توسعه و شدن جهاني ارتباطي شبكه
اجتماعي
بيستم سده نيمه‌هاي از كه رسانه‌ها و ارتباطات درحوزه فناورانه پيشرفتهاي:اشاره
و فرهنگي مختلف درحوزه‌هاي را آزاد اطلاعات زمينه‌تبادل رسيد ، خود اوج به
پرسشهاي پديده اين سرشت باب در فيلسوفان و متخصصان اكنون.است آورده فراهم اقتصادي
.باشد پديده اين آينده باب در نوعي‌نگراني به مي‌تواند كه كرده‌اند طرح را زيادي
پيشرفتها اين كه است درست كه بوده آن است ، بررسي قابل اقتصاد و فرهنگ درحوزه آنچه
امر اين خود آيا ولي نورديده هم در را جغرافيايي و ملي مرزهاي اطلاعاتي انقلاب و
آيا و نمي‌گردد؟ منطقه‌اي بومي ، اقتصادي و فرهنگي قابليتهاي رفتن ميان از به منجر
انديشمندان از كاستلز مانوئل.داشت خواهد پي در اجتماعي توسعه الزاما توسعه اين
ميان مناسبات زيربه درمقاله نوشته "اطلاعات عصر" نام به نيز كتابي كه معاصر
.مي‌پردازد اجتماعي توسعه و شدن جهاني ارتباطات ، انقلاب
راهبردي ابزار به‌عنوان ارتباطي و اطلاعاتي تكنولوژي
نيست ، مي‌بريم سر به آن متن در كه تغييراتي تامه علت اطلاعاتي و ارتباطي تكنولوژي
از مي‌ماند ، لايتغير و ثابت ما زندگي ارتباطي تكنولوژيهاي و جديد اطلاعات بدون اما
دور ، راه از ارتباطي شبكه‌هاي پيرامون كامل به‌طور ما سياره دهه 1990 ابتداي
.است يافته سازمان ارتباطي فرآيندهاي و اطلاعاتي نظامهاي دل در و كامپيوترها
از ما سودمندي مثال براي.است اطلاعات قدرت به وابسته انساني فعاليت كامل قلمرو
در زندگي مهم اسرار از پرده‌برداري بهبودو به اطلاعاتي ارتباطي‌و تكنولوژي
ياري انساني فوق‌العاده پتانسيل‌ها از استفاده براي آن دستكاري و ژنتيك مهندسي
توسعه و بهبود را كاربران دوستانه رقابت احتمال نرم‌افزارها توسعه يا مي‌كند
آموزش برخورداري‌از به قادر جهان سرتاسر در كودك ميليونها كه به‌طوري مي‌بخشد
را آنها و نموده كمك آنها اطلاعات و معرفت انباشت به طريق اين از و مي‌شوند مساوي
بهره‌مندي و جديد منابع خلق -استعدادشان و توانايي از استفاده با كه مي‌سازد قادر
اين و مي‌شود برابر دو سال هر"اينترنت" از استفاده يا و دهند بيشتري سرعت آن از
.مي‌دارد وا زيستي هم به را ارزشها و علائق جديد ، همگاني ارتباطاتي بستر
في‌المثل ، است ، نابرابر ارتباطات‌فوق‌العاده و اطلاعات تكنولوژي اشاعه وجود اين با
مي‌توان جرات به و مانده‌اند باقي تبعيض‌تكنولوژيكي يك در آفريقايي‌ها بيشتر
معادل درآمدي دنيا جمعيت از سوم يك هنوز كه حالي در افزود ، آن به را بيشتري مناطق
.مي‌دهد نشان اصلاح‌ناپذير نابرابري ، اين دارند ، روز در دلار يك
و دسترسي وجود اين با نيست ، اجتماعي مشكلات حل به قادر تنهايي به تكنولوژي
اجتماعي توسعه به رسيدن پيش‌نياز جديد اطلاعاتي و ارتباطي تكنولوژيهاي از استفاده
