در كلاس بدون زرق و برق در مدرسه اي در ناحيه مركزي ژاپن، چندين نوجوان در برابر تخته سفيدي نشسته اند كه روي آن معادلات رياضي طولاني نقش بسته است و آموزگار بي وقفه درباره انرژي جنبشي صحبت مي كند. اين دانش آموزان ۱۷ ساله كه همگي لباس همسان پوشيده اند، مانند دانش آموزان عادي به  نظر مي آيند كه به تكاليف روزمره مدرسه اي مشغول هستند. اما ظاهر شان شايد فريبنده باشد؛ آنان كارمند ان شركت خودروسازي تويوتا هستند. خودروسازي كه دبيرستان دارد؟
به گزارش رويتر، بزرگترين خودروساز ژاپني پارسال درآمدي بيش از مجموع درآمد سه شركت بزرگ خودروسازي آمريكايي در ديترويت يعني جنرال موتورز، فورد و دايملر كرايسلر داشت و اين طور كه پيش  مي رود براي چهارمين سال پياپي به بالاترين سود خود دست خواهد يافت.
در زماني كه خودروسازان رقيب در غرب نظاره گر نزول درآمد و كاهش سهم خود از بازار داخلي هستند، يك پرسش همواره در ذهن ناظران و مديران صنعت شعله ور بوده است: چرا تويوتا اين قدر موفق است؟
درباره اين موضوع كتابها نوشته شده است، كتابهايي كه موضوع آن «نظام توليد انعطاف پذير» مشهور تويوتا تا فرهنگ شركتي آن موسوم به كايزن يا بهبود مستمر بوده است. اما يك پاسخ آن را مي توان در شهري كه قديمي ترين كارخانه تويوتا در آن قرار دارد پيدا كرد، يعني در آموزشگاه مهارتهاي فني تويوتا.
اين مدرسه كه ۳۰۰ دانش آموز بين ۱۵ تا ۱۹ ساله دارد، نقشي منحصر به فرد در سومين شركت بزرگ خودروسازي جهان دارد. اين آموزشگاه خاستگاه گروهي نخبه از ناظران آتي در عرصه هاي مكانيك، ماشين آلات و ساير زمينه هاي فني دارد كه هسته هر شركت توليدي است.
اين سنتي است كه قدمت آن تقريباً به اندازه عمر شركت است. اين مدرسه در سال ۱۹۳۸ يعني يك سال پس از تأسيس تويوتا افتتاح شد، محصول انديشه بنيانگذار فقيد تويوتا كي ايمپيرو تويودا است كه معتقد بود آموزش رمز تحقق روياي پدرش در مورد ساخت خودروي ملي است.
منابع داخلي تويوتا مي گويند برنامه هاي آموزشي تويوتا شالوده موفقيت آن در تبديل شدن از يك شعبه كوچك يك كارگاه نساجي به ثروتمند ترين خودروساز دنياست كه سود نهايي آن تقريباً ۸ ميليارد دلار است. ماموروساكاموتو مدير آموزشگاه گفت: «هزينه اداره اين آموزشگاه بسيار زياد است، اما ما آن را سرمايه گذاري براي آينده مي بينيم. اگر فارغ التحصيل اين آموزشگاه را با يك كارمند بدون تجربه تازه كار مقايسه كنيم، تفاوت آن چشمگير است.»
آموزش پرهزينه
آموزشگاه مهارتهاي فني تويوتا يكي از پنج دبيرستان حرفه اي است كه پس از تعطيلي صدها مدرسه فني شركتهاي ديگر به كار خود ادامه داده است. اين مدرسه هر سال۷۰ دانش آموز ۱۵ ساله را مي پذيرد كه با ثبت نام به طور خودكار در جرگه كاركنان تويوتا درمي آيند. براي پذيرش در مدرسه رقابت شديدي وجود دارد و از هر چهار متقاضي يك نفر قبول مي شود.
تويوتا مبلغي را كه صرف اداره مدرسه مي كند افشا نمي كند. اين شركت هر سال ۱۰۰ فارغ التحصيل دبيرستان را براي آموزش فني پيشرفته پذيرش مي كند. علاوه بر هزينه اداره، هر دانش آموز ساليانه معادل۴۰۰/۱۷ دلار دريافت مي كند. اين مدرسه شهريه ندارد.
