عكس:جواد گلزار
گروه شهري - هر شهر مدرني براي توسعه و افزايش جمعيت متناسب بايد داراي سه عامل خدمات، تناسب و ظرفيت باشد. يكي از مهمترين شرايط لازم براي توسعه شهرهاي امروزي موضوع خدمات و امكانات زيستي بهتر است؛ البته اين متناسب بودن شرايط زندگي در تمامي زواياي شهرهاي امروزي نيز داراي اهميت است، مهندس مشهودي، مدرس دانشگاه براي توضيح بيشتر مي گويد: از نظر طول و عرض، شهر تهران جزء شهرهاي كوتاه دنيا به حساب مي آيد كه طول و عرض جغرافيايي آن كمترين تناسب را دارد.
ظرفيت و گنجايش جمعيتي هر شهري به واسطه جغرافياي آن سقف واحدي دارد كه بايد رعايت شود، در حال حاضر تهران تمام خطوط قرمز جمعيتي خويش را شكسته است و از هر بعدي كه به آن بنگريم داراي انفجار و تراكم جمعيتي شديدي است. اين مسئله باعث شده كه انتقال و جابجايي تهران تنها راه حل نجات باشد.
وي كه در سيزدهمين نشست تخصصي مديريت دانش شهري با موضوع افزايش جمعيت تهران و بحران هاي مربوط به آن صحبت مي كرد، گفت: طبق آمارهاي رسمي در ماه گذشته روزي 120 نفر كشته شدند، از سوي ديگر عمر تهراني ها 5 سال كوتاه شده و 7 درصد زمان مفيد ملي در ترافيك تهران كشته مي شود. تهران داراي دو گسل بزرگ زلزله است كه بزرگترين فاجعه بشري را رقم خواهند زد و طبق آمار جديد هر دقيقه تنفس در تهران برابر 9 نخ سيگار كشيدن است. به اين مسايل، تخريب رواني و جمعيتي و بالا رفتن آمار جرم و جنايت و... را هم بيفزايد كه همه ناشي از انفجار و گذشتن تهران از تمام استانداردهاي شهري است. چنين كلاف پيچيده و در هم تنيده اي تمام راهكارها را ناكارآمد خواهد كرد.بسياري بر اين نظرند كه انتقال پايتخت بسيار هزينه بر است، اما به اعتقاد اين استاد دانشگاه هزينه سامان دادن تهران و اتلاف سرمايه در آن بسيار بيشتر از چنين كاري است. اين جابجايي پايتخت در ديگر كشورها چون هند، تركيه و كشمير هم اتفاق افتاده است.
البته نبايد فراموش كرد كه شهرداري ها در ايران آن چنان كه متصور مي شود داراي قدرت و اختيار نيستند، به عنوان نمونه در تهران 28 ارگان و نهاد در تصميم گيري و برنامه ريزي هاي شهر دخيلند، كه اين مسئله موضوع روند رسيدگي به مشكلات پايتخت را كند كرده است.
ماتوس جامعه شناس شهري براين اعتقاد بود كه افزايش جمعيت كره زمين به انفجار جمعيتي ختم خواهد شد، اما با توسعه دنياي مدرن ما شاهد افزايش بسيار جمعيت هستيم و هنوز چنين انفجاري به وقوع نپيوسته است، مسئله مهم در افزايش جمعيت و كنترل آن توجه به شرايط، مكان و زمان مورد نظر است. دكتر مسعود غني زاده، قائم مقام معاونت هماهنگي و برنامه ريزي شهرداري تهران مي گويد: در كشور ما بسياري از شهرها نيازمند توسعه جمعيتي اند و همه آنها داراي شرايط ويژه تهران نيستند، از سوي ديگر تمركز امنيتي و اقتصادي كه دو ركن اساسي توسعه شهري هستند در تهران و معدودي مراكز استاني انجام شده همين موضوع باعث شده جمعيت كشور به گونه اي سيل آسا روانه تهران و چند شهر معدود شوند.طبق نتايج آماري تنها۳۰ درصد حومه نشينان مشهد از مشكل اقتصادي خود گله مند بودند و اين در حالي است كه نسبت به استاندارد شهري ايران 80 درصد آنها زير خط فقر زندگي مي كنند. از نظر او اين مسئله دقيقاً به امنيت(در تمامي زواياي خويش) و اقتصاد شهر مشهد باز مي گردد، يعني درآمد حومه نشينان در مشهد نسبت به روستا و شهر آنها بالاتر است نه اينكه در وضعيت مطلوبي قرار داشته باشند.
