Hamshahri Newspaper

در حالي كه كمتر از دو هفته تا آغاز بيست وپنجمين جشنواره فيلم فجر باقي مانده است، با مشخص شدن اسامي فيلم هاي ايراني حاضر در جشنواره، گمانه زني ها در خصوص مهمترين رويداد سينمايي سال شروع شده است.
برخي از منتقدان سينمايي انتقاداتي را به گزينش 25فيلم بخش مسابقه وارد مي كنند و از سوي ديگر اعضاي هيأت انتخاب فيلم ها نويد چشم اندازي اميدواركننده را در جشنواره امسال مي دهند.
تنوع مضموني و ساختاري
يدالله صمدي فيلم ساز و عضو هيأت انتخاب فيلم هاي بخش مسابقه جشنواره- در مورد كيفيت اين دوره از جشنواره مي گويد: خوشبختانه امسال تنوع موضوعي و ساختاري اميدواركننده بود؛ مخصوصا جوان تر ها و فيلم اولي ها امسال مضامين متنوعي را دستمايه كار خود قرار داده بودند و البته متاسفانه بعضي هم به كپي كاري روي آورده اند؛ به عنوان مثال كپي كاري از آثار عباس كيارستمي بسيار به چشم مي خورد كه من آنها را نمي پسنديدم.
اين كارگردان معتقد است هيأت داوران به دور از غرض ورزي آثار اين دوره را داوري كرده اند و مي گويد: فقط كساني كه فيلم ها را ديده باشند مي توانند در اين مورد قضاوت كنند. هيأت انتخاب، 99فيلم را ديده اند و مطئمن باشيد فيلم ها انتخاب شده اند، نه اسامي. اين عادلانه نيست كه گفته شود هيأت انتخاب، آثار كارگردان هاي شناخته شده را بدون تماشاي فيلم در ليست كارهاي منتخب گذاشته اند. در مورد فيلم هايي كه هنوز مراحل نهايي آماده سازي براي نمايش را پشت سر نگذاشته اند نيز مي توانم بگويم در اين دسته، ما قطعاً بين 30 تا 50 دقيقه از فيلم را ديده ايم. مطمئن باشيد در همين مدت زمان مي توان فهميد فيلم از موضوع و ساختار محكمي برخوردار است يا نه. به هر حال فيلم هاي خوب به رونق جشنواره كمك مي كنند. اگر فيلم ها آماده نشوند طي جلسات ديگري، فيلم هايي كه در رده بعدي انتخاب هيأت داوران قرار داشتند، جايگزين اين دسته مي شوند.صمدي در مقايسه با تركيب فيلم هاي اين دوره با دوره قبلي مي گويد: به نظرم يك وجه اشتراكي بين اين دو دوره وجود دارد؛ اين كه جاي فيلم هايي كه طنز واقعي و فاخر دارند خالي و سوژه ها اغلب تلخ و تاريك و سياه است. البته منظور من، فيلم هاي راه يافته به اين دوره است؛ چون اگر اينها را كنار بگذاريم، در مجموع فيلم هايي با موضوع طنز و هزل و البته ملودرام هاي آبكي، زياد به چشم مي خورد. فيلم هايي كه در همان مراحل اوليه كنار گذاشته مي شد قابل توجه بود.
تركيب مناسبي از نسل هاي مختلف
احمد اميني يكي ديگر از اعضاي هيأت انتخاب نيز تماشاي يكباره توليدات يك سال سينماي ايران را فرصت مغتنمي دانسته و مي گويد: من از اولين دوره ها به عنوان منتقد و بعدها به عنوان فيلم ساز در اين جشنواره حضور داشتم و كم وبيش فيلم ها را مي ديدم اما امسال فرصت ديگري نصيبم شد تا حتي فيلم هايي را كه به دليل كيفيت پايين به بخش هاي رسمي جشنواره راه پيدا نمي كردند را هم ببينم. امسال منظري كه از سينماي ايران داشتم كامل تر، جذاب تر و جالب تر بود و نكته مهم اين كه ما در روزهاي آخر جمع بندي، كم وبيش متفق القول بوديم. انتخاب 25فيلم براي بخش مسابقه كار دشواري نبود؛ ما از بين 99فيلم، 25فيلم با كيفيت ممتاز را انتخاب كرديم و اين نشان مي دهد تلاش يكماهه ما بي نتيجه نبوده است. امسال به طور كلي سال اميدواركننده اي بود؛ يعني آنهايي كه با علاقه فيلم ها را دنبال مي كنند مي توانند آثار قابل تعمق با مضامين متنوع و چشمگيري شاهد باشند. اين كارگردان معتقد است امسال تركيب خوبي از نسل هاي مختلف فيلم سازان در جشنواره فجر حضور دارند و مي گويد: هيأت داوران با توجه به كيفيت فيلم ها آثاري را انتخاب كردند و هر سال رقم حضور طيف هاي مختلف سينماگران بالا و پايين مي شود، به گونه اي كه نمي توان براي آن برنامه ريزي كرد يا نظم و قاعده اي براي آن مشخص كرد. در بحبوحه برگزاري جشنواره هميشه اظهارنظرهاي متفاوتي وجود دارد؛ برخي مي گويند جاي بزرگان خالي است و برخي مي گويند فيلم سازان جوان را ناديده گرفته اند. فيلم هايي كه حذف شده اند قطعاً قابل قبول نبوده اند؛ حالا تفاوتي نمي كند كارگردان آنها چه كسي هستند.
