اگرفضاي پارك ها ناامن باشد زمينه وقوع جرم فراهم مي شود
رخنه در حجم سبز
بنيامين صدر
عكس:corbis
|
|
عصر جمعه آرزو كه خيلي دلش گرفته بود، تصميم گرفت دست اميد ، پسر 9 ساله اش را بگيرد و به پارك ببرد. چند دقيقه اي از ورود اميد و مادرش به پارك نگذشته بود كه آرزو با ديدن چند صحنه ناخوشايند، احساس ناامني كرد و تصميم گرفت با اميد به خانه برگردد.
همه ما بارها ديده و شنيده ايم كه فضاي محدود پارك هاي موجود به ويژه پارك هاي جنگلي چندان مناسب حضور خانواده ها نيست و لابه لاي صفحه حوادث روزنامه ها پر است از وقايع تلخي كه دست كم بخشي از آن به شرايط جرم خيز و نامطلوب فضاهاي عمومي همچون پارك ها باز مي گردد. وجود چنين نقاط جرم خيزي در پايتخت پتانسيل مضاعفي را براي كنترل و رسيدگي مي طلبد. اما امكانات موجود و فقدان وسايل ساده اي كه به وسيله آن مي توان محيط را براي افراد خاطي ناامن كرد، در عمل پارك ها را به نقاطي مستعد براي وقوع جرم تبديل كرده است.
بي ترديد حضور خانواده ها در پارك هاي شهر در گروي ايجاد فضايي ناامن براي مزاحمان و بزهكاران است كه اين موضوع با حضور به موقع پليس در كنار مردم تحقق مي يابد. اين در شرايطي است كه پيش از اين پليس تهران بزرگ به خانواده ها اين اطمينان را داده بود كه هيچ گونه تهديدي براي آنان در پارك هاي شهر وجود ندارد و شهروندان مي توانند با آرامش خاطر اوقات فراغت خود را با شادماني در پارك ها سپري كنند.
دايره جرم
نوجوانان و جوانان وقتي ابزاري براي گذران اوقات فراغت داشته باشند، ديگر فرصتي براي گرايش به سمت انحراف، كجروي و جرم ندارند و اين مي تواند يك ابزار پيشگيري از جرم باشد.
طراحي محيطي و نقش آن بر وقوع بزه مي تواند با لحاظ در برنامه ريزي هاي شهري از نگاه كلان به پيشگيري بپردازد، اما نكته ديگري كه از اين موضوع استنباط مي شود اين كه طراحي محيط شهري اگر سبب نشاط و آرامش در شهروندان نشود، مي تواند زمينه افسردگي يا ارتكاب جرم را مهيا كند. از طرفي فرضيه كنترل اجتماعي نيز كاركرد مناسب سرگرمي را به عنوان ابزار پيشگيرانه از جرم مورد تأييد قرار مي دهد، زيرا بزهكاري زماني رخ مي دهد كه پيوند فرد با جامعه ضعيف مي شود. براساس اين فرضيه، فعاليت هاي مطلوب مي تواند احساس مسئوليت را در فرد تقويت كند و موجب دلبستگي او به اجتماع شود.
جامعه شناسان نيز عمده ترين دلايل رواني ارتكاب جرم را ناكامي ها، تعارض در زندگي، احساس حقارت، ترديد در لياقت، فقدان امنيت و احساس ناتواني مي دانند. به اين ترتيب بهره مندي از تفريحات سالم و ورزش با افزايش سلامت روان مي تواند به پيشگيري از جرايم منجر شود.
دكتر سعيدي، جامعه شناس در اين باره معتقد است: رفتارهاي جمعي در فضاي عمومي يعني تفريح سالم، افراد را هنجار پذير مي كند و از ميزان بروز جرايم مي كاهد چون بين ميزان جرم و تفريحات سالم رابطه معكوس وجود دارد؛ يعني هر چه تفريحات سالم بيشتر باشند، ميزان وقوع جرم كا???هش? مي يا??بد?.