ساير خودروسازها هم برنامه آموزش كارمند دارند، اما هيچ كدام پرهزينه تر از برنامه تويوتا نيست و از اين سن پايين آغاز نمي شود. جنرال موتورز، غول خودروسازي آمريكا كه سود متوسط آن از رهگذر توليد هر خودرو ۲۰۰ دلار است، آموزش اينترنتي به كاركنان خود ارائه مي كند. سود مشابه تويوتا۱۲۶۰ دلار است.
اچ كنت باون استاد دانشكده اقتصادي هاروارد و يكي از دو نويسنده مقاله اي در مورد نظام توليد تويوتا گفت: «تويوتا كاركنان خود را به روشي متفاوت از شركتهاي ديگر آموزش مي دهد.»
نگرش سقراطي
مطابق فلسفه كاري تويوتا موسوم به «گنچي گن بوتسو» يا «برو و خودت ببين» دانش آموزان آموزشگاه ياد شده وقت زيادي را به همراه ناظران آتي خود صرف آموزش مي كنند. باون گفت: «بيشتر آموزش برعهده ناظر دانش  آموز است. وقتي كارگري نياز به آموزش دارد، مربي همواره در كنار اوست.»
به گفته باون، ناظران تويوتا نگرشي سقراطي نسبت به آموزش دارند- يعني ارائه پاسخ از طريق پرسش- تا كارگران را به داشتن ذهن مستقل براي بهبود كار تشويق كنند. وي گفت: «ديد نسبت به افراد به طور كلي متفاوت است. انجام هميشگي بهبودهاي كوچك... رمز موفقيت تويوتاست.»
دانش آموزان اصول اجرايي كار مانند «سيستم جعبه اي پيشنهاد» را مي آموزند. اين امر به اين معني است كه كاركنان در تمام سطوح و زمينه ها توصيه هايي براي بهبود عمليات صورت دهند.
توصيه هاي خوب پاداشي تا چند صد دلار به همراه دارد.
شيوه تويوتا
آموزش صرفاً به صورت حرفه اي است. دانش آموزان طي سه سال دوره درسي آزمايشهاي دشوار جسمي را پشت سر مي گذارند، مانند صعود به قله۳۰۰۰ متري، شنا به مدت دو ساعت در دريا و دويدن مسافتي به فاصله نصف ماراتن.
هاجيمه سوجيتا از فارغ التحصيلان آموزشگاه كه اكنون مديرعامل آن است، گفت: «هدف اين است كه هر دانش آموز اين تكاليف را طوري به پايان برساند كه از نظر فكري و جسمي نيرومند شود. نمي خواهيم آنان ضعيف بار بيايند.»
در حالي كه تويوتا كارخانجات بيشتري را در كشورهايي از چين تا جمهوري چك افتتاح مي كند، آموزش كاركنان را يك گام به جلو برده است. پارسال مؤسسه تويوتا را در مركز ژاپن تأسيس كردند تا اهميت «شيوه تويوتا» را به مديران خارجي كه قرار است كاركنان محلي را آموزش دهند، بياموزند.
كازويوكي كاوايي رئيس بخش منابع انساني تويوتا گفت: برطرف كردن تفاوت فرهنگي يك چالش است، چرا كه حدود۲۵۰۰۰۰ كارمند تويوتا در سراسر كشورها مشغول به كار هستند.
وي گفت: «مثلاً در آمريكا افراد درباره كار تعريفي سختگيرانه دارند. كار براي آنها مانند شناي امدادي است؛ تنها وقتي شخص به آب مي پرد كه دست شخص قبلي به ديوار خورده باشد. اما در ژاپن رويكرد مشابه دووميداني است. منطقه اي كه چوب امداد دست به دست مي شود، گسترده تر و نامشخص تر است.»
