الهه نحس
امير حسين ناصري
يك عكس سياه و سفيد با ربان مشكي، او كيست؟ «محمد ابراهيم داودي، نايب من در فدراسيون سال ۶۸»، او ۱۴ سال پيش مرگ در راه كوهنوردي را تجربه كرد. محمد خداياري نفر دوم بود. او هم در همين راه، راهي بي بازگشت را درك كرد. اما يك تابلوي بزرگ رنگي از محمد اوراز روي قله اورست. او هم در اين راه مُرد. چقدر مرگ هاي مشابه هم با هم متفاوتند. از مرگ آنها چند نفر مطلع شدند؟ چند نفر براي آنها كميته بررسي تشكيل داد. چند نفر، چند نفر... آن يكي هم محمد اوراز بود. او هم رفت. كميته بررسي تشكيل شد، همه تسليت گفتند و عده زيادي براي خونخواهي سينه سپر كردند. اما آنان كه در مقام پاسخگويي به اين اتهامات قرار گرفته اند. صادق آقاجاني، رييس فدراسيون و اقبال افلاكي سرپرست تيم اعزامي به پاكستان و قله گاشربروم ۱. پيش از آمدن افلاكي، آقاجاني جوابگوي اول است:
اوراز اولين محمد نبود كه در فدراسيون كوهنوردي جان خود را از دست داد. اين طور نيست؟
نه، اولي محمد ابراهيم داودي بود. نايب رييس من در سال ۱۳۶۸. او كوهنورد فوق العاده اي بود. محمد دوم هم، خدا رحمت كند،محمد خداياري بود. بچه همدان. زير ديواره علم كوه سنگ خورد توي سرش. يك سنگ از بالا افتاد، كلاه كاسك اش را شكافت و رفت توي سرش. حدوداً ۱۰۰ گرم وزنش بود. كم نبود آنهم وقتي از ارتفاع ۵۰۰ يا ۶۰۰ متري سقوط كرده باشد. او سال ۱۳۷۰ فوت كرد. محمد اوراز هم سال ۱۳۸۲.
اما مرگ محمد اوراز، بازتاب زيادي داشت، بر خلاف دو نفر قبلي.
آن وقت ها هنوز كوهنوردي و اصلاً بحث كوهنوردي مثل امروز گسترده و باز نشده بود. واقعيت اين است كه توانمندي هاي دو نفر قبلي كمتر از محمد اوراز نبود. اما هنوز پاي ايران به هيماليا باز نشده بود. تبليغات كمتر بود. آن موقع كارها بيشتر زيربنايي بود. در طول دهه هفتاد كوهنوردي گسترش زيادي پيدا كرد. وقتي مرحوم اوراز از دنيا رفت هيات دولت تسليت گفت، مقام رهبري يادداشت نوشت. مسئولين و مجموعاً كل جامعه درگير اين قضيه شد.
در مورد مرگ اوراز پيگيري هاي فراواني مي شود. دليلش چيست؟
شما فكر مي كنيد دليلش چيست؟
شايد اهميت موضوع، بعد تبليغاتي و ... شايعه در مورد مرگ محمد اوراز زياد شد. معمولاً وقتي كميته بررسي از سوي مجلس تشكيل مي شود كه شايعات زياد شوند.
قضيه را از دو ديد بايد مورد توجه قرار دهيم. اول بحث تخصصي كوهنوردي است و دوم ديدگاه عامه مردم.
اما آنهايي كه به شايعات دامن مي زدند آنچنان هم جزو عامه مردم كه از دور قضايا را مي بينند، نبودند.
مثلاً چه كسي؟
دقيقاً يادم نمي آيد ولي از مسئولين سابق فدراسيون هم بوده اند؟
با اين كه چه كسي نوشته كاري نداشته باشيم، اين كه چه نوشته شده مهم است.
به طور مثال اين مطرح شد كه هواشناسي احتمال شرايط نامساعد را داده بود، يا بحث هايي از اين دست.
