اشاره: پس از گذشت بيست و پنج سال از پيروزي انقلاب اسلامي و پشت سر گذاشتن رويدادها و تجارب بزرگي مانند هشت سال دفاع مقدس و سه برنامه پنج ساله توسعه در وضعيتي قرار گرفته ايم كه مسئله جوانان به موضوعي راهبردي تبديل شده است. شمار بسيار بالاي جمعيت جوان كه داراي نيازهاي روزافزون اقتصادي، سياسي و فرهنگي هستند، لزوم عزم ملي، برنامه ريزي هاي ويژه و تجميع كليه امكانات كشور براي رسيدگي به مسايل اين گروه و طراحي نهادها و سازوكارهاي لازم را ايجاب مي كند. با چنين ضرورتي و با هدف ايجاد يك سند ملي و جامع براي برنامه ريزي در زمينه جوانان «منشور ملي جوانان» تدوين شده است.
اين منشور ۲۹ شهريور ماه در جلسه شوراي عالي جوانان به رياست سيدمحمد خاتمي، رئيس جمهوري به تصويب رسيد. با توجه به نقش اساسي و مبنايي اين سند در برنامه ريزي هاي بلندمدت براي جوانان، مشاركت كليه جوانان كشور، اساتيد،  صاحبنظران و كارشناسان مسايل جوانان در بازنگري اين سند ملي ضرورتي انكارناپذير است. همشهري با هدف اصلاح و بازنگري اين منشور از رهگذر نقد و بررسي صاحبنظران و كارشناسان اقدام به انتشار آن مي كند. اميد است با مطالب و مقالات خود در نقد اين سند، صفحه اجتماعي همشهري را در بحث و بررسي مسايل جوانان ياري رسانيد.
مريم غفاري
حقوق جوانان
منشور ملي حقوق جوانان بايد بدون هيچ گونه تبعيضي به لحاظ جنسيت، نژاد، زبان، مذهب، عقيده، طبقه اقتصادي و منزلت اجتماعي نسبت به كليه جوانان ايراني به رسميت شناخته شده و بدان عمل شود و كليه جوانان را در حوزه مشاركت از حقوق ذيل برخوردار نمايد:
- مشاركت كامل در تعيين سرنوشت سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خويش با استفاده از سازوكارهاي قانوني؛
- مشاركت فعال در فرايند توسعه ملي؛
- مشاركت در تقويت، حمايت و پيشبرد صلح در ايران و جهان؛
- برخورداري از امكانات و فضاي برابر و سالم براي مشاركت سياسي از خلال شركت در انتخابات؛
- تشكيل اتحاديه ها، انجمن هاي صنفي، سازمان هاي غيردولتي و احزاب سياسي و عضويت آزادانه در آنها؛
- مشاركت اقتصادي و مداخله مستقيم در مديريت هاي اقتصادي و صنفي؛
- مشاركت اجتماعي و تلاش براي تحقق عدالت اجتماعي فراگير؛
- استفاده از فرصت هاي برابر مشاركت در حوزه هاي سياست، اقتصاد، اجتماع، فرهنگ؛
- مشاركت مستقيم يا غيرمستقيم (از طريق نمايندگان جوان منتخب) در امور عمومي كشور؛
- مشاركت نظام مند در تدوين و اجراي طرح ها و برنامه هاي عمل جوانان در سطوح محلي، ملي و فراملي؛
- مشاركت آزاد و نظام مند در جوامع و محافل محلي، ملي، منطقه اي و بين المللي مرتبط با موضوعات مورد علاقه و تخصصي، بالاخص در موضوعات مربوط به جوانان.
