|
گفت وگوي نشريه پاريس ريويو با اورهان پاموك، برنده نوبل ادبيات
زبان مادري ام را نارسا صحبت مي كنم!
|
|
|
ترجمه: سيد ايمان ضيابري
اين طبيعي است كه حتي نويسنده نه چندان بزرگ و سرشناسي چون اورهان پاموك ترك، پس از ربودن جايزه بزرگ و سرشناسي چون نوبل، ناگهان مورد توجه رسانه هاي همه كشورهاي بزرگ و كوچك قرار بگيرد. اما پاموك با ديدگاه هاي سياسي و اظهارنظرهاي جنجالي اش، خواهي نخواهي، مسئله توجه به خود و به ويژه شيوه و زاويه اين توجه را، به مسئله اي سياسي و بين المللي بدل ساخته است.
بنابراين مطالعه و مقايسه دو گفت وگوي دو نشريه مطرح از دو كشور قدرتمند، اما همواره رقيب اروپا، آلمان و فرانسه، مي تواند واجد نكات شايان توجهي باشد. اين دو گفت وگو را كه پس از اعلام رأي آكادمي نوبل انجام شده است، مي خوانيد.
آنگل گوريا كويينتانا: در ابتدا اجازه بدهيد بپرسم معمولاً از انجام مصاحبه با خبرنگاران چه احساسي داريد؟
معمولاً در اين موارد، عصبي و دستپاچه مي شوم چرا كه خيلي از مواقع حتي به سؤالات بيهوده و بيجا هم پاسخ هاي احمقانه مي دهم. اين اتفاق به همان اندازه كه در زبان انگليسي، كه در تركي هم برايم پيش مي آيد. من يك ترك هستم، ولي زبان مادري ام را خيلي ضعيف و با جملات نارسا تكلم مي كنم! در كشور خودم هم بيشتر از بابت مصاحبه هايم مورد هجوم و حمله قرار مي گيرم تا از بابت كتابهايم. منتقدان و ستون نويسهاي سياسي نشريات، معمولاً براي خواندن رمانهاي طولاني من وقت نمي گذارند.
* كتابهاي شما معمولاً در اروپا و ايالات متحده، بازتاب خوبي دريافت مي كنند. در مورد برخورد انتقادآميز داخل كشور خودتان بگوييد؟
- سالهاي خوشي و موفقيت من در تركيه به پايان رسيدند. وقتي من نخستين كتابهايم را چاپ مي كردم، نسل قبلي نويسندگان در حال محو شدن از صحنه ادبيات بودند و آثار من با استقبال مواجه شدند چون من يك نويسنده تازه كار بودم!
* منظور شما از نسل قبلي نويسندگان چيست؟
- نويسندگاني كه يك مسئوليت اجتماعي روي دوش خود حس كردند. نويسندگاني كه حس كردند ادبيات بايد در خدمت انسانيت و سياست باشد. آنها رئاليستهاي بي چون و چرا بودند، نه رئاليستهاي تجربه گرا. همانند نويسندگان بسياري از كشورهاي فقير، آنها استعداد خود را در خدمت به كشورشان تلف كردند! من نمي خواستم مثل آنها باشم چون حتي در جواني ام نيز از كارهاي ويليام فاكنر، ويرجينيا وولف، مارسل پروست و... لذت مي بردم. در حالي كه هيچ وقت آرزو نداشتم يك رئاليست اجتماعي مانند ماكسيم گوركي و يا جان اشتاين بك باشم. ادبيات مورد توجه و آثار توليد شده در دهه هاي شصت و هفتاد، از مد و لعاب قبلي شان افتاده بودند در نتيجه من به عنوان نويسنده اي از يك نسل جديد، مورد استقبال واقع شدم.بعد از سالهاي مياني دهه نود، وقتي كتابهاي من با بيشترين تيراژ ممكن كه ادبيات تركيه روياهايش را هم نمي توانست ببيند در حال فروش بودند، ماههاي خوش و مسالمت آميز من با رسانه ها و روشنفكران تركيه به پايان رسيد. البته به تعبير من، در ابتدا برخورد انتقادآميز و خصمانه رسانه ها و روشنفكران با كتاب، بيش از اينكه نقد محتوايي كارهاي من باشد، برخورد با استقبال و ميزان فروش و محبوبيت كتاب بود.در حال حاضر هم متأسفانه به دليل عقايد و تفكرات سياسي خودم، بسيار بدنام شده ام كه بخش عمده آنها از مصاحبه هاي بين المللي من استخراج شده اند و با بي شرمي تمام هم توسط برخي روزنامه نگاران ملي تركيه دستكاري و تحريف شدند تا من، بيش از آنچه كه هستم، از لحاظ سياسي راديكال، بنيادگرا و احمق نمايش داده شوم!
