آوارگان سيل
آوارگان‌سيل و
بازتاب
آوارگان سيل
سيل آوارگان و
بي‌خانمان خاك فرسايش و جنگلها نابودي ، زيست محيط تخريب اثر بر نفر ميليونها سال هر
مي‌شوند
و كشته نفر صدها و مي‌آيد سيل هندوستان در يا و مي‌شود زلزله كلمبيا در كه هنگامي
از ناشي تاسف‌بار حوادث عنوان به جامعه در حوادث اين مي‌شوند ، بي‌خانمان نفر هزاران
مانند حوادثي اثر بر مردم از بي‌سابقه‌اي تعداد روزها اين اماميگردند تلقي سرنوشت
بررسي و مي‌دهند محل تغيير يا و مي‌شوند كشته سيل و زلزله و تندباد وقوع بهمن ، ريزش
نقش انسان كه مي‌دهد نشان هستند حوادث اين زمينه‌ساز كه زيست‌محيطي عوامل مجموعه دقيق
مهم عوامل از يكي عنوان به -زمين تخريب به نسبت فجايع اين.دارد حوادث اين در مهمي
.هستند ثانويه -زيست‌محيطي پناهندگان شمار افزايش
انسان فعاليتهاي علت به آنها اثرات كه هستند طبيعي حوادثي واقع در "غيرطبيعي فجايع"
كه شده موجب زمين و خاك و جنگل بر انسان فشارميشوند بيشتر پيوسته و است شده تشديد
آن با را خود و دهند نشان واكنش طبيعي نوسانات مقابل در بتوانند كمتر زيستبومي نظامهاي
سقوط هستند عادي جهت هر از كه فشارهايي اثر بر زيستي نظامهاي اين نهايت در.كنند سازگار
.مي‌شوند سيل شدن جاري و كوه ريزش مانند فجايعي تشديد يا ايجاد باعث و مي‌كنند
بيشتري تعداد مي‌شود موجب تدريج به زمين و طبيعي منابع سر بر رقابت ترتيب ، همين به
مقابل در نتيجه در و شوند رانده فاجعه مستعد و حاشيه‌اي مناطق به زندگي براي مردم از
از نفر ميليونها بنگلادش در كه مي‌بينيم ترتيب بدين.باشند آسيبپذيرتر طبيعي نيروهاي
در كه شن و گل از هستند موانعي واقع در كه مي‌كنند زندگي چار به موسوم زمينهايي بر مردم
يا و اقيانوس امواج اثر در آنها از تعدادي ساله هر و دارند قرار بنگال دلتاي مياني قسمت
زندگي مناطقي در نپالي نفر ميليونها يا و مي‌روند بين از و شده شسته موسمي بارانهاي
نفر هزاران كه روست اين از هم و است زياد بسيار آنها در زلزله بروز احتمال كه مي‌كنند
جنگل‌هاي كه هستند ساكن ماهورهايي درتپه لاتين آمريكاي شهرهاي فقيرنشين محلات ساكنان از
.هستند زمين ريزش مستعد شديد بارندگيهاي هنگام و شده تخريب آنها
طبيعي حادثه يك مي‌تواند مي‌شود ايجاد زيست محيط در انسان دخالت اثر در كه تغييراتي
آبريزهاي تخريب توسعه حال در كشورهاي از بسياري در مثال براي.كند تبديل فاجعه يك به را
علت به بنگلادش سال 1988 سيل.است شده ويرانگر سيلهاي تعداد افزايش موجب اصلي كوهستاني
.آمد پديد است گنگ رودخانه سيستم اصلي آبريز كه هيماليا آبريز در شديد موسمي بارانهاي
شدند ، بي‌خانمان نفر ميليون يعني 25 مردم از شگفت‌آوري تعداد اينكه بر علاوه سيل اين در
بيماريهاي به غذا و آب شدن آلوده علت به هم ديگر نفر هزار صدها و شدند كشته نفر 1200
.آمدند گرفتار مختلف
عين در ولي مي‌شود محسوب جهان كشورهاي فقيرترين از دلار سرانه 160 درآمد با بنگلادش
