|
نگاهي گذرا به فعاليت هاي تئاتر در سالهاي پس از انقلاب
حضوري پرتوان در صحنه
|
|
|
علي شيدفر
تئاتر در كارنامه بيست و هفت ساله هنر انقلاب پس از سينما چه به لحاظ كيفي و چه از نظر كمي از جايگاه ويژه اي برخوردار است و در اين سالها به ياري هنرمندان نسل جوان و پيشكسوتان اين عرصه به ارتقا و اعتلاي درخوري رسيده است. اين رشد روزافزون اگر چه مرهون حمايت هاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و ساير سازمان ها و نهادهاي فرهنگي هنري است، اما نبايد تلاش هنرمندان ديگر عرصه ها و به ويژه استعداد و خلاقيت نسل جديد پس از انقلاب را در عرصه فرهنگ و هنر از ياد برد كه اغلب- به ويژه در سينما- با بالندگي و پويايي همراه بوده است. براي بررسي دقيق تئاتر انقلاب اسلامي از آغاز تا امروز بايد به همه منابع و مآخذ تئاتري كشور مراجعه كرد تا بتوان كارنامه دقيق و روشني از بيست و هفت سال فعاليت تئاتري ارائه داد تا با بررسي كاستي ها و بهره گيري از توانايي ها، هنر تئاتر كشور را نه تنها در ايران كه در صحنه هاي جهاني اعتلا و اعتبار بخشيد.
آغازي ديگر
در سالهاي نخست انقلاب اسلامي، تئاتر نيز همچون ديگر فعاليت هاي هنري به خاطر شرايط سياسي اجتماعي آن روزها دچار تغييرات شد و به دليل عدم برنامه هاي مشخص با ركود همراه بود. در اين سالها هنرمندان حرفه اي تئاتر يا راهي سينما و تلويزيون شدند يا اين كار را به كلي كنار گذاشتند. چند نفر نيز تن به مهاجرت دادند. با اين همه در سال 58 در مجموع 23نمايش در تهران به صحنه رفت. در سال بعد نيز 19 نمايش و در سال 60 نيز تنها 16 نمايش در تالارهاي تهران به اجرا در آمد.
از سال 61 با روي كار آمدن مسئولان جديد و سياستگذاري هاي مركز هنرهاي نمايشي توليدات تئاتري رو به افزايش گذاشت و با برگزاري جشنواره هاي مختلف تئاتري آمار توليدات بالا رفت. جشنواره سراسري تئاتر فجر كه در اين سال نخستين دوره فعاليت خود را آغاز كرد، در طول بيست و پنج دوره برگزاري هم اكنون نه تنها به عنوان مهم ترين رويداد نمايشي ايران در سال هاي پس از انقلاب كه اصلي ترين معيار براي ارزيابي تئاتر ايران به شمار مي آيد.جشنواره تئاتر فجر در 5 سال نخست بيشتر به اجراي نمايش هايي با مضامين انقلاب و جنگ و بازتاب مسائل اجتماعي آن روزها محدود بود، اما در سالهاي بعد به تدريج موضوعات ديگري نيز وارد نمايشنامه ها شد و تئاتر كودك، تئاتر خياباني و نمايش هاي سنتي و بومي نيز در صحنه ها به اجرا در آمد.
دوران طلايي تئاتر
سال 68 را مي توان سال شكوفايي تئاتر ايران در سالهاي پس از انقلاب به شمار آورد. در اين سال 68نمايش در تهران به صحنه رفت. هشتمين جشنواره سراسري تئاتر فجر از 12 تا 22 بهمن با اجراي 24 نمايش در تهران برگزار شد. برگزاري جشنواره هاي استاني و منطقه اي و راهيابي آثار برتر به جشنواره جهت قوي و غني تر ساختن آن، برگزاري نشست هاي شبانه با حضور اساتيد و كارشناسان تئاتر، بررسي تئاتر ايران و جهان با مشاركت و حضور كشورهايي چون روماني، آلمان، سوريه، پاكستان و لبنان و نمايش 18اقتباس سينمايي از آثار تئاتري در مجتمع دانشگاهي هنر از ديگر فعاليت هاي پربار اين سال بود.
در سال 68 همچنين نخستين دوره جشنواره تئاتر سنتي آييني از پنجم تا دوازدهم فروردين ماه با اجراي 11نمايش از تهران و شهرستان ها به اجرا در آمد كه از ميان آنها 3 نمايش از تهران و بقيه متعلق به شهرستان ها بود. علاوه بر اين جشنواره ، مركز هنرهاي نمايشي از اين سال به بعد جشنواره تئاتر عروسكي را راه اندازي كرد كه نخستين دوره آن از اول تا هفتم مرداد ماه در تهران برگزار شد. در اين دوره 19نمايش به صحنه رفت كه 15 نمايش از ايران و 4نمايش متعلق به كشورهاي خارجي بود.
نخستين جشنواره تئاتر عروسكي 13هزار تماشاگر مشتاق را به خود جذب كرد. برگزاري جشنواره تئاتر فجر به شكل بين المللي و حضور كارگردانان و صاحب نظراني چون ژان كلود كارير، آلن گرومبك، روبرتو چولي و گروه هاي سرشناس تئاتر جهان در جشنواره هاي تئاتر تهران حاصل سياستگذاري اين سالها و تلاش هنرمندان اين دوره تئاتري است كه به دوران طلايي تئاتر شهرت يافته است.