مترجم: وحيد رضا نعيمي

ابرام خيرنديده
مسابقه هاي مهارت هاي معلمي مراكز تربيت معلم كشور پايان يافت. (همشهري- ۱۸/۵/۸۲)
مسابقه هاي مهارت هاي معلمي بايد هر ساله هم براي معلمان تازه كار و هم براي معلمان شاغل در رشته هاي زير برگزار شود. برگزاري اين مسابقه ها نه تنها به افزايش كارآيي معلمان، بلكه به افزايش كيفيت آموزش و پرورش منجر خواهد شد:
۱- مسابقه پياده روي ۵ كيلومتر- با عنايت به ضرورت تردد معلمان بين مدارس، بخصوص براي معلماني كه مجبورند براي گذران زندگي، در مدارس دولتي و غيرانتفاعي به صورت حق التدريس كار كنند، مسابقه پياده روي ۵ كيلومتري مي تواند مهارت آنان را در طي كردن مسيرهاي كوتاه و بلند افزايش دهد.
۲- مسابقه پرش از مانع- اين مسابقه مي تواند تا حدودي آمادگي معلمان را براي پرش از موانع زندگي و مخارج مربوطه افزايش دهد. بهتر است تعداد موانع و بلندي آنها بيشتر باشد تا آمادگي واقعي معلمان مورد آزمايش قرار گيرد.
۳- مسابقه پرس- براي اجراي اين مسابقه، مي توان از سنگ هاي آسياب،  كاغذهايي كه براي بخشنامه ها استفاده مي شود وحتي دانش آموزان استفاده كرد. معلم را بالاي سنگ هاي آسياب قرار مي دهيم، يا تعداد زيادي بخشنامه سرش مي ريزيم يا مجبور مي كنيم در كلاسي كه ۶۰-۵۰ دانش آموز حضور دارند، تدريس كند. البته روش هاي ديگري نيز مي توان پيشنهاد كرد مثلاً پرس رواني. سركوفت هاي اهل و عيال، صحبت هاي ارزشمند مقامات محترم كه كلي از معلم و معلمي تعريف و تمجيد مي كنند ولي...، طعنه هاي دانش آموزان و والدين محترم، مبني بر بيچاره بودن معلم و حرف هاي مسئول حسابداري، كارمند بانك و يا مسئول يك صندوق قرض الحسنه كه معلم را براي يك وام ۳۰۰-۱۰۰ هزار توماني، سرمي دوانند؛ مي توانند مواد مسابقه پرس رواني باشند.
۴- مسابقه وزنه برداري- در راستاي اهداف مسابقه قبلي، اين مسابقه نيز منجر به بالا رفتن قدرت تحمل معلمان خواهد شد. تحمل مخارج زندگي و فشارهاي شغلي از نتايج احتمالي اين مسابقه خواهند بود.
۶- مسابقه استقامت- اين مسابقه در راستاي اهداف بلند مدت درنظر گرفته مي شود. بالاخره براي استمرار در يك مسير ۳۰-۲۰ ساله با همه مشكلات موجود، فرد بايد استقامت زيادي داشته باشد. براي سنجش استقامت معلمان مواردي از اين قبيل پيشنهاد مي شود: مسابقه دو در مسيري با پستي و بلندي زياد، مسابقه صخره نوردي، مسابقه تلاش براي احقاق حقوق معلمان ابتدايي كه هنوز هم شرايطي نابرابر به نسبت ساير معلمان دارند، مسابقه براي رساندن حرف به گوش رؤسا و مقامات محترم و البته شنواندن آن- تنها شنيدن كافي نيست!- و مسابقه تحمل شغل دوم و سوم.
۷- مسابقه اتومبيلراني- براي افزايش مهارت رانندگي كه بالاخره روزي به كار مي آيد! بالاخره مسافركشي و رانندگي آژانس، يكي از شترهايي است كه در خانه خيلي از معلمان مي خوابد.
۸- مسابقه رياضي- اين مسابقه هم زياد به كار معلمان مي آيد و آنها مي توانند در محاسبات زندگي از نتايج مسابقه بهره ببرند. مسابقه مي تواند شامل مواد متعددي باشد، مثلاً:
- محاسبه نحوه رسيدن به سر برج با حقوق معلمي.
- محاسبه دخل و خرج و روش معامله در بنگاه معاملات ملكي و ماشين كه باز احتمال دارد به كار بعضي از معلمان بيايد.
- محاسبه رابطه بين طول عمر و رضايت شغلي.
