محمد مهدي سيفي
بي ترديد يكي از مهم ترين وقايع تاريخ اسلام، عاشوراست كه پس از گذشت يكهزار و 400 سال هنوز به عنوان حماسه اي جاويد مطرح است و در صفحات حجيم تاريخ بشر به بوته فراموشي سپرده نشده است و نوشتن و سخن گفتن در مورد اين حماسه عظيم همچنان براي نويسندگان، سخنرانان و رهبران نهضت هاي اسلامي در جمله پرمعناي كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا تجلي يافته است.
در همين زمينه نحوه عزاداري و بزرگداشت اين حماسه ماندگار تاريخ را در برخي كشورها مرور كرده ايم كه در ادامه از نظرتان مي گذرد.
***
محرم در روماني
روماني يكي از كشورهاي اروپايي است كه مدتي تحت سلطه پادشاه عثماني قرار داشت و از آن زمان جمعيتي از مسلمانان در اين كشور زندگي مي كنند و در ميان آنان شيعيان ايراني، لبناني، پاكستاني و عراقي هستند كه از ششم محرم هر سال مراسم سخنراني و مداحي را در مدرسه اي برگزار مي كنند و از مبلغان و مداحان ايراني جهت انجام برنامه هاي مذهبي دعوت به عمل  مي آورند.
عاشورا در آلمان
با پايان يافتن جنگ جهاني اول، گروهي از سربازان و افسران مسلمان ارتش هاي درگير در آلمان باقي ماندند، همچنين پس از جنگ دوم جهاني نيز حدود 5هزار مسلمان از مناطق مسلمان نشين روسيه به اين كشور مهاجرت كردند و بنابر منابع آماري كشور آلمان، در حال حاضر بيشتر مسلمانان در شهرهاي فرانكفورت، مونيخ، آخن، هانوفر و هامبورگ زندگي مي كنند. در شهر هامبورگ حدود 15هزار ايراني زندگي مي كنند و محل عبادت آنها مسجدي در كنار درياچه استر است. ساخت اين مسجد در سال 1332 شمسي بنا به تقاضاي جمعي از شيعيان ايراني مقيم هامبورگ به دستور آيت الله بروجردي آغاز شد و در سال 1338 به پايان رسيد و بعدها اين مسجد به مركز اسلامي هامبورگ معروف شد. برنامه هاي عزاداري در مسجدهاي هامبورگ در ايام و ليالي محرم به ويژه تاسوعا و عاشورا با تلاوت قرآن و سپس سخنراني آغاز و با سينه زني به پايان مي رسد. شيعيان ايراني، پاكستاني و افغاني بيشترين عزاداران را تشكيل مي دهند. برخي از آنان از شهرهاي اطراف آلمان - كه تا 400 كيلومتر با مركز اسلامي هامبورگ فاصله دارد- در مراسم شركت مي كنند و تا صبح در آنجا به عزاداري مي پردازند. در اين مركز، روز عاشورا بعد از قرائت زيارت عاشورا و عزاداري، از جمعيتي قريب به 2هزار نفر پذيرايي مي شود.
عزاداري در كلمبيا
در كشور كلمبيا، شيعيان نسبت به جامعه اهل سنت در اقليت هستند، اما فعاليت هاي مذهبي غالبا به ابتكار آنها و با شركت موثر آنان در مراسم هاي مذهبي صورت مي گيرد. مراسم عزاداري ماه محرم به صورت سنتي اجرا مي شود. از طرفي شيعيان در اين كشور فاقد حسينيه و يا فاطميه هستند، ولي با امكانات محدود، عزاداري باشكوهي برگزار مي كنند، البته تنها مكان تجمع مسلمانان، مسجد شهر مايكائو است.