مطالعات.است صنعت بخش الكتريسيته‌در معادل آنها كاركرد دنياست ، در اقتصادي و
و توليدي اطلاعاتي ، تكنولوژي نزديك‌بين‌اشاعه آماري رابطه از اقتصادسنجي‌نشان
سطح ارتباط مطالعه‌اخير همچنين.كشورهاست و صنايع مناطق ، كشورها ، بين رقابتي
از توليدي استفاده در خاص به‌طور را تكنيكي آموزش و عام تربيت‌به‌طور و تعليم
.مي‌داند ضروري جديد تكنولوژيهاي
محيط بدون تكنولوژي‌پيشرفته كسب و متخصص مهندسين و دانشمندان صرفاتعداد اما
و تكنولوژيهاي‌ارتباطي حياتي نقش.نيست توسعه براي عاملي مناسب ، سازماني
پديده اين طرف يك از است ، لبه شمشيردو يك همچون توسعه براي ترغيب در اطلاعاتي
اقتصادي مرحله‌خيز به كشورها رسيدن براي را گذشته به نسبت سريع رقابت افزايش فرصت
اين در مهم ملموس و عيني مي‌كند ، مثال هموار توليدي‌شان نظامهاي نوسازي با همراه
تايوان ، هنگ‌كنگ ، مورد در بويژه برد ، نام شرقي آسياي‌جنوب اقتصاد از مورد ، مي‌توان
سرمايه امواج با آنهابي‌ارتباط اقتصادي جهش كه كره‌جنوبي و مالزي سنگاپور ،
نظام سازگاري‌با به قادر كه اقتصادي نظامهاي آن ديگر طرف از.است نبوده جهاني
در حركت توانايي وانگهي.بود خواهد تصاعدي حركت‌شان كندي نباشند ، تكنولوژي‌جديد
و باشند ديده تعليم كه دارد جامعه كل توانايي به بستگي‌كامل اطلاعات عصر مسير
تا پايه از) آموزشي نظام پايه امر اين و شوند پيچيده اطلاعات پردازش و جذب به قادر
و رسانه‌ها سواد ، كاركردي سطح شامل كه فرهنگي توسعه ، فرآيند با نيز و(دانشگاه
چيزي منظر اين از.دارد بستگي كل يك به‌عنوان است ، جمعيت يك متن در اشاعه‌اطلاعات
از متفكر مغزهاي جذب و توليد افزايش مناطق ، و شركتها تمركز است ، انتظار قابل كه
و آموزش سطح كه جمعيتي زندگي كه حالي در.است مديريتي نظامهاي توسط ديگر كشورهاي
انتظار نيست ، آنها جديد توليدي نظام سزاوارنيازهاي فرهنگي /مهارتهاي‌تكنيكي
بيشترين سيليكن‌كه دره في‌المثل‌در.داشت نمي‌توان آنها از نيز پيشرفت و ابداع
است جايي مي‌شود ، عرضه و توليد دنيا از منطقه اين در پيشرفته اطلاعاتي تكنولوژي
كره ، اسرائيل ، سنگاپور ، تايوان ، چين ، و هند از دانشمند و مهندس هزاران ساله هر كه
مشابه مي‌كند ، جذب -نمي‌شود تكميل آمريكايي متخصصين با كه - غربي اروپاي و روسيه
و مهندسين تا شده تشكيل... و سئول بمبئي ، نظير ديگري مراكز و كشورها در امر همين
بخش آنجائيكه از.كنند متصل "سيليكن دره به" به را كشورها اين پيرامون دانشمندان
است عاملي اين و دارند قرار شغلي مهارتهاي از پائيني سطح در جهان ، جمعيت از اعظمي
به توانايي چون و آيد پديد كشورها اين در ناچيزي و نامرئي تحولات و تغيير كه
را جامعه نوسازي و بازسازي براي ارتباطي تكنولوژي و پيشرفته اطلاعات كارگيري
