ريخت فرو سوسياليسم
آزاد بازار بر مبتني سوسياليسم ظهور ، دنياي 2000
(بخش‌آخر )
شرقي اروپاي
مهم‌تراز منطقه‌اي هيچ شوروي ، اتحاد سياسي نفوذ حوزه در
هستند كشورهايي لهستان و مجارستان و نيست ، شرقي اروپاي
.توجهند قابل لحاظ بسياري از غرب براي هم و روسيه براي كه
مجارستان
ديگر از جلوتر بسي و پيشگام ، مجارستان سال 1968 از
در نظر تجديد و اصلاح به كه بود شرقي اروپاي كشورهاي
مجارستان سبب ، همين بهپرداختند استاليني سوسياليسم
.چين از بعد درآمد شوروي اتحاد براي الگويي صورت به "عملا
كشور پررونق‌ترين مجارستان هشتاد دهه در حتي اين ، بنابر
كشورهاي با رقابت توان هنوز ولي بود ، شده شرقي اروپاي
.نداشت را غربي
دهه اواخر در اقتصادي ، تجربيات و اصلاحات دهه دو از پس
وجه مجارستان برنامه‌ريزان كه مي‌رسيد نظر به چنين هشتاد
.كرده‌اند گم را سرمايه‌داري و سوسياليسم بين تمايز
در كه مجارستان در اقتصاد آزادسازي برنامه كلي ، طور به
داد ، كاهش را مركزي برنامه‌ريزي بود شده شروع سال 1968
گسترده‌تر را خدماتي توليدي ، بنگاه‌هاي مديران اختيارات
مستقل افراد اقتصادي فعاليت‌هاي براي مهمي حوزه و ساخت
امور.آورد وجود به مركزي دولت برنامه‌ريزي‌هاي از
جهشي پيشه‌ورانه كارهاي و خرده‌فروشي سطح در بازرگاني
اجازه دولتي كارخانه‌هاي در شاغل كارگران و داشت برق‌آسا
تيم‌هاي صورت به خود موظف كار ساعات از پس كه يافتند
به معقول نرخ به را خود فني خدمات و شوند متشكل تخصصي
.بفروشند كارخانه
شده گرفته نظر در سال 1990 براي كه جديدي اساسي قانون در
مطبوعات ، آزادي اجتماعات ، آزادي چندحزبي ، دولت بود ،
.مي‌بخشيد مشروعيت را گسترده سازي خصوصي و انتخابات آزادي
تشكيل جديد ، اساسي قانون كه بود آن همه از مهمتر اما
(مي‌شدند ناميده جنبش سال 1990 تا كه) هم را مخالف احزاب
مجارستان خارق‌العاده ، تحول اين با.مي‌شناخت رسميت به
.مي‌كرد آغاز شرقي اروپاي سياست عالم در را تازه‌اي عصر
تمام رغم به حاضر ، قرن نود دهه آستانه در ترتيب ، بدين
كه بود آن از حاكي وقايع كلي روند سردرگمي‌ها ، و تضادها
پيامدهاي و الزامات باتمام آزاد بازار اقتصادي نظام
.است كمونيست مجارستان به بازگشت حال در آن سياسي
لهستان
كشور بزرگترين جمعيت ، نفر ميليون با 37 لهستان كشور
.بود پرسترويكا براي آزمايش عرصه مهم‌ترين و شرقي اروپاي
و تضادها و مختلف روندهاي از هفت‌جوشي آش كشور همين اما
بالا به پايين از تغييرات فشار لهستان دربود تناقص‌ها
.پايين به بالا از شوروي ، مانند نه و بود
كمونيستي جامعه نخست:داشت وجود فرهنگ نوع دو لهستان در
.مي‌شناخت رسميت به را آن و بود آورده وجود به دولت كه
.پرتحرك و رنگارنگ پيچيده ، زيرزميني جامعه نوعي دوم ،
.بود نيازموده گذشته در را وضعي چنين هرگز كمونيستي دنياي
افزايش سرعت به ورشو منطقه در ماهواره‌اي آنتن‌هاي
اخبار آخرين مي‌توانستند لهستاني‌ها از بعضي و مي‌يافت
.دارند دريافت سي‌ان‌ان از صبحانه صرف هنگام به را
ماهواره‌اي آنتن‌هاي به دولتي ماموران حمله 1987 رغم به
