عقل مي گويد زباله تقريباً براي هميشه در محل هاي دفن باقي مي ماند. حفاري در محل هاي مختلف بارها ثابت كرده است. گذشت زمان به نظر تغيير اندكي در زباله ها بر جاي گذاشته است. چرا كه براي مثال، روزنامه هايي را كه ده ها سال از دفن آنها مي گذرد، هنوز مي توان خواند. محل هاي كنوني دفن زباله آنچنان سخت محصور شده اند كه زباله تقريباً به طور كامل در برابر آب، هوا و نور محافظت مي شود. يعني همان عناصري كه براي تجزيه شدن مورد نياز هستند. اما به گفته رابرت هام از دانشگاه وسيكانيسن شهر مدسيون، زباله لازم نيست همين طور بماند.
هام و همكارانش در خلال يك بررسي شش ساله كه به تازگي پايان يافته، نمونه هاي زباله را در سه محل مختلف اطراف كشور دفن كردند. زباله هاي حاصل از مواد خوراكي در هر سه محل به سرعت تجزيه شدند. اما حتي پارچه هاي موجود در زباله  بعد از گذشت تنها دو سال در يك محل دفن زباله در فلوريدا تا دو سوم تجزيه شدند. در اين محل زباله ها با لايه اي از خاك رس حفاظت نمي شدند. هام توصيه مي كند كه شهرداري ها به جاي محفوظ و محصور نگاه داشتن محل هاي دفن  زباله، بايد بگذارند قدري آب به داخل اين محل ها نفوذ كند تا زباله ها بهتر بپوسند. متان حاصل از تجزيه زباله را هم مي توان به عنوان منبعي از انرژي گردآوري كرد. اما مشكل در اينجاست كه تبديل زباله به كود با اين روش كنترل شده بيشتر از دفن كردن زباله و چاره انديشي نسل هاي آينده درباره آن خرج برمي دارد.
نويسنده: كوري س. پاول - مجله ديسكاور - مترجم: رضا بهار

اشاره:استاد محمدتقي فرامرزي مترجم سرشناس معاصر كه تاكنون آثار مهمي از ترجمه ها ي وي از طريق بازار كتاب و نشر ايران به دست اهل مطالعه رسيده است، قبول زحمت نموده و ترجمه كوتاهي در خصوص راههاي تقويت خاك و پيشگيري از مرگ زودرس درختان را براي صفحه محيط زيست همشهري ارسال كرده اند، با تشكر از اين حسن توجه، متن ارسالي را از نظر خوانندگان عزيز مي  گذرانيم.
* * *
همزمان با انتشار مطلبي در روزنامه همشهري درباره نجات درختان خيابان ولي عصر، در آخرين كتابي كه به زبان انگليسي مطالعه مي كردم به مطلبي درباره كمبود مواد معدني در بدن انسان و كشف روشي براي نجات درختان از مرگ حتمي برخوردم. نويسنده پس از مقايسه مقدار مواد معدني موجود در غذاي انسان امروز با انسان پنجاه سال پيش، مي گويد: «نزديك به هفتاد و چند سال پيش از اين، دولت آمريكا گزارشي انتشار داد كه در آن گفته مي شد روش هاي كشاورزي كنوني در آمريكا باعث تهي شدن خاك از مواد معدني شده است و به همين علت تمام غذايي كه مردم مصرف مي كنند فاقد مواد معدني به مقدار كافي است. به دنبال انتشار همين گزارش بود كه صنعت توليد مكمل هاي سالم غذايي در آمريكا رونق گرفت. ناگهان، همه به ضرورت استفاده از مكمل هاي معدني پي بردند.»
اين بررسي با اشاره به سير تاريخي تحولاتي كه در تغذيه مردم از آن زمان تاكنون پيش آمده است ادامه پيدا مي كند.
در ميانه بحث، به اينجا مي رسد كه «كشاورزان با تكيه بر روش هاي جديد استفاده از كودهاي شيميايي توانستند از مرحله افزودن كمپوست سرشار از مواد معدني به خاك بجهند. افزودن نيترات به خاك بدين معني بود كه گياهان خواهند توانست مواد معدني مورد نياز براي رشد خود را مستقيماً از خاك دريافت كنند. نتيجه، توليد محصولات داراي كمبود مواد معدني و شكل گيري مزرعه اي است آشكارا گرفتار كمبود مواد معدني.
