با افزايش آلاينده ها، آلودگي هوا بحراني مي شود
.. بوزيد اي بادها
|
|
آزاده بهشتي
با گذشت بيش از يك ماه از پايان مهلت دستگاهها براي ارائه گزارش اقدامات انجام شده در كاهش آلودگي هوا، بسياري از دستگاهها تا كنون اين گزارش را ارائه نكرده و برخي هم گزارش عملكرد سال هاي قبل خود را ارائه كرده اند، اين در حالي است كه وضعيت آلودگي هوا در پايتخت بحراني است و حتي اگر وزش باد و بارندگي امسال را هم در نظر بگيريم، به راحتي مي توان شرايط بحراني را به آن نسبت داد.
شايد دانستن اين موضوع كه بحران آلودگي هوا در تهران همپاي زلزله خطرناك است، لرزه اي به اندام شما بيندازد اما با اين وجود هنوز هم نمي توان اميدوار بود كه تعداد خودروهاي تك سرنشين كاهش پيدا كند، چون به راحتي اين موضوع را از ياد مي بريم و فراموش مي كنيم خسارات آلودگي هوا بيش از آن چيزي است كه ما تصور مي كنيم.
هرچند زنگ خطر آلودگي هواي تهران از زماني كه بحث شعاع 120كيلومتري تهران در سال 46 طرح شد، زده شده است، اما بايد بدانيم كه اين مشكل با يك روز و يك برنامه از بين نمي رود.
منابع متحرك آلودگي هوا
وسايط نقليه موتوري، كارخانجات و منابع تجاري و خانگي كه به طور كلي منابع ثابت و متحرك خوانده مي شوند مهمترين عوامل آلوده كننده هوا هستند با اين وجود 80 درصد آلودگي هواي تهران ناشي از منابع متحرك است، از اين رو بايد در زمينه مديريت تقاضا، واقعي كردن قيمت سوخت و گسترش حمل و نقل عمومي اقدام شود.
خودروهايي كه در سطح شهر تردد مي كنند، داراي آلايندگي بالايي هستند و به دليل سطح بالاي استفاده از خودروي شخصي و نياز به واردات بالاي بنزين، اين آلايندگي افزايش مي يابد؛ كمبود سيستم حمل و نقل عمومي جامع و كافي انتقادي است كه تا به حال گوش شنوايي براي شنيدن به آن نبوده، پيشنهاد مي شود براي تامين زيرساخت هاي اين حمل و نقل اقدام شود.
بررسي ها نشان مي دهد حداقل آلودگي خودروهاي در حال تردد در پايتخت 79 گرم به ازاي هر كيلومتر پيمايش است، اما خودروهايي كه با استانداردهاي روز دنيا توليد مي شوند، دو تا 2/0 گرم به ازاي هر كيلومتر پيمايش آلايندگي منتشر مي كنند. از اين رو برنامه ريزي براي كنترل آلودگي هوا در تهران بايد براي بدترين شرايط آلودگي هوا باشد.
از ميان خودروهاي در حال تردد در شهر تهران، 80درصد آلاينده و تنها 20 درصد خودروها پاك هستند. بد نيست بدانيد كه بيشتر آلودگي هاي تهران مربوط به عبور و مرور خودروهايي است كه مربوط به سال 1379 و ماقبل آن است و فرسوده به حساب نمي آيند و از نظر آلودگي، استاندارد خاصي براي آنها در نظر گرفته نشده است.
در بند د ماده 104 قانون برنامه توسعه سوم و ماده 63 قانون برنامه چهارم به صراحت ذكر شده دولت مكلف است آلودگي هوا را در حد استاندارد حفظ كند و به طور قانوني دولت و نماينده دولت كه سازمان حفاظت محيط زيست است براي اين امر موظف شده اند.
با اين حال بر اساس آخرين آمارها در سال گذشته 9900 نفر در تهران تنها به دليل دو آلاينده NOX و PM10 فوت كردند كه بدين ترتيب اين دو آلاينده هوا روزانه باعث مرگ 27 نفر شده است، مهمترين بحران شهر تهران محيط زيست و آلودگي هواست، كه اين بحران بسيار كشنده و جدي است و به مثابه يك خودكشي دسته جمعي مي ماند.
بر اساس آمار موجود، تنها در آبان ماه سال جاري حدود 3هزار و 600 نفر در پايتخت به صورت مستقيم يا غيرمستقيم بر اثر آلودگي هوا كشته شدند كه بدين ترتيب تنها در اين ماه روزانه 120 نفر در تهران بر اثر آلودگي هوا جان باختند.
از اين رو كنترل و كاهش آلودگي هواي تهران نيازمند انقلابي عظيم در تفكر تمامي مسئولان نسبت اين مقوله است.