شده‌اند فشرده هم به كشوري در نفر ميليون از 110 بيش. كشورهاست پرجمعيت‌ترين از يكي حال
سكونت گل از پست و وسيع جزيره‌اي بر بنگلادش مردم.آمريكاست ويسكانسن ايالت وسعت به كه
.دنياست رودخانه‌اي دلتاي بزرگترين كه دارند
.دارند عادت خود عظيم رودخانه‌هاي كناره‌هاي از آب شدن سرريز بر بنگلادشي‌ها
گياهان رشد براي لازم رطوبت و فرومي‌نشاند را هند قاره شبه عطش ساله هر موسمي بارانهاي
مي‌شود جمع تبت و نپال هند ، بوتان ، در هيماليا جبال سلسله در كه آبي.مي‌كند فراهم را
بنگلادش داخل به مگنا و براهماپوترا يعني ديگر بزرگ رودخانه دو و گنگ رودخانه طريق از
.مي‌كند تامين را كشور آب از درصد حدود 90 و مي‌شود جاري
خوبي محصول اينكه براي برنجكاران في‌المثل.است حياتي بنگلادش كشاورزي براي آب اين
نهرها و رودخانه‌ها توسط كه گلي و دارند نياز سالانه ملايم سيلابهاي به شند با داشته
در طبيعي پديده‌هاي اين.مي‌كند كمك خاك باروري حفظ به مي‌شود حمل دلتا اين داخل به
منطقه بالاي قسمت در اما.فاجعه‌آميزند افراط حالت در و ضروري بنگلادش براي اعتدال حالت
چوب از هم سوخت براي و است كشاورزي كارشان كه مي‌كنند زندگي مردمي هيماليا آبريز
از آن ميزان و است رشد حال در سرعت به منطقه اين زياد روستايي جمعيت.مي‌كنند استفاده
دامها حد از بيش دادن چرا جنگلها ، تخريب.است شده بيشتر منطقه محيطزيست نگهداشت ظرفيت
اطلاعات.است داده كاهش را آب جذب براي منطقه خاك قابليت كشاورزي ناپذير دوام روشهاي و
مياني قسمت سوم دو تا نيم حدود گذشته دهه ظرف 4 كه است آن بيانگر است ناقص چند هر موجود
.شده‌اند تهي جنگل از هند و نپال كوههاي رشته
اتفاق بنگلادش در يكبار بيشتر يا سال پنجاه هر فقط عظيم واقعا سيلهاي گذشته در
خلال در.است يافته افزايش بسيار بزرگ سيلهاي تعداد حاضر قرن اواسط از اما.مي‌افتاد
سال سيل از بعدفراگرفت را كشور عظيم سيلي بار يك سال هر 4 متوسط طور به هفتاد دهه
مجيبالرحمان شيخ سرنگوني زمينه‌ساز همين و مردند قحطي اثر در نفر هزار سيصد 1974
پيوسته وقوع به "بار يك سال 50 سيل چندين سوي اين به از 1980شد كشور اين بنيانگذار
.بوده‌اند بدتر ديگري از يكي كه
بسزايي سهم كشور آن سال 1988 سيل در نيل رود آبريز تخريب هم سودان در نحو همين به
سال هزاران اين‌ارتفاعات در.دارند قرار اتيوپي ارتفاعات در ازرق نيل سرچشمه‌هاي.داشت
و 60 كشور اين مردم درصد زندگي 88 هم امروزه.آمد وجود به متنوع و غني كشاورزي يك پيش
آنجا در نيز آن كشت قابل زمين‌هاي درصد و 90 مي‌شود تامين منطقه همين از آن دامهاي درصد
در جمعيت سريع رشد با همراه آن خاك حفاظت اداره سوء و منطقه جنگل‌هاي تخريب اما.است
.است كرده سست را كشور كشاورزي بنيان مجموع
مي‌آيد جو از باران صورت به كه آبي آن جريان در كه -منطقه اين آبشناختي چرخه چون
در -مي‌شود بازگردانده آن به گياهان تعريق و تبخير و خاك آب جذب قدرت طريق از مجددا
