سيد نورالدين رضوي زاده
ترجمه: اسماعيل يزدان پناه
اينترنت به عنوان ابزار اصلي ظهور و گسترش جهان مجازي، اهميت خاصي در برآورد سطح عمومي هر كشور از نظر توجه به زيرساخت هاي فناوري هاي ارتباطي و اطلاعاتي دارد.
«رقم كاربران اينترنت در ابتداي نوامبر سال ۲۰۰۳ به ۶۱۹ ميليون كاربر رسيد. اين در حالي است كه كشورهاي انگليسي زبان ۵/۳۶ درصد (۲۳۰ ميليون) از كاربران اينترنت را شامل مي شوند. زبان بعدي روي اينترنت، زبان چيني با ۹/۱۰ درصد (۴۰۰/۶۸ ميـليون كاربر) و سپس ژاپـني با ۷/۹ درصد (۴۱ ميليون نفر كاربر) مقام هاي دوم و سوم اينترنت را به خود اختصاص داده اند. تعداد فارسي زبانان آن لاين روي اينترنت به رقم ۲/۲ ميليون كاربرد مي رسد. تا دو سال قبل اين رقم فقط ۲۰۰ هزار كاربر بوده است كه بر اين اساس رشد قابل توجهي را نشان مي دهد» بدين ترتيب ميزان كاربران فارسي زبان اينترنت در طول دو سال حدوداً ده برابر افزايش يافته است. طبق همين گزارش تا سال ۲۰۰۴ جمعيت كل كاربران اينترنت به ۹۴۰ ميليون نفر خواهد رسيد.
آمريكا از طريق شبكه كابلي و مودم هاي كابلي (كه مخترع آن يك ايراني بوده) و تجهيزات پيشرفته DSL كه توانمندي دريافت دو مگابايت در ثانيه را از طريق خطوط معمولي تلفن در فواصل محدود فراهم مي كند توانسته امـكان دسترسي ۷۰ درصد مردم كشورش را به شبـكه هـاي پـر۰سرعت (Broadband) به وجود آورند. طبق برنامه اين توسعه تا پايان سال ۲۰۰۲ ميلادي به ۹۰ درصد مي رسد در ميان كشورهاي اروپايي، دانمارك و ايرلند در اقدام براي رسيدن به جامعه اطلاعاتي موفق تر بودند. در آسيا نيز مالزي و هند جامعه اطلاعاتي جهاني را به خوبي درك كرده اند و از آن استفاده هاي اقتصادي متنابهي هم برده اند. توجه ماهاتير محمد نخست وزير مالزي به اين عرصه چنان چشمگير است كه مجله تايمز در شماره ۲۲ سپتامبر ۱۹۹۷ او را نفر بيست و نهم پيشگام دنياي ديجيتال معرفي كرد يعني زماني كه شايد برخي از مسئولان ما حتي نام «جامعه اطلاعاتي» را نيز نشنيده بودند.
شمار مشتركان اينترنت در كشور چين تا پايان ماه ژوئن ۲۰۰۳ به ۶۸ ميليون نفر رسيد كه ۸ ميليون و ۹۰۰ هزار نفر بيشتر از مدت مشابه سال گذشته ميلادي است.
در حال حاضر ۵/۳ درصد از جمعيت يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون نفري اين كشور با اينترنت كار مي كنند. در چين ۲۷ ميليون و ۷۲۰ هزار دستگاه رايانه با اينترنت مرتبط هستند و اين كشور ۴۷۳ هزار پايگاه و سايت اينترنتي دارد كه اين رقم ۵/۲۷ درصد بيشتر از شش ماه گذشته است.
بستن سايت گوگل از طرف دولت چين وعكس العمل هاي جهاني كه باعث باز شدن مجدد آن شد، نشان مي دهد كه برقراري محدوديت در اينترنت آسان نيست و تبعات منفي جهاني خواهد داشت.
گوگل در حال حاضر بهترين سايت جست وجو گر دنيا محسوب مي شود كه روزانه نتيجه بيش از ۲۰۰ ميليون جست وجوي اينترنتي را ارايه مي دهد. تلاش هاي «اميد كردستاني» معاون ارشد رييس گوگل، بزرگ ترين سايت جست وجوگر دنيا را به داغ ترين بازار تبليغاتي شبكه اي تبديل كرده كه فقط در ظرف ۱۸ ماه توانسته است از بيش از ۱۰۰ هزار آگهي كننده سبقت بگيرد. اين وضعيت، يك ميليارد دلار سود مالي نصيب گوگل خواهد كرد.