تنوع و خلاقيت
تنوع و اختلاف مهمترين ويژگي شهرهاي بزرگ و مدرن است و اين تنوع و مقايسه كردن ريشه اصلي خلاقيت، نوآوري و شكوفايي استعداد هاست.
دكتر نعمت الله فاضلي، استاد دانشگاه و عضو وابسته هيأت علمي مركز مطالعات شرق و آفريقاي دانشگاه لندن معتقد است: تهران نيازمند تبديل شدن به گفتماني ملي است چون اين شهر داراي ويژگي هاي منحصر به فردي است و لايه هاي هويتي متعددي دارد. زماني كه از تهران سخن مي گوييم، لازم است مشخص كنيم از كدام تهران مي خواهيم سخن بگوييم، تهران سياست، تهران جمعيتي(با اقوام مختلف)، تهران عشايري، تهران روستايي يا شهري، تهران شبانه يا روزانه و...
طبق گفته هاي اين استاد دانشگاه مهمترين مسئله در نرخ رشد جمعيت تهران مهاجرت است، تنها 500 هزار خارجي از تمام نقاط دنيا در اين شهر ساكنند و جداي از اين مسئله از تمام اقوام ايراني در اين شهر ساكن شدند و اين يعني تنوع زيستي فوق العاده . در كنار چنين تنوعي، مشاغل مختلف كه خاص شهرهاي مدرن است، باعث ايجاد تنوع زيستي بيشتري شده  است، اين مسئله باعث شده كه تكاپوي بسيار گرمي در تهران جاري شود و اگر مديريت و برنامه ريزي جمعيتي درستي نداشته باشيم چنين تنوعي باعث زدوخورد و فرسايش تدريجي خواهد شد، اما توجه دقيق و علمي بدين پتانسيل باعث فوران نوآوري و خلاقيت در تمام زمينه ها مي شود.
تنوع زيستي مهمترين ويژگي جمعيتي تمام شهرهاي مدرن است. به عنوان نمونه در اولين ساعت ورود به لندن متوجه تنوع و تفاوت  بسياري در معماري و چيدمان شهر مي شويم كه دقيقاً ريشه در تنوع زيستي آن دارد، تهران به دليل اقوام مختلف ايراني كه با ورود به آن سلايق و فرهنگ خويش را نيز وارد مي كنند يكي از بزرگترين شهرهاي چند رگه اي و پست مدرن جهان است كه پتانسيل انساني بزرگي را در خويش نهان دارد.
انسان ها مدام در حال مقايسه خويش با ديگرانند كه مهمترين محرك پيشرفت و توسعه است، تفاوت ها هميشه جذاب تر از شباهت ها هستند و ريشه تمامي خلاقيت ها و نوآوري ها در تفاوت و تنوع زيستي است. چنين تركيب مختلف جمعيتي تنها در شهرهاي بزرگ شكل مي گيرد، تمامي دانشمندان و هنرمندان بزرگ تاريخ بشري يا در كلان شهرها بزرگ شدند و يا دوره اي طولاني را در شهر سپري كردند، براي مثال حتي امروزه كساني كه براي نوشتن داستان و رماني به روستايي كوچك و آرام مي روند در نهايت به خوانندگان شهري چشم دوختند، كدام نويسنده و هنرمندي مورد استقبال روستائيان قرار گرفته و مخاطب وي بودند كه چنين شهرها و تركيب جمعيتي آنها را مذموم نشان مي دهند؟
به اعتقاد فاضلي در حال حاضر تهران داراي سه وجه است، يك تهران واقعي، دوم تهران مجازي و سوم تهران درك و فهم شده، در مطالعات ما تنها دو وجه تهران واقعي و تهران مجازي نمود پيدا كردند، مثل 37 هزار كارتون خواب در تهران و حومه آن و يا وجه مجازي كه از شهر، رسانه هايي چون راديو و تلويزيون ساختند و نشان مي دهند اما تهراني كه بسياري سنگ آن را به سينه مي زنند يعني تهران فهم و درك شده متاسفانه هنوز در هيچ جايي مورد مطالعه و بررسي قرار نگرفته است، بسياري براين تصور اند كه مشكل جمعيت تهران نان شب است، اما مي توانم قاطع ادعا كنم كه مشكل تهراني ها نان شب نيست و اگر بر اساس نظرسنجي ها جمعيت تهران بيشترين نارضايتي را در كشور دارند به دليل افزايش و تنوع در سطح زندگي آنهاست، يعني محرك اصلي خلاقيت و نوآوري.