جوانان و آزادي عقيده و بيان
جوانان در اين زمينه ها حق دارند:
- بدون دخالت ديگران و بدون داشتن بيم و اضطراب در عقايدشان استقلال داشته باشند و هيچ كس حق ندارد به طور قهرآميز استقلال رأي آنها را مخدوش كند؛
- دربرابر تفتيش عقايد و تعرض و مؤاخذه به خاطر صرفاً داشتن عقيده  اي خاص مصون باشند؛
- عقايد خود را اظهار نموده و بزرگترها و بالاخص مسئولان مكلف به استماع آن باشند و درخصوص پذيرش يا رد آن عقايد براساس كرامت انساني و احترام عمل كنند؛
- براي بيان عقايد خود در چارچوب قوانين، نماينده انتخاب نمايند. در بيان عقايد چه به طور مستقيم و چه به طور غيرمستقيم از طريق نماينده منتخب خود بايد قوانين اساسي و عادي مصوب كشور را مدنظر قرار دهند و از تعارض با اين قوانين اجتناب كنند.
- آزادي سخن گفتن و ابراز وجود بدون هيچ گونه فشار حاكي از مداخله گرايي ديگران؛
- برخورداري از آزادي بيان به همراه احترام به حقوق ديگران و با رعايت امنيت ملي، نظم عمومي و سلامت و عفت عمومي؛
- بهره مندي از امكانات رسانه اي و مطبوعاتي جهت انعكاس ديدگاهها و آراء اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي مشروط به ديگران رعايت قوانين رسمي كشور و حقوق عمومي؛
- سانسور بياناتي كه جوانان در حمايت از حقوق بشر يا هر موضوع قانوني ديگري در مطبوعات و رسانه ها ابراز مي كنند ممنوع است، مگر به حكم قانوني؛
- برخورداري دانشجويان از تريبون هاي آزاد به منظور طرح مباحث سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با رعايت قوانين و حقوق عمومي كشور.
جوانان و حق آموزش
جوانان در زمينه آموزش نظري و عملي از حقوق ذيل برخوردارند:
- دسترسي برابر و عادلانه به فرصت هاي آموزشي (شامل آموزش ابتدايي، متوسطه، عالي و فني حرفه اي)؛
- مشاركت نهادينه و نظام مند در بازنگري سياست ها و برنامه هاي آموزشي با توجه به لزوم تطبيق و هماهنگي بين برنامه هاي آموزشي و نيازمندي هاي بازار كار؛
- برخورداري از امكانات و فناوري هاي ارتباطاتي و اطلاعاتي (ICTs) در سطحي فراگير و سهل الوصول؛
- مشاركت در طرح ريزي و برنامه ريزي و سپس اجرا در زمينه ريشه كن كردن بي سوادي جوانان؛
- حمايت از حق جوانان براي دسترسي به آموزش رايگان در تمامي نقاط كشور و در كليه سطوح آموزشي؛
- تلاش براي اجراي كامل آموزش اجباري حسب نيازهاي پيچيده جهان معاصر؛
- حمايت از دموكراتيزه كردن آموزش و همكاري در اين امر به منظور تقويت مشاركت جوانان در فرايند برنامه ريزي هاي تحصيلي و آموزشي حسب واقعيت هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جامعه؛
- تقويت همكاري نظام مند با نهادهاي آموزشي از طريق اتحاديه ها يا انجمن هاي صنفي دانش آموزي و دانشجويي منتخب به منظور مقابله با هرگونه تبعيض در فرايند آموزش؛
- مشاركت در تدوين و اجراي برنامه هاي تشويقي جوانان در زمينه آموزش مادام العمر؛
- حمايت از برنامه هاي اولويت دار آموزش فني- حرفه  اي و شركت در تدوين و اجراي برنامه هايي كه نيازمندي هاي اجتماعي و اقتصادي ملي و نيز دستيابي برابر و سهل الوصول جوانان به اين برنامه ها را مدنظر قرار مي دهند؛
- برخورداري از برنامه هاي حرفه آموزي ضمن كار؛
- برخورداري جوانان از برنامه ها و خدمات آموزش نظري و آموزش فني- حرفه اي ضمن خدمت نظام وظيفه؛
- ارائه پيشنهادهاي سازنده پيرامون آموزش نظري و آموزش فني- حرفه اي ويژه براي جوانان روستايي و حاشيه اي با توجه به نيازمندي هاي بازار كار نواحي مختلف كشور.