خشك‌تر چشمگيري نحو به به‌گذشته نسبت منطقه اين كل است ، خورده هم بر زمين تخريب اثر
ولي.مي‌آيند پيش ندرت به عظيم سيلهاي معمولا كوهستاني منطقه اين پايين در.است شده
كم آبريز اين آب نگهداري ظرفيت چون و آمد پيش استثنايي سنگين بارندگي يك سال 1988 در
اين.كرد ويران بود واقع آن زير كه را سودان دشت كه افتاد راه عظيمي سيلاب بود شده
خارطوم شهر آن اثر در و بود شده جاري سودان در بيستم قرن اواخر در كه بود سيلي شديدترين
.شدند بي‌خانمان نفر ميليون و 5/1 شد ويران
مي‌آيند پيش توسعه استراتژيهاي برخي نتيجه در طبيعي ظاهرا غم‌انگيز حوادث از بعضي
.هستند بي‌اعتنا نهاد خواهند محيطزيست بر استراتژي‌ها اين كه تاثيري به آنها طراحان كه
كشته نفر صد از كمتر مي‌بايست طبيعي طور به كه شد ايجاد تندبادي فيليپين در در 1983
اثر در كه سيل‌هايي تعداد سال همين در و برد فرو مرگ كام به را نفر هزاران ولي بدهد
در مكنزي دبورابود گذشته از بيشتر خيلي آنها شدت نيز و آمدند پديد گرمسيري توفانهاي
در كه شده‌اند ساخته مناطقي در كه روستاهايي":مي‌نويسد نيوساينتيست مجله در مورد اين
كه روبه‌رويند آبها تند از جديدي شكلهاي با حالا نداشتند مشكلي سيل نظر از گذشته
و چوببري عمليات اثر در كه است تغييراتي هم آن علت و دارند تفاوت گذشته با كاملا
:مي‌افزايد او."است شده ايجاد مي‌گيرند صورت نظارتي هيچ بدون كه معادن از بهره‌برداري
رودخانه‌ها مسير گاه شده‌اند ، ريخته دره‌ها در معادن از كه زباله‌اي و تفاله كپه‌هاي"
."شده‌اند ناپديد هم منطقه جنگل‌هاي تمام و داده‌اند تغيير كلي به را
شهرها دور تا دور كه تپه‌هايي و كوهستان‌ها جنگل‌هاي تخريب توسعه حال در كشورهاي در
.است شده شهري فقيرنشين مناطق در گل‌آلود سيلابهاي تعداد افزايش موجب گرفته‌اند فرا را
هفته يك مدت به سيل‌آسايي باران كه اين از بعد كلمبيا مدلين شهر در سپتامبر 1987 در
را نفر از 500 بيش كه افتاد براه سنگ و گل از سيلابي بود خيسانده خوب را آند كوهستان
اين از محله مردم از نيمي فقط ويلاتينا نام به مدلين فقيرنشين محلات از يكي در.كشت
.بردند در به فاجعه‌جان
در هفته سه عرض در.داد رخ ريودوژانيرو حلبي‌آبادهاي در فاجعه همين عين بعد ماه پنج
و بودند جنگل از پوشيده سابقا كه كوهستانهايي نتيجه در.آمد باران اينچ شهر 18
تكه از كه هستند كلبه‌هايي از پوشيده امروز و مي‌كرد تثبيت را خاك كه داشتند درختهايي
قريب واقعه اين.شدند ريزش دچار شده‌اند ساخته فلزي ورقه‌هاي و حلبي و چوب پاره‌هاي
در گوليس مكماركرد بي‌خانمان را نفر هزار و 18 گذاشت برجاي زخمي و 1000 كشته 300
اين به از 1966 كه بود توفاني بدترين اين گرچه كه نوشت باره اين در پست واشنگتن روزنامه
..باشند مرگبار مي‌توانند كه داده‌اند نشان هم ملايم بارانهاي حتي اواخر اين آمد ، پيش سو
.است درآمده طبيعي پديده‌هاي اسارت به تو تودر بزرگ شهر اين و.