در سرشماري سال 45 جمعيت تهران 2/3 ميليون نفر بوده كه در سال 85 به هشت ميليون جمعيت شب خواب تغيير كرده است و اين در حالي است كه روند افزايش جمعيتي ساكنان اصلي آن، در مقاطعي حتي منفي بوده است.
دكتر مجيد كوششي، عضو هيأت علمي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران مي گويد: تهران از بعد از انقلاب رشد جمعيتي بسياري داشته و اين در حالي است كه به دليل بالا رفتن سن ازدواج تعداد خانوارها داراي رشد كندي بودند. يكي از دلايل اصلي كاهش تقاضاي مسكن همين مجرد ماندن جوان هاست، در صورت رفع مشكل ازدواج جوانان، مشكل دولت در بخش مسكن چندين برابر خواهد شد.
او با اشاره به رشد 1 درصدي جمعيت تهران گفت: اگر در تهران تنها خود تهراني ها ساكن بودند بي شك شاهد رشد منفي جمعيتي نيز بوديم اما مهاجرت سهمگين به اين شهر تركيب جمعيتي پيچيده اي را ساكن كرده است، 40 درصد افزايش جمعيت تهران ناشي از مهاجرت در سه دهه اخير است حتي اگر تمامي درهاي مهاجرت به تهران را ببنديم باز تا يكي دو دهه آينده شاهد رشد جمعيتي منفي در اين شهر نخواهيم بود. بخش بزرگي از مشكلات روزمره تهران ناشي از همين مهاجرت است، در حال حاضر در طول روز شاهد جمعيت بسيار بيشتري هستيم كه مشكلات را دوچندان مي كنند.
اين در حالي است كه اميد به زندگي در تهران از 65 سال، به 72 سال ارتقاء يافته است و تنها همين نكته كافي است تا علت افزايش شديد مهاجرت به تهران را متوجه شويم، ديگر شهرها و مراكز جمعيتي كشور هم نيازمند امكانات شهر تهران  اند تا از مهاجرت بي رويه و انفجار جمعيتي جلوگيري كنيم.

كاميار فيلسوفي- خودرو مجموعه اي از فرآيندهاي ماشينكاري، قالبسازي، ريخته گري، تزريق پلاستيك، پرسكاري و عمليات توليدي و آميخته اي از چندين نوع فلز خاص و آلياژ و انواعي از پلاستيكها و لاستيك و شيشه و غيره است.
از اين فرآيندها و مجموعه مواد مختلف قطعاتي بوجود مي آيند كه با نكات صحيح طراحي و اجرا و ساخت مونتاژ آنها به يكديگر خودرو ساخته مي شود.
معمولاً قطعاتي كه در ساخت خودرو به كار مي رود داراي ضمانت بوده و پس از پايان دوره ضمانت در صورت بروز اشكال تعويض خواهند شد. قطعه نو جايگزين شده اما قطعه مستعمل بلاتكليف است.