براي اجازه دريافت به لهستاني شهروندان ساختن ملزم و
كمونيستي دنياي از كشور نخستين لهستان ماهواره‌اي ، آنتن
ماهواره‌اي تلويزيون‌هاي به وسيعي "نسبتا دسترسي كه بود
.داشت اروپا
وزارت ماهواره‌اي ، آنتن‌هاي مالكيت كردن محدود منظور به
به پوليتيكا نامه هفته در كه اعلاميه‌اي طي در ارتباطات
مخصوص آنتن كس هر باشد قرار اگر" مي‌داد ، هشدار رسيد چاپ
صورتي چه به ما بام‌هاي پشت باشد ، داشته را خود به
عمومي منظره در ترتيب و نظم حداقل مراعات آمد؟ درخواهد
".مي‌رسد نظر به جدي امري شهر
سازندگان كه بود رسيده جايي به وضع سال 1989 حدود در
تقاضاها همان به نمي‌توانستند ماهواره‌اي آنتن‌هاي دولتي
گرفت خود دست به را بازار خصوصي بخش سازندگان.دهند پاسخ
به غربي كشورهاي جهت در آنها تنظيم از پس را آنتن‌ها و
يه‌ويچ ، ايزني زديسلاو.مي‌رساند خريداران دست به سرعت
ساخت خصوصي كارخانه نخستين سوئدي شركت يك همكاري با كه
شركت":مي‌گفت بود ، نهاده بنياد را ماهواره‌اي آنتن‌هاي
در خصوصي شركت‌هاي بزرگترين از يكي اينك اسونسات ، ما ،
در ماهواره‌اي آنتن كننده توليد بزرگترين و است لهستان
".مي‌شود محسوب اروپا شرق
سياسي زلزله‌هاي سال
بين گفت‌وگو و بحث هفته نه از پس آوريل 1989 ، پنجم در
كتبي قرارداد موجب به طرفين ،"همبستگي" نمايندگان و دولت
نو از را شده ممنوع كارگري اتحاديه كه كردند موافقت
نخستين پارلمان ، ساختار تجديد از پس و دهند رسميت
لهستان در را دوم جهاني جنگ از پس آزاد و باز انتخابات
.كنند برگزار
.آمد وجود به نماينده با 100 "سنا" نام به ديگري مجلس
"كاملا انتخاباتي در ژوئن 1989 در مي‌بايست دهندگان راي
مجلس.كنند انتخاب را سنا مجلس نماينده صد آزاد و باز
"قبلا كه) را نمايندگان مجلس مصوبات مي‌توانست سنا جديد
مقرر ژوئن 1989 ، انتخابات در.كند "وتو" (داشت وجود هم
و كمونيست حزب نامزدهاي به را كرسي‌ها از درصد كه 65 شد
مخالف گروه‌هاي نامزدهاي به را بقيه درصد و 35 آن متحدان
همه ،(1995) بعدي انتخابات در ولي.دهند اختصاص مستقل و
خواهد قرار نامزدها همه اختيار در آزاد طور به كرسي‌ها
.گرفت
چهار مدت به همبستگي اتحاديه كه بود اين اساسي انديشه
اقليت يك صورت به لهستان پارلمان مجلس دو هر در سال
آن در كه ياروزلسكي ژنرال تا باشد داشته فعاليت "سازنده"
كمك به بتواند بود شده انتخاب جمهوري رئيس عنوان به موقع
كه را دشواري اقدامات كمونيست‌ها ، رهبري زير دولت يك
به داشت ضرورت لهستان اقتصاد فروپاشي از جلوگيري براي
.بگذارد اجرا مرحله
در همبستگي اتحاديه منتظره غير و حيرت‌آور پيروزي بعد ،
.آمد پيش انتخابات
آنان به كه را كرسي‌هايي تمام "عملا همبستگي نامزدهاي
خود سهم كرسي‌هاي درصد سنا 99 مجلس در بود ، يافته اختصاص
) كرسي تمام 161 نيز نمايندگان مجلس در و كردند اشغال را
از يكي.آوردند چنگ به بود آنها سهم كه را (كرسي از 460
رهبر] والسا لخ اگر":مي‌گفت تلخي به دولتي رسمي مقامات
برخود همبستگي علامت كه گاوي كنار در [همبستگي اتحاديه
".مي‌شد انتخاب "مسلما گاو آن بود ، گرفته عكس داشت