نمي دانم شناخت شما يا ديگران از هيماليا چيست. قلل هيماليا، توچال و دماوند نيست. لحظه اي كه شما از بيس كمپ حركت مي كنيد، خطر است تا لحظه اي كه دوباره برگرديد. در بعضي از قلل هيماليا حتي نرسيده به بيس كمپ هم خطرناك است. به طور مثال وقتي شما مسير قله ماكالو را مي پيماييد براي رسيدن به بيس كمپ چيزي در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر مسيري را بايد بپيماييد كه هر لحظه امكان ريزش سنگ وجود دارد. خاطرم هست رفته بودم بالا و داشتم بر مي گشتم پايين. آشپز تيممان را ديدم ـ حدود چهل و چند سال دارد و بيش از ۲۰ سال است در هيماليا براي تيم ها آشپزي مي كند ـ وقتي به او رسيدم ابتداي محل ريزش سنگ بود. گفت دو ساعت است كه اينجا ايستاده ام شايد ريزش قطع شود و من رد شوم. هيماليا اين است، اين نيست كه بگوييم هواشناسي گفته هوا خوب است، پس حمله. پس ديگر ابر نخواهد آمد. طوفان نمي شود. از اين خبرها نيست. واقعه سال ۱۹۹۶ اورست كه به عنوان تراژدي اورست معروف شد از همين مسايل بود.
چه بود؟
در اين واقعه ۱۰ ، ۱۲ نفر در اورست كشته شدند،
علي رغم استفاده از پيشرفته ترين امكانات دنيا، چرا؟ هواشناسي گفته بود هوا خوب است. ۶۰ ، ۷۰ نفر براي فتح قله حمله كردند ولي طوفاني كه در منطقه رخ داد آن تراژدي را رقم زد آن قدر وضعيت عجيب شد كه كسي مثل راب هال كه يكي از برجسته ترين گايدهاي كوهنوردي دنيا بود، جنازه اش همان بالا ماند. اگر من در مورد هيماليا حرف مي زنم در حد يافته هاي خودم است. حتماً شما هم شنيده ايد كه مرحوم اوراز آدم باتجربه اي بود. ايشان تا قبل از اين ۵ قله بالاي ۸۰۰۰ متري صعود كرده بود. ايشان در همين صعود گاشربروم سرپرست تيم حمله بود. مي توانست تصميم بگيرد كه برود يا نرود. آدم صفر كيلومتري نبوده كه حالا مي گويند به آقاي اوراز گفته اند برو، آقاي اوراز هم رفته.
واقعاً چنين چيزي نبود؟
اصرار بر ماندن در منطقه براي صعود بوده و اين كار بايد سريع تر انجام مي شد. همين مسئله شايعات را قوت مي بخشد.تيم براي چه رفته بود منطقه؟ مسلماً براي صعود. اعضاي تيم حمله چه كساني بودند؟ آقايان اوراز، حسن نجاريان، (با صعود چهار قله ۸۰۰۰ متري)، داود خادم (با چهار قله۸۰۰۰ متري) و مقبل هنرپژوه كه كم تجربه ترين فرد در گروه بود. سرپرست تيم حمله اختيار تصميم گيري دارد. اما من مي خواهم بگويم كه، اين گونه نيست كه بگوييم هواشناسي گفته هوا خوب است، پس قطعاً خوب است. هيماليا با همين چيزها هيماليا شده. حوادث جزو مسايل لاينفك هيماليا نوردي است. حدود دو هفته قبل از صعود بچه هاي ما، دو اسپانيايي بعد از كمپ چهار مفقود مي شوند. دليلش چيست؟ هيماليا يعني همين. دو يا سه روز قبل از ورود بچه هاي ما، در فاصله كمپ هاي يك و دو بهمن سقوط مي كند. سه اوكرايني را مي زند. يكي كشته مي شود، يكي زخمي و نفر سوم سالم مي ماند. يك هفته، ۱۰ روز قبل از صعود تيم ما به قله چوآيو،يك فنلاندي و يك روسي مفقودالاثر شدند. آن مسئولي كه در فدراسيون كوهنوردي بوده ولي اينها را از نزديك نديده چه طور مي تواند در مورد هيماليا اظهار نظر كند؟ در همين دماوند در چند زمستان گذشته چند نفر كشته شدند؟
چند نفر كشته شدند؟
در دو يا سه سال گذشته، حداقل چهار نفر. كوهنوردي جدي يعني همين. باورتان نمي شود ولي ما در بعضي مسيرهاي هيماليا براي صعود برخي از قلل بالاي ۸۰۰۰ متر، جنازه پشت سر مي گذاريم. در بيس كمپ گاشر بروم ها، جنازه داريم كه از سال ۱۹۷۴ همانجا است. اين واقعيت هاي هيماليا نوردي است. عامه مردم كه اينها را نمي دانند. كوهنوردان خودمان هم در حد يافته هاي خودشان مي دانند.اگر براي ما آن اتفاق نمي افتاد، آخرين تيمي نبوديم كه منطقه را ترك مي كرديم. ژاپني ها دو روز پيش از پايين آمدن ما، اردوگاه را ترك كردند. در قله شيشاپايما در سال ۲۰۰۰ فقط ما در منطقه بوديم. هيچ كس ديگري نبود. حتي در آن برنامه شرپاهاي ما به دليل طوفاني كه رخ داد گفتند ما نيستيم. ما خودمان كار كرديم و قله را صعود كرديم. آقايان اوراز، مهدي زاده و خادم سه نفري بودند كه به قله هم صعود كردند. قله شيشاپالما كه بچه ها اسمش را گذاشتند الهه نحس، چون در حمله چهارم موفق به فتح قله شديم.