از سويي آلودگي هوا و راهبندان ها موجب شده، تهران از پويايي لازم برخوردار نباشد. 4 هزار و 500 نفر در آبان ماه در پايتخت بر اثر سكته قلبي فوت كرده اند، مرگ حدود 80?درصد اين افراد به طور مستقيم و غيرمستقيم به آلودگي هوا مرتبط بوده است.
بانك جهاني خسارت آلودگي هوا را در ايران هشت ميليارد دلار در سال اعلام كرده است كه اين رقم معادل رقمي است كه براي واردات بنزين از مجلس درخواست مي شود.
بنابراين، صرف نظر از اينكه سوخت و خودرو بايد استاندارد باشد، اقداماتي چون معاينه فني بايد به صورت مدام صورت گيرد و در اين ميان گسترش حمل و نقل عمومي بسيار ضروري است.
بر اساس جديدترين گزارش بانك جهاني خسارت سالانه آلودگي هوا در ايران تا 10 سال آينده با 2برابر شدن به حدود 16 ميليارد دلار در سال 2016 ميلادي مي رسد.
بر اساس آخرين گزارش منتشر شده از سوي بانك جهاني خسارت سالانه آلودگي هوا در ايران در سال 2001، 7/1، سال 2004، 7/8 ، سال 2009، 10/3، سال 2014، 14 و سال 2019، 19/2 ميليارد دلار پيش بيني شده است. از سوي ديگر سالانه حدود 2 ميليون و 289 هزار و 762 تن انواع آلاينده ها تنها از منابع متحرك به هواي تهران وارد مي شود كه از اين رقم حدود يك ميليون و 976 هزار تن آلاينده منوكسيدكربن، حدود 21 هزار تن آلاينده ذرات معلق، بيش از 105هزار تن اكسيدهاي ازت و 180 هزار تن هيدروكربن است.
در حالي كه حد مجاز آلاينده هاي هواي تهران 100 PSI است، مطالعات آلودگي هوا نشان مي دهد بدن انسان مي تواند در زير اين ميزان آلودگي با آلاينده ها مقابله كرده و در بيش از اين رقم قابليت خود را از دست مي دهد.
برنامه محيط زيست ملل متحد نيز درحالي در جديدترين گزارش خود هشدار داده است كه بسياري از كشورهاي درحال توسعه در آسيا و آمريكاي لاتين در معرض خطرات جدي آلودگي هوا قرار دارند كه بر اساس گزارش شاخصه هاي عملكرد زيست محيطي PILOT در سال 2006 ميلادي نشان مي دهد ايران در جدول شاخصه هوا با كسب نمره 1/31 در ميان 133 كشور جهان در رتبه 117 جاي گرفته است و بر اساس گزارش بانك جهاني نيز خسارات ساليانه آلودگي هوا در ايران 14 هزار و 420ميليارد ريال معادل 6/1 درصد توليد ناخالص داخلي است. گزارش شاخصه هاي عملكرد زيست محيطي PILOT در سال 2006 ميلادي نيز نشان مي دهد كه ايران با توجه به شاخصه هايي همچون سلامت زيست محيطي، انرژي، تنوع زيست محيطي، آب، هوا و غيره با كسب نمره 70 در رتبه 53 فهرست ارائه شده و از حيث عملكرد كلي در اين زمينه در دهك دوم (آبي) در كنار كشورهاي موفق قرار گرفته است.
در اين گزارش جامع كه با همكاري مراكز و مؤسسات دانشگاهي همچون مركز سياست و قانونگذاري زيست محيطي دانشگاه ييل (YALE)، مركز بين المللي شبكه اطلاعات علوم زميني در دانشگاه كلمبيا نشست جهاني اقتصاد در وين انجام شده است ،در صدر اين فهرست، اوگاندا با كسب نمره 98، گابن با 1/96 و روآندا با 1/91 در رتبه هاي اول تا سوم جهان جاي دارند. نكته قابل تأمل در اين خصوص حضور 8 كشور آفريقايي در رتبه هاي اول تا هشتم اين فهرست است. در انتهاي اين جدول نام كشورهايي همچون بنگلادش، پاكستان، آلباني، مصر، مالي، چين، نيجر، چاد و سودان ديده مي شود.
بانك جهاني نيز در جديدترين گزارش خود از خسارات آلودگي هوا در تهران اعلام كرده است كه خسارت مرگ و مير ناشي از آلودگي هواي شهري، سالانه 640 ميليون دلار، معادل 5هزار و يكصد ميليارد ريال يعني 57/0درصد از توليد ناخالص داخلي است. همچنين نشانه هاي بيماري ناشي از آلودگي هواي شهري۵۲۰ ميليون دلار معادل 4 هزار و يكصد ميليارد ريال و 46/0 درصد از توليد ناخالص داخلي در سال است.
