Hamshahri Newspaper

با هر باز و بسته شدن لب هايش حلقه اي دود سيگار در فضا ديده مي شود. دستي بر سبيل پر پشتش مي كشد و مي گويد: علي برو كارش بگير! علي بند كفش هاي ورزشي اش را سفت مي كند. عينكش را مي گذارد و راه مي افتد. روبه روي حوضچه پسر جواني به نيمكت تكيه زده و رقص نور فواره ها را تماشا مي كند. علي موقع عبور از مقابل پسر مشتش را باز مي كند و اسكناس هزار توماني مچاله اي زمين مي افتد. چند قدم بيشتر نرفته كه با صداي پسر جوان برمي گردد. اسكناس را از بامداد مي گيرد و مي گويد: خيلي با حالي پسر! راستي بگو ببينم چرا تو لكي؟ بامداد كه با دقت به علي نگاه مي كند مي پرسد: لك يعني چه؟ علي عينكش را برمي دارد و بعد از خنده كوتاهي مي گويد: اي وا... انگار تو باغ نيستي ها!
بامداد اطراف را از نظر مي گذراند، پاسخ مي دهد: درسته اينجا پاركه! علي چند قدم عقب مي رود، برمي گردد و به دوستش مي گويد: اين ديگه كيه؟ مرد سيگار نيمه سوخته را زمين انداخته با پنجه كفش ورني اش خاموش مي كند و مي پرسد: سمعك پشت گوشش را ديدي؟ علي به بامداد نگاه مي كند. او با يكي از دوستانش به زبان اشاره صحبت مي كند.
عصرهاي پنجشنبه گروه هاي كم شنوايي كه از طريق اشاره به بيان افكار، احساسات و نظرات خود مي پردازند در پارك شفق گردهم مي آيند. زبان اشاره! اولين و ساده ترين روش ارتباط با دنياي بيرون از خود! اما آنچه كه آدمي را به انديشه وامي دارد تعداد محدود حركات طبيعي اشاره است كه از ۶۰۰ الي ۷۰۰ حركت تجاوز نمي كند. حال آن كه تعداد واژگان مورد استفاده در زندگي روزمره بيشمار است. گرچه افت شنوايي نقص پنهاني است اما به دليل محدوديت گنجينه لغات و نامفهوم بودن كلمات انتزاعي اين گروه به ناچار به انزوا كشيده مي شوند. مراكز آموزش به افراد با افت شنوايي در ايران تحت پوشش سازمان هاي استثنايي و بهزيستي قرار دارند و اين دو به شيوه آموزشي ارتباط كلي معتقدند، در صورتي كه عملاً خلاف ادعاي سازمان هاي فوق مشاهده مي شود. شيوه آموزشي در سازمان استثنايي شفاهي و متكي به لب خواني است و زبان اشاره شيوه آموزشي بهزيستي مي باشد و اينجاست كه آدمي ياد گلاب مي افتد كه گل و آب بدون هم هيچگاه عطر گلاب نخواهد داد.
تفاوت هاي فردي، سن تقويمي، توانايي هاي دركي- شنيداري و ميزان مشاركت خانواده از عمده ترين عوامل مؤثر در روند توان بخشي كم شنوايان است. سعيد حميدي كارشناس ارشد شنوايي شناسي تشخيص زود هنگام كم شنوايي را عامل افزايش پيش آگهي درمان عنوان كرده،مي گويد: توانبخشي شنوايي قبل از ۶ ماهگي از اهميت ويژه اي برخوردار است و با شروع توانبخشي در اين مرحله از زمان مي توان انتظار داشت كه فرد مبتلا به كم شنوايي از نظر مهارت زبان آموزي و ارتباط تفاوت چنداني با فرد طبيعي نداشته باشد، در صورتي كه اگر توانبخشي شنوايي به فاصله چند ماه بعد يعني در سن ۷ الي ۸ ماهگي شروع شود مهارت هاي گفتاري اين فرد با فرد مفروض اول كاملاً متفاوت خواهد بود. بنابر اين با يك محدوده سني مواجهيم كه دوران طلايي ناميده مي شود.