نيز خرد حالت در فرآيند اين است ، ملموس‌تر كشورها نوع اين عقبماندگي ندارند ،
تحليلگر يا كامپيوتري برنامه‌هاي پردازش به قادر افرادي في‌المثل ;است تعميم‌پذير
حرفه‌اي دگرگوني‌زندگي روند در و باشند ديده كافي آموزش كه بود خواهند مالي امور
مي‌توان حال.باشند خويش تازه منافع برداشت به قادر تا كنند برنامه‌ريزي خويش
اجتماعي ، استراتژي سازمان به بستگي امر اين چطور؟ "ديگران" مورد در كه پرسيد
.دارد عمومي سياستهاي و شركتها
توسعه ابزاري‌براي ذاتي ، به‌طور اطلاعاتي و تكنولوژي‌ارتباطي اينها بر مزيد
و است خلاقيت و "شناخت" قدرت ، وضعيتهاي چگونگي ما ، عصر خوشبختي عامل اقتصادي
اين و مي‌نمايد مشروط تكنولوژيك‌را توسعه آموزشي ، و فرهنگي توسعه خلاصه به‌طور
... و را اجتماعي توسعه يكي اين و مي‌سازد مشروط اقتصادي‌را توسعه نيز
شدن جهاني
.مي‌دهد به‌دست بهتري فهم و درك آن اقتصادي بعد ليكن است ، چندبعدي شدن گرچه‌جهاني
واقعي زمان در واحد يك به‌عنوان آن فعاليتهاي هسته كه است اقتصادي جهاني اقتصاد
مربوط هم به دنيا سطح در بازارهاي‌سرمايه دليل همين به.است دنيوي معيار بر مبتني
بيشتر هم اگر حتي كشورها ، تمامي در پس‌اندازها و كه‌سرمايه‌ها به‌طوري هستند ،
جهاني مالي بازارهاي تحولات وابسته باشد ، نشده سرمايه‌گذاري جهاني صورت به آنها
.است
در كردند ، استخدام ميليون‌كارگر حدود 70 در فرامليتي شركتهاي دهه 1990 اوايل در
و بود دنيا در خصوصي شركتهاي خروجي‌هاي كل سوم يك كارگران اين توليدات كه حالي
از بيش %كه 25 بود دلار ميليارد حدود 500/5 در سال 1992 در آنها فروش جهاني ارزش
عرصه چندمليتي‌در شركتهاي علت همين به.بود سال آن در جهان تجارت ارزش‌كلي
اقتصاد اصلي هسته تجاري ، متوسط و كوچك شبكه‌هاي با مالي امور و خدمات توليدات ،
.مي‌دهند تشكيل را جهاني
مراكز تكنولوژيك‌در توسعه تكنولوژي ، و علم عاملان تلاش بيشترين اينها بر علاوه
اروپاي متحده ، ايالات قلمرو در جهان اكناف و اطراف در اختراع محيطهاي و پژوهشي
از كه چين و هند روسيه ، مهندسين معمولا.است شده متمركز ژاپن و غربي
خودشان پژوهش كه مي‌رسند علمي توسعه از سطحي به زماني هستند ، جهان زبده‌ترين‌هاي
با كارگران رو اين از كنند ، پيگيري و تعقيب مراكز اين با ارتباط به‌واسطه تنها را
حكومتها و شركتها زماني‌كه و شده‌اند جهاني فزاينده طور به بالا مهارت درجه
.هستند آنها به دستمزد و حقوق همه‌گونه پرداخت آمادگي باشند استعدادها اين نيازمند
ولي مي‌مانند منطقه‌اي و محلي صورت به و نيستند جهاني هم شغلها از بعضي اگرچه
هاي شبكه و جهاني اقتصاد شده جهاني بخش به بستگي آنها هستي الگوهاي و آنها تقدير
است ، نو تاريخي لحاظ به جهاني اقتصاد اين.دارد تجارت و توليد سرمايه جهاني