روزي، اين مسأله، همگام با روشهاي باغباني با استفاده از مواد آلي، با افزودن مكمل هاي معدني به خاك حل خواهد شد. با آن كه مردم امروزه مي توانند محصولات آلي از فروشگاه هاي مواد غذايي تهيه كنند و به مصرف برسانند، ولي باز به سالها وقت نياز است تا آن كه مواد معدني از اين راه به بدن انسان برسد. اين مسأله را مي توان حل كرد و بايد روزي حل شود، اما نه به اين زودي ها. تا آن زمان، مردم بايد غذاي روزانه خود را با استفاده از مواد معدني تكميل كنند.»
«در طي پنج سال گذشته (۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲) در نزديكي هاي منطقه اي كه ما زندگي مي كنيم، يعني در مارين كاونتي، ايالت كاليفرنيا، مردم و بويژه من و همسرم شاهد حادثه اندوهبار از دست رفتن هزاران درخت بلوط بوده ايم. هزاران درخت، بر اثر پديده اي كه مردم آن را بيماري بلوط ناميده اند، تدريجاً مي خشكند و از ميان مي روند. من و همسرم يك باغ بلوط روبه نابودي به مساحت دو هكتار داريم و همسرم باني در تمام اين مدت كوشيده است اين بلوط ها را به طريقي از مرگ نجات دهد. همسرم در طي پنج سال آزمايش و تجربه اندوزي شكيبانه و كمك بسياري از هواداران حفاظت از محيط زيست، سرانجام توانست علاج اين بيماري را پيدا كند.
«بله، درست حدس زديد- استفاده از مكمل هاي معدني - افزودن خاكستر معدني به خاك اطراف درختها نيروي لازم براي پيكار با عوامل بيماري را در اختيار درختان بلوط قرار داد. افزودن مواد معدني به خاك باعث مي شود جمعيت ميكروبي خاك هر بيست و هشت دقيقه دو برابر شود. به فاصله چند هفته ميلياردها ميكروب جديد دست اندركار توليد نيترات لازم براي كمك به درختان و جذب مواد معدني جديد مي شوند.
همسرم اين راه حل را با مقامات دولتي در ايالت كاليفرنيا در ميان گذاشت. ولي تاكنون پاسخي دريافت نكرده است. دولت ايالتي، مبلغي معادل ۳۰ ميليون دلار براي تحقيق در مورد اين مسأله جديد اختصاص داده است.
به نظر اين دولت، شايد راه حل ساده اي مانند ريختن مقداري خاكستري معدني در پاي درختان يا پخش كردن آن در منطقه درختكاري شده، كاري بيش از اندازه ساده باشد.

در مراتع دام و پوشش گياهي در شرايط طبيعي با يكديگر در حال تعادل هستند چنانچه اين تعادل توسط انسان با اعمال مديريت صحيح حفظ گردد مي توان ضمن بهره برداري از منابع  آب، خاك و پوشش گياهي مراتع قسمت اعظم گوشت و فرآورده هاي دامي مورد نياز كشور را تأمين نمود. توجه به رابطه بين تعداد دام و ظرفيت مرتع از چراي مفرط جلوگيري مي كند و بردن دام در زمان مناسب به مراتع فرصت لازم براي زادآوري گياهان ايجاد مي نمايد. همچنين با حفظ پوشش گياهي فرسايش خاك و خطرات ناشي از باران كاهش يافته و بانفوذ آب به داخل خاك ذخائر آب زيرزميني افزايش خواهد يافت. از سوي ديگر تقويت پوشش گياهي و تأمين علوفه مورد نياز باعث افزايش درآمد عشاير و بهبود شرايط زندگي خواهد شد. اما چنانچه تعداد دام در اوايل فصل رويش گياهان از مراتع تعليف شوند به تدريج گياهان خوش خوراك در مرتع در اثر چراي مفرط از بين رفته و گياهان مهاجم جاي آنها را در مراتع خواهد گرفت. با توجه به اين واقعيت تلخ كه فرسايش خاك هر سال شديدتر شده و با هر بارندگي خاك باارزش از دسترس خارج مي گردد، با فقير شدن پوشش گياهي عشاير مجبور به تعليف دام با استفاده از سرشاخه هاي درختان و علوفه دستي مي شوند. كمبود علوفه باعث سوءتغذيه، ضعف و بيماري دام مي گردد و كاهش توليد گوشت و شير كاهش درآمد عشاير را به دنبال خواهد داشت. در ادامه اين روند تخريب مرتع در كاهش توليد علوفه و فرسايش خاك باعث مي شود كه عشاير براي تعليف دامهاي خود به مرتع وسيعتري نياز پيدا كنند و بدين لحاظ به مرتع مجاور تجاوز كرده و درگيريهاي منطقه  اي شكل مي گيرد.