آنچه كه فرد را به سوي بروز اعمال و رفتارهاي مجرمانه سوق مي دهد، نوع كنترل اجتماعي است رفتاري كه ناقض هنجارهاي پذيرفته شده جامعه است، نتيجه اي از ميزان آزادي و كنترل فردي است. اگر ميزان آزادي و كنترلي كه نسبت به فرد اعمال مي شود، تناسب هاي لازم را نداشته باشد احتمال ناهنجاري را در فرد افزايش مي دهد. به عبارت ديگر در چنين شرايطي ميزان تعلقات فرد در قالب پيوندهايي كه با جامعه و تعهدات و باورها و اعتقاداتش دارد، كمرنگ مي شود و تحت تأثير و مشغوليت هاي جديد، بسته به اين كه باورهاي دروني همسو با جامعه و يا ناهمسو باشد، براي بروز رفتارهاي بهنجار يا ناهنجار آمادگي هاي لازم را ?پيدا ??مي كند?.
دكتر حسين فرجاد، آسيب شناس نيز با تأكيد بر نقش تفريح سالم بر پيشگيري از بزهكاري مي گويد: نوجوانان و جوانان وقتي ابزاري براي گذران اوقات فراغت داشته باشند، ديگر فرصتي براي گرايش به سمت انحراف و كجروي ها ندارند و اين مي تواند يك ابزار پيشگيري از جرم باشد.
اين در شرايطي است كه از مجموع 2966 واحد تفريحي سطح كشور، 86 درصد پارك عمومي، 9 درصد پارك جنگلي، 5/3 درصد شهربازي و 5/1 درصد ديگر شامل واحدهايي نظير باغ وحش، باغ گياه شناسي و باغ سنتي است. اين آمارها در حالي ارائه شده اند كه همه به خوبي مي دانيم پارك هاي عمومي و جنگلي عمدتاً محل تجمع كسانيست كه يا خود بزهكارند يا به راحتي مي توانند زمينه بزهكاري ديگران ?را ? فراهم ?كنند?.
ايمن سازي بوستان ها
با اين اوصاف به نظر مي رسد كه اگر شهرداري ها و ديگر سازمان هاي متولي، به اين موضوع توجه بيشتري كنند، مي توان اميدوار بود كه طراحي شهري بتواند به كاهش جرم كمك كند ??.
شايد به همين دليل است كه علي محمد مختاري، مدير عامل سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر تهران از طرح ايمن سازي بوستان هاي شهري و جنگل هاي حاشيه شهر تهران با هدف افزايش امنيت و كاهش رفتارهاي ?ناهنجار? اجتماعي ?خبر? مي دهد?.
مختاري اظهار مي كند: براي تهيه طرح ايمن سازي پارك ها و فضاهاي سبز شهر تهران، تئوري هاي مختلفي در زمينه جلوگيري از فعاليت هاي ضد اجتماعي كه به صورت رفتارهاي ناهنجاري نظير استعمال مواد مخدر و غيره بروز مي كند، مورد بررسي قرار گرفت.
براساس طرح ايمن سازي بوستان هاي شهري و جنگلي، بايد عناصر تشكيل دهنده بدنه اصلي پارك يعني جداره شبكه ارتباطي، ورودي ها، پوشش گياهي و مبلمان پارك ها، با تاكيد بر نقش محوري سازگاري و انعطاف پذيري، طراحي و ساخته شوند.
مدير عامل سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر تهران تصريح مي كند: براساس اين طرح شرايط اختصاصي شدن فضا و در نتيجه وقوع ناهنجاري هاي رفتاري در محدوده پارك ها كاهش خواهد يافت.
پيراستن و كاستن فضاها و نشانه هاي اضافي و غيرضروري در فضاهاي پاركي (بازپيرايي) از ديگر اهداف طرح ايمن سازي بوستان هاي شهري و جنگلي? شهر? تهران? است?.
مديرعامل سازمان پارك ها در پاسخ اين كه براي ايمني پارك ها براي استفاده خانواده ها به ويژه كودكان چه تمهيداتي انديشيده شده است، مي گويد: پارك ها و بوستان هاي شهر تهران به عنوان مراكز تفريح و گذران اوقات فراغت شهروندان و نيز از نظر كاركرد رواني اجتماعي، زيست محيطي و كالبدي، نقش تعيين كننده اي به عهده دارند و لازم است تصور محدود نسبت به پارك ها به عنوان فضاهاي سبز شهري مورد بازنگري قرار گيرند.