اين براي ضروري تكنولوژيك زيربناي توليد به توجه با گذشته دهه دو طي في‌المثل
الكترونيك ميكرو اطلاعاتي ، نظامهاي دور ، راه از ارتباطات:عبارتنداز كه اقتصاد ،
وخدمات بالا سرعت با ترنهايي هوايي ، نقل و حمل و پردازشي و صنعتي توليدات بر مبتني
اگر مي‌دهد ، اقتصاد اين بودن "نو" از حكايت دنيا پيرامون در بين‌الملل تجارت
اين جهاني اقتصاد اين انعطاف است ، زمين سياره كل بر احاطه درصدد جهاني جديد اقتصاد
است ، ارتباط ارزشمند كه چيزي باهر تا كه مي‌دهد قرار نظام كل اختيار در را فرصت
همين به.مي‌باشد آن بودن بي‌ارزش و پست از حكايت ارتباط برقراري عدم و كند برقرار
به جديد جهاني اقتصاد در ريشه فعاليتها و سرزمينها مردم ، شمردن بي‌ارزش و نفي خاطر
.به‌شمارمي‌رود اطلاعات عصر در اصلي محور عنوان
ملي دولت و شدن جهاني
نموده تعريف باز را نقش‌شان اساسي طور به نمي‌كند ، اما حذف را ملي دولت شدن جهاني
توانايي (اروپا مركزي بانك همچون) مركزي بانكهاي.مي‌گذارد تاثير آنها عملكرد بر و
و ندارند را مالي بازارهاي در آنها كنترل و جهاني امواج فرايندهاي بر تاثيرگذاري
اطلاعاتي تلاطم‌هاي نمي‌گيرند ، بلكه شكل اقتصادي قواعد به‌واسطه تنها بازارها اين
توانايي تا هستند درصدد ملي حكومتهاي.هستند موثر امر اين در متعددي سرچشمه‌هاي با
تجمع با امر اين گيرند ، به‌كار اطلاعات و سرمايه جهاني امواج مديريت براي را خود
پول ، بين‌المللي صندوق همچون) فرامليتي نهادهاي با سازگاري يا ابداع براي گروهي ،
واگذاري با و (ديگر منطقه‌اي آژانس‌هاي يا آمريكا ، تجاري توافقات اروپا ، اتحاديه
امابه مي‌مانند حكومتهاباقي اين ترتيب بدين.مي‌آيد به‌وجود خويش حاكميت از مقداري
و محلي حكومتهاي ملي ، دولتهاي فرامليتي ، نهادهاي با تعامل در و جديدي شيوه
و مي‌دهند حيات ادامه متقابل كنش شبكه يك درواقع و غيردولتي تشكلهاي و منطقه‌اي
نه و است جديدي تاريخي واقعيت يك شدن جهاني اينها ، بر مزيد شبكه‌اي ، دولت يعني اين
متقاعد ستد و داد بازارهاي با را شهروندان كه نئوليبرالها ، مخلوق ايدئولوژي يك
به كه است رقابتي و پيشرفت سرمايه‌داري ، ساختار تجديد يك از فرايندي بلكه سازند ،
.است رسيده ظهور منصه به جديد اطلاعات و ارتباطي تكنولوژيهاي واسطه
نمودن شبكه‌اي
به سازماني تحول بدون اقتصاد ، در يا تكنولوژي ، عرصه در بزرگي تاريخي دگرگوني هيچ
جهت انبوه توليد به متعهد كارخانه صنعتي ، عصر در.است نيامده به‌وجود پيوسته ، هم
سازماني ، شكل اطلاعات ، عصر در درحالي‌كه.بود انرژي جديد منابع اشاعه و توسعه
و گره‌ها متقابل ارتباطات مجموعه از متشكل سادگي به شبكه يك است ، كردن شبكه‌اي
است ، نامتقارن گره‌ها بين روابط مركزيتي ، هيچ داشتن بدون.است مراتبي سلسله داراي