محرم در بلژيك
در كشور اروپايي بلژيك، مراسم عاشورا به صورت كاملاً طبيعي و بدون خرافه اجرا مي شود. برخي از شيعيان بلژيك در مسجد الرضا و برخي ديگر با اجاره مكان هاي مختلف تحت عنوان حسينيه گردهم مي آيند و به سينه زني و نوحه خواني مي پردازند. به طور كلي فرهنگ عاشورا و گراميداشت آن در بين شيعيان بلژيك، روح تازه اي دميده و خصوصاً در سال هاي اخير عزاداري آنها به سبك عزاداري و نوحه سرايي اعراب ايراني الاصل است.
عزاداري در كانادا
مسلمانان مقيم كشور كانادا قريب به 300 هزار نفر هستند كه حدود يك سوم آنها را شيعيان تشكيل مي دهند. برگزاري مراسم دهه محرم و عاشورا از جمله نمودهاي فرهنگي شيعه است. شاخص ترين ويژگي مراسم عزاداري در بين جامعه شيعيان مقيم كانادا، تشكيل مجالس سخنراني است. آنها با دعوت از روحانيون از كشورهاي عراق، لبنان، هند، پاكستان و ايران از آنها استفاده مي كنند. سخنرانان اين محافل، از كشورهاي عراق، لبنان، هند، پاكستان و ايران بيشتر به وجهه تاريخي و علمي عاشورا و محرم و نهضت كربلا مي پردازند. اجراي مراسم عزاداري شيعيان در مكان هاي استيجاري سرپوشيده كه به عنوان حسينيه است، توأم با سينه زني و زنجيرزني است. در سال 93 ميلادي برخي از شيعيان در شهر تورنتو براي مطرح كردن شيعه به عنوان يك جمعيت قابل توجه در آن كشور، اقدام به برگزاري راهپيمايي به صورت دسته هاي عزاداري كردند كه اين موضوع در مطبوعات كانادا نيز منعكس شد. اين گروه از شيعيان به صورت كاملاً سنتي به عزاداري ماه محرم مي پردازند و در پايان مراسم نيز، پرچمي را به ياد امام حسين(ع) در برابر شهرداري تورنتو به اهتزاز درمي آورند.
از ديگر اقدامات شيعيان كانادا، تهيه و نصب پوسترهايي در معرفي امام حسين(ع) و قيام عاشورا در وسايل نقليه عمومي است. همچنين شيعيان پاكستاني در اتاوا در مسجد اهل تسنن اين شهر مراسمي به نام Hissain Day برگزار مي كنند و از استادان دانشگاه كانادا و آمريكا دعوت به عمل مي آورند تا به بررسي قيام عاشورا بپردازند.
عزاداري در يونان
در شمال كشور يونان، 130 هزار مسلمان زندگي مي كنند كه اكثريت داراي نژاد ترك هستند. در اين كشور پادشاهي، اجازه ساخت مسجد و حسينيه جديد داده نمي شود، لذا مراسم عاشورا به وسيله شيعيان پاكستاني در منازلشان و توسط سفارت ايران در محل سفارتخانه برگزار مي شود.
عاشورا در دانمارك
در كشور پادشاهي دانمارك، حدود 40 هزار شيعه زندگي مي كنند كه پس از سال 1974 از كشورهاي ايران، عراق، لبنان، پاكستان و افغانستان به اين شبه جزيره مهاجرت كرده اند. اين كشور برخلاف كشورهاي ديگر، تشويق كننده مؤسسان مراكز فرهنگي است و 70 درصد هزينه احداث مدرسه، كتابخانه، مراكز آموزشي، مسجد و حسينيه را مي پردازد كه از جمله مراكز مذهبي اين كشور، دارالحسين، مؤسسه دارالحسين، حسينيه ايرانيان، حسينيه شهيدصدر، مركز فرهنگي لبناني ها، حسينيه مركز جعفري، حسينيه مصلي الايمان، حسينيه شيرازي و حسينيه افاغنه هستند كه مسلمانان در اين اماكن مذهبي به اقامه عزاداري و تجمع مذهبي مي پردازند.
عزاداري در پرتغال
مسلمانان در كشور پرتغال در انجام فرايض ديني خود آزادند و شيعيان همه ساله مراسم تاسوعا و عاشورا و شام غريبان را در محل محفل شيعيان امام زمان(عج) در شهر آلمادا واقع در ليسبون برگزار مي كنند. در اين مراسم پس از مداحي، سينه زني، نوحه خواني و سخنراني، نماز جماعت برگزار مي شود و در پايان، حاضران اطعام مي شوند.