از پيش كه هستند زمين تخريب نوع همان محصول عمده طور به طبيعي اصطلاح به فجايع اين
شهر هم‌ساكنان و كشاورزان هم كه شده موجب جمعيتي و مالي فشارهاي يعني.كرديم بررسي اين
در اما.شوند رانده مي‌دهند دست از را خود ثبات سرعت به كه حاشيه‌اي زمين‌هاي طرف به
به خود كه ين ا علت به و است ويرانگر كه اين بر علاوه زمين تخريب كه مي‌بينيم مورد اين
نظامهاي توانايي كه اين آن و دارد هم ديگري اثر است ، هراس مايه مي‌شود ، تقويت خود
كه شده اين نتيجه.مي‌برد بين از طبيعت شديد فشارهاي با شدن روبه‌رو براي را زيستبومي
سال هزاران طي كه هوا و آب شديد نوسانات.شده‌اند شايع حالا بودند نادر قبلا كه حوادثي
به روزافزون طور به اكنون مي‌بردند در به جان آنها از مردم و بود تحمل قابل مردم براي
.مي‌شوند تبديل وسيع مقياس در و عيار تمام فاجعه‌هايي
آبخيزداري ارشد كارشناس- فدايي ثابتان جمشيد
بازتاب
!...رودخانه بستر در ساز و ساخت
كشور رودخانه‌هاي بستر حتي و حريم در ساز و ساخت درباره كه گريخته‌اي و جسته خبرهاي
دلالان زيست ، محيط كارشناسان از يكي گفته به.است كننده نگران بسيار مي‌رسد ، گوش به
بستر سراغ به كم‌كم مي‌كند ، بيداد آن در گسيخته عنان ساز و ساخت كه كرج شهر در زمين
به ساخت آماده زمين عنوان به را آماده قطعات رود ، كف قطعه‌بندي ضمن و رفته رودخانه
در نوبنياد ساختمان يك صاحب كه است رسيده طالقان از خبري همچنينميفروشند متقاضيان
كشانده رود بستر تا را خود سيماني ديوار طالقان شهر محدوده در واقع كولج فرعي رودخانه
كه شده شروع طالقان رودخانه‌هاي بستر و حريم در واقع اراضي فروش براي شديدي رقابت و است
همچنين ، .كند روبرو بازگشت قابل غير و شديد خطرهاي با را آب منابع و زيست محيط مي‌تواند
مازندران ، و گيلان رودخانه‌هاي به ماسه و شن استخراج دست‌اندركاران ويرانگرانه هجوم
ساخته روبرو جدي خطرات با استان‌ها اين در را پرندگان انواع و آبزيان زادآوري و زندگي
نيرو وزارت مسئوليت حوزه و نظارت.ندارند مستقلي متولي ما كشور رودخانه‌هاي ظاهرا.است
در ساز و ساخت است ، نتوانسته هنوز زيست ، محيط حفاظت سازمان دورادور مراقبت‌هاي يا و
رودخانه‌ها بستر به زمين ، دلالان فعاليت دامنه متاسفانه و كند متوقف را رودخانه‌ها حريم
ميان از و وسيع آلودگي خاك ، فرسايش قبيل از گوناگون خطرات بر علاوه كه است شده كشيده
موجب قانوني ، و مستمر نظارت نبود.دارد پي در را رودخانه‌ها خودپالايي توان رفتن
زيست زنجيره و شده رودخانه‌ها بستر از ماسه و شن برداشت دست‌اندركاران وسيع سوءاستفاده
.است كرده روبرو كم‌سابقه‌اي خطرات با را حياتي منابع اين در
همين بر ما ، كشور در كه باشد است كرده اعلام "آب" سال را سال 2003 متحد ، ملل سازمان
در غيرمجاز سازهاي و ساخت برچيدن رودخانه ، زندگي از مراقبت براي لازم تداركات مبنا ،
در ماسه و شن مخرب و غيرمجاز معادن ايجاد به بخشيدن پايان رودها ، بستر و حريم
در اجرا به رودخانه‌ها از دفاع براي قاطعيت با قانون امروز اگر.گردد فراهم رودخانه‌ها ،
.شد خواهيم روبرو حياتي شريان‌هاي اين در برگشت غيرقابل محيطي زيست فجايع با فردا نيايد ،
به پيامدهاي آينده در رودها بستر تخريب و رودخانه‌ها در غيرمنطقي ساز و ساخت ادامه
خواهد پي در رودخانه‌ها حريم در واقع روستاهاي و شهرها ساكنان براي پرخسارتي مراتب
.داشت
كوهيار بهرام
|