با ادامه روند تخريب مراتع گياهان مرتعي به تدريج در سطح مراتع از بين رفته و به علت كمبود علوفه عشاير مجبور به فروش دامهاي خود شده و براي امرار معاش راهي شهرها مي شوند. عشاير كه زماني به كار دامداري اشتغال داشته اند، به شهرها مهاجرت كرده و چون به جز دامداري در حرفه و شغل ديگر مهارت ندارند دست به كارهايي مثل فروش سيگار، كوپن و كارگري در ساختمانها مي زنند كه به علت شرايط نامناسب زندگي در حاشيه شهرها زمينه جهت گسترش فساد در آنها فراهم شده و بر مشكلات شهري از نظر تأمين مسكن،  آب، غذا و غيره افزوده مي شود. همچنين با از بين رفتن پوشش گياهي در سطح مراتع در موقع بارندگي، آب بدون آن كه در خاك نفوذ كند به سرعت روي سطح زمين جاري شده و جويبارهاي كوچك دست به دست يكديگر مي دهند و سيلابهاي بزرگي به راه مي افتد كه در مسير خود چادرهاي عشاير، روستاهاي پايين دست، جاده ها،  پلها و زمينهاي زراعي را تخريب مي كند. در همين رابطه بر اثر عدم اطلاع از روشهاي بهره  برداري صحيح، جنگلها و مراتع سرسبز به بيابانهاي بي آب و علف بدل مي شوند. متأسفانه بعضي از افراد به دنبال كسب درآمد بيشتر اقدام به شخم اين اراضي جهت كشت ديم مي كنند كه خود زمينه را جهت فرسايش و تخريب بيشتر زمين فراهم مي كند. بايد توجه داشت كه بوته كني، قطع درختان و چراي مفرط در مراتع نهايتاً  مراتع و جنگلها را به بيابانهاي خشك و بي آب و علف تبديل خواهد كرد. آثار زندگي گياه و دام در اين بيابانها كمتر به چشم مي خورد و حسرت ديدن آب و سرسبزي را بر دل هر بيننده به جاي مي گذارد.
چه بايد كرد؟ بايد با احيا پوشش گياهي و اعمال روشهاي مختلف جريان آب را مهار نمود و امكان نفوذ آن را در خاك فراهم كرد و با ايجاد شرايط مناسب اقدام به كاشت درخت و درختچه نمود. به اين گونه فعاليتها كه در نهايت منجر به حفظ آب و خاك شد و شرايط را به سمت برقراري تعادل زيست محيطي سوق مي دهد آبخيزداري گفته مي شود.
با انجام عمليات آبخيزداري و احيا پوشش گياهي شرايط مجدداً جهت بهره برداري با مديريت صحيح فراهم مي گردد. بايد دانست كه در اين مرحله نيز چنانچه بدون توجه به نكات فني بهره برداري صورت گيرد، امكان تخريب و بيابان زايي وجود دارد و سرمايه و بودجه مملكت به هدر خواهد رفت. نكته قابل توجه اين است كه قبل از تخريب مرتع بايد با كمك كارشناسان به نحوي از مراتع استفاده شود كه نياز به اجراي طرح هاي پرهزينه براي احياي مراتع نداشته باشيم.