اين اتفاق در حمله چندم رخ داد؟
دوم. مي خواهم بگويم به اين مسئله از ديدگاه محمد اوراز نگاه كنيد.
از ديد او قضيه چگونه است؟
ايشان مي خواست قله را صعود كند. ساعت ۱۰ آخرين تماسش را با آقاي افلاكي گرفت. در اين تماس محمد گفت كه برفكوبي سنگين است، ما از بهمن اجتناب مي كنيم تا حدود دو ساعت ديگر خبر صعود را به شما خواهيم داد. فكر مي كنم قضايا را جداي از بحث تخصص از ديد افراد هم نگاه كنيم. شما زنگ بزنيد از منزل ما بپرسيد كه فلاني در مورد سفرهايش به هيماليا چه گفته بود.
چه گفته ايد؟
خانواده من هميشه منتظر اين نيستند كه بيايند فرودگاه براي شادي.
در مورد همه كوهنوردان و خانواده هايشان اين مسئله صدق مي كند؟
اصلاً فرقي نمي كند. اين مسئله جداي از كوهنوردي نيست. شما نوشته جان هانت را بخوانيد. سرپرست اولين تيمي كه موفق به صعود اورست شد. او نوشته كه تصور نكنيد كه صعود اورست، صعود ساده اي است، براي كسي كه مي خواهد بزرگ ترين رويداد زندگيش را رقم بزند. ديدگاه كسي كه چنين انتقادي مي كند اين است كه كوله مي اندازد پشتش، مي رود لب چشمه اي، چاي روي آتش مي گذارد و ... مسنر، يكي از كوهنوردان برجسته دنيا، اولين كسي كه هر ۱۴ قله بالاي ۸۰۰۰ متر دنيا را صعود كرد،مي گويد: هيماليا جايي آغاز مي شود كه قلل آلپ تمام مي شود. آلپ يك منطقه كاملاً خشن است از لحاظ كوهنوردي. جرسي كوكوشكا، دومين كسي كه ۱۴ تا ۸۰۰۰ متري را صعود كرد، مي دانيد از چه ارتفاعي سقوط كرد؟ قريب به ۲۵۰۰ متر. او مهندس برق بود. كسي هم بود كه برخي از اين ۱۴ قله را در فصل غير عادي و برخي ديگر را از مسير غير عادي صعود كرده بود. روي ديواره جنوبي بوتسر ۲۵۰۰ متر سقوط مي كند. يا آقاي آناتولي بوكرايف از بزرگ ترين كوهنوردان دنيا بود. بچه هاي خودمان از او پرسيدند تا كجا مي خواهي كوهنوردي كني. گفت راهي است كه فيشر، هال و ... در آن رفته اند. يك روز هم نوبت من خواهد شد. اين حرف كسي است كه ركورد ساعتي روي برخي قلل دارد. تا به امروز هم تكرار نشده.
آقاي افلاكي، با شما در مورد اتفاق گذشته صحبت كردن سخت است. پس از يك ماه چه چيزي از آن مسئله در ذهنتان باقي مانده؟ سعي مي كنيد از آن فرار كنيد؟
فكر مي كنم همين سه يا چهار روز پيش بود. براي من تا امروز امكان جدا شدن از اين واقعه وجود نداشته. صادقانه مي گويم شبي نيست كه محمد را در خواب نبينم. هر چه سعي مي كنم از آن پنج روزي كه غرقش شده بوديم جدا بشوم امكان ندارد.از طرفي محمد كسي نبود كه ما فقط در اردو با هم ارتباط داشته باشيم و بعد خداحافظ. او هر روز با ما بود. قاطي زندگي ما شده بود. همه جا اثر او در خانه ما وجود دارد.
