گفت و گو با جهانبخش رستمي، سرپرست گروه گوران
دو ساز در يك گروه 70 نفره
|
|
|
|
سيد ابوالحسن مختاباد- قرار است گروه موسيقي گوران و گروه موسيقي شمس اوايل آبان ماه كنسرتي را در شيراز برگزار كنند. نگاهي به سخنان سرپرست گروه تنبور نوازان گوران نشان مي دهد كه نزديك به هفتاد نوازنده دف و تنبور قرار است در اين برنامه، موسيقي اجرا كنند و بنوازند.
طبيعي است كه گرد آوري و تمرين دادن و هدايت چنين گروهي كار و تلاشي طاقت سوز را مي طلبد و از اين بابت بايد بر كار سر پرستان اين گروه ها درود فرستاد و بوسه تحسين بر دستانشان زد. اما پرسشي كه در اين ميانه به ذهن متبادر مي شود اين است كه هدف از اين نوع گروه نوازي چيست؟ چند مدتي است كه استفاده از دف هاي فراوان و سازهاي كوبه اي چند گانه در ساختار موسيقي گروه نوازي ايران باب شده و مي رود كه به يك اپيدمي تبديل شود( شايد هم تابه حال شده باشد) و اين البته از منظر موسيقي شناسي و سازبندي و تنظيم و آهنگسازي محل اشكالات عديده است و سبب مي شود كه اهل موسيقي ، به خصوص جوانان علاقه مندي كه در زمينه موسيقي ايراني و اصيل فعاليت مي كنند ، به جاي تعمق در چرايي تشكيل چنين گروههايي مرعوب هيمنه وهيابانگهاي جمعيتي آن شوند .
آنهايي كه در گروه نوازي موسيقي ايراني تعمق و تفحصي كرده اند ، مي دانند كه اضافه كردن هر سازي به يك گروه موسيقي بايد براساس نيازهاي آن اركستر و آن آهنگ باشد و نبايد بي جهت ساز به گروه اضافه كرد. خوشبختانه در اين زمينه گروه هايي چون گروه كيخسرو پور ناظري و گروه آقاي علي اكبر مرادي و تجربه هاي آنها در اين زمينه پيش چشم است. يادم نمي رود كه استاد پورناظري در يك كنسرت بيش از 8 تا 9 نوازنده تنبور را در كنار هم بنشاند . شايد يكي از دلايلي كه ايشان و دو فرزند خلفشان به سمت استفاده از سازهاي ديگر در اركستراسيون رفتند ، به اين دليل بود كه اصولا ساز تنبور سازي اركستري نيست و توانايي هاي و پتانسيل اين ساز عمدتا در تكنوازي ها است كه خود را به رخ شنونده مي كشاند و وي را مسحور ساز و نوازنده مي كند. يادم نمي رود كه در جشنواره موسيقي نواحي ايران و در سرسراي هتل گواشير استاد و نوازنده پيشكسوت تنبور ، زنده ياد امرالله شاه مرادي هنگامي كه بر تنبور پنجه نواخت و نواي علي جويم علي گويم را در نغمه اصفهان سر داد ، كل جمعيت به يكباره در سكوتي عميق فرو رفت و به واقع حس نابي از يك اجراي تكنوازي كم نظير يك نوازنده تنبور را درك و دريافت كرد.
بر چنين بنياني است كه بايد فلسفه وجودي چنين گروههايي را به پرسش گرفت. واقعاً سازي همانند دف كه در هر كنسرت يك عدد آن هم به دليل صداي بالايي كه دارد، براي كل اركستر كافي است و همان حسي را به شنونده انتقال مي دهد كه 40 ساز ، چرا بايد اين تعداد از اين ساز را به كار گرفت. جوانان علاقه مند به افزايش گروه ها بهتر است به تجربه مفيد و امتحان پس داده بزرگاني چون پرويز مشكاتيان و يا حسين عليزاده و حتي گروه كامكار ها مراجعه كنند كه با كمترين سازها بيشترين مطلب و محتوي را به شنونده انتقال مي دهند. اميد كه چهره هاي جواني چون جهانبخش رستمي كه خود اطلاعات خوب و مناسبي در اين زمينه ها دارد ، در باره چرايي شكل دهي گروههايي با اين حجم تامل كنند .
جهانبخش رستمي متولد 1356 گوران كرمانشاه نوازندگي را از 6 سالگي نزد خواهرش سهيلا رستمي و برادرش بهرام رستمي كه نوازندگان گروه شمس بودند، آغاز كرد و سپس از محضر علي اكبر مرادي نوازنده صاحب سبك تنبور بهره هاي بسيار جسته و در ادامه راه نيز از محضر استاداني چون: پورناظري ، رهنما (توسط آثارشان) حضوراً از محضر مرحوم سيد خليل عالي نژاد و اساتيد آقاي مرادي چون سيد ولي حسيني و استاد طاهريار و ديگران كسب فيض كرد. اولين بار در 11 سالگي همراه با آرش مرادي در بخش موسيقي جشنواره فيلم كرمانشاه همراه با گروه چكاوك اجرا كرد و بعد از آن در تك نوازي سه سال پياپي در سال هاي 71-70-69 كرمانشاه به مقام اول دست يافت. در آن زمان همراه با تحصيل در گروه هاي مختلف چون چكاوك دالاهو عندليب و لاوچ به سرپرستي آقاي مرادي به اجراي موسيقي در كرمانشاه تهران پرداخت و در اجراي آلبوم مهجوري اثر مرادي نيز مشاركت داشت. رستمي سپس به شيراز آمده و در سال 79 در كنار آموزش تنبور گروه تنبورنوازان گوران را راه اندازي كرد در همان سال توانست ديپلم افتخار و مقام اول تكنوازي بخش برترين ها در جشنواره فجر را كسب كند.