محرم و عاشورا در انگليس
در كشور انگلستان، حسينيه امام حسين(ع) به عنوان تنها مركز محل تجمع مسلمانان به شمار مي رود كه شيعيان به عزاداري سيد و سالارشهيدان در ماه محرم مي پردازند.
مرحوم دكتر كليم صديقي- رئيس سابق پارلمان مسلمانان انگليس- با الهام از قيام عاشورا مي گويد: در نزد اهل تشيع، نخستين گام موثر در جهت صحيح در همان اوايل تاريخ اسلام برداشته شد و در قالب رد و نفي هر گونه سازشي با نظام هاي موجود متجلي شد و ريشه هاي آن به رد حاكميت يزيد از سوي امام حسين(ع) و متعاقب آن شهادت ايشان در كربلا برمي گردد.
محرم در هند
بزرگ ترين جمعيت تشيع در جهان در شبه قاره هند و پاكستان است. شيعيان هند در ماه محرم، مراسم باعظمتي را برگزار مي كنند. در اين مراسم به سخنراني و بيان وقايع كربلا و سينه زني پرداخته مي شود. آنان علم هايي كه معروف به بيرق حضرت ابوالفضل(ع) است در اماكن متبركه خود به نام امام باره نگهداري مي كنند و در روز عاشورا، طي مراسمي دسته جمعي بيرون مي آورند. شور مصيبت امام حسين(ع) تاثير فراواني بر زنان آن ديار باقي مي گذارد به طوري كه النگوهاي خود را مي شكنند، سر خود را شانه نمي كنند، جواهرات بر خويشتن نمي آويزند و از پوشيدني هايي به رنگ روشن خودداري مي كنند. در برخي از شهرهاي هندوستان مثل شهر لكنهو بناهاي مختلفي وجود دارد كه مربوط به پيشوايان شيعه به خصوص شهداي كربلاست و به شكل ها و اندازه هاي مختلف ساخته اند. آنان در مراسم عزاداري با كوبيدن بر سينه هايشان و زدن زنجيرهاي تيغ دار بر پشت و سينه هاي برهنه خود و عبور از روي زغال گداخته، مجالس عزا را برگزار مي كنند. همچنين در خانه هاي شيعيان به تعداد افراد خانواده، ماكت هايي شبيه حرم مطهر ائمه اطهار وجود دارد و آنان با روشن كردن شمع يا عود در كنار آنها حماسه كربلا را در قلب هايشان زنده نگه مي دارند. علاوه بر اين در هر خانه اي فرش عزا گسترده مي شود و ميز و صندلي و تخت و مبلمان كنار مي رود.
عزاداري در پاكستان
در كشور پاكستان، مسلمانان با تأسي از قيام عاشورا در ايام محرم و عاشورا به عزاداري مي پردازند و امام باره ها و ذوالجناح ها - كه نقش عمده اي در فرهنگ عزاداري عاشوراي پاكستان دارند- فعال مي شوند. دولتمردان پاكستان با ايجاد فضايي امن در كشور، پيام هاي تسليتي به مناسبت شهادت امام حسين(ع) و ياران باوفايش صادر مي كنند. آنان در دهه اول محرم ياد شهداي كربلا را گرامي مي دارند و به مراسم قرآن خواني، سينه زني و عزاداري مي پردازند. در روز تاسوعا و عاشورا، سراسر اين كشور تعطيل است و مردم پاكستان فرصت مناسبي براي شركت در مراسم عزاداري دارند.
راديو و تلويزيون پاكستان روزهاي محرم - به ويژه تاسوعا و عاشورا- برنامه هاي عادي خود را قطع و يكسره برنامه هاي مخصوص مراسم عزاداري و اخبار اين ايام را پخش مي كنند.