مايل هستيد آن اتفاق را به طور تشريحي بيان كنيد؟ آن روز واقعاً هوا خوب بود؟
هواي خوب تعريفش در هيماليا فرق مي كند. در شهر هواي آبي صاف و سالم را مي گويند. در هيماليا هواي ابري هم مي تواند هواي خوبي باشد.
اصولاً چه هوايي آن بالا خوب است؟
كولاك شديد نباشد كه نتوانيد مسير را شناسايي كنيد. مه غليظي نداشته باشد كه نتوانيد جهت يابي كنيد. بقيه موارد قابل حل است.
از آن روز بگوييد.
به ما اعلام شده بود كه دو تا سه روز هواي خوبي خواهيم داشت. به همين جهت ما دو كمپ يكي كرديم يعني از بيس كمپ رفتيم كمپ دو، از كمپ دو هم به چهار. يعني فاصله چهار روز را دو روز كرديم. بچه ها خوب هماهنگ شده بودند و جاي اين مانور وجود داشت. اولين صحبت ما ساعت ۱۲ شب بود. اعلام كردند كه برف مي بارد، ما مي ايستيم ببينيم هوا چه امكاني به ما مي دهد. ساعت سه صبح اعلام شد كه برف بند آمده و هوا كاملاً خوب است. آخرين تماسي كه من با محمد داشتم ساعت ۱۰ صبح بود. محمد اعلام كرد كه برف سنگيني باريده، برفكوبي سنگيني را ادامه مي دهيم و براي اين كه دچار سقوط بهمن نشويم از مسيرهايي عبور مي كنيم كه سنگي است و خوشبختانه طوفان نيست. ما كروكي كشيديم و عمده ترين مشكل آنجا طوفان بود تا بهمن. محمد گفت: طوفان نيست و اگر خدا بخواهد فكر مي كنم دو ساعت ديگر روي قله هستيم.
شما در اين لحظه كجا بوديد؟
من در كمپ اصلي بودم. من سرپرست كل تيم بودم محمد سرپرست تيم حمله.
در آن لحظه حسي مثل دلشوره يا نگراني داشتيد؟
نه. با توجه به تركيبي كه در تيم ها به وجود آورده بوديم به ذهنم خطور نمي كرد. من اصلاً نگران نبودم.
شما كي متوجه شديد و چه كسي در چه زماني به شما اطلاع داد؟
بعد از صحبت با محمد، دكتر گودرزي گفت بي سيم را بده به من، برو استراحت كن. اما من قبول نكردم چون تا كار تمام نمي شد نمي توانستم كار ديگر بكنم. بي سيم در دستم بود. اتفاقي نگاه كردم. دو علامت معمولاً روي صفحه نمايشگر بي سيم ما ظاهر مي شود. وقتي شما مي خواستي صحبت كني تصوير آنتني كه موج مي فرستد مشخص مي شود. وقتي هم كه صليب ظاهر مي شد، يعني پيام دريافت مي كني. من ديدم يكي دوبار اين علامت صليب آمد و برگشت. زياد توجه نكردم، فكر كردم يا باتري تعويض مي كنند و يا دستشان خورده. بعد يكي دو دقيقه متوجه شدم كه اين صفحه مرتب ظاهر مي شود ولي صدايي نمي آيد. همين باعث شد كه به كمپ سه بي سيم بزنم. به بچه هاي پشتيباني گفتم شما كاري با من داريد؟ گفتند نه، گفتم پس چرا پارازيت روي صفحه بي سيم من مي آيد؟ گفتند حدود ۲۰ دقيقه است كه ما هم اين پارازيت را دريافت مي كنيم. تقريباً صداي ناله مي شنويم و درخواست كمك هم شنيده مي شود. خب بچه هاي كمپ سه تجربه شان نسبت به ما كمتر بود. من گفتم فقط من و شما و محمد بي سيم داريم. پس براي محمد اتفاقي افتاده چون او كسي نيست كه بخواهد با بي سيم ور برود يا شوخي كند. آماده بشويد و به سمت كمپ چهار حركت كنيد. در مسير هم، هر آنچه ديديد گزارش كنيد.
