هنوز كُر صاحب يك اساسنامه حرفه اي نيست و حدود وظايف آن در عرصه موسيقي تعريف شده نيست. وضعيت استخدام اكثريت افراد گروه ثابت نيست و تعدادي از افراد هنوز بيمه نيستند.
و غالباً جواناني در اين حوزه فعاليت دارند كه تمام هم و غم خود را در دفاع از موسيقي علمي صرف كرده اند كه با مشكلات معيشتي بسياري براي اداره زندگي خود روبرو هستند
گفت وگو: مژگان بنان
* آقاي صادقي! ابتدا از موسيقي آوازي و ارتباط معنوي با آن شروع كنيد.
- در خلقت اعجاب انگيز خداوند، تمامي پديده ها از قانون و نظم خاصي پيروي مي كنند. در اين راستا انسان مخلوقي قابل تأمل است. آدمي با درك تمام زيبايي ها و شگفتي هاي عرصه طبيعت، راه را براي پيوند با سرچشمه اين همه زيبايي مي جويد و گويي آدمي با تمام پديده هاي طبيعت، در يك سمفوني بزرگ نغمه هماهنگ مي سرايد. از گذر باد در لابه لاي شاخسارها، نغمه پرندگان، صداي ريزش آب آبشارها تا حنجره هايي كه از آن صوت داودي مي تراود، همگي در كلام مولانا متجلي مي شوند كه:
كز نيستان تا مرا ببريده اند
از نفيرم مرد و زن ناليده اند
سينه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بخوانم درد شوق اشتياق
* جايگاه كُر در موسيقي جدي (علمي) چگونه است؟
- با مطالعه در تاريخ مغرب زمين در مي يابيم كه اصوات آوازي كُر در كليساها، عاملي در معنويت بخشيدن به عبادات مسيحيان بود و بيشتر اين آواها مضامين مذهبي داشته اند و از عوامل جاذب و پيوندبخش آنان به شمار مي آمدند. گروه كُر در همخواني هماهنگ، قطعات آوازي را اجرا مي كنند. در اين گروه از خوانندگان عليرغم تفاوت هايي كه در نوع صدا وجود دارد، در يك همسرايي زيبا، يك صدا به گوش مي رسد كه تأثيري عميق در روح و انديشه مخاطب مي گذارد و اين از رموز يك اثر موسيقيايي با كلام است. گويي همصدايي افراد، ساز هماهنگي را مي سرايد و چون كلام بر موسيقي بي كلام جاري مي شود، موسيقي غناي بيشتري مي يابد و مصداقش سمفوني نهم بتهوون و تأثير شگرفت آن برمخاطبين است.
* هم اكنون در جامعه ما نگاه به كُر چگونه است؟
- در جامعه ما، موسيقي كرال جايگاه واقعي خود را نيافته است و شايسته است آهنگسازان جامعه ظرفيت و استعداد واقعي اين گروه را در اين عرصه بيش از گذشته، مدنظر قرار دهند و جهت آشنايي و آگاهي مردم از اين نوع موسيقي تلاش هاي فرهنگي صورت پذيرد و در شيوه بهره گيري از اين موسيقي در كارهاي اجرايي پاپ بازنگري انجام شود و همگي به اين باور برسيم كه كُر شكوه يك اثر موسيقيايي را دو چندان مي كند. چنانكه هم آوايي گروه كُر، عمق بيشتري به سروده هاي ملي هر كشوري در راستاي وحدت ملي مي بخشد.
* علاقه مردم به كُر چگونه است؟
- عليرغم اينكه مردم از موسيقي كرال شناخت كافي ندارند و تعداد گروه هايي كه در اين حوزه به فعاليت اجرايي مي پردازند، و فرصت هاي اجرايي آنان محدود است، معياري علمي براي سنجش ميزان علاقه مردم به اين نوع موسيقي وجود ندارد. اما حضور مردم در كنسرت هاي اجرايي گروه كُر و استقبال و هيجان آنها نشانگر پذيرش اين نوع موسيقي و علاقمندي به آن است.
