گروه شهري- مدت زمان زيادي از فتح تهران به دست مشروطه خواهان تهراني نمي گذشت و زمزمه هاي آشنايي با جريان هاي فكري متجدد غربي به گوش مي رسيد. مشروطه خواهان ايراني در جريان اين آشنايي با روند اداره شهر در غرب كم كم به اين نتيجه رسيدند كه مي توان كسي را به رياست شهر منصوب كرد و در مقابل، از او توقع اجراي امور شهري را داشت. با همين تفكر بود كه تصميم به تدوين قانون بلديه گرفته شد؛ تصميمي كه بعدها پايه گذار فعاليت شهردار در تهران شد. در آن روزهاي نخست، شهرداران تهران را از ميان كساني انتخاب مي كردند كه آشنايي بيشتري با شاه و درباريان داشتند. حالا براي تهران سال هاي درگير مشروطه، شهردار داشتن هدف خوبي بود، هدفي كه از قوانين مدني غرب الهام گرفته شده بود.به اين ترتيب بود كه تهران از سال هاي پس از پيروزي مشروطه خواهان صاحب قانون بلديه شد و شهرداران مختلفي را به خود ديد؛ شهرداراني كه از برخي شان فقط يك نام كوچك در اسناد شهري باقي مانده است. در نوشته زير، بخشي از فراز و فرودهاي فعاليت شهرداران تهران را از ابتدا تاكنون بررسي مي كنيم.
خليل خان ثقفي اعلم الدوله، ساختماني به نام بلديه
پس از مشروطه بود كه مشروطه خواهان در اول خرداد 1286 شمسي تصميم به تدوين قانون بلديه گرفتند و بالاخره اين قانون را تصويب كردند. البته مدت ها پس از آن دكتر خليل خان ثقفي اعلم الدوله ساختمان اداره بلديه را در سبزه ميدان تهران احداث كرد. اما باز هم در اين سال ها سيماي شهر تهران تغيير چنداني نكرد. شهر هنوز همان بود و علي رغم تأسيس شهرداري چندان تغييري در سيماي پايتخت به وجود نيامد.شهرداري با توجه به فعاليت هاي ابتدايي و قانون گذاري هاي آغازين توانست مقدمه اي باشد بر تاريخ شهرداري تهران.
كريم بوذرجمهري، شهردار مستبد
رضاخان پهلوي كه روي كار آمد، سرتيپ كريم بوذرجمهري را به سمت شهردار تهران منصوب كرد. بوذرجمهري يك قزاق بود كه هرچند كه سواد كمي داشت و حتي از درست نوشتن نام خود هم ناتوان بود، اما توانست در تغيير چهره شهر بكوشد. عوارض جديد را وضع كرد، گورستان متروك جنوب شهر را به باغ فردوس تبديل و ماليات خودروها و كالسكه ها و ساير عوارض شهري را لغو كرد، اداره خيريه و مريضخانه بلديه و دارالمجانين و آتش نشاني را تأسيس كرد و در آسفالت كردن خيابان هاي تهران كوشيد. بوذرجمهري توانست سهم عمده اي در مدرنيزه كردن تهران بين سال هاي 1302 تا 1312 داشته باشد.
موسي مهام، باني ميدان ها و پارك هاي شهر
در سال هاي مياني دهه بيست و با آرامش نسبي پايتخت، موسي مهام عهده دار سمت شهرداري مي شود. مهام به گلكاري و ساختن ميدان ها و آب نماها علاقه خاصي داشت و بسياري از نماهاي شهري امروز يادگار دوران اوست. بولوار آب كرج يا همان بولوار كشاورز فعلي، پارك لاله، ميدان ولي عصر و... در همان سال ها ساخته شده اند. مهام هم در سال 41 به بازپرسي فراخوانده و وثيقه بي سابقه 610 ميليون ريالي براي او صادر شد.
مهدي مشايخي، مرد چاه هاي ناتمام
با شروع حكومت محمدرضا پهلوي، شهردار هاي ديگري پي درپي به اين سمت منصوب شدند. بحث بر سر چگونگي لوله كشي آب شهر تهران در اين دوران محوريت دارد و در نهايت در زمان او اين موضوع تصميم گيري و به نتيجه مي رسد. هرچند كه مشايخي در اجراي اين تصميم ناتوان مي ماند و شهر پر از چاه هايي مي شود كه به آب نرسيده اند. در نهايت، مشايخي به اتهام اختلاس به دادگاه فراخوانده و محكوم مي شود.
احمد نفيسي، شهردار جنجالي
يكي از جنجالي ترين شهردارهاي پايتخت احمد نفيسي است كه از خرداد 41 به مدت 19 ماه عهده دار اين مقام بود. پارك ساعي در دوران مسئوليت او احداث شد. البته نفيسي تأليف و ترجمه هايي را نيز در پرونده كاري خود داشت. در زمان شهردار بودنش به پنج نفر از پادشاهان و رؤساي جمهور كشورهاي بزرگ جهان كليد طلايي شهر تهران را اهدا كرد. هم چنين نظارت در انتخابات مجلس شوراي ملي از فعاليت هاي ديگر او بود.
غلامحسين كرباسچي، تغييرگر چهره شهر
غلامحسين كرباسچي به عنوان نهمين شهردار تهران برگزيده شد، بعد از انقلاب اسلامي روزهاي آشوب دهه شصت چهره شهر را زشت و جنگ زده كرده بود. سال 68 بود كه عبدالله نوري تصميم گرفت استاندار موفق اصفهان را به تهران بخواند. كرباسچي به تهران آمد و كار خود را شروع كرد. تغيير چهره شهر كار سختي بود كه در طول سال ها ميسر مي شد. كرباسچي توانست شبكه بزرگراه هاي تهران را رونق بدهد و در ايجاد پارك هاي كوچك و بوستان هاي محلي بكوشد. جرقه ايجاد فرهنگسراها در دوران مسئوليت او زده شد و به مرحله عمل رسيد.
محمود احمدي نژاد، پله پله تا رياست جمهوري
احمدي نژاد شهردار خوش اقبالي بود كه توانست در مدت دو سال تكيه بر رياست شهرداري، به رياست جمهوري ايران برسد. او كه تا قبل از آن هيچ وقت شهردار نبود، در سال 82 توانست با رأي شوراي شهر تهران به اين مقام برسد. تا پيش از آن، احمدي نژاد فرمانداري خوي و ماكو، مشاور استانداري كردستان و نيز استانداري اردبيل را تجربه كرده بود. او با تكيه بر فعاليت هايش در شهرداري توانست كانديداي رياست جمهوري شود و در نهايت در سوم تيرماه 84 به رياست جمهوري كشور برسد.
محمد باقر قاليباف،ظهور مديريت جديد شهري
از شهريور 84 دكتر محمد باقر قاليباف به سمت شهرداري تهران انتخاب شد. وي پيش از آن در مسند هايي چون فرماندهي نيروي انتظامي توانست اقدامات مهم و تاثيرگذاري انجام دهد. با انتخاب وي به عنوان شهردار، بار ديگر شهرداري در مقام يك نهاد فعال آغاز به كار كرد. وي در دوران يك ساله فعاليتش توانست به فعاليت هاي عمراني گوناگوني بپردازد كه مهمترين اقدام وي به پايان رساندن تونل رسالت بود كه بالاخره پس از 9 سال در زمان او به بهره برداري رسيد.