بهداشت جوانان
جوانان در زمينه بهداشت از حقوق ذيل برخوردارند:
- برخورداري از منابع آموزشي پيرامون مراقبت هاي اوليه بهداشتي؛
- دسترسي آسان به منابع مطالعاتي درخصوص بهداشت جنسي و بهداشت باروري؛
- دسترسي به اطلاعات بهداشتي لازم حسب نياز سن و سال و جنسيت درخلال دوران تحصيل در مدرسه يا دانشگاه؛
- عنداللزوم تهيه و پيشنهاد مجموعه اي از مواد قانوني مربوط به حقوق بهداشتي جوانان به مراجع دولتي ذي صلاح و كميسيون هاي ذي ربط در مجلس شوراي اسلامي.
- برخورداري از بهداشت محيط كار براي جوانان شاغل بالاخص شاغل در مراكز صنعتي و كارگاه ها؛
- نظارت بر توزيع عادلانه خدمات رايگان بهداشتي در مناطق روستايي و فقيرنشين؛
- دسترسي آسان و رايگان به خدمات بهداشت باروري براي زوج هاي جوان؛
- حمايت از دولت در برگزاري دوره هاي آموزشي ويژه بهداشت در نواحي روستايي و حاشيه اي؛
- دسترسي آسان به دوره هاي آموزشي در زمينه سيستم بهداشتي فاضلاب، تغذيه، مراقبت و پرورش كودك و بهداشت باروري ويژه جوانان نواحي حاشيه اي كشور؛
- ارائه مشاوره نظام مند به مراجع ذي صلاح دولتي درخصوص مبارزه با شيوع مواد مخدر در ميان جوانان؛
- شركت در تدوين برنامه هاي ملي ويژه ترويج سلامت همگاني؛
- برخورداري از اطلاعات لازم در زمينه بهداشت همگاني و بهداشت باروري از خلال مطبوعات، نشريات و راديو و تلويزيون؛
- استفاده از امكانات و تسهيلات بازپروري و توان بخشي براي جوانان معتاد و معلول؛
- امنيت و ايمني در برابر هرگونه خشونت و آزار جسمي و روحي و داشتن آسايش و خلوت.
اشتغال جوانان
جوانان در اين زمينه داراي حقوق ذيل هستند:
- دسترسي برابر و عادلانه به فرصت هاي شغلي قانوني و مورد علاقه بدون هيچ گونه تبعيض جنسيتي، قومي،  نژادي، مذهبي و موقعيتي (مثلاً معلوليت جسماني)؛
- دسترسي آسان به اطلاعات شغلي و حرفه اي به كمك ICTs و امكان روزآمد كردن قابليت هاي شغلي؛
- كارآموزي توأم با كار براي كليه جوانان و نوجوانان در صورتي كه به تشخيص پزشك سازمان تأمين اجتماعي براي سلامت و رشد جسمي و روحي آنان مضر نباشد؛
- استفاده از امكانات و خدمات آموزشي و كارآموزي حين خدمت نظام وظيفه؛
- برخورداري از مزاياي خاص تعاوني ها و شركت هاي ويژه جوانان شامل حمايت هاي مالي دولتي در قالب معافيت هاي مالياتي، كمك هاي بلاعوض، وام هاي توليدي كم بهره، وام هاي قرض الحسنه درازمدت، اجاره به شرط تمليك و ...