ما اميدواريم با ارتقاي سطح آگاهي افراد جامعه، شاهد استقبال بيشتري از سوي مخاطبين خود باشيم.
* از مشكلات كار در كُر بگوييد.
- قابل تأمل است كه كار كُر يك كار بسيار فني است و صرفاً فعاليت در اين گروه ها محدود به كسب اطلاعات حرفه اي نيست، بلكه نياز به موهبتي خداوندي دارد كه استعداد صوتي است و بايسته است در زمينه هاي مختلف به طور ويژه به اين گروه از هنرمندان در جامعه توجه كارشناسي شود.
براي نمونه در مورد زمان تمرين و فعاليت اين گروه ساعات صبح در نظر گرفته شده است كه با توجه به يافته هاي پزشكي، فعاليت صوتي شديد در اين اوقات به تارهاي صوتي آسيب مي رساند و شايد به همين دليل در كشورهاي پيشرفته ساعات تمرين اين گروه را در بعدازظهر هر روز برنامه ريزي شده است. از سوي ديگر ساعات صبح مفيدترين ساعات براي فعاليت هاي اقتصادي است و وقتي كارمند اين گروه از صبح تا ساعت ۱۳-۱۲ مشغول فعاليت است، امكان حضور در ساير عرصه هاي اقتصادي را نمي يابد، لذا حقوق پرداختي به اين افراد بايد معيشت زندگي آنان را تأمين كند و نگاهي به مبالغ پرداختي ( ۴۵ تا ۹۰ هزار تومان) به اين كارمندان كه به عنوان كارمندان نيمه وقت به حساب مي آيند، دلسردكننده است.
در كنار اين مشكل، امتيازهايي ديگر كه در ساير سازمان ها وجود دارد، مانند فعاليت تعاوني هاي مسكن براي خانه دار شدن، صندوق هاي وام، بن هاي غيرنقدي و بيمه هاي تكميلي، صندوق هاي ذخيره و ... در سازمان ما وجود ندارد و اين عدم پشتوانه هاي كافي، امنيت خاطر لازم براي افرادي كه در اين حوزه نهايت تلاش و علاقمندي را دارد، فراهم نمي سازد.
مشكل ديگر اجراهاي محدودي است كه براي گروه تدارك مي بيند كه عاملي در كاهش انگيزه جدي براي تمرين است. در زمينه اشاعه اين نوع از موسيقي در كنار اين مرز و بوم نيز تلاش ها بسيار محدود است و ارتباط با ساير گروه هاي كُر در كشورهاي خارجي نيز وجود ندارد، لذا ما با شيوه هاي جديد ارائه كار و ... آشنا نمي شويم. البته چند بار برنامه هايي تدارك ديده شد مثل سفر ما براي حضور در فستيوال كُر در شهر پْل هايم كشور آلمان كه در شب پرواز به دلايلي نامعلوم لغو گرديد، يا اخيراً مسافرت ما به كشور روماني (كه چندي قبل به ايران آمده بودند و بطور مشترك كارهايي اجرا شد) نيز لغو گرديد.
* آيا با ساير گروه هايي كه در عرصه موسيقي فعاليت دارند نيز همين گونه برخورد مي شود؟
- ما در طي اين چند سال شاهد بوديم كه همكاران عزيز ما در اركستر ملي ايران چندين مسافرت داخلي و خارجي جهت اجراي برنامه داشته اند و بعضي از گروه هاي موسيقي پاپ و سنتي نيز با حمايت سازمان ارشاد اسلامي اجراي كنسرت در خارج از ايران داشته اند، كه اميدواريم اين بذل توجه در مورد همكاران گروه كُر نيز صورت گيرد.