عاشورا در تونس
مردم تونس در ايام محرم از هرگونه مراسم شادي مانند جشن عروسي و ختنه كنان خودداري مي كنند. آنان در صبح روز عاشورا به قبرستان ها مي روند و معتقدند كه همه ارواح در روز عاشورا كنار قبر خود حضور پيدا مي كنند و منتظر ديدار بستگان زنده خود هستند. مردم تونس در روز تاسوعا و عاشورا، تاكيد بر خوردن گوشت مرغ و غذايي شبيه ماكاروني دارند. آنان شب عاشورا با آتش زدن علف هاي خشك و شعله ور كردن آنها كه به اجيجه شهرت دارد، گلوله هايي شليك مي كنند و بر اين اعتقادند كه اين عمل موجب شادماني اطفال كربلا مي شود.

منابع:
۱ - مجموعه مقالات همايش امام حسين(ع) جلد دوم، تهران، مجمع جهاني اهل بيت، 1381
۲ - عاشورا در سرزمين ها، عبدالكريم بي آزار شيرازي
۳ - مجله پاسدار اسلام، سال چهاردهم
۴ - نهضت هاي اسلامي و انقلاب اسلامي

شيلا توكلي
يك سال از ويژه  برنامه جوانان دانشجو در ميدان محسني تهران به مناسبت ايام محرم مي گذرد؛ برنامه اي خودجوش كه بدون كمك هاي مرسوم و معمول دولتي و با همت عالي جوانان برپا شد تا وامدار جايي و كسي نباشند و حق انتخاب و استقلال خود را پاس دارند. اين برنامه حكايتي ديگر از عاشورا داشت؛ حكايتي كه به اميد تكرار آن در امسال و اين ايام براي بارديگر نيز خواندني و شنيدني است.
***
اهالي ميدان مادر ناگهان در يك صبح با خبري تازه روبرو شدند با كسي كه در يك صبح تازه زنگ ها را به صدا درآورد و با يك صداي گرم و دلنشين در عين حال عجيب گفت: با عرض تسليت به مناسبت ايام حسيني از شما دعوت مي كنيم تا در ويژه برنامه متفاوتي كه به مناسبت اين ايام براي اهالي اين محل در نظر گرفته شده به تالار نگاه واقع در ميدان محسني تشريف بياوريد تا شاهد يك ويژگي جديد و حرفي تازه باشيد.
براي اين مراسم كارت دعوتي نيز در نظر گرفته شده بود، كارتي شامل يك پاكت نامه و داخل آن كاغذي با اين مضمون:
انتخاب...
آزموني پيش روي همه ماست...
وقتي دقيق و درست باشد، گوهر انسانيت ما جلوه خواهد كرد. براي انتخاب درست است كه به ما خواهند باليد... با ويژه برنامه انتخاب حكايتي ديگر از عاشورا را مرور خواهيد كرد. دعوتنامه بوي آشتي مي داد، حس حكايتي ديگر،  لمس انتخابي تازه كه باعث شد تا بيشتر اهالي محل را در موعد مقرر يعني ساعت 7بعدازظهر روز تاسوعا و عاشورا به سوي خود بكشاند. اهالي گروه گروه به نوبت وارد تالار مي شدند، در ابتداي مجلس ضمن خوشامدگويي از ميهمانان پذيرايي شد و سپس توضيح داده شد كه اين برنامه به شكل يك نمايشگاه در نظر گرفته شده كه با عبور از غرفه هاي آن مي توان به پيام نهايي آن پي برد، بنابراين همه به سمت غرفه هاي تالار هدايت شدند.
در تالار نخست دانشجوي جواني با عنوا ن حسين عليه السلام، محبوب دلها سخن را آغاز كرد و گفت: امام حسين عليه السلام از افتخارات شيعه و جهان اسلام است كه داراي شخصيتي است كه هر كس از هر ملتي با بخشي از آراستگي هاي او آشنا مي شود، بدان مهر مي ورزد و اين اندوه جامعه نيز نشانگر تاسفي است بر پاس نداشتن قدرچنين شخصيتي كه از سوي ناجوانمردان در حق وي صورت گرفته است.