اينترنـت و كاربرد آن در دنيا به سرعت در حال گسترش است. طبق اطلاعات شركت «اتفـوركاست (Etforecasts)» تا سال ۲۰۰۵ ميلادي جمعيت
استفاده كنندگان اينترنت به ۱۲/۱ ميليارد نفر در جهان خواهد رسيد.آشنايي ايرانيان با اينترنت حدوداً به سال ۱۳۷۳ بازمي گردد، اين پديده را نخستين بار يك موسسه تحقيقاتي در امور فيزيك و رياضي به جامعه ايران معرفي كرد. اما اينترنت خيلي سريع در ايران گسترش يافت. قبل از اينترنت كامپيوتر به برخي از خانه ها راه يافته و زمينه سازي لازم انجام شده بود. به تدريج با افزايش تعداد كاربران اينترنت، هزينه سنگين اوليه آن كاهش يافت و اكنون شايد ايران يكي از كشورهايي است كه در منطقه خود امكانات سهل الوصولي را براي استفاده از اينترنت فراهم ساخته اند.
به گفته احمد معتمدي، وزير پست، تلگراف و تلفن هم اكنون يك ميليون و هفتصد هزار نفر در ايران به اينترنت دسترسي دارند و در يك برنامه پنج ساله قرار است اين رقم به ۲۰ ميليون نيز افزايش يابد.
به گفته وي تا تاريخ آبان ۱۳۸۱ ، ۸۵۰ مشترك پر ظرفيت در شبكه اينترنت ايران ايجاد شده كه از اين تعداد به ۲۵۲ شركت اجازه داده شده تا خدمات اينترنت به مردم ارايه كنند.
تعداد سايت هاي اينترنتي راه اندازي شده يكي از شاخص هاي توسعه كاربرد ابزار اطلاع رساني در كشور تلقي مي شود. ايران با برخورداري از جمعيتي جوان، در دو ساله گذشته رشد بسيار سريع و حيرت انگيزي را در ثبت شناسه هاي اينترنتي داشته است. اغلب ارگان ها و سازمان هاي دولتي، اكثر شركت هاي خصوصي و بسياري از افراد حقيقي، اقدام به استفاده از سرويس هاي اينترنتي در جهت ثبت شناسه و اجراي فضاي مجازي كرده اند و برنامه هاي ارتباطي و اطلاع رساني خود را از اين طريق دنبال مي كنند. البته به علت حجم روزافزون ثبت شناسه توسط ايرانيان هنوز آمار دقيقي از تعداد شناسه هاي ثبت شده وجود ندارد. در حال حاضر ۲/۶ درصد خانواده هاي ايراني به شبكه اينترنتي دسترسي دارند. تعداد مشتركان Dial Up نيز حدود ۲ ميليون و پانصد هزار مشترك است و ۴۹ درصد كاربران شبكه اينترنت در كشور را زنان تشكيل مي دهند.
برخي ديگر از آمارها از زواياي ديگر بيانگر آن هستند كه تعداد استفاده كنندگان از اينترنت براي هر ده هزار نفر در ايران نزديك به ۶/۱۵۵ نفر گزارش مي شود. اين در حالي است كه ميانگين جهاني استفاده از اينترنت در دنيا ۲/۹۷۲ نفر است. تعداد خدمات ميزباني نيز در ايران براي هر ۱۰هزار نفر ۵۳ صدم نفر گزارش مي شود كه اين رقم براي دنيا به طور متوسط ۳/۲۳۸ نفر است. ضريب نفوذ اينترنت با سرعت زيادي در داخل كشور در حال رشد است. اغلب شهروندان طبقه متوسط از نظر درآمد توانايي داشتن كامپيوتر (با هزينه متوسط ۴۵۰ هزار تومان) و دسترسي و استفاده از اينترنت (با هزينه هر ساعت كارت اعتباري حدوداً ۲۵۰ تومان و پرداخت هزينه تلفن) را دارند. بنابراين اينترنت هر روز فراگيرتر مي شود. «فقط در ظرف يك سال يعني از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۱ تعداد كاربران اينترنت از يك ميليون و ۸۰۰ هزار نفر به ۳ ميليون و ۳۰۰ هزار نفر رسيده است.»