* در نتيجه مي توانيم ادعا كنيم نسبت به محبوبيت شما يك واكنش خصمانه و غيرمنطقي انجام شد؟
- من قوياً اعتقاد دارم كه اين اتفاقات، تنبيه من بابت ميزان رقم فروش بالاي كتابم و همينطور عقايد سياسي توسط مردم و رسانه ها بود. اما من تمايل ندارم گفتن اين موضوع را ادامه دهم چرا كه حالت تدافعي ايجاد مي كند. در نتيجه ممكن است كل تصوير را به اشتباه براي ديگران ترسيم كنم.
* هيچ گاه به نظريه پردازي اجتماعي از طريق نوشتن رمان فكر كرديد؟
- خير، اصلاً به همين دليل بود كه به نسل قديمي تر نويسندگان رمان نويس به ويژه در قرن هجدهم معترض بودم و واكنش نشان مي دادم. با تمام احترامي كه براي آنها قايلم، اما معتقدم اين كار آنها كوته فكرانه و كوته نظرانه است.
* بگذاريد كمي به عقب برگرديم. قبل از نوشتن كتاب سياه . چه چيزي الهام بخش شما در نوشتن قصر سفيد بود؟ اين كتاب، نخستين رمان شما بود كه در آن از قالبي استفاده كرديد و اين قالب در باقيمانده و ساير كارهاي شما نيز تكرار شد. جعل هويت و نقش ديگري را بازي كردن! به نظر شما چرا ايده تبديل شدن به فرد ديگري، اغلب در رمانهاي شما خود را به ناگهان ظاهر مي كند؟
- يك دليل بسيار شخصي! من برادري بسيار سبقت جو و رقابت گرا دارم كه تنها 18 ماه از من بزرگتر است. او در واقع پدر فكري من در زمينه نظريات فرويد بود. اين گونه بود كه او مصلح ضمير من بود و نوع ديگري از قدرت من را پديدار مي كرد. از سوي ديگر، ما يك رابطه برادرانه و البته رقابتي هم داشتيم. يك رابطه بسيار پيچيده. من به صورت مفصل به اين مورد در كتاب استانبول خودم پرداخته ام. من يك پسر ترك معمولي بودم. فوتبالم خوب بود و به همه نوع ورزش و مسابقه و بازي هم علاقه داشتم. و برادرم، بسيار بهتر از من در درس و مدرسه فعاليت مي كرد. من به او احساس غبطه و حسادت مي كردم و او نيز نسبت به من همين حس را داشت. فرد مسئوليت پذير و معقولي بود، حداقل آن طور كه بزرگترهايمان مي گفتند. موقعي كه من به بازيها توجه مي كردم، او به قوانين توجه مي كرد. به طور كلي ما هميشه در حال رقابت بوديم. من هم هميشه در خيال، خودم را جاي او مي گذاشتم تا شايد مثل او باشم. بايد با صداقت هم در مورد رشكي كه به او مي ورزيدم اعتراف كنم.
هميشه به اين فكر مي كنم و نگران هستم كه چه قدر قدرت و موفقيت هاي برادرم، مرا تحت تأثير قرار داده است و اين، يك بخش اصلي از روح و روان و انديشه هاي من را تشكيل مي دهد.
به اين مسئله هم آگاهم و سعي مي كنم هميشه بين خودم و چنين احساساتي، فاصله ايجاد كنم. خود نيز مي دانم چنين تفكراتي بد و غلط هستند و مثل يك شهروند متمدن همواره تصميم مبارزه با آنها را داشتم و دارم. البته معتقد هم نيستم كه يك قرباني حسادتم. اما اين كهكشاني از افكار و خيالات است كه سعي مي كنم تمام مدت با آنها كنار بيايم و بالطبع در پايان هم موضوع اصلي همه داستانهايم خواهد شد!براي مثال در قصر سفيد ، احساسات و روابط ساد و مازوخيستي بين شخصيت هاي اصلي داستان، بر پايه روابط خودم و برادرم بنا شده است.از سوي ديگر، اين قالب بحران هويت، در احساس سرگشتگي و شكنندگي روحي يك تركيه اي در مواجهه با فرهنگ غربي بروز مي كند. بعد از نوشتن قصر سفيد متوجه شدم كه اين حسادت يعني احساس تشويش و نگراني بابت تحت تأثير قرار گرفتن توسط فردي برتر و بالاتر، به وضعيت تركيه در برخورد با غرب مي ماند. اينها يعني آرزوي غربي شدن داشتن و آنگاه متهم شدن به نداشتن صداقت و درستي لازم. تلاش براي كسب شرايط و روحيات اروپايي و احساس گناه بابت روندي تقليدي كه در پيش گرفته ايد.
|