- بررسي سياست ها و قوانين كار و ارائه پيشنهادات اصلاحي به منظور ارتقاي سطح اشتغال جوانان و كاهش بيكاري جوانان؛
- برخورداري از حمايت هاي بيشتر دولت در زمينه بخش هاي خاص و جديد اقتصاد كه مشاغل جديدي را موجب مي شود مانند تجارت الكترونيكي؛
- بهره مند شدن از بانك ملي منابع انساني به منظور كسب فرصت هاي بيشتر براي معرفي خود به بازار كار؛
- برخورداري از مشاوره هاي شغلي در طول دوران تحصيل در مدارس و دانشگاه و دوران خدمت نظام وظيفه؛
- دسترسي آسان به اطلاعات آموزش مربوط به مشاوره شغلي و شناخت فرصت هاي شغلي و بازارهاي كار قبل از ورود به مؤسسه هاي آموزشي و حرفه اي از طريق ICTs و بالاخص راديو و تلويزيون؛
- مشاركت نظام مند در طرح ريزي ها و برنامه ريزي هاي دولت در زمينه اشتغال؛
- برخورداري از حمايت هاي همه جانبه دولت در طرح هاي كارآفريني جوانان؛
- برخورداري از پرداخت ها و دستمزدهاي عادلانه (دستمزد مساوي براي كار مساوي) بدون هيچ گونه تبعيض براساس سن و سال، جنسيت، نژاد، قوميت، اعتقادات سياسي و مذهبي؛
- مصونيت از فشار كارفرما مبني بر انجام كارهايي كه به تشخيص پزشك براي سلامت جسمي و روحي وي مضر است؛
- امكان ادامه تحصيلات حين اشتغال به كار و همزمان دريافت مزاياي عادي كار؛
- ممنوعيت ارجاع هر نوع كار اضافي و انجام كار در شب و نيز ارجاع كارهاي سخت و زيان آور و خطرناك و حمل بارهاي بيش از حد مجاز با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي براي كارگران نوجوان و كارگران زن جوان؛
- ممنوعيت كار نوجوانان در مشاغل و محيط هايي كه به علت ماهيت و شرايط خاص آن، اشتغال به كار در آنجا براي سلامت يا اخلاق كارآموزان و كارگران زيان آور باشد. تشخيص اين امر برعهده وزارت كار است؛
- برخورداري از ايمني و بهداشت محيط كار شامل حفاظت فني ماشين آلات، جلوگيري از بيماري هاي حرفه  اي، فيزيك سالم شامل آب، هوا، نور و دماي مناسب؛
- حق استراحت، فراغت و تفريح و به خصوص حق محدوديت ساعات كار و مرخصي هاي ادواري با اخذ حقوق و دستمزد؛
- تعهد دولت به برنامه ريزي هاي لازم به منظور فراهم سازي امكان اعزام نيروي كار جوان به خارج از كشور؛
- تلاش فزاينده دولت براي جلب سرمايه گذاري هاي اشتغال زا در مناطق حاشيه اي.
حقوق ورزشي جوانان
جوانان در زمينه ورزش از حقوق ذيل برخوردارند:
- عضويت آزادانه در هر يك از باشگاه هاي ورزشي مورد علاقه؛
- برخورداري از توزيع عادلانه امكانات ورزشي در تمام نقاط كشور؛
- مشاوره در امر طراحي و اجراي برنامه هاي ورزشي جوان- محور؛
- تلاش و همكاري در ترويج تربيت بدني و فعاليت هاي ورزشي براي جوانان منجمله دختران و زنان جوان، جوانان معلول و جوانان غيرمدرسه اي در مطابقت با منشور بين المللي تربيت بدني و ورزش؛
- ارائه تخفيفات ويژه براي جوانان برخوردار از كارت ملي جوان در كليه باشگاه هاي ورزشي دولتي سراسر كشور؛
- تجهيز مراكز بازپروري و توان بخشي و مراكز نظامي و پادگان ها به كليه امكانات ورزشي متنوع و مورد علاقه جوانان.
