بارندگي؟ ميليمتر با 500 خشك هواي و آب
كاربردي ژئومورفولوژي كتاب نقد بر نقدي
خليلي علي دكتر
دانشكده در كارم دفتر در خرداد سوم دوشنبه روز صبح
درس شفافه‌هاي و يادداشت‌ها كردن وجور جمع مشغول كشاورزي
و بود همكاران از يكي.زد زنگ تلفن كه بودم بعدازظهرم
نه گفتم خوانده‌اي ، را همشهري امروز مقاله فلاني پرسيد
تحت مطلبي گفت !چطور؟ مي‌كنم ، مطالعه را آن شب "معمولا
انتشارات از كاربردي ژئومورفولوژي كتاب بر نقدي عنوان
گفتم است ، خواندني كه شده نوشته تهران دانشگاه
كارهاي به گفت دارد ، من رشته به ربطي چه ژئومورفولوژي
را مقاله شب منبخوانيد "حتما است رفته اشارتي هم شما
از كنم ، عرض چه كه اشارت ديدم دقت ، با دوبار آنهم خواندم
رهگذر اين در.است رسيده قضاوت به رفته فراتر صراحت
شناسان اقليم از بسياري و مستقيم طور به فائو كارشناسان
اين فيض از غيرمستقيم طور به نيز ديگر بين‌المللي و ملي
.نمانده‌اند بي‌نصيب علمي نقد
قديمي چهره‌هاي از نقد ، اين نويسنده كردواني دكتر
يك را وي.است من دانشكده‌اي غير همكار و تهران دانشگاه
در تاليفات صاحب كه مي‌شناسم سخت‌كوش و پرارج دانشگاهي
شايد و آب خاك ، مرتع ، جنگل ، از متنوع بسيار زمينه‌هاي
زندگي متداول شيوه نداشتم دوست احساس اين با.است اقليم
هم علمي جلسه يك در كه بنويسم وچيزي دهم تغيير را خود
ولي نبود آن كردن رسانه‌اي به نيازي و كرد مطرح مي‌شد
شني تپه‌هاي مانند ندارم هم دوست و نبوده‌ام من آغازگر
را وي صداي و ندا و مولانا كوه بلكه باشم بي‌پژواك كوير ،
.مي‌پسندم بيشتر
هيچ به نوشته اين از من قصد كه مي‌كنم تاكيد اينجا در
احمدي دكتر تاليف كاربردي ژئومورفولوژي كتاب از دفاع وجه
هنوز هم و است دور به من رشته از هم موضوع اين چه نيست
در چرا نمي‌دانم و نكرده‌ام پيدا را كتاب اين ديدن توفيق
دفاع اين انجام.است شده مطرح تفصيل به اقليم بحث آنجا
آن به لزوم صورت در كه است مذكور كتاب موءلف عهده به
.پرداخت خواهند
نگرش نفي و چندبعدي ديدگاه تبيين اينجا در من اصلي هدف
همين در اختلاف كه است ، اقليم‌شناسي مطالعات در يك‌بعدي
متاسف جهت چند از مذكور نقد خواندن از حال هر در.است جا
دو به فقط.گفت بايد نه و مي‌توان نه را آنها همه كه شدم
:مي‌كنم اشاره مورد
آنكه براي است ، نقد علمي ديدگاه ديدگاه ، نخستين
سخن از فرازي گيرند ، قرار بحث فضاي در محترم خوانندگان
:مي‌كنم نقل اينجا در كاست و بي‌كم را كردواني دكتر
مناطقي كه رسيده‌اند نتيجه اين به اقليم‌شناس دانشمند"
است كمتر ميليمتر از 500 آنها سالانه بارندگي متوسط كه
چهار به را آن و آورده‌اند حساب به خشك مناطق جزء را
آن توزيع و سالانه بارش مقدار لحاظ از متفاوت نواحي
نيمه خشك 250100 ، خشك 500250 ، نيمه كرده‌اند ، تقسيم
.سالانه بارش ميليمتر از 50 كمتر بياباني و بياباني10050
معيار فائو طبقه‌بندي مي‌گويم كه است اصل همين روي
از 200 كمتر بارندگي با را بياباني مناطق كه نبوده صحيحي
آن به همين‌نگرش با سخن ادامه "..است كرده فرض ميليمتر
موءلف استناد مورد كه برمي‌گردد اينجانب كارهاي از قسمت
.ثابتي دكتر كارهاي همچنين و است بوده مذكور كتاب
و اجماع چنين هرگز كنم بيان صراحت به جا همين بگذاريد
و ندارد وجود اقليم‌شناس دانشمندان بين رايي اتفاق
(بعدي يك) متغيري يك طبقه‌بندي‌هاي "اصولا و است نداشته
يك بود چنين اگر.شده‌اند خارج رده از حاضر قرن آغاز در
كفايت اقليمي مرزبندي‌هاي براي سالانه همبارش نقشه
اصل ارقام اين.نمي‌كشيد درازا اين به سخن و مي‌كرد