زماني نه خيلي دور كه با كمبود لوازم يدكي دست به گريبان بوديم بيشتر اين قطعات مستعمل بازسازي شده و دوباره مورد استفاده قرار مي گرفت. اما امروز با پيشرفت صنعت و تا حدودي وفور مواد اوليه مردم بيشتر تمايل به استفاده از قطعات نو و اصلي دارند ولي چه برسر قطعات مستعمل خواهد آمد؟
اتومبيل مجموعه كاملي از قطعات مختلف است كه با گذر زمان اين قطعات فرسوده شده و نهايتاً منجر به فرسودگي اتومبيل خواهند شد. خودروي فرسوده يك منبع متراكم از انواع مواد اوليه است.امروزه در كشور ما كارخانجات فولاد به عنوان آهن قراضه از اين وسيله استفاده مي كنند. اما با كمي دقت و بررسي مي توان فهميد كه اين كار به مثابه دفن زباله هاي شهري است. از اين طريق تقريبا با يك تفكيك اوليه و بسيار جزئي خودرو ذوب شده و از آنجايي كه فلز آهن تقريبا بيشترين درجه حرارت ذوب را در اقلام موجود در خودرو دارد لذا مابقي اقلام از بين رفته و در حقيقت فقط از فلز آهن استفاده مي شود.
مس - سرب -چدن- آلومينيوم - بابيت - برنج - قلع - نقره و آهن همچنين پلي اتيلن دانسيته بالا - پلي اتيلن دانسيته پايين - پلي آميد - اولتر اميد - پي وي سي نرم - پي وي سي خشك - پلي يورتان و نايلون - پارچه - روغن سوخته - روغن هيدروليك - روغن ترمز - ضديخ - شيشه و لاستيك از جمله مواد اوليه اي هستند كه در صورت بازيافت خودرو مي توان به چرخه صنعت بازگرداند.
قطعات زيادي در خودرو وجود دارد كه با انجام عمليات ماشينكاري و حرارتي قابل استفاده در صنايع ديگر هستند. از آن جمله مي توان به استفاده از سوپاپ موتور در بسياري از صنوف كارگاهي يا پيچ هاي خودرو در انواع صنايع، ورقهاي بدنه به عنوان ماده اوليه و اشرسازي و غيره نام برد. عدم بازيافت يا نشر هر يك از اين اقلام به طبيعت نيز آلوده كننده محيط زيست خواهد بود.
در يك نگرش اقتصادي در صورتي كه بطور متوسط وزن هر اتومبيل را هزار كيلوگرم در نظر بگيريم و قيمت خريد ضايعات آهن هر كيلو هزار ريال مي توانيم قيمت متوسط خودروي فرسوده را حدود يك ميليون ريال برآورد نماييم. در صورتي كه بازيافت اين رقم را حداقل به پنج برابر ارتقاء خواهد داد.
راه اندازي واحدهاي بازيافت خودرو در مناطق كشور، امري است كه تا به امروز محقق نشده است. يك واحد بازيافت خودرو شامل خط توليدي است كه با استفاده از ابزارآلات مخصوص اقدام به جداسازي اقلام مختلف از يكديگر و تفكيك و نگهداري آنها در مكانهاي مخصوص نمايد.اين مجموعه عمليات باعث مي شود تا اقلام فرسوده به صورت يكدست و خالص انبار گرديده و آماده ارائه به صنايع مختلف و نيازمند آنها گردد.همچنين مي توان با راه اندازي واحدهاي جنبي مواد جدا شده را فرآيند نمود. به عنوان مثال ضايعات پلاستيكي را به گرانول تبديل نموده و در اختيار مصرف كننده گذاشت.راه اندازي اين نوع واحدها علاوه بر كمك به رفع آلودگي محيط زيست، سهم قابل توجهي در تامين مواد اوليه صنايع و كمك به جلوگيري از اتلاف مواد اوليه خواهد داشت. البته امروزه در كشور ما خودروهاي بالاي سي سال كار كرده فرسوده محسوب مي شوند. بالطبع كيفيت مواد تشكيل دهنده آنها به دليل كهنگي پايين تر خواهد بود در صورتي كه با اين روش و افزايش قيمت يك خودروي فرسوده مي توان عمر يك خودرو را كوتاهتر هم در نظر گرفت تا بدينوسيله مصرف كنندگان در زمانهاي زودتري بتوانند نسبت به تعويض خودروي خود اقدام كنند و اين اقدام علاوه بر كمك در كاهش سوخت و جلوگيري از آلودگي هوا توجيه اقتصادي نيز داشته و مفيد حال براي صاحب وسيله هم باشد.