  اوقات فراغت جوانان
جوانان در حوزه اوقات فراغت از حقوق ذيل برخوردارند:
- دسترسي آزاد و آسان و ارزان به امكانات و تسهيلات عمومي نظير كتابخانه ها، مراكز تفريحي، هنري و فرهنگي در سراسر نقاط كشور؛
- امكان مشاركت و حضور در برنامه هاي تبادلاتي بين جوانان كشورهاي مختلف؛
- برخورداري از تخفيفات و حمايت هاي ويژه در مسافرت هاي علمي،  تفريحي و زيارتي در داخل و خارج از كشور؛
- استفاده ارزان و آسان از امكانات و خدمات گردشگري در صورت ارائه كارت ملي جوان؛
- برخورداري از برنامه هاي متنوع راديو و تلويزيوني ويژه اوقات فراغت جوانان؛
- تسهيل مسافرت جوانان بالاخص مسافرت هاي توريستي با ترويج هزينه هاي پائين كرايه، ايجاد اقامتگاه هاي خاص جوانان، اردوگاه هاي ايمن و امن.
هويت و تبادل بين فرهنگي در حوزه جوانان
جوانان در روابط قومي و فرهنگي خود از حقوق ذيل برخوردارند:
- شناخت تاريخ، دين و مذهب، ادبيات و فرهنگ و كلاً مليت و هويت ايراني؛
- برقراري روابط دوستانه و فرهنگي با اقوام و مذاهب قانوني مختلف داخل كشور؛
- تبادل و روابط متقابل با اقوام و ملت هاي خارج از كشور و شناخت متقابل ميراث فرهنگي اقوام و ملل ديگر؛
- مسافرت، جابه جايي و اسكان آزاد در درون مرزهاي ملي؛
- بازديد آزاد و ارزان از كليه آثار و ميراث فرهنگي و تمدني ايران بزرگ؛
- انجام گفتگوهاي بين فرهنگي و بين تمدني با همتاهاي خود در خارج از مرزهاي ملي از طرق قانوني و حق استفاده از فناوري هاي ارتباطاتي و اطلاعاتي (ICTs) سهل الوصول و ارزان قيمت به منظور تسهيل در تبادلات و گفتگو ها؛
- آزادي انجام آداب و رسوم ديني، مذهبي و فرهنگي براي جوانان ايراني متعلق به اقليت هاي قانوني و جوانان خارجي مقيم ايران وفق قانون؛
- بحث و گفتگو با تمامي هموطنان پيرامون هويت ملي و تاريخ كشور خويش از خلال مجاري ارتباطي و اطلاعاتي آزاد و رايگان؛
- برنامه ريزي هاي نظام مند دولت مبني بر تسهيل تبادل بين المللي دانشجويان و جوانان و مسافرت جوانان به خارج از مرزهاي ملي.
تأمين مسكن براي جوانان
جوانان در زمينه مسكن از حقوق ذيل برخوردارند:
- داشتن سرپناهي امن و ايمن كه آنها را دربرابر خطر بي خانماني و سرگرداني در خيابان ها و درنتيجه خطر تعرض به حيثيت و جان حفظ كند؛
- مشاركت در تدوين و اجراي برنامه هايي كه به منظور تأمين نيازهاي مسكن جوانان- بالاخص جوانان كم درآمد و آسيب پذير- پيش بيني مي شوند؛
- تشويق و تقويت حضور جوانان در طرح هاي خودياري به منظور رفع نياز مسكن آنها در نواحي شهري و روستايي؛
- برخورداري از حمايتهاي فني و مالي دولت از تعاوني ها و شركت هاي مسكن جوانان بالاخص در مناطق كارگرنشين و روستايي؛
- مشاركت در طراحي، ساخت و ساز و نظارت بر ايمني ساختمان هايي كه به صورت انبوه ويژه جوانان ساخته مي شود؛
- التزام دولت به واگذاري واحدهاي مسكوني مناسب به جوانان به صورت اجاره به شرط تمليك درازمدت و با اجاره بهايي كمتر از عرف بازار.