نياز و شده فرسوده سنجه‌ها اين و سنجه‌اند بلكه نيستند
معيارهاي از منتخبي به مروري هم بادارند واسنجي به
كرد خواهيم خشك مناطق محدوده به نگرش با اقليم ، ارزيابي
اين مسير در كه محترم خوانندگان از عده آن به تا
.گردد ارائه روشن‌تري تصوير گرفته‌اند قرار رويارويي
آمار گسترش عنايت به اقليم‌شناسي كه حاضر قرن اوايل از
كمي به و شد خارج توصيفي حالت از آمار علم و هواشناسي
اثر هوا و آب چون كه گرديد مطرح انديشه اين گراييد ، شدن
عوامل همه "الزاما هم آن تبيين در است محيطي عوامل مشترك
چندمتغيره فرآيندي اقليم ديگر عبارت به و شوند ديده بايد
هوا ، دماي بلكه بارندگي تنها نه آن در كه است (چندبعدي)
براساس.مي‌باشند موءثر.. و تبخير ميزان خورشيد ، تابش
سرعت به متغيري چند و دو طبقه‌بندي‌هاي انديشه اين
به امروز تا آنها تكامل و گرفتند قرار كاربرد درميدان
منجر پيچيده بسيار اقليمي رياضي -فيزيكي مدل‌هاي تدوين
.است شده
رطوبت ضريب دست اين از سنجه ، يا اقليمي شاخص اولين
ملاك را تبخير به سالانه بارش نسبت كه است (1905) ترانسو
EXTRA- يا فراخشك مناطق در ترانسو به‌عقيده.مي‌دهد قرار
بارش با يزد در "مثلااست كمتر از 13/0 ضريب اين ARID
مقدار ميليمتر 2000"تقريبا سالانه تبخير و سالانه 63
كه است ميليمتر 07/0 بارش 121 با اصفهان در و ضريب 03/0
بوم‌شناسي نقشه اولين.مي‌شوند محسوب خشك فرا دو هر
.شد تهيه روش اين با متحده ايالات گياهي
در BW يا بياباني اقليم‌هاي (1936) كوپن طبقه‌بندي در
سالانه‌آن بارش كه مي‌شود گفته اقليمي به ايران شرايط
درجه حسب) سالانه متوسط دماي مقدار از سانتيمتر حسب
يزد ، طبقه‌بندي اين براساس.باشد كمتر (سانتيگراد
اقليم در همگي اصفهان و بوشهر اهواز ، آبادان ، رفسنجان ،
ايران بر را سيستم اين (1955) گنجي.دارند قرار بياباني
هفتصدهزار را كشور بياباني اقليم‌هاي مساحت و كرد اعمال
(1344) نيز عدل حسين احمد "بعدا.زد تخمين مربع كيلومتر
در سيستم اين در ايران اقليمي پهنه‌بندي از نقشه‌اي
در (1965) نيز جوادي شفيع و تهران دانشگاه انتشارات
در.نموده‌اند تهيه فرانسه تحقيقات ملي مركز انتشارات
مي‌بود هم ميليمتر يزد 180 بارندگي اگر حتي كوپن سيستم
.مي‌گشت محسوب بياباني مناطق جزء هم باز
تمامي "تقريبا كه الجزاير دانشگاه استاد (1965)دوبيف ژان
كبير صحراي اقليمي پديده‌هاي شناخت صرف را خود علمي عمر
عنوان جلدي ، تحت دو كتابي كارش ، حاصل و كرده آفريقا
يافته انتشار فرانسه تحقيقات ملي مركز توسط "صحرا اقليم"
پيشنهاد اقليمي ارزيابي براي را متغيري دو شاخص يك است ،
سالانه بارندگي نسبت شاخص اين "روز شماره" نام به مي‌كند
كه را اقليمي‌صحراها مرز وي.است تبخير روزانه متوسط به
شاخص 12 اين يزد در مي‌داند ، عدد 28 است "فراخشك" معادل
سال از روز در 12 فقط سالانه بارش تمام يعني مي‌باشد
يعني است روز اصفهان 23 براي عدد اين مي‌شود ، تبخير
.پيشين ارزيابي‌هاي و يافته‌ها بر تاكيدي
بارندگي مبناي بر و متغيري دو نيز سيليانينف اقليمي شاخص
اين.است استوار گياه رشد براي سالانه فعال دماي جمع و
در نگارنده توسط ايران آبريز حوزه‌هاي تمام براي شاخص
.نيستند متناقض نتايج و شده مطالعه كشور آب جامع طرح
و بارندگي سالانه توزيع به نگرش بعد به سال 1965 از
دايره در (ماه يا روز حسب) بيولوژيكي خشكي مدت طول تعريف
اين از گروه نخستين گرفت ، قرار اقليم‌شناسان توجه
(1344) ثابتي دكتر كه است گسن طبقه‌بندي طبقه‌بندي‌ها