- محاسبه اين كه با حقوق معلمي چند قرن بعد مي توان خانه خريد!
- محاسبه رابطه بين مشكلات و فشارها با ضريب شكنندگي!
***
جهت نظم و انسجام بيشتر مسابقه ها، پيشنهاد مي شود هر ساله المپيك معلمان شامل مسابقات يادشده و ساير مسابقه ها اجرا شود. علاوه بر محاسن فراوان اين چنين مسابقاتي، براي عده اي خاص هم بد نيست؛ هم نان و آبي درمي آيد و هم از بيكاري و يكنواختي درمي آيند.

شبنم جوادي متقي
براي اين كه بشر دچار سكون فكري نشود و تمدن و فرهنگ راه كمال را طي كند، بايد ابداع، ابتكار، نوآوري و آفرينندگي وجود داشته باشد و از تقليد و اتكا به غير پرهيز شود. امروزه پيشرفت علوم مختلف بر پايه تحرك قدرت خلاقه استوار شده و سخن راندن از خاستگاه آفرينش، از ضروريات است.
بنا به تعريف، نوآوري و خلاقيت به معناي ايجاد، قبول و اجراي ايده ها و فرآيندها و محصولات و يا خدمات جديد است و از اين رو، نوآوري مي تواند استعداد و توانايي تغيير يا انطباق را بوجود آورد.
در پايان قرن بيستم، فزوني گرفتن شتاب تحولات و دگرگوني در تمامي زندگي از يك سو و از سوي ديگر، رشد فزاينده جمعيت و بسط هندسي دانش و پيچيدگي مقوله هاي رشد، محدوديت هاي فراواني براي جهان و به ويژه ممالك عقب مانده بوجود آورده بود. نخستين و مهمترين عامل برطرف سازي موانع و از بين بردن محدوديت ها در اين زمينه تربيت نيروي انساني ماهر و كارآزموده است كه با سرمايه گذاري كافي و برنامه ريزي مبتني بر شناخت نيازها و ايجاد فضاي مناسب ظهور مي يابد.
بديهي است كه براي پرورش و تربيت نيروي انساني واجد شرايط و مورد نياز، همواره توجه جامعه به مدارس و دانشگاهها و نظام آموزشي معطوف شده است، زيرا با تربيت افراد خلاق و نوآور رابطه مستقيم دارد.
امروزه مفهوم خلاقيت، مترادف با توسعه نيروي انساني پايدار مطرح مي شود و نوجوانان و جوانان خلاق از پربهاترين و پرانرژي ترين سرمايه هاي هر جامعه هستند كه بيشترين اهميت را براي ساختن و پيشبرد بهينه در زمينه هاي مختلف علمي و هنري جامعه بر عهده دارند. مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران پيرامون ويژگي هاي زيستي، رواني و اجتماعي صاحبان تفكر واگرا، حاكي از آن است كه شكوفايي خلاقيت هاي ذهني افراد به طور عمده در دوران نوجواني و جواني آنان پديدار مي گردد؛ و اين به اين معناست كه آموزش و پرورش به جاي محدود كردن خلاقيت در كودكان و نوجوانان، بايد سبب رشد و گسترش آن شود، زيرا چنانچه شيوه انديشيدن خلاق در افراد بوجود بيايد، بسياري از جوانان امروز كه كارشناسان امور اجرايي آينده خواهند بود، در بالاترين نوع ارائه كار، وارد عمل خواهند شد.
به قول برخي از مربيان، قرن حاضر قرن دگرگوني هاست و از اين رو، آموزش آفرينندگي و ايجاد فضاي رشد خلاقه در دانش آموزان مهمترين مسئوليت مراكز آموزشي است. در نتيجه محوريت ايجاد تفكر خلاق بر روي آموزش صحيح استوار است. هدف از تحقيق بر روي موضوع اهميت خلاقيت در حوزه هاي آموزشي، زمينه سازي شناخت و ايجاد فضاي خلاقه و سپس آگاه سازي معلمان و مربيان و دست اندركاران مراكز آموزشي است و ضرورت اجراي آن بر اين است كه آفرينندگي هوشمندانه، نه تنها سيماي ملل و جوامع را از نظر اقتصادي، علمي، فني، هنري و سياسي دگرگون مي سازد، بلكه در تحول فرهنگ و كيفيت زندگي انسان نيز اثري عميق و بنياني برجاي مي گذارد.
