عكس: محمد توكلي
چكناواريان و سيد مهدي شجاعي
سما بابايي
۶۱ نوازنده از ارمنستان با همراهي سازهاي بادي، كوبه اي و زهي به رهبري لوريس چكناواريان و 36 نفر گروه كر به رهبري عليرضا شفقي نژاد در جشنواره امسال اثري را اجرا كردند كه به ياد ماندني ترين شب بيست و دومين جشنواره موسيقي فجر را رقم زد؛ برنامه اي كه قرار است در چند كشور ديگر دنيا نيز اجرا شود.
ژاله صادقيان و داريوش كاردان نيز گروه را همراهي كرده و بخش هاي كلامي در روي صحنه و در بين قطعات را كه توسط سيدمهدي شجاعي نوشته شده بود، خوانده و دكلمه كردند. سمفوني عشق و اميد را سيدمهدي شجاعي براساس سفارش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و به مناسبت سال پيامبر اعظم ص طراحي و نوشته است و رهبر اركستر، لوريس چكناواريان ، مراحل مختلف تولد و مبعث پيامبر، فتح مكه، حجه الوداع، رحلت رسول اكرمص، عاشورا، زمان ظهور عيسي مسيح و حضرت مهدي موعود را با تلفيق موسيقي، نمايش و كلام روايت كرد.
اين سمفوني شامل قطعات هاله لويا ساخته هندل، آوه ماريا ساخته باخ - گونو، ديزيه و لاكريموزا از ساخته هاي موتزارت، تولد حضرت محمد ساخته چكناواريان سه قطعه محمد رسول الله از موريس ژار، پيوند حضرت علي و حضرت فاطمه ، عيد غدير ، رحلت پيامبرمحمد رسول الله ، جنگ ها ، عاشورا ، پس از عاشورا با اسيران ، دعا به درگاه خدا ، در انتظار فرج از ساخته هاي چكناواريان و امام علي ساخته فرهاد فخرالديني به اجرا درآمد. رهبري گروه كر را نيز عليرضا شفقي نژاد برعهده داشت.
رهبري ويژه
لوريس چكناواريان تاكنون رهبري بسياري از آثار موسيقيدانان ايراني را برعهده گرفته و مدتي نيز به عنوان رهبر مهمان اركستر سمفونيك تهران فعاليت كرده است.
او تحصيلات موسيقي خود را از سال 1332 در هنرستان عالي موسيقي آغاز كرد و پس از آن در فرهنگستان موسيقي وين و دانشگاه ميشيگان به ادامه تحصيل پرداخت.
چكناواريان در سال 1351 به رهبري اركستر اپراي تهران منصوب شد و اپراي پرديس و پريسا، اپراي رستم و سهراب، باله سيمرغ، فوتوكاتا و فوگ براي اركستر زهي، كنسرتو پيانو و ساخت موسيقي براي فيلم هايي چون من ايران را دوست دارم (خسرو سينايي)، پرتو يك حماسه (منوچهر طياب)، تنگسير (امير نادري)، مناظر ايران (هوشنگ شفقي) و موسيقي سريال زندگي مسيح (نادر طالب زاده) و... و اجراهاي بي شماري با اركسترهاي معتبر جهان از جمله آثاري است كه او در اين سال ها خلق كرده است.
او سال هاست كه پاي ثابت جشنواره موسيقي فجر به عنوان مهمترين رويداد موسيقايي كشور است. اجراي موفق سوئيت ايراني ساخته حسن رياحي در شش قسمت در جشنواره سال گذشته را هنوز بسياري به ياد دارند و حالا او امسال رسول عشق و اميد را رهبري كرد، اگر ميزان محبوبيت و موفقيت يك اجراي خوب را براساس استقبال مخاطبان ارزيابي كنيم، اين اثر نمره بسيار قابل قبولي دريافت خواهد كرد.
چكناواريان با آنكه جزو اقليت هاي ديني است، اما خود را به شدت ايراني مي داند و مي گويد: من خيلي دلم مي خواست با برنامه اي خاص در سال پيامبر شركت كنم. مي خواستم از اين طريق احترام خود و اقليت ارامنه را به پيامبر اسلام ثابت كنم و بگويم كه چقدر به برادران و خواهران مسلمان ارادت دارم. با رهبري اين اثر خودم بهتر پيامبر بزرگ اسلام را شناخته ام و فكر مي كنم توانسته ام اين شخصيت بزرگوار را به هم كيشان خود و حتي مسلمانان هم بيشتر بشناسانم.
چكناواريان مي گويد كه اين قطعه تلاشي براي ايجاد گفت وگو ميان اديان مختلف است كه به انسان ها اين نكته را يادآوري مي كند كه ما همه يك خداي واحد داريم و تمام پيامبران انسان هاي شايسته خداوند هستند.