* علت اين كم توجهي را در چه مي بينيد؟
- طبيعي است وقتي شناخت كافي وجود نداشته باشد و پشتيباني لازم صورت نمي گيرد. ما مي بينيم كه هنوز كُر صاحب يك اساسنامه حرفه اي نيست و حدود وظايف آن در عرصه موسيقي تعريف شده نيست. وضعيت استخدام اكثريت افراد گروه ثابت نيست و تعدادي از افراد هنوز بيمه نيستند. و غالباً جواناني در اين حوزه فعاليت دارند كه تمام هم و غم خود را در دفاع از موسيقي علمي صرف كرده اند كه با مشكلات معيشتي بسياري براي اداره زندگي خود روبرو هستند و بسيار شايسته است كه مسئولين امر براي افزايش انگيزه و علاقمندي در جهت رفع اين نارسائي ها، برنامه ريزي نمايند.
* آيا رشته كُر در دانشگاه تدريس مي شود؟
- در دانشگاه دولتي و آزاد خير. اما به تازگي در آموزشگاه هايي كه مدرك معتبر جامع علمي كاربردي مي دهند تدريس مي شود و البته ما با مشكل كمبود معلم آواز كه بطور علمي و تخصصي تدريس نمايد روبرو هستيم نه فقط آواز، بلكه معلم هم نياز داريم. در هنرستان هاي موسيقي كُر تدريس مي شود. پيشنهاد من اين است به واسطه علاقمندي زياد به اين رشته، دوره هاي كاربردي، زير نظر مستقيم سازمان ارشاد اسلامي برگزار شود تا براساس روش هاي علمي، جوانان با اين رشته آشنا شوند.
* معمولاً رسانه هاي ارتباط جمعي در شناساندن و آگاهي دادن براي مردم بسيار مؤثر عمل مي كنند، فكر مي كنيد نقش رسانه اي چون صدا و سيما براي نشان دادن جايگاه موسيقي كرال چگونه است؟
- انتظار داريم همانطور كه برنامه ريزان صدا و سيما در زمينه هاي مختلف زندگي روزمره، ورزش و ... برنامه تهيه مي كنند، در پرداختن و شناساندن موسيقي علمي به مردم نيز، گام هاي مؤثري بردارند تا جوانان مشتاق به تدريج موسيقي غني و معنوي را جايگزين انواع ديگر موسيقي نمايند. همچنين براي ارتقا بخشيدن به فرهنگ شنودي موسيقي و رشد درك موسيقي مردم، ترانه هاي توليدي سازمان به نقد گذارده شود و كارشناسان و اهل فن از اين طريق ويژگي هاي يك موسيقي علمي و قوي را معرفي نمايند. همين طور از گلچين كردن بعضي از كارها بپرهيزند و سعي در پخش تمام كارهاي توليدي كه پس از انقلاب ضبط شده است بنمايد.
* جايگاه كُر در بين موسيقي هاي ديگر چگونه است؟
- موسيقي كرال چارچوب موسيقي كلاسيك را داراست و بسيار قانونمند است. خواننده كُر بايد تابع نت هاي نوشته شده باشد و قطعه را در سرعت - ريتم و نوانس مشخص شده اجرا نمايد. از آنجا كه اصول موسيقي كلاسيك به كُر حاكم است، بداهه خواني معنا ندارد. در موسيقي سنتي خواننده تكخوان در دستگاه خاصي كه مورد نظر است، مي تواند به بداهه خواني بپردازد و روحيات خواننده در لحظه اجرا، مي تواند حس خاصي را به كار او ببخشد، اما خواننده كُر در اجراي يك قطعه كلاسيك تابع خواست آهنگساز است.
* آيا هر علاقمندي مي تواند كُريست خوبي شود؟
- ورود به كُر، با دارا بودن استعداد صوتي لازم، و داشتن گوش موسيقي، نيازمند به گذراندن دوره هاي فني خاصي مانند تئوري موسيقي - سلفژ و صداسازي در محضر معلم آواز است. در اين راستا اگر افراد علاقمندي كه شرط اوليه صداي خوب را دارند جهت فعاليت مراجعه كرده اند اما هنوز دوره هاي تخصصي را طي نكرده اند، بعد از دستيابي به سطح قابل قبول، به گروه راه مي يابند. براي قابليت بيشتر در اين عرصه، آشنايي با متون انگليسي و ايتاليايي و آلماني مؤثر است.