سازمان بهزيستي و دپارتمان شنوايي شناسي بيمارستان حضرت رسول اكرم(ص) طي سالهاي اخير به طور آزمايشي (پايلوت) با غربالگري شنوايي نوزادان پرداخته اند و اكنون اين طرح به عنوان يك پروتكل مشترك در مركز علوم و تحقيقات گوش و گلو و بيني دانشگاه علوم پزشكي ايران به عنوان يك طرح ملي مطرح است. از آنجا كه تعداد افراد با افت شنوايي شديد تا عميق ۳ در هزار و هزينه كاشت حلزون نيازمند بودجه ۱۸ هزار دلاريست كه دولت آن را پرداخت مي كند. نوزادان با افت شنوايي كه پس از غربالگري شناسايي مي شوند نيازمند برنامه آموزشي خانه محور مي باشند، اما به دليل ضعف و مبتني نبودن برنامه آموزشي بر محور خانواده بسياري از مراكز توانبخشي در خدمات دهي به نوزادان زير شش ماه ناتوانند. اگرچه تشخيص زود هنگام كم شنوايي اولين قدم در جهت رسيدن به شرايط مناسب است اما مهم ترين گام، شروع توانبخشي به محض اطلاع از افت شنوايي است كه متأسفانه عدم پذيرش واقعيت از سوي والدين به دليل ديد منفي جامعه نسبت به معلوليت سبب از دست دادن زمان طلايي زبان آموزي كودكان با افت شنوايي مي شود.
حسام الدين امام جمعه متخصص شنوايي شناسي در باره سرگرداني و بلاتكليفي والدين و كودكان در راهروهاي كلينيك هاي متعدد مي گويد: عدم تيم گرايي متخصصان صدمات جبران ناپذيري به كودكان كم شنوا وارد مي كند و از آنجا كه عده اي از ايشان سليقه اي عمل مي كنند سمعك هاي مختلفي تجويز مي شود كه در نهايت پس از صرف زمان و هزينه گزاف اين كودكان به مرحله تمايز گذاري صدا هم نمي رسند.
چنانچه كم شنوايي كودكان بيش از ۸۵ دسي بل باشد در ليست كانديداي بالقوه كاشت حلزون قرارمي گيرند اما افت شنوايي عميق تا شديد تنها يكي از فاكتورهاي مورد نظر در ليست كاشت حلزون است و مواردي چون توانايي و حمايت مالي خانواده و سن فرد كم شنوا از ديگر فاكتورهاي حائز اهميت مي باشد زيرا اين پروتز فقط در يك مرحله توسط دولت در اختيار بيمار قرار مي گيرد و پروتز مذكور به طور مرتب نيازمند سرويس هاي دوره اي؛ سيم و باطريست كه گاهي اين هزينه ها از تعويض سمعك ديجيتالي پر هزينه تر است. برخلاف هزينه ۵۲ هزار دلاري كاشت حلزون در دنيا اين عمل در ايران به طور رايگان انجام مي گيرد و خانواده بيمار صرفاً مبلغ يك ميليون تومان جهت مشاركت به صندوق ارزي پرداخت مي كند. بودجه ۱۸ هزار دلاري جهت خريد پروتز مذكور توسط وزارت بهداشت و درمان، هيأت امناي ارزي و انجمن بيماري هاي خاص تأمين مي شود و تعداد كساني كه طي سال هاي ۷۱ تا ۸۳ تحت عمل جراحي قرار گرفته اند ۶۸۰ نفر مي باشد كه در مقايسه با جمعيت كم شنوايان بسيار ناچيز است.