چه ساعتي بود؟
حدود ۱۵/۱۰ يا ۲۰/۱۰ دقيقه بود. احتمالاُ پس از صحبت محمد و من، بلافاصله بهمن سقوط مي كند. وقتي بهمن از حركت مي ايستد محمد تنها راهي كه براي خبر كردن ما مي بيند اين است كه دستش را حدود ۲۰ دقيقه روي دكمه مكالمه بي سيم نگه دارد. وقتي بچه ها رسيدند گفتند اين طور شده. گفتم امكان ندارد. آنها ۷۹۰۰ بودند شما بايد دور و بر ۷۶۰۰ دنبالشان بگرديد، شما به من مي گوييد در ۷۲۰۰ هستند؟ گفتند نه، دونفرشان با كوله پشتي اينجا هستند، از دو نفر ديگر خبر نداريم.
اين دو نفر چه كساني بودند؟
محمد اوراز و مقبل هنرپژوه. وقتي تيم وارد عمليات شد، بهمن ديگري آمد كه سه يا چهار متر هم آنها را پايين مي آورد كه خوشبختانه سرعت خيلي كمي داشت. به همين دليل به آنها گفتم سريع از مسير خارج شويد و بعد تصميم بگيريد.
شما گفتيد كه بيشتر نگران طوفان بوديد تا بهمن.
ما از تيم هاي ديگر شنيده بوديم كه بيشتر طوفان آزارشان داده.
به چه دليل بهمن كمتر بود؟
مسير طوري است كه به نوعي مي توان از دهليزها گذشت كه مواجه با بهمن نشد. به خصوص با شناختي كه ما از مسير پيدا كرده بوديم. ما مسير را هم از نزديك مورد شناسايي قرار داده بوديم.تمام اطلاعات مسير را از اوكرايني ها و روس ها گرفته بوديم.
چه زماني تيم پشتيباني اين دو نفر را پيدا كرد؟
حدود ساعت يك يا يك و نيم بود. يك نكته مهم ديگر هم وجود دارد. آنها در مسير كمپ سه قرار گرفته بودند. يعني اگر بهمن ادامه داشت آنها بايد از طريق دهليزها به كمپ يك در ارتفاع ۵۹۰۰ متري مي رسيدند و ديگر به هيچ عنوان نمي توانستيم حتي بفهميم كه در شكاف ها افتاده اند. تيم آقاي نجاريان و خادم پس از
متوجه شدن بهمن كاري از دستشان ساخته نبود. آنها حدود پنج ساعت و نيم تا شش ساعت طول مي كشيد تا به جايي برسند كه بي سيم باشد. وقتي ساعت پنج بعدازظهر مطلع مي شديم ديگر كاري از ما ساخته نبود. نمي توانستيم تيمي براي امداد بفرستيم. در نتيجه در آن فاصله يا بهمن هاي بعد پايين تر برده بودشان و يا از سرما فوت مي كردند. كار محمد اوراز در خبر رساندن نكته بسيار مهم و جالبي بود.
يكي از مسايلي كه مطرح مي شود، اتفاقات پس از يافتن تيم امداد است. عده اي معتقدند فاصله زيادي بي جهت صرف شد.
وقتي صحبت از ارتفاع مي شود، ما كه لمسش كرده ايم مي فهميم يعني چه. نفر حتي حاضر نيست غذاي خودش را گرم كند و بخورد. حتي حاضر نيست يك ظرف آب درست كند. حالت رخوت شديدي به آدم دست مي دهد. چون اكسيژن كم است. سرما است و ... در اين شرايط شما به نفراتي كه منتظرند چادر را جمع كنند و پايين بيايند بگوييد وسايلتان را جمع كنيد برويد براي امداد. وقتي آنها بچه ها را رساندند به كمپ سه، خبر دادند كه حسن و داود هم رسيدند. وقتي با آقاي نجاريان صحبت كردم و مطمئن شدم كه هر دو نفر سالم هستند، بلافاصله سرپرستي تيم امداد را دادم به ايشان. چون تجربه بالايي داشت. دكتر گودرزي در كمپ سه به وضعيتشان رسيدگي كردند. قرار شد فرداي آن روز محمد و مقبل را بياورند پايين. امكان امداد هوايي براي ما در ارتفاع كمپ يك ممكن بود. شش نفر گروه امداد شدند كه بايد دو نفر را پايين مي آوردند. فاصله كمپ ۳ به ۲ هم مثل ديواره علم كوه است. با شرايط ويژه خاص خودش يعني ديواره علم كوه صاف است مي شود آمد ولي اينجا يخ و برف و لغزندگي هم دارد. بلافاصله ۴ نفر ديگر از كمپ ۲ با دارو و اكسيژن كافي فرستادم به سمت آنها.