طبيعي است كه با استفاده از روش ها و تكنيك هاي علمي اين هنر فعاليت هاي ارزشمندي صورت مي پذيرد. طبيعي است كه با استفاده از روش ها و تكنيك هاي علمي اين هنر فعاليت هاي ارزشمندي صورت مي پذيرد. اين رشته نيز همچون ساير رشته هاي هنري، نيازمند به صبوري و طي مراحل آماده سازي است و لذا ما شاهد آن هستيم كه استاداني كه در اوج مي درخشند، روزگاري طولاني را به تمرين پرداخته اند و زحمات و رنج هاي بسياري را متحمل شده اند. اين پشتكار و اعتماد به نفس در كنار دانشي كه كسب مي كنند، پشتوانه بسيار خوبي براي موفقيت و رشد در اين حوزه هنري است و آنان كه يك شبه مي خواهند ره صد ساله بپيمايند، بيشتر به بيراهه مي روند و به تصور من از همان ابتداي كار، هر كسي بايد خود را محك بزند و چنانچه مي تواند صبورانه اين مراحل را طي كند، وارد اين فعاليت هنري شود.
* كمي پيرامون كار اخيرتان با دكتر سرير صحبت كنيد.
- فكر و انديشه خميرمايه يك هنر است. مدتي اين فكر ذهن مرا به خود مشغول كرده بود كه چگونه مي توان با توجه به هجوم انواع موسيقي با فرهنگ هايي خاص از نقاط مختلف دنيا از طريق اينترنت و ماهواره و ... كه با نيازهاي جامعه امروز و فرهنگ خاص، همخواني ندارد، با استفاده از ويژگي هاي موسيقي علمي به غني سازي آثار توليدي پاپ در ايران بپردازيم و جاي خوشوقتي بسيار است كه در پي مشاوره با جناب دكتر سرير و تأكيد ايشان هم بر اين باور، با زحمات ايشان قطعاتي آماده شده كه از نظر موسيقي و كلام ابعاد علمي داشته باشد. در حال حاضر يك قطعه به نام «اي بهارم» با شعري بسيار زيبا از دوست فرهيخته و فهيم جناب علي اصغر معيني آماده شده كه بزودي از صدا و سيما پخش خواهد شد؛ اين نمونه بارز اين حركت علمي است.
* آيا شما به موسيقي سنتي علاقمنديد؟
- البته. اين نوع موسيقي ريشه در فرهنگ و اصالت ما دارد. البته روند كندي را در اين سال ها پيش رو داشته است و علت آن هم به عقيده من ارتباط ضعيف با دغدغه هاي امروز نسل جوان است. اخيرا ً استاد عليزاده به همراه ژيوان گاسپاريان - نوازنده ساز دودوك - كنسرتي را به روي صحنه بردند كه بسيار جذاب بود. فراموش نكنيم شناساندن اين هنر ناب و اصيل ايراني به جهان يك رسالت هنري است؛ استاد عليزاده اين حركت را هر چند كوچك شروع كرده است كه جاي قدرداني دارد.
* و اما سخن آخر:
- همانطور كه مي دانيد زندگي امروزه به نسبت ديروز داراي ريتم تندتري است و بواسطه اين نوع زندگي موسيقي هم داراي ريتم تندتري شده و آثار نه چندان هنري كه در بازار به وفور يافت مي شود و استقبال جوانان از اين نوع موسيقي كمي بانيان موسيقي جدي (چه سنتي، چه كلاسيك) را نگران كرده است؛ چرا كه در توليد اين آثار كمتر به ماندگاري آن و تأثير آن بر جامعه فكر شده است. لذا اميدواريم در آينده اي نزديك با مساعدت صدا و سيما و پخش آثار جدي توليدي و بحث پيرامون آن زمينه اي را آماده كنند تا جوانان ما با پرداختن به اين هنر ناب كمي به درك علمي موسيقي بپردازند.