خدمت نظام وظيفه و دفاع ملي
جوانان در حوزه خدمت نظام وظيفه و جنگ بايد از حقوق ذيل برخوردار شوند:
- هر جواني در دوران صلح مي تواند خدمت نظام وظيفه خود را به شكل خدمت جايگزين انجام دهد و در اين مورد دولت بايد تمامي مساعي خويش را جهت به كارگيري تخصص جوانان مشمول در نهادهاي غيرنظامي به كار گيرد؛
- دوران و زمان خدمت نظام وظيفه در زمان صلح بايد به حداقل كاهش پيدا كند و جوانان بتوانند هرچه زودتر وارد حوزه هاي شغلي تخصصي خود شوند؛
- در دوران خدمت نظام وظيفه جواناني كه در نيروهاي مسلح خدمت مي كنند بايد در حوزه هاي تخصصي حرفه اي و دانشگاهي شان به كار گرفته شوند؛
- استفاده برابر پرسنل جوان وظيفه از كليه امكانات و خدمات موجود در سازمان، درست همانند آنچه از امكانات كه براي پرسنل كادر حرفه اي در نيروهاي مسلح و يا در ساير سازمان ها وجود دارد؛
- تأمين مالي پرسنل وظيفه در نيروهاي مسلح و ديگر سازمان ها به ميزان حداقل يك سوم درآمد پرسنل مشابه آنها در گروه كادر حرفه اي تا بدين طريق حداقل استاندارد زندگي براي جوانان شاغل در خدمت نظام وظيفه تأمين شود؛
- برخورداري از امكانات بهداشتي، آموزشي، ورزشي و تفريحي جزء ضروريات زندگي جوانان شاغل به خدمت نظام وظيفه است و دستگاه هاي متولي بايد به اين مهم اهتمام ورزند؛
- هرگونه برخوردي كه مخالف و مغاير با شأن انساني و عزت نفس و كرامت انساني جوانان است مطلقاً در مراكز نظامي ممنوع بوده و فرد خاطي بايد در دادگاه نظامي محاكمه شود؛
- بايد دستگاه هاي نظامي به گونه اي برنامه ريزي و عمل نمايند كه جوانان شاغل در خدمت نظامي فرايند جامعه پذيري را با سلامت و درستي طي نموده و براي ورود به جهان كار (پس از فراغت از خدمت نظامي) آماده شوند؛
- ممنوعيت به كارگيري نيروهاي نوجوانان در عمليات جنگي مگر در فعاليت هاي پشتيباني پشت جبهه ها و آن هم به صورت داوطلبانه؛
- ممنوعيت استخدام حرفه اي جوانان زير ۱۸ سال در نيروهاي مسلح؛
- حمايت مادي و معنوي دولت از جوانان قرباني جنگ به گونه اي كه بتوانند به سلامت جسمي و روحي هر چه بيشتر دست يابند؛
- اهتمام دستگاههاي نظامي و انتظامي نسبت به مطالعه و بررسي پيرامون مزايا و معايب حرفه اي نمودن نيروهاي مسلح و حذف يا كاهش مدت خدمت نظام وظيفه.