بر پايه اين گزارش بيماري هاي ناشي از آلودگي هواي شهري نيز سالانه 260 ميليون دلار معادل 2 هزار و 100 ميليارد ريال و 023/0 درصد از توليد ناخالص ملي به اقتصاد ايران خسارت وارد مي كند.
از سوي ديگر اعمال محدوديت هاي نرم افزاري بجاي سخت افزاري راه حل مناسبي در اين زمينه است، محدوديت هايي مانند زوج و فرد و طرح ترافيك خيلي نتيجه بخش نيست، از اين رو بايد از محدوديت هاي نرم افزاري استفاده كرد كه شامل تامين زيرساخت هاي لازم و بالابردن قيمت سوخت است.
البته نبايد اين موضوع را فراموش كرد كه الگوي ترافيكي در تهران تغيير كرده، به عنوان مثال هم اكنون در شمال شهر وضعيت ترافيك و آلودگي هوا به دليل ساخت وسازهاي نامناسب و حجم بار ترافيكي به خصوص در شب بيشتر شده است .
لزوم تشكيل كميته اي تخصصي
بسياري از رؤساي سازمان هاي درگير با موضوع آلودگي هوا معتقدند براي حل مشكل آلودگي هواي پايتخت بايد كميته اي در سطح عالي به رياست معاون اول رئيس جمهوري و دبيري سازمان محيط زيست تشكيل شود و در آن رؤساي دستگاه ها عضو باشند. از سوي ديگر شوراي نظارتي نيز متشكل از نمايندگان 3 قوه بايد بر عملكرد اين كميته نظارت كنند.
بخش اعظم كار كاهش آلودگي هوا بر عهده وزارتخانه هاي نفت، صنايع كشور و شهرداري است و اگر هر يك از آنها كار خود را انجام ندهند، محيط زيست به عنوان متولي نظارت، اهرمي براي الزام كار به اين بخشها را در اختيار ندارد، لذا تشكيل دادگاه ويژه آلودگي هوا در تهران ضروري است.
از سوي ديگر آخرين برآوردها نشان مي دهد ناجا در جلوگيري از حركت وسايل دودزا پيشرفت محسوسي نداشته است. همچنين در زمينه استانداردهاي زيست محيطي توليد خودروهاي سبك و سنگين كه مرجع آنها سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت صنايع است 90درصد و استانداردهاي زيست محيطي توليد موتورسيكلت 100درصد پيشرفت داشته است.
با وجود اينكه معاينه فني توسط شهرداري حدود 80?درصد پيشرفت داشته، اما متاسفانه در بخش جايگزيني خودروهاي فرسوده كه وظيفه وزارت كشور بوده است بسيار نسبت به برنامه عقب هستيم. همچنين در بخش سوخت كه در آن وزارت نفت مكلف شده است نسبت به كاهش گوگرد گازوئيل، افزايش اكتان بنزين، توليد روغن مناسب و افزايش به كارگيري گاز طبيعي اقدام كند پيشرفت كار هنوز مشخص نيست، اما در زمينه توليد بنزين بدون سرب در سراسر كشور كار 100درصد پيشرفت داشته است.
در بخش بكارگيري اتوبوس هاي گازسوز توسط وزارت كشور و وزارت نفت پيشرفت كار مشخص نيست و همكاري لازم بين وزارت كشور و شهرداري تهران وجود ندارد. از سويي ديگر در بخش ميني بوس هاي گازسوز كه وظيفه وزارت صنايع و سازمان حفاظت محيط زيست بوده است مكانيزم اجرايي روشني ندارد و در بخش تاكسي هاي گازسوز كه وظيفه وزارت كشور و صنايع است پيشرفت كار مشخص نيست؛ همچنين در بخش جايگزيني تاكسي هاي فرسوده اعتبار خاصي براي آن مشخص نشده است.
توسعه خطوط مترو كه وظيفه وزارت كشور و شهرداري تهران است نيز تنها 30درصد پيشرفت داشته و متاسفانه در بخش مديريت ترافيك و عرضه و تقاضا مديريت يكپارچه وجود ندارد همچنين در زمينه نصب چراغ هاي هوشمند، پاركومتر و اصلاح هندسي معابر به دليل نبود مديريت يكپارچه مشخص نيست چه درصدي از كار پيشرفت كرده است.
همچنين در زمينه پايش زيست محيطي منابع ثابت و موضوعاتي همچون خود اظهاري و ... كار 20درصد پيشرفت داشته اما در زمينه آموزش همگاني و تنوير افكار عمومي به دليل نبودن برنامه جامع اطلاع رساني پيشرفت كار محسوس نيست.
متأسفانه در يك سال گذشته حركت جدي در خصوص پيگيري مفاد طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران صورت نگرفته است. از سوي ديگر با اين حركت هاي كند نمي توانيم شاهد كنترل و كاهش آلودگي هوا در تهران باشيم.
|