نام كاشان به ويژه در اين روزهاي زيباي بهاري، ياد گل و گلاب و باغهاي پر از گل محمدي را در ذهن تداعي مي كند. اما براي من خاطره اي از رايحه عطر گلهاي خشك محمدي كه از كودكي در جانماز مادربزرگ با آن آشنا بوده ام، رايحه اي كه خاطرات دوران خوش كودكي را در كوچه باغهاي ذهنم به ياد مي آورد و سخنان پندآميز آن عزيز را دوباره در گوشم نجوا مي كند.
از كاشان زياد شنيده بودم، ديداركنندگان از اين شهر بارها از زيبايي هاي كاشان برايم گفته بودند، اما تا به امسال توفيق ديدن اين شهر را نداشتم. شهري كه اكثر مردم آن را با گلاب خوش عطرش مي شناسند و هر ساله جشنواره اي به مناسبت ايام گلابگيري در آن برپا مي شود. اما با ديدن اين شهر و قدمت و پيشينه آن و آثار تاريخي اش دريافتم كه كاشان نيز يكي از مراكز مهمي است كه جاذبه هاي توريستي را براي كشور ما چند برابر مي كند و مي تواند شمار قابل توجهي از جهانگردان را جذب كند و در نهايت يكي از قطب هاي توريستي كشور باشد. اما متأسفانه مشكلاتي كه در صنعت توريسم ايران با آن روبرو هستيم كم و بيش بر اين شهر سايه افكنده است.
كاشان شهري است در دل كوير با قدمتي هفت هزار ساله، اين را كشفيات باستان شناسي در شهر باستاني «سيلك» كه خرابه هاي آن در كاشان فعلي واقع شده است به ما مي گويد. ظروفي كه باستان شناسان در اين شهر باستاني كشف كرده اند بيانگر تاريخ هزاره پنجم قبل از ميلاد يعني حدود هفت هزار سال پيش است و برخي سيلك را قديمي ترين منطقه مسكوني فلات قاره آسيا مي نامند، كه اين خود گواه ديگري بر قدمت تمدن و فرهنگ ايران زمين است.
يكي ديگر از آثار تاريخي شهر كاشان مجموعه قلعه جلالي و برج و باروي شهر است كه در سمت جنوب غربي كاشان بر سر راه قمصر قرار دارد.
اين قلعه داراي حصار و بارويي ضخيم با هشت برج مدور و مرتفع است كه قطر آن در نزديك زمين ۶ متر و در بالاي حصار حدود ۴ متر است و يكي از آثار زيبا و مورد توجه باستانشناسان و گردشگران مي باشد.
مناره آجري زين الدين كه در قرن نهم هجري ساخته شده و در حدود ۴۷ متر ارتفاع داشته است، از ديگر بناهاي تاريخي اين شهر است. اين مناره بر اثر زلزله سال ۱۱۹۲ هجري خميده شد و تا سال ۱۳۱۰ به همين صورت باقي ماند و پس از آن ۲۴ متر از ارتفاع آن را تخريب و در حال حاضر ارتفاع آن ۲۳ متر است اين مناره توسط خواجه زين الدين ساخته شده است.
باغ اميركبير
هر مسافري كه قدم به كاشان مي گذارد، انگيزه دارد كه سري هم به باغ فين يا همان باغ اميركبير بزند. جلوه هاي جادويي حيات را در اينجا مي توان درفواره هاي فيروزه اي كه از چشمه هاي ۷ هزار ساله سليمانيه آب مي گيرند، به نظاره نشست. درختان كهن يا شاخساران بلند خود، خنكاي دلپذير سايه شان را به مسافراني كه داغي كوير تفته بر تن شان نشسته، هديه مي كند. مي گويند قدمت اين باغ بيش از يكهزار سال است و بناهاي كنوني آن شامل حمام ها، عمارت مركزي، عمارت سر در حياط خلوت كريمخاني، شتر گلوي فتحعليشاهي و حوض جوش... هر يك معرف دوره اي از تاريخ پرفراز و نشيب ايران اند. اما داغ اميركبير، در اين مكان هميشه زنده است و خاطره آن رادمرد بزرگ را اين گونه در ذهن ام مرور مي كنم: «ما آن شقايقيم كه با داغ زاده ايم».
خانه هاي تاريخي
خانه هاي قديمي و بسيار ديدني در كاشان وجود دارند كه سرشار از تنوع و زيبايي معماري اند.