در و تهيه را سيستم اين در ايران اقليمي پهنه‌هاي نقشه
طبقه‌بندي اين.رساند چاپ به تهران دانشگاه انتشارات سري
از كه روزهايي تعداد نهايت در كه است استوار شاخصي بر
محاسبه را مي‌شود محسوب خشك گياه براي فيزيولوژيكي نظر
رطوبت ، بارندگي ، آن تكميلي وجه در شاخص اين.مي‌نمايد
اين.مي‌گيرد نظر در هم را يخبندان روزهاي تعداد و دما
براي (781375) دوم بازنگري كشور ، آب جامع طرح در بررسي
و شده مطالعه ايران در ايستگاه از 1200 شبكه‌اي‌مركب
كه نقاطي از بسياري هم طبقه‌بندي اين در.است شده گزارش
گروه در است بيشتر ميليمتر از 150 حتي آنها بارندگي
ذكر بدون كه ثابتي دكتر كارهاي و مي‌گيرند قرار بياباني
صحيح ايستگاهي نتايج نظر از گرفته قرار انتقاد مورد نام
.است
طرح و داد گسن سيستم در تغييراتي در 1992 فائو سازمان
ضريب با پتانسيل تعرق تبخير دما ، بجاي و كرد ارائه نويي
با را روش اين همكارانم ، و من و قرارداد معيار را 2/1
كشاورزي اقليمي پتانسيل ارزيابي منظور به تغييراتي ،
تحقيقات ملي برنامه قالب در ميليونيم يك مقياس در ايران
بكار هواشناسي سازمان همكاري با تهران دانشگاه در كشور
(GIS) جغرافيايي اطلاعات سامانه حاضر وضع در.مي‌بريم
(لايه) متغير از 20 بيشتر تا پهنه‌بندي‌هاي انجام امكان
گرفتن نظر در با مي‌توان را اقليم و است كرده فراهم را
يا و ادافيك شرايط نظير غيراقليمي حتي و متعدد متغيرهاي
پيش سال دو از كه نمود هويت‌يابي منطقه ارتفاع و شيب
از يكي و مي‌شوند هدايت جهت اين در دانشجويان رساله‌هاي
.است دفاع دست در آنها
دنيا ، علمي محافل در.است سخن جايگاه ديدگاه ، دومين
ملي كنگره‌هاي و كنفرانس‌ها سمينارها ، سالانه ، مجمع‌هاي
صافي‌اي و شده درجه‌بندي جايگاهي يك هر بين‌المللي و
علمي انتقادات و نوآوري‌ها ديدگاه‌ها ، ذكر براي مناسب
-علمي و ترويجي -علمي شده درجه‌بندي مجلات مي‌باشند ،
به علمي اسناد جزء نيز مجامع اين گزارش‌هاي و پژوهشي
.مي‌آيند حساب
كه داشته‌ايم سمينار و كنگره چندين گذشته سال چند در ما
حرف‌ها همين.است بوده طرح قابل آنها در ديدگاه‌ها اين
كويري مناطق مسايل بررسي سمينار اولين در بيشتر ژرفاي با
پراكنش مقاله ارائه هنگام به (1371) يزد در بياباني و
كه شود عنوان مي‌توانست ايران در فراخشك و خشك اقليم‌هاي
اقليم تغيير سمينار يا سمينار آن در مقالاتي در يا و نشد
مجله چندنگرديد كه گردد منعكس (1375) تهران در
مسايل اين كه دارد وجود ايران در نيز تخصصي و تحقيقاتي
تحقيقات مجله‌هاي مثل.انعكاس‌اند قابل آنها در
آبان در.غيره و فضا و زمين فيزيك بيابان ، جغرافيايي ،
مشهد ، در اقليم تغيير منطقه‌اي سمينار نيز آينده ماه
اولين تهران ، دانشگاه در ايران ژئوفيزيك كنفرانس دهمين
.مي‌گردند برگزار...و اهواز در آب بيلان منطقه‌اي همايش
كه علمي مقاله يا پيشنهاد هر محافل و مجلات اين در
روش‌ها ، و مواد آگاهي‌ها ، فعلي وضع يعني پژوهش ، چهارستون
را جديدي ديدگاههاي يا باشد كامل نتيجه‌گيري‌اش و بحث
منتظر اينها از يكي در ما و است ارائه قابل نمايد عرضه
كردواني دكتر شخصي تحقيقات نتايج و آثار شنيدن و ديدن
نگفته‌ها و بنشينيم گفتگو به تخصصي‌تر محفلي در تا هستيم
ذكر و است زيادتر سخن كه نماييم مبادله را ننوشته‌ها و
خاطر ملال همشهري ، پرتيراژ و وزين مجله در آنها همه
و بيابان "الزاما آنها علاقه ميدان كه است خوانندگاني
محيط و دلپذيرتر هواي و آب و نيست مجادله و اقليم و كوير
.است بهتر آتشبسميپسندند را آرام‌تري
|