|
|
اكنون در بسياري از شهرهاي كوچك، مردم براي دسترسي به اينترنت از سرويس هاي شهرهاي بزرگ مانند تهران استفاده مي كنند كه اين خود سبب افزايش هزينه آنها خواهد شد. از سوي ديگر شاهد طرح هايي هستيم كه به دنبال گسترش استفاده از اينترنت در روستاها هستند. نمونه اين طرح ها را مي توان در روستاي اينترنتي شاهكوه در استان گلستان مشاهده كرد.
گردهمايي سالانه دانشگاه ميان شاهكويي در تاريــخ ۱۰/۵/۸۲ برگزار گرديد و قرار است نخستين كتابخانه مجازي روستايي ايران تا پايان سال ۱۳۸۲ در روستاي قرن آباد شاهكوه به بهره برداري برسد.
صرف نظر از اين كه اكنون در بسياري از نقطه نظرات علمي كه تحت تاثير جاذبه هاي نوين جهاني مجازي بيان مي شود و در آن گسترش نفوذ اينترنت در ميان مردم را از شاخص هاي توسعه و حركتي لازم و ضروري عنوان مي كنند تذكر يك نكته فقط در حد سؤال براي قدري تامل و تفكر لازم به نظر مي رسد و آن اين كه آيا گسترش فناوري مانند آنچه از گذشته تا كنون در كشور ما رايج بوده و هميشه ابتدا بسياري با آن مخالفند اما به تدريج آن فناوري خود را به ما تحميل كرده آيا گسترش صرف اين فناوري منجر به توسعه خواهد شد؟ آيا فناوري هاي دوره هاي قبل به خصوص ابزار ارتباطي و اطلاعاتي مانند مطبوعات، راديو، تلويزيون، ويديو و نهايتاً ماهواره كمكي به توسعه كشور كرده است؟ يا در برنامه هاي توسعه مورد توجه قرار گرفته اند؟ به نظر مي رسد موج نوين انقلاب ارتباطات در صورتي كه با خردگرايي و عقلانيت و ايجاد زيرساخت هاي فرهنگي و آموزشي لازم همراه نباشد و برنامه هاي در نظر گرفته شده براي آنها منطبق با ماهيت تكنولوژي و نياز داخل عملاً اجرا نگردد، مانند گذشته نه تنها مفيد به حال توسعه نخواهد بود بلكه مي تواند مانعي جدي براي توسعه به خصوص با آسيب هاي فرهنگي و انساني كه به بار خواهد آورد، باشد.
آمارها نشان مي دهد كه بيش از ۸۲ درصد از سايت هاي اينترنتي، تجاري، ۷ درصد آموزشي، ۲/۱ درصد سايت هاي غير اخلاقي و ۸ درصد مذهبي و كمتر از اين مقدار مربوط به سايت هاي خبري و مابقي مربوط به دولت و يا سايت هاي شخصي و غيره هستند. اين در حالي است كه در كشور ما بخش اصلي توجهات به امور غير اقتصادي اينترنت معطوف شده است و در عين حال يكي از مشكلات اساسي كشور ما، مشكل اقتصادي و بيكاري است.
اكنون مشكل فرهنگي در حوزه فناوري ارتباطات و اطلاعات يك مشكل اساسي است كه در سطح كلان، مسايل سياسي و نگرش خاص حاكم در نظام سياسي زمينه هايي را فراهم ساخته تا اين مشكل به صورت فزا ينده اي نمود پيدا كند. نبود آموزش مناسب در مقاطع قبل از دانشگاه و محدوديت ها ي فني از عمده ترين اين عوامل زمينه ساز هستند. اكنون به صراحت مي توان گفت كه اين مسايل سبب شده تا كامپيوتر به وسيله اي براي تايپ، موسيقي و انواع بازي و اينترنت تا حد وسيله اي براي «چت كردن (chat) » پايين آورده شود. به اين ترتيب امروز شاهد رشد سريع نامتوازن استفاده از كامپيوتر و اينترنت هستيم.