سال 83 اولين كنسرت را در شيراز برگزار كرد. اين گروه با 50 نوازنده تنبور و 40 نوازنده دف به عنوان گروه برگزيده جشنواره فجر شناخته شد. گفت وگوي همشهري با وي را بخوانيد.
* كمي در باره تشكيل گروه و انتخاب اعضا و... بگوييد؟
- گروه تنبور نوازان گوران را من در سال 78 با 25 نفر از كارآموزان خود تشكيل دادم و با آنها چند اجرا در شيراز و تهران داشتيم. بعد از مدتي تصميم به گسترش گروه گرفتم و اعضاي گروه گوران انتخاب شده از ميان 130 هنر جوي اينجانب هستند.
گوران نام سبكي در تنبورنوازي و همچنين نام منطقه اي در كرمانشاه است كه اين ساز از آنجا ريشه گرفته است.
* آيا تاكنون در زمينه موسيقي سنتي، گروهي با اين كميت تشكيل شده بود؟
- بزرگترين گروهي كه تا قبل از اين اجرا شكل گرفته است، گروه لاوچ به سرپرستي استاد علي اكبر مرادي در سال 77 با 22 تنبور نواز و يك دف نواز بوده است و گروه ما از نظر كمي در نوع خود كم نظير است. نوازندگان اين گروه تنها تنبورنواز نيستند، بلكه همگي عاشق ساز و هنرشان هستند و همگي در ابتدا سازشان را مي بوسند و بعد شروع به نواختن مي كنند. نوازنده بايد سازش را براي دلش بزند تا آوايي كه از آن شنيده مي شود همانگونه كه از دل نوازنده برخاسته است، لاجرم بر دل مخاطب نيز بنشيند.
* اجراي جديد شما با كنسرت هاي گذشته تفاوت دارد؟
- كل كنسرت گذشته بر گرفته از سه سبك از سه تن از اساتيد: علي اكبر مرادي ، سيد خليل عالي نژاد و كيخسرو پورناظري بود، كه هر كدام با ديگري تفاوت هايي داشت؛ به گونه اي كه مي توان گفت هم از سبك و سياق گذشتگان در اين برنامه به چشم مي خورد و هم از آثار متاخرين. برخي از قطعات هم از ساخته هاي خودم بودند.
* حال و هواي آهنگ ها به گونه اي است كه جوانان امروز را كه بيشتر به دنبال فضاي خاص خود در موسيقي هستند، جذب كند يا اين كه از مقام هاي تنبورنوازي اجرا مي كنيد؟
- آثار را از مقام هاي خاص نگرفته ام. سعي كرده ام مقام ها را بين كارها اجرا كنيم كه هم حالت مقامي آن حفظ شود و هم به نحو بهتري اجرا شوند؛ چون مقام هاي كلامي و آوازي ريزه كاري هاي خاص خود را دارند كه از عهده گروه برنمي آيد. اما كار ديگري را كه انجام داده ام اين است كه بر خلاف كارهاي مرسوم كاري را با استفاده از غزل معاصر و غزلي از محمد علي بهمني كه فضايي تازه تر و امروزي تر دارد ساخته ام.
* دليل انتخاب اين تعداد از نوازندگان چه بود و آيا مي توان در اين گروه به نوعي موسيقي پلي فونيك دست يافت؟
- گروه نوازي تنبور هر چه بزرگ تر باشد هنگامي كه مضراب ريز است و گروه هماهنگي كامل دارد بسيار جالب است. از اين گذشته زماني كه گروه دو يا سه قسمت مي شود و هر كدام در يك گام خاص اجرا مي كنند و گروه هاي كر نيز هر قسمت را در يك گام خاص مي خوانند و چند صدايي مي شود به نوبه خود كار دلنشيني مي شود.
* تا كنون چند اجرا داشته ايد؟
- در كرمانشاه با گروه هايي چون چكاوك ، عندليب ، دالاهو ، لاوچ و... اما با گروه گوران :ياد روز حافظ، حمايت از بم، كنسرت تالار احسان دو سال پياپي، فستيوال فجر در سال 83، به مناسبت هفته زن و...
* از كارهاي آينده تان بگوييد...؟
- يك اجرا در چهارم و پنجم آبان ماه در تالار بزرگ حافظ داريم و اگر به توافق برسد در صدد آماده كردن يك آلبوم با همكاري يكي از خوانندگان خوب هستم و در صورت توافق در كنسرت خود نيز از اين خواننده استفاده مي كنيم، چون در حال حاضر خوانندگي همه كارها به عهده خودم است.
* از ويژگي هاي اين كنسرت بگوييد.
- يكي اين كه تمام قطعات اجرايي ساخته خودم اند. دوم استفاده از شيوه هاي نو براي جذاب تر شدن موسيقي سنتي و سوم حضور نوازندگان مطرح كشور از جمله پژهام اخواص نوازنده تنبك كه همانگونه كه معرف حضور همگان است آقاي اخواص كنسرت هاي بسياري را همراه با اساتيدي چون شهرام ناظري حسين علزاده علي اكبر مرادي و... اجرا كرده اند.
* آيا به فكر ارائه آلبوم نيستيد؟
- پيشتر آثاري به صورت لوح فشرده و كاست كه برگرفته از كنسرت ها است، در اختيار علاقه مندان قرار گرفته است، اما قصد دارم آلبوم خاموشي به آهنگسازي و تنظيم خودم را ضبط كرده و به زودي در دسترس علاقه مندان قرار دهم.
گفت و گو: محمود قاسمي- شيراز
|