نسيم جاويد
محدوده هجده قدم. مدافعان را جا مي گذارد. دروازه بان نيم خيز مي شود. توپ، دروازه و شوت. گل، گل، گل... مهم نيست اين گل را چه كسي زد. مهم نيست مهاجم چه تيمي چنين گل زيبايي را ثبت كرد. مهم نيست چه زماني است و كجاست. مهم اين است كه اين يك گل بود. مهم اينجاست كه گام هايي با شور و هيجان برداشته شد و مهم اينجاست كه به تماشاچي هاي هميشه تماشاچي، فرصت برداشتن اين گام ها داده شده است. عده اي با تمام نيرو كف مي زنند، فرياد مي كشند و تيم محبوبشان را تشويق مي كنند. مهم نيست آنها چه كساني هستند و مهم نيست كه فقط و فقط آنها هستند كه تيمشان را مي شناسند و تشويقش مي كنند. مهم اينجا است كه مي توانند فرياد بكشند و سلو ل هاي مغزشان را تا انتها از انرژي و هيجان انباشته كنند.
بازي تمام مي شود. اين شرح بازي چه تيمي بود؟ مهم نيست، باور كنيد اصلاً مهم نيست. اما شايد جالب باشد بدانيد كه اين بازي مربوط به يك دنياي نيمه غريبه به نام دنياي فوتبال زنان است.
چندان عجيب نيست. دنيايش با دنياي بازي هاي روز مردانه تفاوتي ندارد. در اين دنيا هم، مي دوند، خطا مي كنند، به زمين مي افتند، گل مي زنند و تشويق مي كنند. در اين دنيا هم تيم هاي قوي و ضعيف وجود دارد، تيم ها مسابقه مي دهند و حتي به جام جهاني مي روند. بد نيست سري به اين دنياي ايزوله و نيمه غريبه بزنيم، شايد اصلاً مهم نباشد اما...
ديروز
فيفا هر سال با برگزاري كنگره هاي متعدد و دور هم جمع كردن اعضا و نمايندگان كشورهاي مختلف به بازبيني و بررسي روند فعاليت هايش مي پردازد. سال ۱۹۸۶ انجمني تشكيل و در همان جلسه بود كه اولين بذر رويش فوتبال زنان كاشته شد.
«الن ويل» نماينده اعزامي از كشور نروژ، در چهل و پنجمين كنگره فيفا در مكزيكوسيتي درخواست كرد تا به استعدادهاي فراوان زنان در زمينه فوتبال توجه ويژه اي شود. او معتقد بود با برنامه ريزي هاي مستمر مي توان نمونه هاي فراوان از استعدادهايي را كشف كرد كه تا به حال مجالي براي عرضه آنها نبوده است.
با بيان اين تفكر، نظرات موافق و مخالف سربرداشتند. هاولانژ، يكي از بالاترين مقام هاي مسئول فيفا، بعد از به وجود آمدن چنين جوي اعلام كرد: هرچند به طور كامل موافق با اين ايده نيست، اما جهت در به حركت درآمدن چنين جنبشي در فوتبال زنان به فيفا كمك خواهد كرد. شعار فيفا، فوتبال براي جهان است و زنان نيمي از جمعيت جهان. در چنين شرايطي بود كه موج ساكن حضور زنان به عنوان تماشاچي و طبل زن هاي حرفه اي به عرصه هاي پرورش استعداد كشيده شد.
نمايندگان كشورهاي سوئد، آلمان، نروژ، ايتاليا و آمريكا از جمله اعضاي پيشقدم در اين ميدان بودند. با آغاز تبليغات و ارايه امكانات در هر كشور، حدود ۴۰ درصد از زنان و دختران جوان در باشگاه هاي فوتبال ثبت نام كردند. اين رقم شمار قابل توجهي از انرژي هاي بالقوه در زنان تماشاچي بود؛ زناني كه با شور و انرژي فراوان حامي تيم هاي مورد علاقه شان بودند.