ارتقاي سطح ايمني و امنيت پارك ها، موجب افزايش تمايل عمومي به استفاده از پارك ها از سوي مردم مي شود، ضمن اين كه ارتقاي مديريت ايمني پارك ها از سطح كنوني به وضع درخور شهروندان نيز مستلزم آموزش فراگير تمامي عناصر انساني مرتبط و مشتمل بر مديران و كاركنان و به طوركلي استفاده كنندگان از پارك? هاست.
با توجه به روند روزافزون افزايش جمعيت شهري توجه به فضاي سبز براي شهروندان بيش از پيش ضروري? است.
چنانچه با تلاش شهرداري در زمينه افزايش ضريب ايمني پارك ها و پاكسازي اين فضاها از لوث عناصر ناهنجار، ميزان ساعت هاي گذران اوقات فراغت شهروندان در بوستانها افزايش? خواهد ?يافت?.
مديريت گروهي
مسايل و پديده هاي اجتماعي پيچيدگي هاي خاص خود را دارد و در اين ميان جنس امنيت اجتماعي با ساير حوزه هاي امنيت متفاوت است . چنانكه ما نمي توانيم براي امنيت اخلاقي آستانه اي را تعريف كنيم بلكه بايد به زمينه ها و مصاديق نا امني هاي اخلاقي توجه داشته باشيم .?????
در حال حاضر اگرچه نيروي انتظامي با اجراي طرح هاي پاكسازي پارك ها تا كنون به حدود 50 پارك بزرگ پايتخت پوشش پليسي داده است ، اما اقدامات ياد شده را راه حل اصلي و مستمر اين موضوع نمي داند??????.
يكي از چالش هاي موجود درباره امنيت و ايمني پارك ها توجه به مديريت مشاركتي و دخالت دادن تمامي نهادهاي مرتبط با اين دو مفهوم در طراحي راهبردها، ساخت بندي و مديريت كلان پارك هاست. در واقع بسنده كردن به حضور مأموريتي و عملياتي هريك از نهادهاي مرتبط با مفهوم امنيت و ايمني و شركت ندادن آنان در حوزه هاي كلان مديريتي ثمره اي جز ايجاد يك ساختار جزيره اي نخواهد داشت.
راهكارهايي وجود دارد كه به كمك آن مي توان ضريب امنيت در پارك هاي تهران كه از نبود تناسب و توازن ميان ساخت و كاركرد رنج مي برند را بالا برد.
در تمام دنيا، وجود پارك هاي جنگلي علاوه بر آن كه يك پتانسيل مطلوب براي گردشگري و تفريح عمومي محسوب مي شود نقطه اي امن است. اين نقطه امن با تخصص گرايي پليس و نهادهاي مسئول ممكن شده و به وجود آمده است. ساخت پارك ،به ويژه پارك هاي جنگلي امروزه بر اساس داده هاي طراحي محيطي و با توجه به معيارهاي آن بايد به اجرا درآيد???.
در اين ميان فناوري نظارتي تمركزگرا با نصب تجهيزات سمعي و بصري آشكار و مخفي و ثبت صوتي و تصويري مستمر وقايع نقاط مختلف پارك ها خصوصاً نقاط آسيب پذير و آلوده مي تواند به كاهش جرايم و برقراري هرچه بيشتر امنيت منجر شود . همچنين لزوم ايجاد يك مركز مونيتورينگ مركزي براي پارك ها و اماكن تفريحي ضروري به نظر مي رسد.
علاوه بر پليس، شركت مخابرات و شهرداري نيز در برقراري امنيت در چنين نقاطي نقش حياتي را ايفا مي كنند. اگر اين دو نهاد بتوانند در اقصي نقاط پارك روشنايي لازم را ايجاد كرده و خطوط ويژه تلفن كارگذاري كنند كسي كه به خطر مي افتد به راحتي درخواست كمك مي كند.
|