بيماري هاي ناشي از مصرف غذاهاي آلوده به علت آلوده شدن غذاها به باكتري ها يا سموم آنها و يا انگل ها ايجاد مي شود.
بيماري ممكن است به يك دل درد ساده ختم شود و يا اين كه مسايل ديگري مثل اسهال، استفراغ، دل پيچه شديد، تب و تشنج را به همراه داشته باشد. سالانه ۷۵ ميليون نفر در آمريكا به دليل ابتلا به بيماري هاي ناشي از مصرف غذاي آلوده بيمار شده و ۵۰۰ نفر آنها جان سالم به در نمي برند!
۱ - علل بيماري
باكتري هاي بيماريزا؛ علت اصلي ايجاد بيماري در افراد مختلفند. مواد خوراكي كه خريداري مي كنيم، آلوده به انواع ميكروبهاست. گوشت، مرغ، ماهي و... درحين خردشدن در فروشگاه ها، آلوده مي شوند و يا درمورد غذاهاي دريايي؛ از هنگام صيد؛ احتمال آلودگي وجود دارد. از هر ۲۰۰۰۰ عدد تخم مرغ؛ يكي از آنها به سالمونلا آلوده است. حتي مواد غذايي مثل: انواع سبزي ها، جوانه گندم، خربزه، هندوانه و... نيز مي توانند به ميكروب هاي مختلف آلوده باشند. آلودگي در حين كاشت، برداشت، انجام فرآيندهاي مختلف، انباركردن و حتي فروش به وجود مي آيد. حتي در حين پخت در آشپزخانه منازل و مهم تر از همه در رستوران ها؛ احتمال آلودگي وجود دارد.
وقتي كه غذاي پخته شده؛ ۲ ساعت در دماي اتاق بماند (فرقي نمي كند زمستان باشد يا تابستان)؛ باكتري ها به راحتي در آن رشد مي كنند. اغلب باكتري ها به طور نامحسوس رشد مي كنند، يعني اينكه باوجود تكثيريافتن در مواد غذايي، هيچ گونه تغيير آشكاري مثل تغيير طعم يا رنگ در مراحل اوليه ديده نمي شود. حتي در غذاهاي يخ زده نيز باكتري ها از بين نمي روند، بلكه فقط رشدشان متوقف مي شود. بنابراين راههاي آلودگي فراوان بوده و خطر ابتلا به بيماري نيز دائما وجود دارد. بنابراين پس از اطمينان از سلامت ماده غذايي، آن را خريداري و مصرف كنيد.
۲ - علايم بيماري
در اغلب موارد، بيماري هاي ناشي از مصرف غذاي آلوده؛ علايم نزديك به هم و يكساني داشته و دستگاه گوارش را مورد حمله قرار مي دهند. اين علايم چند ساعت و يا در نهايت چند روز پس از مصرف غذاي آلوده ظاهر مي شوند. اين علايم خفيف يا شديدند. اما علايمي كه در همه اين مسموميت ها يا عفونت ها مشابه است، عبارتند از: دل پيچه (به عبارتي درد در ناحيه معده و روده ها)، حالت تهوع (گاهي بدون استفراغ)، استفراغ، اسهال، تب (در عفونت غذايي ديده مي شود) و ازدست دادن آب بدن به علت اسهال يا استفراغ شديد.
۳ - خطر ابتلا به بيماري در چه افرادي شديدتر است؟
عده اي از مردم به علت پايين بودن مقاومت بدنشان به باكتري ها و ضعيف بودن سيستم ايمني بدنشان، سريع تر به بيماري دچار مي شوند. كودكان؛ زنان باردار و جنين آنها، افراد مسن و افرادي كه سيستم ايمني قوي ندارند، جزو اين دسته اند. بنابراين نيازمند دقت بيشتري در انتخاب غذايشان هستند.
۴ - عوارض
بعضي از ميكروارگانيسم ها مثل لستيريا مونوستيوژنر (لستيريامونوستيوجنز) و كلستريويوم بوتولينوم؛ خطر شديدي از يك اسهال يا استفراغ ساده ايجاد مي كنند. اين دو باكتري باعث سقط جنين و گاهي مرگ بيمار مي شوند.