طولي نكشيد كه گفته «الن ويل» تحقق پيدا كرد. استعدادهاي جوان و نوپا تنها با گذشت دو سال به خودباوري رسيدند. اينك زمان آن رسيده بود تا سنجشي بر روند فعاليت باشگاه ها صورت گيرد.
اولين دوره مسابقات، سال ۱۹۸۸، در استان گوآنگ دانگ واقع در جنوب چين برگزار شد.
با تعيين كميته نظارت فيفا، بازي ها براساس قوانين روز و استانداردهاي جهاني برگزار شد. فروش بليت ها براي اولين دور از مسابقات غيرقابل پيش بيني بود. شايد حمايت هاي همه جانبه فيفا و دولت ها و آغاز يك حركت نوين را بتوان از جمله علل چنين استقبالي دانست. مسابقات پايان يافت. ايده «الن ويل» هر روز توسعه بيشتري پيدا مي كرد. غيرقابل باور بود اما سه سال بعد در سال ۱۹۹۱ تيم هاي كشورهاي مختلف مجدداً در كشور چين جمع شدند اما نه به خاطر برگزاري مسابقات قهرماني بلكه براي اولين جام جهاني زنانه. تعداد تيم ها افزايش پيدا كرده بود و شمار دختران و زنان در كشورهاي مختلف رو به فزوني بود. ۱۲ تيم از كشورهاي مختلف شروع خوبي براي اولين جام بود.
سال ۱۹۹۲ فيفا سميناري با شركت تعداد زيادي از بازيكنان و مشتاقان ورود به عرصه فوتبال زنان برگزار كرد. در اين جلسه با طرح مشكلات، راهكارها و ايده هاي فراوان پله هايي محكم براي صعود آتي فوتبال زنان ساخته شد.
سال ۱۹۹۵، جام جهاني دوم، سوئد
افزايش تعداد تيم ها، ارتقاي سطح مسابقات، سيستم تيم ها و تكنيك بازيكنان و همچنين كيفيت بازي ها از جمله عوامل جذاب تر كردن اين جام نسبت به سال ۱۹۹۱ بود. علاوه بر موارد ذكر شده اين جام علاوه بر كاپ قهرماني، برگزيدن تيم هاي برتر براي ورود به بازي هاي المپيك را نيز به همراه داشت.
سال ۱۹۹۵، سال پيشرفت فوتبال زنان و ورود داوران زن به عرصه ميادين فوتبال بود. رشد صعودي فوتبال زنان سبب شد تا جنبش هاي فراواني نيز در بسياري از كشور هاي آفريقايي شكل گيرد و همينطور برزيل كه برخلاف فوتبال مردانه اش با بي ميلي بسيار برنامه ها را دنبال مي كرد، به رتبه چهارم مسابقات المپيك ۱۹۹۶ دست يافت.
جام ۱۹۹۹ آمريكا با ويژگي منحصر به فردش از جمله ارتقاي سطح مسابقات، حضور ۱۰۴ مليت گوناگون در اين جام، تعداد ۹۰ هزار تماشاچي از زن و مرد، پير و جوان، حضور بيل كلينتون -رئيس جمهور سابق آمريكا- در استاديوم، وقت اضافه و پنالتي هاي بازي آمريكا و چين، نيز به پايان رسيد.
جام جهاني امسال چگونه خواهد بود؟ در فاصله جام گذشته و امسال دوره هاي مسابقات قهرماني فراوان از جمله مسابقات كانادا در سال ۲۰۰۲ برگزار شده است. قطعاً اين جام نيز متفاوت تر از سايرين خواهد بود. ايده «الن ويل» امروز به جام جهاني ۲۰۰۳ و فردا به سوي مسيري ديگر پيش خواهد رفت، اما آنچه مهم جلوه مي كند، كشف استعدادهاي پنهان در طول اين مسير و تحولي عظيم در دنياي ورزشي زنان است.