جمشيد ثابتان فدايي
كارشناس ارشد آبخيزداري

اشاره:
كره زمين همچنان با زوال محيط زيست ، فقر روز افزون و چالش هاي بزرگ اقتصادي ناشي از
نابرابري ها روبروست. گزارش سالانه مؤسسه ديده بان محيط زيست، كه خلاصه اي از آن را مي خوانيد بر كاهش مشكلات اقتصادي براي حفظ محيط زيست و ايجاد تعادل تأكيد دارد.
تا زماني كه بشريت به دو دسته خيلي ثروتمند و خيلي فقير تقسيم شده باشند اين شكاف در حال افزايش و نه كاهش است.به گزارش مؤسسه جهاني ديده بان محيط زيست «جهاني شدن به اختلافات اقتصادي عمق جديدي بخشيده و شكاف ميان فقيرترين و ثروتمندترين كشورهاي جهان از سال ۱۹۶۰ بيش از دو برابر شده است.»
به طوري كه حدود نيمي از مردم جهان با كمتر از روزي ۲ دلار زندگي مي كنند و اقتصاد جهان بر ضد منافع فقيران تنظيم شده است.
يارانه هاي كشاورزي در جهان توسعه يافته، سدها و موانع تجاري، روابط بازرگاني نابرابر و ۴/۲ تريليون دلار بدهي هاي خارجي فقيرترين كشورهاي جهان همه و همه به اين اختلاف دامن مي زنند.
درآمد كمتر معمولاً به معناي آسيب پذيري بيشتر در برابر بيماريهاست - آهنگ مرگ و مير كودكان در كشورهاي كم درآمد حدود ۱۳ برابر بالاتر از اين آهنگ در غني ترين كشورهاي جهان مي باشد.
بيماريهاي عفوني سالانه ۴/۱۴ ميليون نفر را مي كشد، كه بيشتر آنها در ميان فقيرترين افراد هستند. آنانكه از بيماريهاي عفوني مي ميرند اغلب در سنين اوليه زندگي و نوجواني و جواني هستند و از دست رفتن اين افراد مي تواند استرس ها و تنش هاي اقتصادي و اجتماعي در يك كشور به وجود آورد.
همين گزارش هشدار مي دهد: شيوع اخير بيماري جديد سارس «نشان مي دهد با چه سرعتي اقتصادها مي توانند فلج شوند.»
نبود آب آشاميدني پاك و فاضلاب سالانه ۷/۱ ميليون نفر را مي كشد، كه ۹۰ درصد آنان كودكان هستند.
هفتاد درصد افراد مبتلا به ايدز در جهان در منطقه آفريقا زندگي مي كنند و ۸۲ درصد از ۱/۱ ميليارد نفر سيگاري هاي جهان در كشورهاي توسعه يابنده ساكن اند.
عواقب فقر خود را به صورت تروريسم، جنگ و بيماريهاي عفوني نشان مي دهد و اثرات آن هم از سوي فقيران جهان و هم ثروتمندان احساس خواهد شد.
به اين ترتيب يك جهان بي ثبات نه تنها به دوام فقر كمك مي كند، بلكه سرانجام تهديدي براي رونق اقتصادي اقليت غني نيز خواهد بود.
در سال ۲۰۰۲، بيش از ۱۵۰ هزار كنيايي به خاطر حوادث طبيعي سنگين جابه جا شدند، در حالي كه بيشتر از ۸۰۰ هزار چيني با بدترين خشك سالي ها در يك قرن اخير روبرو بوده اند.
در اين حال جهان درگير زورآزمايي با نگراني هاي ايمني است، به طوري كه كشورهاي صنعتي هزينه هاي دفاعي خود را افزايش داده اند، به جاي اينكه با ثروت هاي خود مسائل اجتماعي، بهداشتي و زيست محيطي جهان را حل كنند كشورهاي كم درآمد تمايل دارند الگوي كشورهاي غني را دنبال كنند، و با اينكه كشورهاي كم درآمد ۷ درصد هزينه هاي دفاعي جهان را مي پردازند، اين تعداد دو برابر سهم آنها از توليد ناخالص اقتصاد جهاني است.
ترجمه: سعيد علوي نائيني