دادرسي جوانان
جوانان در حوزه مسائل حقوقي و قضايي از حقوق ذيل برخوردارند:
- دسترسي آسان به دادگاههاي صالحه جهت دادخواهي و در مورد نوجوانان رجوع آسان به دادگاههاي نوجوانان؛
- برخورداري از قضاوت عادلانه عاري از هرگونه تبعيض براساس نژاد، جنسيت، رنگ، زبان، مذهب، عقيده سياسي و يا غيرسياسي، طبقه اقتصادي، خاستگاه ملي و اجتماعي، دارايي و ثروت و يا ديگر موقعيت ها؛
- برخورداري از يك نظام دادرسي ويژه نوجوانان كه بر سلامت جسمي و روحي نوجوانان تأكيد نموده و تضمين نمايد كه هرگونه برخوردي با جوان متخلف متناسب با نوع و شرايط تخلف باشد؛
- تضمين حمايت هاي اساسي دادرسي در تمامي مراحل قضاوت نظير احتمال بي گناهي، حق آگاهي از اتهام، حق ادامه سكوت، حق داشتن وكيل و مشاور حقوقي، حق حضور ولي يا قيم، حق روبه رو كردن و بازجويي شاهدان و حق درخواست استيناف و مراجعه به مقام مافوق؛
- محرمانه بودن تمامي مراحل دادرسي و محاكمه به منظور جلوگيري از آسيب رسيدن به شخصيت نوجوان متهم به دليل تبليغات ناروا و بي مورد يا انگ زدن بي مورد و به طور كل حق عدم انتشار هر گونه اطلاعاتي كه مي تواند منجر به شناسايي جوان متهم به تخلف شود.
بزهكاري جوانان
حقوق جوانان در اين زمينه عبارتند از:
- مشاركت در تدوين، اجرا و ارزيابي سياست هاي مربوط به بزهكاري و جرائم جوانان؛
- مطالعه و تحقيق پيرامون جرائم و بزهكاري جوانان و ارائه مشاوره هاي مناسب به دستگاههاي متولي امور قضا و دستگاههاي متولي امور بازپروري و اصلاح؛ 
- حمايت از اين نظريه كه برخي از رفتارهاي دوران جواني لزوماً  جرم نبوده و در واقع طبيعت دوران جواني است كه با ورود به دوران بزرگسالي اصلاح خواهد شد؛
- رد هرگونه انگ يا برچسبي به جوانان مانند «منحرف»، «فريب خورده»، «خلاف كار»، «مجرم» ؛
- همكاري در برنامه هاي پيشگيري از بزهكاري كه موجب توفيق در فرآيند جامعه پذيري جوانان و جذب موفقيت آميز جوانان در جامعه خواهد شد. اين پيشگيري از طريق خانواده، اجتماع، گروههاي همسالان، مدارس، مراكز حرفه  آموزي و نيز سازمان هاي داوطلبانه صورت مي گيرد؛
- مشاركت در برنامه هاي كانون هاي اصلاح و تربيت و ارائه مشاوره هاي لازم در خصوص جلوگيري از مصرف مواد مخدر و بازپروري معتادين، پيشگيري از بزهكاري و تخلفات كوچك جوانان و روش هاي بهتر براي اصلاح نوجوانان؛
- اهتمام شديد نهادهاي انتظامي و قضايي به منظور جلوگيري از سوءاستفاده، استثمار، فروش و قاچاق كودكان و جوانان و بالاخص دختران توسط باندهاي تبهكاري؛
- مشاركت و همكاري نهادينه با نهادهاي تقنيني و قضايي به منظور تدوين قوانيني براي جلوگيري از گرفتار شدن دختران و زنان جوان در دام فحشا و باندهاي تبهكاري؛
- تضمين سلامت و امنيت جسمي و روحي نوجوانان و جواناني كه به اتهامي تحت بازداشت قرار دارند؛
- دور نگه داشتن جوانان تحت بازداشت از ديگر زندانيان و اختصاص سلول هاي انفرادي براي جوانان حتي در بازداشت هاي موقت؛
- اتخاذ تدابيري بيشتر براي آزادي مشروط جوانان تحت بازداشت موقت به قيد ضمانت و سپردن وثيقه؛
- منع هرگونه شكنجه در دوران بازداشت جوان متهم؛
جوانان و ازدواج