در مورد برخي فيلم هايي كه شايعه شده به جشنواره نمي رسند نيز اعلام كردند بسياري از آنها در مراحل پاياني كار قرار دارند و برخي نيز شامل مورد اصلاحي شده اند و كمابيش مطمئنيم همه فيلم هاي اعلام شده به جشنواره مي رسند مگر اين كه اتفاقا غيرمنتظره اي از قبيل مشكل صدا و لابراتوار و... پيش بيايد.
به هر حال تعدادي از فيلم ها ويدئويي هستند و بايد يك روند پيچيده فني را تا آماده شدن طي كنند.
پرهيز از پيري زودرس
رضا درستكار منتقد- در مورد كيفيت فيلم هاي اين دوره از جشنواره مي گويد: من تعدادي از اين 25فيلم را سر ميز تدوين ديده ام؛ به نظرم هيچ كدام چنگي به دل نمي زد. از انتخاب هاي صورت گرفته معلوم است كه وضعيت فيلم هاي ايراني اين دوره، چندان جالب نيست. حذف تمامي فيلم سازان جوان از جشنواره، معنايي جز خراب شدن وضع و پيري زودرس جشنواره ندارد. وقتي هيأت انتخاب تنها به نام هاي بزرگ توجه مي كنند حاصل، چيزي جز اين نمي شود؛ نام هايي كه اتفاقاً فيلمسازان متوسطي هستند. اگر با اغماض به آثار اين فيلمسازان در دوره بيست وپنجم جشنواره نگاه كنيد، متوجه مي شويد كه آثار متوسطي هستند.
اين منتقد كه نگاه اميدوارانه اي به اين دوره ندارد، در ادامه مي گويد: وقتي هيأت انتخاب تركيب خوبي ندارد، نتيجه همين مي شود. در بقيه دوره ها، معمولا فيلم سازان ترجيح مي دادند فيلم هاي خوب خود را در جشنواره نمايش دهند اما در اين دوره، چنين چيزي به چشم نمي خورد؛ چون جشنواره براي شان ديگر اهميت سابق را ندارد. من مطمئنم تعدادي از فيلم هاي اين دوره بدون اين كه توسط هيأت انتخاب ديده شوند به بخش مسابقه راه يافته اند!مطمئن باشيد تعدادي از اين فيلم ها هرگز به اين دوره نمي رسند. چطور ممكن است فيلمي كه در مرحله فيلمبرداري است تا كمتر از 20 روز ديگر آماده شود؟
پايان آزمون و خطا
جواد طوسيمنتقد- در ارزيــابــي كيفـيت بيست وپنجمين دوره جشنواره فيلم فجر مي گويد: تا فيلم ها ديده نشود نمي توان داوري كرد اما در اين دوره تركيبي از فيلم سازان نسل قديم همچون مهرجويي و كيميايي و تعدادي از فيلم سازان برخاسته از دوران جديد را در تركيب بيست وپنج فيلم مي بينيم. تا به حال هم مطالبي كه از طرف هيأت انتخاب مطرح شده نشان مي دهد به لحاظ كيفي و ساختاري فيلم هاي متفاوتي داريم و ظاهراً آزمون و خطاها كم كم به نتيجه مي رسند. اما گذشته از اينها بايد در سياستگذاري كلي جشنواره، دستور كاري قرار بگيرد كه با نگاه متنوع و متكثري مواجه شويم؛ يعني در همه گونه هاي جنگ، اجتماعي، ملودرام، حادثه اي و قصه پرداز، هميشه آثاري حضور داشته باشند. اگر انتخاب ها به اين گونه حرفه اي شوند و كارگردان هاي تثبيت شده نيز در جشنواره حضور داشته باشند، اين جشنواره شمايل واقعي و ماندگارتري به خود مي گيرد. لازم است سقف توليد سالانه پس از مخاطب شناسي و آسيب شناسي سينما پيش بيني و در بخش هاي مختلف سرمايه گذاري شود.