در تالار دوم دانشجوي ديگري با عنوان انتخاب محبوب به كمك پخش تصاوير ويدئويي اينگونه سخن گفت كه دوست داشتن امام حسين(ع) كافي نيست بلكه بايد بتوانيم او را علاوه بر اينكه دوست داريم، انتخاب كنيم و خود را در صف او قرار دهيم و بايد بتوانيم هزينه اين انتخاب را بپردازيم. دانستن اين اصل به ما كمك مي كند كه در تحليل ماجراي كربلاي سال۶۱ هجري دچار سردرگمي نشويم و درك كنيم كه چطور كوفيان كه امام رادوست داشتند و براي او دعوتنامه فرستاده بودند، در برابر او شمشير كشيدند و چگونه بود كه به تعبير فرز دق ، شاعر بنام عرب، دل هايشان با حسين بود و شمشيرشان با بني اميه . آنها مي دانستند حسين دوست داشتني است ولي نخواستند او را انتخاب كنند، زيرا مي ديدند كه بهاي اين انتخاب سنگين است.
در همين تالار با بهره گيري از ابزار كمك آموزشي و نقشه خواني گزارشي فشرده از حركت امام حسين از مدينه به مكه و از مكه به سمت كوفه نيز ارائه گرديد و بر ضرورت عدم اكتفا به محبت امام حسين عليه السلام تاكيد شد.
در سومين تالار جوان دانشجوي ديگري با عنوان ما و انتخاب به حر بن  يزيد رياحي،  به عنوان كسي كه سرانجام توانست انتخابي درست انجام دهد و هزينه آن را نيز پرداخت اشاره كرد و گفت: حر به عنوان الگويي براي غلبه بر نفس و يك انتخاب جاودانه، راهنمايي آرماني براي ماست كه بايد بتوانيم همچون او به نداري دل خويش درباره راستي و درستي پاسخ دهيم.
حر سرانجام به امام زمان خويش پيوست و در بستر عنايت و عفو او توانست به ما بگويد: خاندان پيامبر شايسته برگزيدگان و دل سپردن اند.
اگر ما نيز بتوانيم با تمام كاستي هاي خود، همچون حر با امام زمان خويش پيوند بگيريم، خواهيم توانست با امداد و پذيرشي كه از ناحيه پرمهر او دريافت مي كنيم، هزينه اين انتخاب را بپردازيم و از سرمايه جان و دل خويش براي خوشبختي ابدي بهره بگيريم. و سرانجام در اين تالار به سرگذشت يكي از مردان خدا در سده نهم هجري به نام شيخ حسن عراقي اشاره شد كه در جواني اهل عيش و نوش بوده ولي با پاسخ دادن به نداي حق جوي خويش توانست از سرچشمه عنايت و تربيت حضرت مهدي(عج) بهره مند گردد، طوري كه عبدالوهاب شعراني عارف بزرگ اهل سنت از او به عنوان يكي از اولياء الله و استاد خويش ياد كرده و مقام بلند او را ناشي از عنايات حضرت مهدي(عج) به او دانسته است. آنچه در اين برنامه مهم به نظر مي رسيد اين بود كه تمامي مدعوين كه بيشتر آنان را جوانان تشكيل مي دادند در كمال متانت و آرامش و به دور از هرگونه هيجان و اضطرابي به سخنان سخنرانان گوش دادند و در نهايت احترام مجلس را ترك گفتند. اين كه اين جوانان  چه شد كه يكباره در كمال رضايت به اين مجلس آمدند و پربار بازگشتند، تنها دليل آن را مي توان در حق انتخابي دانست كه اين بار براي آنان در نظر گرفته بودند، حقي كه ريشه در فطرت هر انسان خداجويي دارد.

اعداد 1 تا 9 را در هر يك از سطرها و ستون ها و مربع هاي كوچك 3 در 3 طوري قرار دهيد كه فقط يك بار نوشته شود. پاسخ جدول را فردا در روزنامه ملاحظه خواهيد كرد.