تكنولوژي ، اطلاعات ، پول ، انتشار براي شبكه شدن عملكردي نيازمند آنها همه اما
اين در مهم تفاوت بيشترين.هستند شبكه مجراي از افراد يا خدمات كالاها ، تصورات ،
شدن شريك با برابر ، شبكه حضوردر نتيجه است ، شبكه در نبودن يا بودن سازماني ، منطق
.است فرصتها امحاء با برابر شبكه از بودن بيرون پيامد و است فرصتها افزايش و
ارتباط براي كه هستند بي‌نهايت انعطاف‌پذيري و مداوم سازگاري براي سازماني شبكه‌ها
نياز تغيير با جهاني اقتصاد حاضر حال در مي‌رسند ، به‌نظر ضروري و مناسب متقابل
فردي ، ) راهبردهاي تركيب با نيز و جديد تكنولوژيهاي ابداع‌مداوم با و اقتصادي
اجتماعي نظام و است يافته را خويش جايگاه مختلف ، عاملان توسط (سياسي و فرهنگي
ساماندهي در هميشه شبكه‌ها است ، كرده ابداع روزافزوني پيچيدگي سطح با متغيري
دليل اساسا و يافته‌اند قدرتمندي شكل حاضر عصر در ليكنداشتهاند حضور انساني
توانايي ، انعطاف‌پذيري در شبكه‌ها قدرت.است پيشرفته تكنولوژي هم آن اصلي
يا نابودي بدون ضرورتهاي و جديد وظايف با سازگاري تغييرپذيري ، هندسه تمركززدايي ،
تاريخ ، طول در آنها اساسي ضعف وجود اين بااست آنها اهداف و اساسي قواعد تغيير
نيازمند نيز و است بوده مشترك معين هدف يك و موضوع يك به نسبت هماهنگي دشواري
ديوانسالاريها ، ارتش ، همچون ، سازمانهايي داخل در زمان ، و فضا در سرمايه‌ها تمركز
به شبكه‌ها جديد ، اطلاعاتي و ارتباطي تكنولوژي در.است شركتها و بزرگ كارخانه‌هاي
به و مي‌شوند هماهنگ كانون يك بدون يعني مي‌شوند تمركززدا و تمركزگرا همزمان طور
، مهار بزرگ اختلال بدون پيچيدگي بالاي بسيار سطوح و دارند متقابل كنش دستورات ، جاي
آنكه شوند ، يا بزرگتر شركتهاي جايگزين كوچك شركتهاي كه نيست معني بدين اين مي‌شود ،
و يكپارچگي براي مفرطي علاقه و اشتياق شوند ، بلكه گذاشته كنار مليتي چند شركتهاي
.مي‌شوند جلوه‌گر اي‌زيبا فزاينده به‌طور بزرگتر شركتهاي و است آمده به‌وجود اتحاد
اين اگر حتي هستند خويش ساختار تجديد به مجبور-شبكه‌ها تمام -شبكه‌ها كلي ، طور به
وجود كه مسئله‌اي اما باشد وظايف‌شان و عضويت خودشان ، وضعيت با ارتباط در دگرگوني
اين به وابسته آنها سرنوشت و معيشت كه جايي را ، سرزمين‌شان و مردم كه است اين دارد
تلف مهم سرمايه‌هاي كه اينجاست از و داد تغيير آساني به نمي‌توان شبكه‌هاست ،
هستند روز مدهاي دنبال به نيز وتوريستها مي‌كنند مهاجرت نرم‌افزار مهندسان مي‌شود ،
.مي‌كنند متوقف آنجا در را خويش برنامه‌هاي وضعيتها گونه اين در جهاني رسانه‌هاي و
در انساني مسئله كل در و مي‌گيرد راناديده نواحي و مردم برخي شبكه‌ها بازسازي
بعضي در توسعه‌نيافتگي به منجر عامل همين و مي‌ماند باقي لاينحل مجدد سازگاري اين
.مي‌شود مناطق
(هريسي) رحيمي استاد رضا:ترجمه
دارد ادامه
|