در بعضي افراد به ويژه كودكان، بيماري هموليتيك اورميك (HUS) ايجاد مي شود كه در اين حالت گلبول هاي قرمز خون همونير مي شوند و يا اين كه نارسايي كليه و حتي منجر به مرگ مي شود. اين بيماري ها كه ذكر كرديم، به علت آلودگي غذا به «اشرشياكلي (cdi.E)»، ايجاد مي شود. اين عوارض و بيماري ها در كودكان بين ۱ تا ۱۰ سال اتفاق مي افتد. گاهي نيز بيماري «هموليتيك اورميك» و «نارسايي كليه» به علت مصرف آبميوه هاي غيرپاستوريزه و بسته بندي نشده (آبميوه هاي موجود در دكه هاي كنار خيابان ها) و يا ساندويج هاي مرغ و گوشتي كه خوب پخته نشده اند و يا كاهوهاي آلوده به ميكروب در سالادهاي رستوران ها و يا مخلفات داخل ساندويج ها ايجاد مي شود (توجه كنيد مكان رستوران يا قيمت كالاهاي ارائه شده در هر رستوران يا مغازه اي، دليل بر تميزي آن نيست. از خوردن اين قبيل سبزي ها در رستوران ها، جداً خودداري كنيد.)
مهمترين علامت مسموميت؛ حالت تهوع و سپس استفراغ است. به دنبال آن دل پيچه و اسهال (گاهي خوني) بروز مي كند. در ۵ تا ۱۰ درصد موارد؛ بيماري HUS (بيماري هموليتيك اورميك) در كودكان؛ بين ۲ تا ۶ روز پس از اولين روز مصرف غذاي آلوده، علايم ظاهر مي شود. اين بيماري بين ۱ تا ۱۵ روز طول مي كشد! بنابراين با نخورن غذاهاي مشكوك كه اطمينان به تميزي آنها نداريد؛ ابتلا به اين قبيل بيماري ها را از بين ببريد.
با بروز چنين علايمي سريعا به پزشك مراجعه كنيد (اين علايم، عوارضي است كه پس از علايم اوليه اي كه ذكر كرديم، بروز مي كند):
* بروز شوك يا عوارضي مثل: نبض آرام يا تند؛ نفس هاي سريع و كوتاه (نفس نفس زدن)؛ احساس سرما؛ رنگ پريدگي؛ تشنج؛ احساس گرفتگي يا درد در قفسه سينه
* دفع شديد آب از بدن؛ به همراه خشكي شديد دهان؛ آب دهان غليظ و چسبناك؛ كاهش دفع اوره از بدن؛ سرگيجه؛ خستگي شديد؛ كاهش فشار خون؛ افزايش ضربان قلب و تنفس سخت و نامنظم
* اختلال حواس و تأخير در يادآوري موقعيت مكاني يا زماني.
۵ - تشخيص
به پرسش هاي پزشك درست و كامل پاسخ دهيد. به ياد بياوريد در يك هفته اخير چه روزي و در كجا، بيرون از منزل غذا ميل كرده ايد. نوع غذا؛ ميزان مصرف و... را كاملا براي پزشك توضيح دهيد. اگر پزشك براي شما آزمايش تجويز كرد؛ حتما آن را انجام بدهيد. دقيق ترين راه شناسايي آلودگي و عامل آن؛ آزمايش است.
۶ - درمان
در اغلب موارد كه عفونت هاي غذايي ملايم بوده و جدي نيستند؛ درمان به وسيله افزايش مصرف مايعات و يا تزريق سرم برطرف مي شود. در عفونت هاي غذايي خفيف، مهمترين مسأله جبران كمبود مايعات از دست رفته است. اما در مواردي كه عفونت غذايي يا مسموميت جدي بوده و حالت تهوع شديد است، به طوري كه روي سيستم عصبي نيز اثر گذاشته است؛ مصرف دارو ضروري است (با تجويز پزشك). بنابراين سريعا بيمار را به اورژانس منتقل كنيد. اما متاسفانه در بعضي از عفونت هاي غذايي، بيمار بايد سريعا بستري شود؛ چراكه در عفونت ها و مسموميت هاي حاد؛ علاوه بر كنترل مايعات دفعي بدن؛ جبران كمبود آنها و كنترل فشارخون و ضربان قلب نيز بسيار ضروري است. كليه ها نيز بايد ازنظر عملكرد دقيقا كنترل بشوند. گاهي در شرايط حاد؛ با عمل «دياليز»؛ مواد دفعي را از بدن خارج مي كنند تا كليه ها دوباره فعال شوند. خون نيز در عفونت هاي حاد؛ نياز به تعويض دارد. بنابراين غفلت نكنيد. با انتقال سريع بيمار به بيمارستان؛ او را از خطرات و مسايل بعدي مصون داريد. دستپاچگي مسأله اي را حل نمي كند. در كمال خونسردي به بيمار كمك كنيد.