حسام الدين امام جمعه سرپرست گروه توانبخشي كاشت حلزون شنوايي ايران مهارت دركي- شنيداري كودكاني كه قبل از سن دو سالگي مورد عمل جراحي كاشت قرار گرفته اند در مقايسه با افراد عادي يكسان مي داند و از دست دادن زمان طلايي زبان آموزي و زمان شروع استفاده از اندام تكلم را مهم ترين علت تأخير در سرعت مهارت توليد گفتار عده اي از كودكان كاشت حلزون عنوان مي كند.
محمدرضا رجبي كارشناس شنوايي شناسي مسير توانبخشي كودكي كه پس از دو سالگي تحت عمل جراحي كاشت حلزون قرار مي گيرد با كودكاني كه از سمعك استفاده مي كنند متمايز نمي داند و توانبخشي موسيقايي را يكي از راه هاي رشد دركي- شنيداري كودكان كم شنوا دانسته تأكيد مي كند، آموزش موسيقي به كودكان نه تنها موجب تخليه پرخاشگري و فرافكني انرژي دروني مي شود بلكه منجر به گوش كردن فعال، تمركز، توجه و هماهنگي حواس مي گردد.
سرپرست گروه كاشت حلزون شنوايي ايران در مشاوره به والدين خاطرنشان مي كند كه استفاده از وسيله كمك شنوايي موجب به وجود آمدن ديد منفي در جامعه نمي شود بلكه عدم دريافت شنوايي و توليد گفتار مناسب است كه ارتباط افراد با افت شنوايي و جامعه را به مخاطره مي كشاند.
جامعه كنوني نسبت به پروتز عينك حساسيت خاصي نشان نمي دهد در صورتي كه سمعك پروتز محجوري به شمار مي آيد كه به گفته اصغر صادق مدير عامل مؤسسه حمايت از افراد با افت شنوايي اين نگرش به دليل پنهان كردن افراد كم شنوا در پستوي خانه ايجاد شده است. اصغر صادق درباره چگونگي تغيير ديد منفي و واگراي جامعه نسبت به معلولين مي گويد: صبر و شكيبايي والدين و ايجاد اعتماد به نفس در فرزندان مي تواند تأثير تحقير و تمسخر اجتماع بيرون از خانه را نسبت به اين گروه به حداقل برساند.
نياز اجتماعي كه پس از نيازهاي اوليه مطرح مي شود مستلزم زيستن در جمع است و سازمان آموزش و پرورش در سال تحصيلي جاري دستورالعمل پذيرش كودكان معلول در مدارس عادي را صادر كرده است، اما اين امر موجب خشنودي والدين ۸۵۰ كودك كم شنوا كه به طور تلفيقي در مدارس عادي تحصيل مي كنند نشد! زيرا اين كودكان در صورتي به امكان ارتباط صحيح با جامعه دست خواهند يافت كه جامعه آنها را بشناسد و به تجارب و توانايي هايشان پي ببرد و لازمه اين توجه توجيهات كافي و حمايت مالي كادر آموزشي است كه از سر توجه نه اجبار و ترحم پذيراي كودكان مبتلا به نقص عضو باشند. زيرا حضور اين كودكان در مدارس عادي قسمت اعظم بار مالي مدارس استثنايي را كاهش مي دهد.
انسان ها در تنهايي به بزرگ سازي مشكلات خود مي پردازند و مهارت هايي چون شنيدن، گفتن، خواندن و فكر كردن شانس موفقيت در ارتباط با ديگران را بالا مي برد، حال آنكه مؤلفه هاي لازم براي ايجاد ارتباط صحيح در وجود افراد با افت شنوايي دچار اشكال است. از آنجا كه افراد مبتلا به نقص شنوايي صداي خود را نمي شنوند آهنگ گفتارشان يكنواخت و خسته كننده است.