چه طور شد كار را تا صبح فردا متوقف كرديد؟
حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر را از محل يافتن آنها و كمپ ۳ در فاصله ۶ ساعت پيمودند.
به هوش بودند؟
بله، حتي فردا صبح آن روز هم حسن با او صحبت مي كند ، مي گويد: «محمد حالت خوبه»؟ جواب مي دهد «خوبم خوبم، گرمه» چون او را لاي كيسه خواب و ابر بسته بودند تا قابل حمل باشد.
فرصت پرسيدن آن اتفاق نبود؟
نه.
فاصله كمپ ۳ تا دو چگونه طي شد؟
ساعت ۹ صبح حركت كردند و ۱۰ شب رسيدند به
كمپ ۲. دكتر وارد عمل شد. اكسيژن و داروهاي ديگر داده شد. فردا صبح به ما اطلاع دادند كه امكان امداد رساني در آن ارتفاع وجود ندارد، بياييد به كمپ يك. حدود ۱۳ ساعت طول كشيد تا به كمپ يك برگردند. البته به كمپ يك هم نرسيدند. بين كمپ دو و يك، ناچار شدند كه چادر بزنند و بمانند. آنجا خطرناك بود. ۵ نفر را تخليه كردم و فرستادم كمپ يك. چون احتمال داشت برج يخي از بالا سقوط كند. اگر جمع نباشند بهتر است. فرداي آن روز يك تيم دو نفره با غذا از بيس كمپ فرستادم كمپ يك. البته وقتي آنها رسيدند كمپ ۳ هوا كاملاً دگرگون شد. از همان ساعت برف مي باريد تا كمپ يك. روز پنجم رسيدند به ارتفاع ۵۹۰۰ . اعلام كردند كه ما به اكسيژن نياز داريم. من ديگر نيرويي نداشتم. از سرپرست شرپاهاي پاكستاني و كمك آشپز كمك گرفتم و برايشان كپسول اكسيژن فرستادم. تلاش كردم به هر طريق ممكن هليكوپتر بياورم. مي دانستم اگر در آن مقطع وارد عمل نشويم، با توجه به هواي نامساعد، وارد شكاف هاي يخي مي شوند، راه دو ساعته را دو روزه طي مي كنند. فكر مي كنم ساعت ۳۰/۱۰ از طرف فرمانده نظامي منطقه ـ تنها نيرويي كه مي توانست خودش مستقل هليكوپتر ارسال كند ميجر آفتاب بود كه خوشبختانه از روز اول با ما رابطه خوبي داشت ـ يك فروند هليكوپتر بسيار بزرگ كه در ارتفاع پايين حركت مي كند برايمان ارسال كردند. اما اين هليكوپتر تا كمپ اصلي بيشتر نمي توانست بيايد. هليكوپتر آمد. اول از بالا رفتن سر باز زد چون كاملاً ديدش را به خاطر مه از دست داده بود. فرمانده نظامي تاكيد كرد كه حتماً بايد پرواز كنيد. اين گونه و طي دو پرواز اول مقبل و بار دوم محمد را آورد.
مقبل هنرپژوه مشكلش جدي بود؟
نه، از كمپ سه با او صحبت شد كه چون صدماتت كمتر است، خودت حركت كن تا ما بتوانيم نيروي بيشتري روي محمد بگذاريم. در نتيجه دو نفر مقبل را آوردند و ۸ نفر هم محمد اوراز را. اين دو به فاصله ۲۰ دقيقه به كمپ نظامي انتقال يافتند و از آنجا به اسكاردو منتقل شدند. مراتب را به آقاي آقاجاني اطلاع دادم كه پيگير مسايل ديگر باشد تا من بقيه تيم را جمع كنم و به پايين انتقال دهم. دو روز بعد با يك پرواز ديگر دكتر تيم و حسن نجاريان را براي كمك به تيم پزشكي بفرستم به اسكاردو كه از آنجا بروند اسلام آباد بالاي سر بچه ها. فرداي آن روز آقاي آقاجاني با اولين پروازي كه توانسته بودند تهيه كنند بچه ها را از اسكاردو كه يك بيمارستان نظامي بود به اسلام آباد و بيمارستان شفا منتقل كردند.