امروز
با گذشت حدود بيست سال از تولد فوتبال زنان با نگاهي كلي به روند آن متوجه مي شويم كه هنوز در دوران طفوليت خود سير مي كند. موج حضور اين رشته ورزشي تا اكثر كشورها گسترده شده است. در برخي از آنها رشدي سريع و در برخي ديگر بسيار كند داشته است، با توجه به اينكه كشورهايي نيز وجود دارند كه حتي با نام اين رشته ورزشي براي زنان، غريبه هستند.
از ديرباز براي حضور زنان در فوتبال موانع و دلايل متفاوت منطقي و غير منطقي فراواني وجود داشته است و شايد وجود و عدم وجود همان موانع باعث پيشرفت سريع و يا كند آن در كشورهاي مختلف شده است.
فرهنگ هاي متفاوت، آداب و رسوم هاي مذاهب گوناگون، شرايط اجتماعي، قوانين خاص مربوط به زنان، مبهم بودن آينده آن، عقايد گوناگون و... از جمله موانعي هستند كه زنان كشورهاي مختلف با آن دست به گريبانند. اما هيجان، تحرك، پويايي و در عين حال محبوبيت فوتبال، دختران و زنان جوان بسياري را در نقاط مختلف دنيا به خود جذب كرده است. با تمام اين اوصاف دوران طفوليت فوتبال زنان نام مناسبي براي آن است. شايد يكي از اصلي ترين دلايل آن، نوع نگاه دختران و زنان جوان به فوتبال باشد. اكثر آنها تنها از جنبه تفريح و سرگرمي به فوتبال مي پردازند و شايد استمرار اين نوع نگاه فوتبال زنان را دچار رشدي بسيار كندتر از اين كند. علاوه بر بازيكن ها، مربيان، باشگاه ها و حتي مدير باشگاه ها نيز با داشتن چنين نگاهي عرصه را تنگ تر مي كنند.
اگر علم فوتبال به همراه فرمول ها و ابداع هاي جديدش در كنار اين نوع نگاه باشد، انقلابي بزرگ در اين رشته ورزشي ايجاد خواهد شد.
با وجود همه شرايط ذكر شده، فوتبال امروز زنان با رشدي كند به بقاي خود ادامه مي دهد. مسابقات مختلف برگزار مي شود، رقابت هاي سخت و آسان پيش مي آيد، بازيكنان نخبه و قدرتمند كشف مي شوند و روند اين طيف ادامه و گسترش پيدا مي كند تا جاييكه امروز به چهارمين جام جهاني دوران خود، در سال ۲۰۰۳، رسيده است.
حمايت هاي فيفا
فيفا، قبل از تولد فوتبال زنان و در طول رشد آن تا به امروز، لحظه به لحظه حضور داشته است و با اهداف، برنامه ريزي ها و حمايت هاي مستمرش موجب گسترده تر شدن اين موج شده است.
زماني كه فوتبال براي زنان تنها يك ايده و ميلي شديد بود، فيفا با اهدافي چون ايجاد شادابي، شور و نشاط در زنان، ايجاد انگيزه در دختران جوان، توسعه ارتباط و گفت وگوي بيشتر بين فيفا، فدراسيون ها، اتحاديه ها و انجمن هاي ملي و بسياري اهداف ديگر كمر همت براي بالفعل كردن آن بست و زماني كه تولد يافت با اهداف بزرگتري از جمله توسعه و پيشرفت آن در سطوح ملي و بين المللي، كمك به استقلال پيدا كردن انجمن ها و فدراسيون ها، سازماندهي بازي هاي قهرماني، تشويق كردن باشگاه ها و بازيكنانش در جهت فوتبال بر پايه اخلاق و صلح و ده ها هدف ديگر امور را به پيش برد.