سال ركود
در سال 1373 در تالارهاي نمايشي تهران تنها 15 نمايش به صحنه رفت. با اجراي اين تعداد نمايش در كلانشهر تهران در مي يابيم كه تئاتر در اين سال دچار ركود شديدي شده و توليدات تئاتري به حداقل رسيده است. اما به رغم اين ركود، سيزدهمين جشنواره بين المللي تئاتر فجر با اجراي 60 نمايش از 12 تا 20 اسفند ماه 73 در تهران برگزار شد. از اين دوره گروه هاي تئاتر خياباني به جشنواره پيوستند. در بخش جداگانه اي نمايش هاي خياباني به اجرا در آمدند. در اين دوره 9 نمايش در بخش خياباني، 28نمايش در بخش مسابقه، 20 نمايش در بخش جشنواره جشنواره ها و 11نمايش در بخش جنبي به اجرا در آمد. از اين ميان 25نمايش متعلق به تهران و بقيه نمايش از شهرستان ها در جشنواره حضور داشتند. در اين سال ششمين دوره جشنواره تئاتر سنتي- آييني نيز آذر ماه و پنجمين جشنواره بين المللي تئاتر عروسكي نيز در شهريور ماه در تهران برگزار شد. در اين دوره از جشنواره عروسكي 6گروه خارجي و 26 گروه نمايش عروسكي از ايران شركت كردند و 29هزار تماشاگر نيز از نمايش هاي اين دوره ديدن كردند.
اگر چه جشنواره تئاتر فجر در طول بيست و پنج دوره برگزاري تئاتر، چراغ ايران را روشن و پررونق نگه داشته و هر سال نيز هم انديشي و همدلي هنرمندان بر تنوع و گوناگوني برنامه هاي آن مي افزايد، اما توجه بيش از حد گروه هاي شركت كننده در جشنواره به شيوه هاي اجرايي و نبود دقت كافي به اصول و فنون نمايشنامه نويسي، كم ارزش دانستن نقش و اهميت متن در اجرا و تلاش اندك براي كسب تجربه هاي جديد در نگارش متون نمايشي موجب شد بيشتر آثار ارائه شده ضعيف و سست جلوه كند و قادر به ارتباط و انتقال انديشه خود به مخاطب نباشد و به همين دليل است كه داوران جشنواره در اغلب دوره ها از جمله جشنواره ششم، هفتم، نهم، سيزدهم، پانزدهم و ... هيچ اثري را شايسته دريافت جايزه اول ندانستند.
افزايش سالن ها
در سالهاي پس از انقلاب هر چند با رشد كمي تعداد نمايش ها و جشنواره هاي تئاتري كشور روبه رو مي شويم، رشد نسبي تالارهاي تئاتر را مي بينيم. براساس تحقيقات انجام شده در طول سالهاي 61 تا 70، بيست و دو تالار، از سال هاي 71 تا 79، نوزده تالار و از سال 76 به بعد سي و پنج تالار در تهران و شهرستان ها ساخته شده است.
در مجموع در سراسر كشور 116 تالار تئاتر از پيش از انقلاب تا پس از انقلاب موجود است كه از اين ميان 9 تماشاخانه، 22سالن سينما تئاتر و 20مجتمع تئاتري و 29مجتمع فرهنگي هنري است، به همين ميزان تعداد مؤسسات تئاتري نيز افزايش يافته است. از سال۶۱ تا 70، سيزده مؤسسه تئاتري در تهران و شهرستان ها تأسيس شده كه از اين ميان 5مؤسسه تئاتري متعلق به تهران است و 35مؤسسه تئاتري نيز به شهرستان ها تعلق دارد. بر همين اساس 5/65 درصد تالارهاي تئاتر از سال 61 به بعد شروع به كار كرده اند كه 78 درصد آنها فعال مستمر و 5/20 درصد فعال غيرمستمر و 2 درصد آنها نيز غيرفعال هستند.
سالن هاي جديد نمايشي
براي رفع مشكل كمبود صندلي و سالن نمايش در تهران، امسال همزمان با برگزاري بيست و پنجمين جشنواره بين المللي تئاتر شهر مراسم احداث تئاتر شهر 2 از سوي شهرداري تهران برگزار شد.
در اين مراسم اعلام شد 15 سالن نمايشي جديد نيز تا پايان سال در تهران افتتاح خواهد شد. با افتتاح اين سالن ها و فعاليت تئاترشهر دوم، يكي از مشكلات اساسي تئاتر ايران برطرف خواهد شد و هنرمنداني كه مدت ها در انتظار نوبت براي اجراي آثارشان بودند اكنون مجالي بيشتر براي حضور در صحنه خواهند يافت.
هنرمندان تئاتر در طول سال هاي پس از انقلاب علي رغم همه كمبودها و در هر شرايطي كوشيده اند چراغ تئاتر را روشن نگه دارند و به ويژه در سال هاي اخير با خلق آثاري ارزشمند، نه تنها در صحنه هاي داخلي كه در فراسوي مرزها نيز درخشيده اند.
|