۷ - پيشگيري
در اكثر موارد؛ با پختن صحيح مواد غذايي؛ مي توانيد خطر ابتلا به بيماري را نصف و يا حذف كنيد. آشپزخانه منازل فرآيندهاي صحيح و بهداشتي در كارخانه هاي مواد غذايي و يا آشپزخانه هاي بهداشتي رستوران ها، اولين مكان براي حفظ سلامتي ما است. چون باكتري ها در دماهاي متفاوت رشد مي كنند. بنابراين براي حفظ سلامتي مان بهتر است آنها را در يخچال يا فريزر نگهداري كنيم.
براي جلوگيري از رشد باكتري ها در مواد غذايي؛ هميشه بايد به نكات زير توجه كنيد:
* غذاها را سريعا در يخچال بگذاريد: اگر مواد خوراكي بيش از ۲ ساعت خارج از يخچال بمانند؛ آلوده مي شوند. آنها را بايد دور بريزيد (اين مسأله ربطي به فصل سرد يا گرم ندارد.) حرارت يخچال را روي c. ۵ و فريزر را روي c. ۱۸- تنظيم كنيد.
* غذاهاي پخته شده را در دماي مناسب نگه داريد: براي گوشت و گوشت چرخ كرده ۱۴۵ درجه فارنهايت؛ براي مرغ ۱۶۰ و براي مرغ كامل (قطعه قطعه نشده) ۱۸۰ درجه فارنهايت مناسب است. غذاها را كاملا بپزيد. مرغ و گوشت و ماهي كاملا بايد تغييررنگ بدهند.
* از انتقال ميكروب ها جلوگيري كنيد: ميكروب ها از طريق چاقو؛ قاشق؛ تخته آشپزخانه؛ رنده و... منتقل مي شوند. بنابراين با كاردي كه گوشت را تميز مي كنيد؛ ميوه پوست نكنيد. اين قبيل بي احتياطي ها گاهي جبران ناپذير است.
* دستهايتان را با آب گرم و صابون پس از هر كاري بشوئيد. يك دست آلوده منبع آلودگي براي تمام خانه است!
* غذاها را طبق دستوري كه روي بسته بندي هايشان نوشته شده نگهداري كنيد.
* حداقل حرارت مناسب براي پخت كامل مواد غذايي f .۱۴۰است.
* براي گرم كردن مجدد غذاهاي پخته شده؛ دماي ۱۶۵ درجه فارنهايت لازم است. (البته غذاها را بعد از پختن بيش از يك بار گرم نكنيد، چون مقداري از مواد مغذي در هربار گرم كردن، از بين مي رود.)
*حداكثر ۲ ساعت پس از تميزكردن يا پختن؛ غذاها را در يخچال يا فريزر بگذاريد.
* براي بازشدن يخ غذاهاي فريزيري از دماي اتاق استفاده نكنيد. از شب قبل غذاها و مواد اوليه فريزري را در يخچال بگذاريد تا يخ آنها آب شود و يا از ماكروويو استفاده كنيد.
* غذاها را در ظروف درب بندي شده نگهداري كنيد. درب هيچ غذايي و يا هيچ خوراكي را باز نگذاريد حتي آب داخل يخچال.
* درب يخچال را قفل نكنيد. بگذاريد درب يخچال چندبار در طي روز توسط بچه ها باز و بسته شود. اين كار براي آنها و يخچال مطلوب است چون باعث گردش هوا در داخل يخچال مي شود!
۸ - مواد غذايي پرتوديده
اشعه دادن به مواد غذايي؛ يعني ازبين بردن ميكروب هاي بيماريزا در مواد غذايي به وسيله پرتوهايي با انرژي بالا مثل: اشعه گاما و يا اشعه هاي الكتروني مثل اشعه X (پاستوريزاسيون سرد يا همان پرتو X) است. در آمريكا استفاده از اشعه گاما ممنوع شده است، چراكه اثري شبيه به اشعه فرابنفش داشته و در مواد غذايي اثري مثل مواد راديو اكتيو دارد. معمولا پرتودهي براي مواد خوراكي مثل: گندم؛ سيب زميني؛ ادويه ها؛ انواع گوشت؛ مرغ و ماهي و براي تازه نگه داشتن ميوه ها و خشك كردن بعضي از مواد غذايي استفاده مي شود. هرچند پرتودهي بسياري از عوامل بيماريزا را از بين مي برد؛ اما مواد غذايي را استريل نمي كند. حتي اگر از مواد غذايي استفاده مي كنيد كه به طور صنعتي پرتودهي و بسته بندي شده، بازهم رعايت نكات بهداشتي در هنگام پخت و نگهداري الزامي است، چراكه پرتودهي مواد غذايي را پاستوريزه نمي كند. البته ميزان پرتويي كه به ماده غذايي داده مي شود؛ طبق استانداردهاي بهداشتي است؛ اما هرچقدر از ميزان مصرف اين مواد غذايي كاسته شود؛ بهتر است.