نبايد در يك دوره مخاطب خاص مورد نظر قرار بگيرد و در يك دوره به سراغ سينماي قصه پرداز برويم.اين منتقد معتقد است سياست هاي جشنواره نبايد به دور از وضعيت كنوني سينما رقم زده شود و مي گويد: بايد با نگاه كارشناسانه، تعداد قابل توجهي از فيلم ها، مخاطب عام را مد نظر داشته باشند؛ البته سينماي روشنفكرانه هم مي تواند سقف و ظرفيت خاص خود را داشته باشد.
انتخاب ها غرض ورزانه نبود
مهدي كرم پور- فيلم ساز جواني كه در اين دوره از جشنواره در تركيب هيأت داوران فيلم هاي كوتاه و مستند حضور داشت نيز در مورد جشنواره امسال مي گويد: امسال در زمينه فيلم هاي مستند، آثار بسيار شاخصي به چشم مي خورد. خوشبختانه فيلم ها از درجه كيفي مطلوبي برخوردار بودند و عنصر پژوهش و تحقيق در آنها به خوبي جلوه گراست. فكر مي كنم هر فيلم مستندي به خودي خود، داراي ارزش هاي ويژه اي است، چون با تماشاي يك فيلم مستند، ما مي توانيم در مورد مسائل مختلف، اطلاعات تازه اي به دست آوريم؛ مسائلي كه شايد زماني به سادگي از كنار آن مي گذشتيم يا اطلاعي از آن نداشتيم.
سطح تكنيكي آثار اين دوره نيز از درجه قابل قبولي برخوردار است و فكر مي كنم سينماي مستند ايران از ساير زمينه هاي اجتماعي و فرهنگي جدا نيست. البته اين كه در اين زمينه رشد چشمگيري وجود ندارد را بايد در ساير زمينه ها جست وجو كنيم؛ اين كه فيلم ساز چقدر حس دارد وارد حوزه هاي نقادانه شود و چقدر اجازه دارد تحليل جامعه شناختي خود را به تصوير بكشد.
البته سينماي ايران به لحاظ تكنيكي در همه عرصه ها همچون فيلم هاي انيميشن، كوتاه، بلند و مستند به يك اندازه پيشرفت كرده است و در هيچ كجا جهش خاصي به چشم نمي خورد. اين دوره هم مثل ساير دوره هاست.
كرم پور معتقد است فيلم هاي كوتاه داستاني در اين دوره افت كيفي شديدي داشته اند و مي گويد: آثار برتري كه انتخاب كرديم قابل قبولند اما اينها بهترين هايي است كه با توجه به دانش اندك خود انتخاب كرديم. مستندها در اين دوره قوي تر بودند. در جمع هيأت انتخاب، من بيشتر از بقيه به مقوله فيلم كوتاه داستاني علاقه داشتم و البته با بقيه تقريباً هم عقيده بوديم. ما يك دوره طلايي فيلم كوتاه را پشت سر گذاشتيم كه حالا نسل سوم سينما گران را ساخته اند اما اين اتفاق، متأسفانه رشد چنداني نكرد؛ شايد سرمايه گذاري و مديريت متمركزي در اين زمينه وجود نداشت يا آزادي عملي كه در همان مقطع خاص به اين دسته از فيلم سازان داده شد، ديگر وجود ندارد.
كرم پور در مورد كيفيت فيلم هاي بخش مسابقه نيز مي گويد: فيلم هاي بلند سينماي ايران، از فيلم كوتاه و مستند جدا نيستند. متأسفانه تعدد مراكز تصميم گيري در اين حوزه تبديل به آفتي شده كه امنيت شغلي سينماگران را تهديد مي كند؛ بحث نظارت هاي سليقه اي و اين كه هر مديري از منظر شخصي خود سينما را مي بيند هيأت انتخاب، امسال بسيار بهتر از سال گذشته عمل كرد و انتخاب ها غرض ورزانه نبوده است. فيلم ها به صورت حرفه اي تري انتخاب شده اند. با نتايج به دست آمده مشخص مي شود اين هيأت بهترين ها را به زعم خود انتخاب كرده اما مجموعه توليدي كه سال گذشته در سينماي ايران اتفاق افتاده نتيجه يك محافظه كاري بسيار عجيب است كه از تعدد مراكز تصميم گيري ناشي مي شود. نبايد از نگاه هاي نقادانه و اجتماعي به دور باشيم.