و امروز فيفا قصد دارد با ميدان دادن به فدراسيون ها و در حقيقت تواناتر كردن آنها زمينه اي ايجاد كند در جهت رفع نيازهاي فوتبال زنان. از جمله اين اقدامات مي توان در زمينه ارايه امكانات، تعمير و بازسازي زمين هاي فوتبال، تعليم و آموزش در مراكز مربوطه و... ، در زمينه مديريت در نظر گرفتن متخصصان و كارشناسان زبده، تاسيس اداره كارگزيني فعال، توسعه انجمن هاي ياري دهنده و... و در زمينه جوان سازي فوتبال آموزش مربي هاي جوان، توسعه استعدادهاي جوان و تاسيس مدارس فوتبال را ذكر كرد.
جوسپن بلاتر، مسئول فوتبال زنان فيفا، در زمينه ياري هاي فيفا مي گويد: «حيات و توسعه فوتبال زنان در آينده نيز ادامه خواهد داشت و اين تعهد در تقويم فعاليت هاي فيفا سايه انداخته است.»
در كنار اين عقيده، مارلين چايلدرس سازمان دهنده و حامي فوتبال زنان كه در اولين همايش فيفا نيز حضور داشته است، از پيشرفت اين رشته ابراز خوشحالي كرد و گفت: «من فكر مي كنم فيفا علاقه مند است تا از حضور زنان نه تنها به عنوان بازيكن بلكه در تمامي جنبه ها از جمله مربيگري، مديريت، داوري و... نيز استفاده كند.
زنان داور
سال ۱۹۹۴ بود كه فيفا توانست بخشي از اهداف خود را مبني بر حضور زنان در ساير عرصه هاي فوتبال عملي سازد.
در اين دوران فوتبال زنان به رشدي ثابت دست يافته بود و گسترش آن در كشورهاي مختلف اجتناب ناپذير بود. در چنين فضايي فيفا موفق شد با عرضه چهار داور زن به دنياي فوتبال قدم هاي بي سابقه اي را به ثبت برساند. نام اين چهار زن در ليست داوران مرد قرار گرفت.
سال بعد يعني ۱۹۹۵ زمان دومين جام جهاني زنان سوئد فرا رسيده بود و ليستي از داوران زن بدون حضور حتي يك داور مرد،موفقيت بزرگي بود. اين طرح در جام جهاني ۱۹۹۹ آمريكا و بازي هاي المپيك ۲۰۰۰ سيدني نيز ادامه داشت و حضور داوران و كمك داوران زن به بازي ها رنگ و جلايي خاص بخشيده بود.
آموزش داوران زن، سال به سال با كيفيت و جديت بالاتري دنبال شد تا جاييكه امروز بيش از ۱۱۰ داور و ۱۳۵ كمك داور از ۷۵ كشور و ۲۰۴ انجمن ياريگر در حال فعاليت هستند.
به اين ترتيب به تعداد كافي داور زن براي تمام بازي هاي بين المللي زنان وجود دارد. اين داوران با نمايش توانايي خود، حضورشان را نه تنها در بازي هاي زنان بلكه در بسياري از ميادين ورزشي مردان نيز به ثبت رسانده اند.
جام جهاني گذشته
جام جهاني سال ۱۹۹۴ آمريكا آغازگر دوره اي نوين در تاريخ فوتبال زنان بود. در اين جام تيم هاي متعدد توانستند با حضور قدرتمند خود نمايشي از سيستم هاي متفاوت، سبك هاي جديد و به روز و در حقيقت حاصل تلاش چهار ساله شان را به اجرا بگذارند.
در طول سه هفته مستمر، بيش از سه هزار بازيكن حرفه اي از سرتاسر جهان در ايالت متحده آمريكا گرد هم جمع شدند تا نمايشي بي سابقه از قدرتشان را برپا كنند. بزرگ ترين و مجهزترين استاديوم ها براي انجام مسابقات در نظر گرفته شده بود و بيش از ۶۶۰ هزار تماشاچي با رزرو بليت، اشتياق خود را به منظور حمايت و پشتيباني از تيم محبوبشان به ثبت رسانده بودند. تمامي ۳۲ بازي جام جهاني از طريق شبكه هاي متعدد تلويزيوني پخش مي شد. تعداد بينند ه هاي مشتاق اين بازي ها نيز بي سابقه بود به طوريكه تنها در كشور ميزبان، آمريكا، حدود ۴۰ ميليون بيننده وجود داشت.