بنابر اين كشف و شناخت بهنگام تيزهوشان، نخبگان و پرورش استعدادهاي برتر و خلاق را بايد يكي از مهمترين عوامل ترقي جامعه دانست و تأمين شكوفايي و ثمربخشي اين منابع گرانمايه را سرلوحه اساسي ترين اقدامات فرهنگي قرار داد و از اين طريق است كه مي  توانيم زمينه هاي ماندگاري نخبگان كشور را از سنين نوجواني و جواني در سرزمين خود فراهم سازيم. بديهي است اين كار، نياز به سرمايه گذاري هاي مالي و فرهنگي گسترده اي دارد كه تنها از طريق عزم ملي تمامي دستگاه ها و ارگانهاي علمي، آموزشي و فرهنگي كشور ميسر است.

نشريه تعليم و تربيت استثنايي
كودكان استثنايي فرزندان اين جامعه اند. آنان حق دارند آن گونه كه دوست دارند و مي توانند براي جامعه خويش مفيد باشند. ناديده گرفتن فرصت هاي اين كودكان براي يادگيري، سبب كاهش رشد آنها و تشديد محروميت شان مي شود.
نشريه تعليم و تربيت استثنايي، جزو معدود نشرياتي است كه به مشكلات اين قشر از فرزندان ايران مي پردازد. شماره ۱۸ و ۱۹ اين مجله به آموزش فراگير اختصاص يافته است.

جهان انديشه
ماهنامه «جهان انديشه» در زمينه علوم انساني ويژه مرداد ماه با نگاهي به مسائل فرهنگي، سياسي و اجتماعي منتشر شد.
«مطالبات سياسي طبقه متوسط ايران» نوشته دكتر اسدالله مرتضوي، «پست مدرنيسم و شعر امروز ايران» به قلم مهدي شادخواست، «نظري گذرا بر شخصيت اسطوره اي سهراب» نوشته عادل جهان آراي ، نقد رمان «دفترچه ممنوع» نوشته مازيار سوادكوهي،مؤلفه هاي سينماي روشنفكري ايران به قلم مسعود توكلي و گفت وگوهايي پيرامون افت و خيزهاي اصلاحات، سهم فرهنگ عامه در ادبيات كودكان و نوجوانان و...از مطالب اين شماره ماهنامه است.

نگاه نو
شماره پنجاه و هشتم مجله «نگاه نو» با آثاري از احمدرضا احمدي، نادر اسكويي، رضا براهني، اريك هابزبوم و... منتشر شد.
اين ماهنامه كه به مسائل اجتماعي، فرهنگي، هنري و ادبي مي پردازد، از اين پس به صورت فصلنامه و هر سه ماه يك بار منتشر خواهد شد.

جابه جايي بناي تاريخي!
با توافق شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان، در زمينه تعريض خيابان فردوسي اين شهر، بناي تاريخي خيرانديش جابه جا مي شود. اين بناي ۷۰ ساله در محدوده طرح تعريض خيابان فردوسي قرار گرفته بود و ظاهرا جابه جايي اين ساختمان، تنها راه حلي است كه مورد توافق نهادهاي مسئول قرار گرفته است.

يادمان ميرزارضا كرماني
نخستين يادمان نام آوران ديرين، جوانان امروز، با معرفي مبارز آزاديخواه ميرزارضا كرماني و با حضور پژوهشگران، هنرمندان و مسئولين استان كرمان، در شهر كرمان برگزار شد. در حاشيه اين يادمان كه با همكاري سازمان ميراث فرهنگي، اداره ارشاد اسلامي و سازمان ملي جوانان برپا شد، نمايشگاهي از عكس ها و اسناد قديمي با موضوع ميرزارضا كرماني، برگزار شد. ميرزارضا كرماني از شاگردان سيدجمال الدين اسدآبادي بود كه با ترور ناصرالدين شاه در سال ۱۳۱۳ قمري نام خود را در زمره مبارزان و آزاديخواهان به ثبت رساند.
كرمان - خبرنگار همشهري