بدين منظور مؤسسه حمايت از افراد با افت شنوايي اقدام به برگزاري كلاس هاي آموزشي موسيقي كودكان و آوازخواني نموده كه به دليل محدوديت مكان جهت تشكيل كلاس تنها كساني امكان استفاده از كلاس ها را دارند كه در مدارس عادي به طور تلفيقي تحصيل كنند. افراد با افت شنوايي بر خلاف افراد عادي و از خواندن شعر، قطعات ادبي و ضرب المثل ها كمترين لذت را نمي برند كه اين به دليل عيني نبودن و انتزاعي بودن كلمات است. بدين منظور مهرداد نظام آبادي در كلاس آموزش تئاتر به كودكان با افت شنوايي اتدهايي به كار مي گيرد كه هنرجويانش به شناخت، درك و حس مفاهيم برسند. با وجودي كه هدف اين مربي بازيگر شدن هنرجويانش نيست اما گروه تئاتر مؤسسه حمايت از افراد با افت شنوايي در اولين جشنواره بين المللي معلولان كشور چنان به ايفاي نقش خود در نمايش گل آفتابگردان پرداخت كه تماشاگران در نقص شنوايي آنان ترديد كردند.
برخلاف ادعاي مسئولان سازمان هاي بهزيستي و استثنايي والدين كودكان با افت شنوايي از جلسات تربيت شنيداري و گفتار درماني موجود در اين مراكز ابراز رضايت نمي كنند چرا كه غالباً تيم توانبخشي به علت كوتاه بودن مدت كارورزي ثابت نيستند. همچنين مدت زمان اين جلسات پاسخگوي نياز آنها نمي باشد و والدين اين كودكان ناچارند كه به مراكز خصوصي تربيت شنيداري و گفتاردرماني مراحعه كنند و چنانچه بهزيستي يارانه اي كه به برخي مراكز خصوصي پرداخت مي كرد افزايش نداده يا به حذف آن بپردازد، اين كودكان با وجود برخورداري از هوش و استعداد سرشار از جايگاه توليدكننده به دليل درآمد ناچيز والدينشان در مقابل هزينه هاي بيشمار توانبخشي، به مصرف كننده اي تبديل مي شوند كه نه تنها باري از دوش جامعه بر نمي دارند بلكه در كنج ديوارهاي سربه فلك كشيده تنهايي محصور خواهند ماند.
تا سال گذشته بهزيستي در هنگام خريد سمعك با محدوديت انتخاب مواجه بود و بالطبع سمعكي كه بهزيستي در اختيار مددجويان قرار مي دهد متناسب با ميزان افت شنوايي آنها نيست و بدين ترتيب خانواده ها سمعكي كه در ازاي مبلغ ناچيزي از بهزيستي تهيه مي كنند به ناچار در بازار فروخته و علاوه برآن مبلغ وجه قابل توجهي بابت تهيه سمعك مناسب پرداخت مي كنند اما در سال ۸۳ اين معضل تا حدودي ولو بسيار ناچيز برطرف شده و سمعك ها از كيفيت بهتري برخوردارند، با اين وجود تعداد سمعك هاي موجود نسبت به متقاضيان محدود است.
يكي از كارشناسان شنوايي شناسي در بهزيستي مي گويد: تهيه سمعك در ميان تعدادي از مراجعين ما به علت فقر مالي و فرهنگي خانواده در اولويت آخر قراردارد، از آنجا كه تفكر نيازمند گنجينه لغات است فكر و منطق كودكان با افت شنوايي به علت نامناسب بودن شرايط توانبخشي تحت تأثير قرار مي گيرد.
سازمان هاي بهزيستي و استثنايي با وجود برخورداري از مسئولاني دلسوز و متعهد به علت وجود برخي اختلاف نظرها نه تنها يكديگر را پوشش نداده و مكمل هم نيستند بلكه با انجام كارهاي موازي به اتلاف سرمايه محدود كشور پرداخته، موجب زيان جامعه معلولين مي گردند. والدين كودكان با افت شنوايي آرزوي روزي را در سر مي پرورانند كه مديران و مسئولان در برنامه هاي خود به بهره وري از پتانسيل هاي موجود در كشور بينديشند.
عاطفه تلقاني