تحقيقي روي اتاق «چت ايراني» در سايت ياهو انجام شد و مشخص كرد كه در شبانه روز به طور متوسط ۲۰۰ نفر در اين اتاق حضور دارند كه اين تعداد از افراد در هيچ اتاق ديگري ديده نمي شوند.
گفت و گو با آنها مشخص كرد كه اغلب آنها براي هر ساعت استفاده از اينترنت ۲۵۰۰ ريال پرداخت كرده اند و اگر براي هر ساعت استفاده از تلفن ۶۰۰ ريال هزينه كرده باشند، در مجموع براي هر ساعت استفاده از اينترنت و «چت كردن» ۳۱۰۰ ريال هزينه خواهند كرد. ضرايب اعداد مذكور نشان مي دهد كه روزانه ۱۴ ميليون و ۸۸۰ هزار ريال، ماهانه ۴۶ ميليون و ۴۰۰ هزار ريال و سالانه ۵ ميليارد و ۳۵۶ ميليون و ۸۰۰ هزار ريال براي «چت كردن» ايراني ها فقط در اتاق سايت ياهو هزينه مي شود. اين تحقيق نشان مي دهد كه درصد استفاده ايرانيان (و به خصوص جوانان ايراني) از اين پديده نوين (چت) نسبت به ديگر كشورهاي جهان بسيار بالاتر است.
بــر اسـاس اطلاعـات و آمـاري كــه طـي سـه سـال گــذشتـه از ســوي مــوسسه «اي.كـرنـي (A.T.Kearney)» تهيه و در مجله سياست خارجي به چاپ رسيده است، در بين ۶۲ كشور، ايران از نظر رتبه فني اينترنت مقام ۵۵ را دارد. اين رتبه براساس شاخص هاي سه گانه، سرورهاي اينترنتي امن (رتبه ۵۸)، ارايه دهندگان اينترنت (رتبه ۵۶) و كاربران اينترنت (رتبه ۵۸) سنجيده شده است.همچنين رتبه كل ايران از نظر رتبه فني، رتبه سياسي، رتبه تماس فردي و رتبه اقتصادي در بين ۶۲ كشور، آخرين رتبه (يعني ۶۲) است. اين جدول همچنين نشان مي دهد كه رتبه كل كشورهايي مانند بنگلادش (۵۴)، پاكستان (۵۰)، تايلند (۴۷)، مصر (۴۶)، كنيا (۴۳) و اوگاندا (۳۶) از ايران بالاتر است.
در مجموع اين آمارها و مسايل منتج از آنها مي تواند به منزله يك هشدار براي مسئولان نظام ما تلقي شود. با وجود توجه بسيار زياد مسئولان به خصوص سال هاي اخير به رشد شاخص هاي فناوري هاي ارتباطي و حركت سريع ايرانيان در دسترسي به تلفن ثابت و همراه و نيز اينترنت، همچنان خلاء ها و نيازهاي زيادي در اين زمينه احساس مي شود و پيداست كه بخش دولتي از عهده اين پروژه عظيم برنخواهد آمد. از سوي ديگر برخي آمارها نشان دهنده رشد نامتوازن و انحراف گونه استفاده از اينترنت در داخل كشور هستند و اين نشان دهنده نياز كشور به فرهنگ سازي و آموزش در اين زمينه است. از دلايل رشد نامتوازن نهال اينترنت در كشور ما نداشتن سياست مشخص، مبهم، چندگانه، حذفي و دستوري نسبت به فناوري ارتباطي ما قبل اينترنت يعني ماهواره است. شايد بتوان با احتياط گفت كه برخوردها و سياست هاي نادرست، ناموزون، ديرهنگام و حذفي با رسانه هاي قبل از اينترنت يعني ويديو و ماهواره شرايط نامتوازن شدن كاربرد اين رسانه نوين را در كشور ما تقويت كرده است. درهر حال طرح ها و برنامه هايي همچون طرح توسعه كاربرد فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي (تكفا) روزنه هاي اميدي را براي آينده فناوري هاي ارتباطي در ايران خواهد گشود. اما تجربه برنامه ريزي و اجراي برنامه هاي توسعه در ايران قدري از اميدواري هاي ما نسبت به برنامه تكفا خواهد كاست.