كليه جوانان بالغ در اين زمينه از حقوق ذيل برخوردارند:
- تشكيل آزادانه خانواده و برخورداري از حمايت جامعه و دولت براي اين مهم؛
- پيشنهاد ازدواج به همسر مورد نظر و اقدام به ازدواج با رضايت كامل و آزادانه وي؛
- برخورداري از حقوق و مزاياي برابر براي كليه زوج هاي جوان شامل كمك هاي بلاعوض، وام هاي ويژه، خدمات رايگان و ... بدون هيچ  گونه تبعيضي از لحاظ نژادي، قومي و مذهبي؛
- تضمين رعايت حقوق مشروع زوجه ها و مقابله با رفتارهاي سنتي نادرستي كه زوج ها به موجب آن حقوق زوجه ها را تضييع مي كنند؛
- برخورداري زنان جوان بي بضاعت از مشاور حقوقي و وكيل رايگان در دادگاه هاي خانواده؛
- گسترش مراكز مشاوره (خانوادگي) رايگان و تبليغ پيرامون استفاده از اين مراكز توسط زوج هاي جوان؛ 
- گنجاندن مطالب مربوط به زندگي مشترك زناشويي در كتب درسي مدارس و دانشگاه؛
- استفاده از برنامه هاي راديويي و تلويزيوني مناسب در خصوص تنظيم خانواده و سلامت مادر و كودك؛
- تهيه منابع حقوقي مورد نياز خانواده ها و توزيع آن به زوج هاي جوان از طريق دفاتر ازدواج و طلاق در هنگام ثبت ازدواج؛
- گنجاندن مطالب آموزشي مربوط به تأمين سلامت مادران و كودكان و تنظيم خانواده در منابع درسي مدارس و دانشگاه ها؛
- منع هرگونه خشونت در محيط خانواده كه براي سلامت جسمي و روحي كودكان و جوانان مضر است.
فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات (ICTs)
جوانان در اين زمينه داراي حقوق مسلم ذيل هستند:
- افزايش سطح آگاهي در همه زمينه ها از طريق استفاده آسان و صحيح از اين فن آوري ها؛
- دسترسي آزاد، آسان و ارزان به اين فن آوري ها در سطوح محلي، ملي، منطقه اي و بين المللي بالاخص براي دانشجويان؛
- همكاري رسانه هاي گروهي براي پخش اطلاعات مربوط به خدمات، امكانات و فرصت هاي موجود براي جوانان؛
- ملزم ساختن رسانه هاي گروهي به طور كل و تلويزيون و سينما به طور خاص در به حداقل رساندن نمايش صحنه هاي خشونت آميز و غيرانساني و در عوض ترويج رفتارهاي صلح آميز و بشردوستانه؛
- استفاده از رسانه ها در امر مقابله با تهديداتي مانند اعتياد به مواد مخدر، بيماريهاي مسري مانند ايدز، انحرافات اجتماعي، فحشاء سرقت و ساير مسائل اجتماعي؛
- نظارت بر عملكرد مراجع اطلاعاتي و ارتباطاتي مبني بر آگاه سازي عمومي پيرامون حقوق جوانان و مسائل تهديدكننده اين حقوق؛
-برخورداري از زيرساخت هاي ارتباطي و شاهراه هاي اطلاعاتي لازم، پهناي باند كافي و گسترده از طريق وزارت پست و تلگراف و تلفن و ايجاد تسهيلات لازم براي استفاده دانشجويان و اعضاي هيأت علمي؛
- اهتمام دولت نسبت به ارائه آخرين فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات مانند راه اندازي تلويزيون و اينترنت كابلي.
نظام جامع حقوق جوانان
سازمان ملي جوانان كه به عنوان متولي رسمي امور جوانان مسئوليت هماهنگ ملي براي اجراي مفاد منشور ملي حقوق جوانان را برعهده دارد بايد به عنوان مهمترين و اساسي ترين اقدام پس از تصويب اين منشور، نظام جامع حقوق جوانان را با مشاركت كليه سازمانهاي دولتي و غيردولتي ذي ربط تدوين نموده و آن را جهت تصويب به مراجع ذي  صلاح ارائه نمايد.