به شدت در معرض انقراض قرار گرفته است.
اين گونه از شمال، غرب و مركز اروپا و نيز ايسلند و گرينلند، جنوب غربي آسيا، شمال آسيا و آسياي مركزي و شرق آسيا و آمريكاي شمالي گزارش شده است.
گزارش حاضر از كوه هاي البرز به ميزان قابل توجهي دامنه انتشار شناخته شده فعلي اين گونه را در جنوب غربي آسيا گسترش داده و شكاف بين جمعيت هاي سيبريايي، چيني و مغولي را پر مي كند.

زادبوم
اجتماعي
ادب و هنر
اقتصادي
دانش فناوري
بـورس
حوادث
بين الملل
فرهنگ و آموزش
سياسي
شهر تماشا
سلامت
شهري
ورزش
صفحه آخر
همشهري ضميمه
|  اجتماعي   |   ادب و هنر   |   اقتصادي   |   دانش فناوري   |   بـورس   |   زادبوم   |   حوادث   |   بين الملل   |  
|  فرهنگ و آموزش   |   سياسي   |   شهر تماشا   |   سلامت   |   شهري   |   ورزش   |   صفحه آخر   |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   شناسنامه   |   چاپ صفحه   |