البته عده اي مي گويند اگر اين فاصله زماني هدر نمي رفت احتمال زنده ماندن محمد زياد بود.
اولاً زنده ماندن آنها در آن شرايط معجزه بود. وقتي اعلام كرديم كه ما مي خواهيم اينها را از ۷۲۰۰ امداد كنيم تا ۵۹۰۰ آدم هايي كه كي تو يا قلل ديگر را صعود كرده بودند مي خنديدند. مي گفتند يك عده آدم ديوانه جمع شده اند، مي خواهند دو نفر ديگر را بياورند پايين. خب چهار نفر ديگر مردند تكليف چيست؟ مي خواهم بگويم هيچ كس فكر نمي كرد ما بتوانيم و بخواهيم كه آنها را امداد كنيم به پايين. واقعاً ناشدني بود. وقتي يك برج يخي افتاد روي سر يك اوكرايني، وقتي يك اسپانيايي و يك پاكستاني را طوفان برداشت و برد، كسي هيچ تلاشي نكرد. حتي مسير حركت آنها را هم دنبال نكردند. از طرف ديگر در بهترين شرايط اگر هوا به ما اجازه مي داد روز سوم مي توانستيم امداد كنيم. به علاوه اين كه پرونده پزشكي محمد مي تواند گوياي اين باشد كه صدمات وارد شده منجر به فوت شد يا تاخير در امداد.
يعني اگر بدون تلف شدن وقت هم امداد مي شد امكان داشت كه ...
من فكر مي كنم اين را آقاي آقاجاني بهتر مي توانند بگويند.
يك سؤال ديگر، دو نفر ديگر يعني نجاريان و خادم از مسير ديگر قصد صعود داشتند؟
نه. دو به دو صعود مي كردند ولي حدود ۲۰ متر از هم فاصله داشتند. فقط باد بهمن دو نفر ديگر را مي گيرد كه بلافاصله پايين مي آيند.
اگر تاخيري در امدادرساني پيش نمي آمد باز هم امكان مرگ وجود داشت.
آقا جاني: اين را اگر پزشكان نظر بدهند بهتر است. فدراسيون پزشكي از همان ابتدا در جريان كار بود. نظر پزشكان اين بود اگر در همان موقع هم مي رسيد، شايد اگر به مرگ منجر نمي شد، وضعيت چندان هم خوب نبود.
يعني چه؟
بافت مغزي آسيب ديده بود. له شده بود. اين چيزي است كه پزشك نوشته بود: «شرايط كاملاً بحراني است.»
چند روز بيمارستان چطور گذشت؟
خود من ۱۳ روز آنجا بودم. عده اي مي گويند فلاني بايد از روز اول مي رفت. مي رفتم چه كار. وقتي مريض بالاست چه كار مي توانستم بكنم؟ من بايد مي ماندم تا كار پشتيباني به درستي انجام شود. تا وقتي شما پول به هليكوپتر ندهي پرواز نمي كند. ما حداقل ۱۰ هزار دلار به حساب ارتش پاكستان پول ريختيم تا آنها روز جمعه محمد و مقبل را از اسكاردو به اسلام آباد منتقل كنند. اين يك نمونه بود. اولين گزارش را كه از پزشك معالج گرفتيم با اعضاي فدراسيون پزشكي، بيمارستان خاتم الانبيا و بخشي در بيمارستان آراد مشورت كرديم و بعد به فكر انتقال به ايران افتاديم.
به چه دليلي؟
اين پيش بيني بود كه اگر بياوريم ايران از جهات مختلف بهتر است.
شايد هم بيمارستان شفا آنطور كه بايد مجهز نبود.
اين بافته هاي خودمان پيش از سفر بود. بيمارستاني كه محمد به آن منتقل شده بود بهترين بيمارستان منطقه بود. بيمارستان بين المللي الشفا ميزبان تمام سفرا و اعضاي سفارتخانه هاي خارجي در پاكستان است.