۹ - مشكلات ديگر حاصل از مصرف
غذاي آلوده
محققان عقيده دارند؛ بيماري هاي ناشي از آلودگي ماده غذايي؛ مي توانند بيماري هاي مزمن و يا مشكلات مختلفي را در بدن ايجاد كنند. اين بيماري هاي مزمن مي توانند نقاط مختلفي از بدن را گرفتار كنند. گاهي مسموميت يا عفونت غذايي، به حدي شديد است كه سيستم ايمني بدن را مختل كرده و سيستم ايمني تركيباتي از خود ايجاد مي كنند كه عليه سلول هاي بدن فعاليت مي كنند! بعضي از بيماري هاي مزمن ناشي ازمصرف غذاي آلوده عبارتند از: التهاب مفاصل، بيماري التهاب روده ها، نارسايي كليه ها و بيماري انوايميون.
۱۰ - آشنايي با بعضي از عوامل بيماريزا
منشا آلودگي: گوشت ها و مرغ هايي كه خوب پخته نشده اند.
علايم بيماري: دل درد شديد، اسهال، حالت تهوع و استفراغ.
نام باكتري بيماريزا: كامپيلو باكتر ججواني (ژوژاني )، الشرشياكلي (coli .E) ، لستيريا مونوستيوجنز ، سالمونلا.
***
منشأ آلودگي: شير خام (پاستوريزه نشده) و لبنيات غيرپاستوريزه ديگر خصوصا پنير.
علايم بيماري: تهوع و استفراغ ، تب ، انقباضات شديد دستگاه گوارش خصوصا معده ، اسهال.
نام باكتري هاي بيماريزا: لستيريا مونوستيوجنز ، سالمونلا ، شيگلا ، استافيلوكوكوس اورئوس.
***
منشأ آلودگي: تخم مرغ نپخته و عسلي و تخم مرغ هاي آلوده به سالمونلا
علايم بيماري: حالت تهوع و استفراغ ، تب ، انقباضات شديد دستگاه گوارش ، اسهال
باكتري بيماريزا: سالمونلا اينترتيديس.
***
منشأ آلودگي: كنسروهاي آلوده و كنسروهايي كه قبل ازمصرف گرم نشوند.
علايم بيماري: تب و لرز شديد ، شوك و بيهوشي
باكتري بيماريزا: ويبريو وولينفيكوس ، ويبريوپاراهموليتيكوس.
***
منشأ آلودگي: كنسروهاي آلوده به ميكروب كه بدون توجه به ظاهر نامطلوب قوطي(بادكردگي؛ بازشدن درز و...) خريداري و خورده شده اند ، ماهي هاي نمك سود و دودداده شده.
علايم بيماري: دو بيني ، ناتواني دربلع ، ناتواني در صحبت كردن ، مشكلات تنفسي ، درصورت عدم رسيدگي سريع مرگ حادث مي شود
باكتري بيماريزا: كلستريديوم بوتولنيوم.
منشأ آلودگي: پاستوريزاسيون يا استرليزاسيون ناقص و توليد مواد غذايي در شرايط غيربهداشتي (فقط از مواد خوراكي استفاده كنيد كه پروانه بهداشتي، تاريخ توليد و انقضاء و علامت استاندارد دارند.)
علايم بيماري: اسهال؛ حالت تهوع و استفراغ.
باكتري بيماريزا: اشرشياكلي (cdi.E) ، سالمونلا ، شيگلا و... ، و بعضي از انگل هاي بيماريزا.
۱۱ - اين نكات را به خاطر بسپاريد
* آلودگي مواد غذايي به علت مصرف غذاهاي آلوده به باكتري ها؛ ويروس ها و انگل ها؛ باعث بيماري مي شوند.
كودكان؛ زنان باردار و جنين آنها؛ افرادي كه دوره نقاهت را طي مي كنند (يعني به تازگي بيماريشان بهبود يافته)، افراد مسن و افرادي كه به هر دليل سيستم ايمني ضعيف و حساسي دارند؛ بيش از ديگران در معرض خطر قرار دارند. بنابراين به جاست كه از خوردن غذاهاي كنسروي و خارج از منزل بپرهيزند.
* بيماري هاي ناشي از مصرف غذاهاي آلوده را ساده نگيريد. درصورت طولاني شدن علايم، حتما به پزشك مراجعه كنيد. زمان را از دست ندهيد.
* جايگزين كردن سريع مايعات از دست رفته را در اولويت قرار بدهيد و سپس بيمار را به نزديكترين اورژانس برسانيد.
* با رعايت نكات ساده بهداشتي؛ بيمار نخواهيد شد. سلامت باشيد!
مهتاب صفرزاده خسروشاهي
منبع: www.yahoo health.com