خانه طباطبايي ها كه در اواسط قرن ۱۳ هجري به همت حاج سيد جعفر نطنزي معروف به طباطبايي كه از تاجران سرشناس فرش كاشان بود ساخته شد، اين خانه مشتمل بر يك حياط مركزي كه حياط بروني، ۲ حياط خلوت كه قسمت اندروني مي باشد تشكيل شده و سهم غربي آن منزل خدمه و كاركنان خانه است. در اين خانه كه معمار آن «استاد علي مريم كاشاني» بوده است، انواع تزئينات و هنرهاي سنتي، همچون آئينه كاري، گچبري، نقاشي، مشبك سازي گچي، قطاربندي، يزدي بندي و انواع كاربندي هاي سنتي ديده مي شود.
خانه بروجردي كه مكان فعلي اداره ميراث فرهنگي فعلي است، از ديگر بناهاي تاريخي اين شهر است كه در سال هاي ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۰ هجري به وسيله حاج سيد حسن نطنزي مشهور به بروجردي ساخته شده، نورگير و قسمت سرپوشيده آن در زمره عالي ترين بناهاي سنتي ايران است. مي گويند وقتي مرحوم حاج سيد حسن بروجردي از دختر سيد جعفر طباطبايي براي فرزندش سيد مهدي خواستگاري كرد، از شرايط خانواده عروس براي سر گرفتن اين ازدواج ساختن خانه اي در حد خانه طباطبايي بود. لذا حاج سيد حسن هم براي تحقق خواسته فرزندش، از معمار سازنده خانه طباطبايي يعني استاد علي خواست كه خانه جالبي بنا كند و او نيز تجربه و هنر خويش را به كار گرفت و خانه بروجردي را ساخت. نكته جالب توجه در مورد اين خانه اين است كه بر اساس اسناد باقي مانده در خانه بروجردي، نقاشي هاي اين خانه با نظر ميرزا محمدخان غفاري كاشاني ملقب به كمال الملك انجام شده است.
مسجد و مدرسه آقا بزرگ نيز كه در سال ۱۲۴۸ هجري بنا شده يكي از قديمي ترين و زيباترين بناهاي كاشان و آميزه اي از معماري اسلامي- ايراني است. اين بناها از نظر معماري زيبا و انطباق و هماهنگي آن با خصوصيات اقليمي منطقه كويري كاشان در نوع خود بي نظير است. همچنين مسجد و مدرسه امام خميني كه در دوران قاجاريه و در سال ۱۲۲۰ به دستور ميرزا ابوالقاسم اصفهاني بنا شده از مكانهاي ديدني كاشان به شمار مي آيد.
مناطق ييلاقي و گلابگيري
وقتي سراغ گلاب و گلابگيري را در كاشان از هر كسي بگيري بدون درنگ همه قمصر را به عنوان اصلي ترين محل نام مي برند. محلي كه در دنيا نمي توان نظيري براي گلابش پيدا كرد، قمصر در ۳۰ كيلومتري جنوب غربي كاشان در دامنه كوهستان سر به فلك كشيده كركس دره زيبا و گل پرور واقع شده، قمصر شهرت و معروفيت جهاني دارد و اصولاً شهري جذاب و توريستي است. از محصولات عمده قمصر عطر و گلاب را مي توان نام برد، كه هم به طريقه سنتي و هم به صورت صنعتي تهيه مي شود. از ديگر محصولات اين محل عصاره و عرقيات گياهي و خشكبار است كه از مرغوبيت خوبي برخوردار مي باشد.
از زيبايي ها و منطقه پر گل و گلاب قمصر كه بگذريم در ۳۰ كيلومتري شمال غربي كاشان به محلي به نام نياسر مي رسيم كه منطقه اي كوهستاني، خوش آب و هوا، و پر از باغهاي انار و گلهاي محمدي است. نياسر را همه با آبشار زيبايش مي شناسند و يكي از جاذبه هاي ديدني طبيعت است. در اين منطقه كوهستاني كه در همسايگي كوير قرار دارد بناهاي تاريخي جالبي نيز وجود دارند كه محله تالار نياسر (شامل آتشكده مربوط به دوره ساساني)، چشمه اسكندريه، آبشار، غار رئيس و باغ تالار از آن جمله اند.
كاشان آميزه اي از ميراث هاي فرهنگي باشكوه و طبيعت زيباست كه جاذبه هاي كم نظير براي توسعه گردشگري و رونق توريسم دارد. مهمانان داخلي و خارجي با آگاهي از وجود چنين جاذبه هايي، مشتاق ديدار ازكاشان خواهند بود تا سفري جالب و خاطره انگيز براي خود فراهم سازند.
«ليلا خاكسار»