تيم هاي متعدد از كشورهاي مطرحي چون چين، برزيل، آمريكا، آلمان، ايتاليا، مكزيك، سوئد، كانادا، ژاپن، كره شمالي، دانمارك، روسيه و... شركت داشتند.
تيم آمريكا با در اختيار داشتن امكانات ميزباني، بازي هاي زيبايي را به نمايش گذاشت. اين تيم ،آلمان را ۲-۳ و برزيل را با نتيجه ۰-۲ شكست داد. بازي آمريكا و چين در مرحله نهايي جام جهاني ۱۹۹۴ نمايشي بسيار ديدني بود. بازي به وقت اضافي كشيده شد. پنالتي ها يكي بعد از ديگري به سمت تورهاي دروازه نشانه مي رفتند. نتيجه همچنان برابر بود. كار تمام و قهرماني جام از آن آمريكايي ها شد. اين نتيجه، جام جهاني ۱۹۹۴ مردان و شكست تيم ايتاليا از برزيل را به ياد آورد.
در بين كشورهاي شركت كننده، تيم نيجريه به عنوان اولين تيم آفريقايي توانست به مرحله نيمه نهايي جام صعود كند. اين تيم موفقيت خود را نتيجه حضور «مرسي ايكيد» - يكي از بهترين بازيكنان تيم نيجريه - مي داند. در مجموع اكثر تيم ها توانستند بازي هاي قدرتي و حرفه اي خود را به نمايش بگذارند. در اين بين تيم هايي مثل دانمارك نيز وجود داشت كه بدون هيچ دستاوردي به خانه رفت و يا مكزيك كه درس هاي تلخي از اين جام آموخت. به هر حال اين جام پايان يافت و هفت تيم برتر آن نيز براي حضور در بازي هاي المپيك انتخاب شدند.
جام جهاني ۲۰۰۳
بيماري سارس عاملي شد تا چين ميزباني قطعي خود در جام جهاني ۲۰۰۳ را از دست داده و آمريكا با استفاده از اين شرايط براي دومين بار ميزبان اين دوره از مسابقات شود. حالا بار ديگر همانند چهار سال پيش تيم ها در كشور آمريكا گرد هم جمع مي شوند تا رقابت هاي پرشكوهي را عرضه كنند.
استاديوم هاي مجهز، امكانات رفاهي براي بازيكنان و ده ها خدمات ديگر آماده شركت كنندگان هستند. تماشاچي هاي مشتاق و پرانگيزه نيز مثل هميشه منتظرند تا براي تيم محبوبشان فرياد بكشند و تشويقشان كنند. همه چيز آماده است.
چه تيم هايي به مرحله نهايي و چه تيم هايي به مرحله نيمه نهايي مي رسند؟ چه تيم هايي در چهار سال گذشته قوي و چه تيم هايي ضعيف شده اند؟ جام جهاني امسال به نام چه كشوري ثبت خواهد شد؟ زمان زيادي تا رسيدن به پاسخ اين پرسش ها باقي نمانده است. شمارش معكوس آغاز شده است.
برنامه مسابقات
رقابت هاي جام جهاني فوتبال زنان از روز ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهريورماه) در چهار گروه C ،B ،A و D آغاز و در ۱۲ اكتبر (۲۰ مهرماه) پايان مي يابد. برنامه كلي مسابقات به شرح زير است:
مرحله مقدماتي (گروهي): ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهريور) الي ۲۸ سپتامبر (۶ مهرماه)
مرحله يك چهارم نهايي: اول و دوم اكتبر (۹ و ۱۰ مهرماه)
مرحله نيمه نهايي: ۵ اكتبر (۱۳ مهرماه)
بازي رده بندي: ۱۱ اكتبر (۱۹ مهرماه)
بازي نهايي (فينال): ۱۲ اكتبر (۲۰ مهرماه)