گذشته قرن نيم در نخستين‌بار براي":مي‌گفت والسا لخ
اين مردم از نفر ميليون‌ها كه است دولتي داراي لهستان
".بدانند خودشان دولت را آن مي‌توانند كشور
راي‌گيري ، از پيش گفت‌وگوهاي و بحث‌ها روز چهار طول در
دولت اين هدف" كه داد توضيح اقتصادي امور پيشنهادي وزير
تاكنون كه است اصلاحاتي دوربردترين و ريشه‌اي‌ترين اجراي
كشور يك در آزاد بازار بر مبتني اقتصادي نظام ايجاد براي
".است آمده عمل به شرقي اروپاي
نخست‌وزير اقتصادي معاون بود قرار كه بالسروويچ ، لزك
در نشدني تكرار فرصتي ما":گفت مجلس به خطاب بشود ،
در اقتصادي بلكه سياسي فقط نه تغييراتي تا داريم اختيار
ايجاد كشور اين در غربي سبك به آزاد اقتصادي بازار جهت
پيروان از و آزاد بازار طرفدار صنايع ، جديد وزير ".كنيم
تمام دولت ، جديد برنامه براساس.بود فريدمن ميلتون
درصد 90) دولت به متعلق اقتصادي موءسسات و كارخانه‌ها
منتقل خصوصي بخش به عمومي حراج در مي‌بايست (كشور اقتصاد
.گردد
كه بود شده پيش‌بيني همچنين آوريل ماه توافق‌هاي در
خصوصي مدارس ايجاد يابد ، گسترش بازهم بايد مطبوعات آزادي
كليساي كه بود آن معناي به بيشتر امر اين) شود قانوني
دولت و (نمايد داير را خود خاص مدرسه‌هاي بتواند كاتوليك
بپذيرد زيست محيط سالم‌سازي براي بيشتري تعهدات
اروپا سرتاسر در لهستان سنگين صنايع از ناشي آلودگي‌هاي)
.(نداشت نظير
مه در 8 گازتاويبورزا ، دولت ، مخالف مستقل روزنامه نخستين
همان را آن نويسندگان گروه و شد منتشر 1989
.مي‌دادند تشكيل زيرزميني روزنامه‌نگاران
كه بود آن معناي به مجموع در رويدادها اين همه
در.داده‌اند دست از را قدرت انحصار لهستان كمونيست‌هاي
مي‌دانستند ، سياسي زلزله نوع را رويدادي چنين ديگر ، زماني
واقع در جريان اين بيستم قرن دهه آخرين آستانه در ولي
جاي همه در آن آثار كه بود جهاني روند يك از مشخصي نمود
.مي‌شد مشاهده دنيا
باز افق‌هاي مخالف سياستمداران جناح گورباچف ، ظهور با
به نمي‌توانستند ديگر شرقي اروپاي در اقتصادي و سياسي
در اجتماعي آزادي‌هاي گسترش مانع مسكو خشم بهانه
.گردند كشورهايشان
دوستداران از يكي.بود زبان‌ها برسر جا همه گورباچف نام
دو لااقل گورباچف كه داريم آرزو":مي‌گفت درلهستان او
ناقص طور به حتي را خود اصلاحات و بماند سركار ديگر سال
و كاران محافظه دهان تا درآورد اجرا مرحله به باشد كه هم
كند ، سقوط او اگرشود بسته ما كشور در سازي آزاد مخالفان
".شد خواهيم غرق ما همه
بحث هنگام به استانيسلاولم ، لهستاني ، مشهور نويسنده
مي‌كنم فكر من":مي‌گفت شوروي اتحاد در گلاسنوست درباره
بازگشت امكان ديگر.است داده انجام را خود كار گورباچف
همين بر وضع سوسياليستي كشورهاي تمام در و ندارد وجود
".رفت خواهد پيش منوال
در برنامه‌ريزي عالي مدرسه برجسته نظريه‌پردازان از يكي
نظام روءياي":مي‌گفت كه بود پيشرفته آنجا تا لهستان
سومي راهمرد هميشه براي كاپيتاليسم از بهتري اقتصادي
الگوي هيچ‌گونه كاپيتاليسم و استالينيسم بين دارد ، وجود
موجود دليل تنها.كند كار خوب كه نمي‌خورد چشم به ديگري