ما حتي به فكر پرواز چارتر ـ اختصاصي ـ افتاديم. آخرين بحث آمبولانس هوايي بود. اما پزشك معالج حمل و نقل را به صلاح بيمار ندانسته بودند. اگر بحث سلامتي مطرح است بايد دستور پزشك اجابت شود. نهايتاً رفتم پاكستان. وقتي شرايط بيمارستان مورد بررسي قرار گرفت، نظر افراد فدراسيون پزشكي هم اين بود كه به صلاح است حمل و نقل انجام نشود. عده اي مي گويند از كجا معلوم اين بهترين بيمارستان پاكستان بود. اگر وجود دارد معرفي كنند. امكانات را هم دكتر بهرامي از فدراسيون پزشكي ديدند و مي توانند گفته هايم را نقض يا تاييد كنند. آن قدر از اينجا به دكتر عرفان ـ پزشك معالج ـ تلفن و ايميل زده بودند كه ايشان يك روز عصباني شدند و به من منتقلش كردند كه من مسئول اين چيزها نيستم. بعداً كه فهميد آقاي گودرزي خودشان پزشك هستند. معذرت خواهي كردند و گفتند از بس كه تلفن زده اند عصباني بودم. من در تلفن اصطلاحات علمي به كار مي برم. فرد آن طرف خط همان را مي پرسد، آن قدر اين پرسش ادامه پيدا مي كند كه من مجبور شوم جاي صرف وقت براي مريض، پزشكي ياد مردم بدهم.
تا لحظه مرگ هيچ چيزي پيش بيني نشده بود؟ به طور مثال يك روز قبل قطع اميد كنند يا...
دكتر عرفان دو روز قبل از مرگ عنوان كردند كه تمام علايم نشان دهنده مرگ است. حتي دكتر پيشنهاد كرد كه درمان را قطع كنند ولي يكباره همه چيز بازگشت. ايشان مي گفتند كه ما بيش از اين نمي توانيم كاري به جهت فعاليت هاي پزشكي انجام دهيم. بقيه اش توان و قدرت مبارزه جسم خود اوست. برادر محمد هم آنجا بود. مدام مي پرسيد كه ما چه كار مي توانيم بكنيم مي گفت فقط دعا كنيد.
لحظه مرگ شما آنجا بوديد؟
آخرين ديداري كه من از محمد داشتم ساعت ۳۰/۷ شب بود. از آنجا آمدم و برگشتم تهران. فردا شب ساعت حدود ۲۰/۱۲ دقيقه ايشان تمام كرده بود.
دليل تشكيل كميته بررسي علت مرگ اوراز از سوي مجلس چه بود؟
از سوي مجلس نيست. دو نفر از نمايندگان مجلس از رييس سازمان تقاضا كرده بودند و رييس سازمان دستور تشكيل كميته اي را دادند. اين كميته در سازمان تربيت بدني تشكيل شد و اين دو نماينده هم عضو كميته هستند.
آقاي ادب و...
آقاي اعظمي نماينده نقده.
بحت اين دو نماينده چه بود؟
از ما سؤال كردند براساس ذهنيات خودشان و شايعات برداشت فكري داشتند.
دلايل شما براي آنها قانع كننده بود؟
نه، آنها بر افكار خودشان پافشاري مي كنند.
بحث اصلي آنها چيست؟
آقاي اعظمي مي گويند كه سه روز آخر نان خشك خوردند و مقاومتشان در برابر بهمن كم شد.
چه كسي اين اطلاعات را به ايشان داده؟ اصلاً مگر مي شود نان خشك بالا برد؟ مگر غذاي آن بالا كتلت و جوجه كباب و اين جور چيزهاست؟
ما هم همين ها را مي گوييم. ما مي گوييم به فرض كه كباب مي خورد مگر مي توانست مقابل بهمن بايستد؟ يا مي گويند كه براي پر كردن پرونده سازمان تربيت بدني نبايد از محمد اوراز بهره برداري كنند. چه كسي بايد بهره برداري كند؟خب متولي ورزش ايران سازمان است. محمد اوراز مال من نماينده است نه سازمان. من كه تا وقتي زنده بود نديده بودمش. من كه نمي دانستم اوراز چه كسي است. شما بايد كسي را توجيه كنيد كه در مورد يك كوه معمولي هم اطلاعات ندارد. من در تلويزيون پاكستان گفتم كه نمي دانم در ايران چه خبر است ولي وقتي آمدم مي بينم تمام اينجا آتش گرفته. بابا اين محمد ۶ سال محمد اوراز بود. هماني بود كه از لوتسه برگشت كسي به فرودگاه نيامد. تا حالا كجا بوديد؟ اين نماينده براي زن و بچه محمد تسليت چاپ كرد در حالي كه اصلاً نمي دانست محمد اوراز مجرد بود.
