بازجويي از دكتر محمد مصدق روز بيست و ششم شهريور سال ۱۳۳۲، يك ماه و چند روز پس از كودتاي بيست و هشت مرداد، توسط سرهنگ كيهانخديو و با حضور سرتيپ حسين آزموده، دادستان ارتش آغاز شد. رفتار بازجو و دادستان در طول نخستين جلسه بازجويي مؤدبانه و توأم با احترام توصيف شده است. اما در پايان جلسه سرتيپ آزموده حكم بازداشت دكتر مصدق را به اتهام توطئه بر ضد قانون اساسي و تحريك عليه مقام سلطنت صادر كرد. دكتر مصدق پاي حكم نوشت: «به بازداشت غيرقانوني خود كه مبتني بر مطالب بي اساس فوق است معترضم» از جلسه دوم بازجويي، رفتار دادستان به تدريج خصمانه شد.
دكتر مصدق كه با مبارزه پيگير خود در داخل و خارج مجلس، نهضت ملي شدن صنعت نفت را به وجود آورد و پس از نشستن بر كرسي نخست وزيري، از شركت نفت ايران و انگليس خلع يد كرد، روز بعد از كودتاي ۲۸ مرداد به دست عوامل كودتا دستگير شد.
آغاز بازجويي از دكتر مصدق با تظاهرات بزرگ بازار تهران همراه بود كه به دستور سپهبد زاهدي به شدت سركوب شد و عده زيادي در آن بازداشت شدند. قسمتي از سقف بازار نيز در جريان سركوب تظاهرات خراب شد. از آنجا كه هيچ يك از قضات دادگستري حاضر به محاكمه نخست وزير معزول نبودند، كار به دادگاه نظامي سپرده شده بود. پس از انجام مراحل محاكمه، دكتر مصدق به سه سال حبس محكوم شد و پس از آن تا پايان عمر در روستاي احمدآباد در تبعيد به سر برد.
كشتار صبرا و شتيلا
چهار روز پس از ترور بشير جميل، سياستمدار مسيحي كه به رياست جمهوري لبنان برگزيده شده بود، نيروهاي فالانژيست به بهانه انتقام و با حمايت ارتش اسرائيل جنايت هولناك صبرا و شتيلا را رقم زدند. غروب روز ۱۶ سپتامبر سال ۱۹۸۲، گروهي از شبه نظاميان فالانژ لبناني به اردوگاههاي آوارگان فلسطيني در غرب بيروت وارد شدند و در كشتار هولناكي كه ۳۶ ساعت به طول انجاميد، ساكنان اردوگاه هاي صبرا و شتيلا از جمله زنان و كودكان را قتل عام كردند.
رقم قربانيان اين كابوس دو روزه، از ۸۰۰ تا ۳۵۰۰ تن گزارش شده است. روز قبل از حادثه، ارتش اسرائيل اين بخش از بيروت را اشغال كرده بود و در طول قتل عام نيز اردوگاهها در محاصره كامل نظاميان اسرائيلي قرار داشت.
نوزده سال بعد از اين كشتار، بازماندگان قربانيان صبرا و شتيلا در بلژيك عليه آريل شارون اقامه دعوي كردند. شارون كه در سال ۱۹۸۲ وزير دفاع اسرائيل بود، به هنگام اقامه دعواي بازماندگان قربانيان، نخست وزير اسرائيل شده بود. به همين دليل دادگاه بلژيكي نتوانست تحقيقات خود را ادامه دهد. ژنرال آموس يارون نيز كه در سال ۱۹۸۲ فرمانده پياده نظام و يگان هاي چترباز اسرائيلي در حمله به لبنان بود از جمله متهمان پرونده اين جنايت است.
نخستين پرواز قاره اي
در چنين روزي در سال ۱۹۱۱، كالبرايت راجرز آمريكايي با هواپيماي كوچك خود «وين فيز» از لانگ ايسلند در نيويورك به مقصد لانگ بيچ كاليفرنيا پرواز كرد. ويليام راندولف هرست، ميليونر معروف، يك جايزه ۵۰ هزار دلاري براي نخستين كسي كه عرض قاره آمريكا را در سي روز با هواپيما طي كند در نظر گرفته بود. اين جايزه راجرز را وسوسه كرد و او تصميم گرفت با وجود كم تجربگي در خلباني، اين كار مخاطره انگيز را انجام دهد. هواپيماي او كه ساخت كارخانه برادران رايت بود، از چوب و برزنت ساخته شده بود. او در طول راه ۳۰ بار توقف داشت كه ۱۹ بار آن با خروج هواپيما از كنترل و برخورد با زمين همراه بود.
اما او هر بار با عجله هواپيما را تعمير مي كرد و به راه خود ادامه مي داد. راجرز سرانجام پس از ۴۹ روز خود را به كاليفرنيا رساند، در حالي كه مجموع زمان هايي كه در آسمان پرواز كرده بود، سه روز و ۱۰ ساعت و ۱۴ دقيقه مي شد. با وجود اينكه تأخير ۱۹ روزه راجرز باعث شد جايزه هرست را از دست دهد، نام او به عنوان نخستين خلباني كه عرض قاره آمريكا را با هواپيما طي كرد در تاريخ ثبت شد.
rooznegar@hamshahri.org