"صرفا كاپيتاليسم به بازگشت در آمدن كوتاه براي
".است سياسي يا مصلحت‌گرايانه
در شرقي اروپاي بيستم ، قرن دهه آخرين آغاز در كلي طور به
كثرت‌گرايي ، سياسي ، :بود درآمده حركت به عمده جهت سه
در ادغام امر ، نهايت در و آزاد ، بازار بر مبتني اقتصاد
.غربي اروپاي
سوسياليستي كشورهاي ديگر
ديگر سوسياليستي كشورهاي تمام حاضر ، قرن هشتاد دهه طي در
نظام‌هاي اصلاح براي بودند مركزي برنامه‌ريزي داراي كه
استثناي به) آنها همه و بودند افتاده تكاپو به خود
مبتني اقتصاد راهكارهاي آزمودن به (شمالي كره و آلباني
.مي‌پرداختند آزاد بازار بر
نظر به جهان ماركسيستي كشور سرسخت‌ترين كه ويتنام حتي
و بود آورده روي سوسياليستي غير تجربه‌هايي به مي‌رسيد ،
شوروي و چين به چشم مصيبت‌بار اقتصادي تجربه ازسالها پس
آزمودن به خود اقتصاد درآوردن حركت به براي و بود دوخته
.مي‌پرداخت آزاد بازار راهكارهاي
هفتاد اصلاحگر اقتصاددان لين ، وان هرين دسامبر 1986 ، در
در اين.گرفت قرار حاكم كمونيست حزب راس در ساله ، دو و
سال شش و پنجاه طول در رهبري جايي به جا نخستين واقع
.بود ويتنام كمونيست حزب تاريخ
بعضي ساختن وارد با را خود عملياتي برنامه لين وان
شروع ويتنام اقتصاد در سرمايه‌داري نظام محدود تدابير
سايگون) شهر هوشي‌مين در حزب دبير وي كه هنگامي.كرد
منطقه اقتصاد در تمركززدايي به موفقيت با بود (سابق
در نيز را تحرك‌آميز و تشويقي طرح‌هاي بعضي و پرداخت
.بود گذاشته آزمون به صنعت و كشاورزي
سياسي آزادسازي با "طبعا اقتصاد در تحول به اميدواري
اصلاحات درآستانه يعني آوريل 1987 ، در 19بود همراه
كشور مردم ويتنام ، بيمار اقتصاد ترميم براي جديد اقتصادي
را جديد ملي شوراي مجلس تا رفتند راي صندوق‌هاي پاي به
.كنند انتخاب
چند ميان از انتخاب حق دهندگان راي به نخستين‌بار براي
براي نامزد بدين‌ترتيب ، 829.بود شده داده مختلف نامزد
حوزه‌هاي تعداد و مي‌كردند مبارزه كرسي اشغال 496
برابر در شدگان انتخاب تا بود شده برابر دو نيز انتخابي
.باشند مسئول دهندگان ازراي كوچكتري گروه‌هاي
"ويتنام ميهني جبهه" سوي از مي‌بايست نامزدها همه صلاحيت
ولي گيرد ، قرار تاييد مورد بود دولتي "تقريبا سازماني كه
محلي مقامات طرف از مي‌توانستند نامزدها نخستين‌بار براي
انتخابات 19 نامزدهاي از نفر سه حداقل ، .شوند معرفي حزب
دانشگاه‌هاي از جنگ هنگام به ويتنام جنوب در آوريل
.بودند گرفته دكتري درجه آمريكايي
كرد اعلام ويتنام رسمي روزنامه انتخابات ، از پيش هفته در
اوايل در روز نه مدت به كمونيست حزب مركزي كميته كه
تدابير كه است گرفته تصميم و داده جلسه تشكيل آوريل
در عمل مورد تشويقي روش‌هاي از استفاده با جديدي ،
به كشاورزان و كارگران نفع به سرمايه‌داري ، اقتصادهاي
نظر در خصوصي بخش براي بيشتري نقش و درآورد اجرا مرحله
.گيرد
كه مي‌دادند احتمال بعضي‌ها اساسي ، روند اين به توجه با
شيائوپينگ ، دن خود ، چيني همتاي همچون بتواند شايد وان‌لين
تا و بياورد عمل به ويتنام در جسورانه اصلاحاتي
.بكاهد كشور شديد فقر از اندازه‌اي
|