رسول عشق و اميد را اركستر سمفونيك ارمنستان با 61 نوازنده كه از بهترين نوازندگان ارمنستان هستند، اجرا كرد كه چكناواريان آنها را با وسواس از بين تعداد زيادي نوازنده ارمنستان انتخاب كرده است، چرا كه مي گويد، مي خواسته تا اجراي بسيار شسته و رفته اي از اين سمفوني را به روي صحنه ببرد:
زبان موسيقي، زبان مناسبي براي نزديكي مذاهب بزرگ و اديان الهي است و آهنگسازان و موسيقيدانان مي توانند در اين زمينه گام هاي مهمي بردارند. موسيقي زبان خداوند است و هيچ مذهبي بدون آن نمي تواند اوج بگيرد.
چكناواريان مي گويد پيامي كه از زبان پيامبر اسلام بازگو شده است، اين است كه ما همه انسان ها با هم برابريم و هيچ كدام بر ديگري ارجحيتي نداريم: من يك ايراني ام و از كودكي با پيامبر بزرگ و دين اسلام آشنا شدم. من اسلام را مي شناسم، اما اعضاي گروه فيلارمونيك ارمنستان شناخت كافي از اسلام نداشتند كه فكر مي كنم، آنها هم با اين برنامه و به واسطه شركت در اين اجرا با شخصيت پيامبر آشنا شدند. به هر روي سمفوني رسول عشق و اميد توانست به عنوان بياني تازه از زندگي حضرت مسيح و به دنيا آمدن او، تولد و به پيامبري مبعوث شدن حضرت محمدص، اشاعه فرهنگ اسلام از طريق امامان، روايت واقعه عاشورا و شرح دلاوري هاي امام حسينع و ياران اين حضرت و شرح زندگي ساير امامان و معصومان و همچنين ظهور منجي عالم بشريت حضرت مهدي و حضرت مسيح باشد و در اين ميان چكناواريان سهم بسيار بالايي دارد.
او همواره بر اين اعتقاد است كه حق مردم است كه هر چه را كه دوست دارند، انتخاب كنند و بنابراين بايد انتخاب را به عهده خود مردم گذاشت چون بيش از هر كسي اين افراد هستند كه تشخيص مي دهند كه در شرايط مخصوص به خود چه نوايي را بشنوند و در جشنواره موسيقي امسال تعدادي از مردم شنيدن اين قطعه را انتخاب كردند.
بزرگترين گروه كر
عليرضا شفقي نژاد از سال 1380 به عنوان رهبر اركستر گروه كر و آهنگساز استاد محمد نوري فعاليت مي كند و هم اكنون اين گروه با بيش از 70 نفر خواننده به عنوان بزرگترين گروه كر ايران مشغول فعاليت است و با آنكه از هيچ كمك دولتي بهره مند نيست، اما مدت متمادي اي است كه به فعاليت خود ادامه مي دهد و برنامه هاي متعددي را نيز اجرا كرده است.او نيز در اجراي قطعه رسول عشق و اميد با تعدادي از اعضاي گروه كر خود شركت داشت.
با آنكه اركستر از برترين نوازندگان اركستر سمفونيك ارمنستان بودند و در فاصله اندكي مانده به اجرا تصميم به حضور گروه كر نوري شد، اما اين گروه توانست در حد و اندازه آنان ظاهر شده و اجراي موفقي را از خود به نمايش بگذارد. شفقي نژاد معتقد است كه عقايد مذهبي در ايران همواره به عنوان يكي از اساسي ترين مسايل زندگي مردم مطرح بوده است كه نمودهاي بسياري را در هنرهاي گوناگون داشته است، به طور مثال موسيقي و تئاتر ايران به شدت از مذهب بهره برده اند، بنابراين در حال حاضر نيز بايد آثاري با اين محوريت خلق و اجرا شوند و تعامل بيشتري ميان اين دو پديد آيد. او البته اعتقاد دارد: ممكن است ذايقه موسيقايي مردم در حال حاضر كمتر به اجراي برنامه اي همراه با اركستر، كر و كلام عادت داشته است، اما اين اجرا در نوع خود، جذابيت بسياري داشت.
او همچنين اعتقاد دارد همكاري نوازندگان ايراني با نوازندگان خارجي مي تواند اثرات مثبت بسياري را در ارتقاي سطح كيفي موسيقي ايران به دنبال داشته باشد:
اين اتفاق البته در صورتي مي تواند مثمرثمر باشد كه نوازندگاني كه از كشورهاي ديگر به ايران مي آيند جزو نوازندگان طراز اول باشند. ضمن آنكه ورود اين نوازندگان به ايران بايد همراه با تشكيل مستمر كلاس هايي براي نوازندگان ايراني باشد كه بتوانند از دانش آنان استفاده كنند، در غير اين صورت تعاملي صورت نخواهد گرفت.
