اكبر اكسير
بحران كاغذ و تداوم آن در چند ماه اخير، در نهايت فرياد شاعر و طنزنويس آستارايي را نيز بلند كرده و وادارش نموده دست به قلم برده و با نگاه طنازش اين مشكل صنعت نشر را بررسي كند. اين نوشته را بخوانيد.
ناشران كاغذي و ...
اگر يك روز خبردار شديد كاغذ سهميه به طور كلي از برنامه دولت حذف شد و ديگر چيزي به نام سهميه كاغذ وجود ندارد راستي چه اتفاقاتي مي افتد؟ لطفا يك دقيقه سكوت كرده به اين موضوع مهم فكر كنيد بله حق با شماست از فرداي همان روز ۸۶ درصد از ناشران موجود در ليست ارشاد به دنبال كار اصلي شان مي روند / حدود ۹۲ درصد از هفته نامه هاي انحصار وراثت استاني تعطيل مي شوند / ۹۸ درصد از روزنامه هاي سراسري در قطع بليت شركت واحد چاپ مي شود / صنعت شريف كتابسازي با مشكل تنفسي روبه رو مي شود / صاحبان ويژه نامه ها و بولتن ها و خبرنامه هاي داخلي به U. C.C مي روند تمام روزنامه ها جز آگهي و آگهي رپرتاژ چيزي چاپ نمي كنند حتي مصاحبه با مقامات و مسائل مهم كشور به صورت آگهي يا خبر چاپ مي شود آن هم با قيمت گزاف مثلا اگر سيل گلستان را برد از مديرعامل بيمه بوستان مصاحبه - آگهي مي گيرند و...
حذف سهميه كاغذ عواقب زيادي در پي دارد كه گذشته از حيطه فرهنگي ساير مشاغل و صنايع وابسته را نيز دربرمي گيرد. دوستم مي گفت حذف كاغذ يارانه اي در اين برهه به نفع كشور نيست چون به بيكاري ناشران روزنامه نگاران و صنايع وابسته مي انجامد چه خوب است اگر بيايند سهميه كاغذ را عمومي كنند مثل سهميه قند و شكر و برنج و روغن نباتي و برايش شوراي اقتصاد كالابرگ مشخص نمايد تا همه افراد مملكت از اين يارانه به طور مساوي برخوردار شوند. حال اگر خانواده اي نويسنده و شاعر داشت ببرد كتاب چاپ كند يا اصلا بفروشد در بازار آزاد و به جايش پول نقد بگيرد و از پيشرفت صنعت كتابسازي جلوگيري نمايد و اگر اهل قلم نيست مثل كوپن فروش ها سرچهارراه بايستد و كوپن يا به قول فرهنگستاني ها كالابرگش را بفروشد اين يعني عدالت! وقتي سخنان سهميه اي دوستم به پايان رسيد با خود گفتم اتحاديه ناشران با اين طرز تفكرهاي افراد غيرمسئول چگونه به آينده خود اميدوار باشد كه بلافاصله دوستم گفت: با حذف كاغذ و پخش CD !! براي ناشران نويسنده افتخاري بالاتر از اين نيست كه پرتيراژترين كتاب را داشته باشند چه تيراژ بالا نشانه رشد و شكوفايي عرصه فرهنگي است و به نشاط عمومي اهل كتاب مربوط مي شود .تيراژ بالا در چرخه نشر مترادف است با رشد كتابخواني و اين كه مردم در سبد هزينه روزانه خود كتاب را منظور كرده اند .در كشورمان كتاب با تيراژ هزار و سه هزار و ندرتاً پنج هزار چاپ مي شود و آن پنج هزار هم گاهي مشكوك مي زند يا پز نويسنده است براي كوري چشم حسود يا ابتكار ناشر است براي گرمي بازار و اخذ سهميه كاغذ طبق مثل معروف بنويسيم ۵ هزار بچاپيم يك هزار! امروزه ناشران از تيراژ بالا نيز مي هراسند چون به كاغذ و فيلم و... زياد نياز دارد و از آنجايي كه ناشر به آينده حرفه خود اميدوار نيست و هر لحظه بيم ورشكستگي دارد لذا به تيراژ زياد دلخوش نيست .در روزگاري كه وزارت كشاورزي خيار و خربزه كشاورزان را بيمه مي كند آن هم در برابر سيل و قحط سالي و عدم فروش ،چرا وزارت ارشاد و مسئولان فرهنگي نسبت به بيمه توليدات فرهنگي بي توجه هستند .يك ضرب المثل من درآوردي مي گويد: انبارها سرشار از كتاب هايي است كه هنوز لايشان باز نشده است! در اينجا دوستم برگشت به مسئله تيراژ و گفت: سال ۶۱ اولين كتابم با يازده هزار تيراژ به قيمت ده تومان، ده هزار تومان حق تأليف داشت سال ۸۱ دومين كتابم با هزار تيراژ به قيمت هزار تومان حق تأليف نداشت كه هيچ، حق تبليغ را هم از جيب مايه گذاشتم معلوم نيست اين افت تيراژ اين روزها به خاطر چيست؟
آيا كتاب خوب چاپ نمي شود يا گراني امان مردم را بريده است و يا اينترنت و ماهواره وقتي براي كتاب خواني نمي گذارند؟ نكند از سال آينده كه نمايشگاه كتاب تعطيل شد تيراژ كتاب به كمتر از صد جلد برسد آن هم براي پخش بين دوست و فاميل! به دوستم گفتم در كشور ما افراد بيكار كتابخوان كم است چه خوب بود آدم در ايران كتاب چاپ مي كرد و در كشور پرجمعيت چين مي فروخت .مي گويند آنجا تيراژ كتاب ميليوني است!
صنعت نشر كتاب قبل از آن كه به سرمايه كلان نياز داشته باشد به مديريت و جامعه شناسي و هدايتي دقيق نيازمند است .ناشران موفق امروز بي شك كارشناسان خبره ديروزند كه بعد از سال ها تجربه اندوزي و به كارگيري تجربيات، در حال حاضر آرم انتشاراتي شان ضامن موفقيت هر كتابي مي شود. در بررسي كتاب هاي برنده جوايز ادبي نشر... شايد يكي از ناشران موفقي باشد كه صحت اين انتخاب ها را تأييد مي كند و هرگونه شك و شبهه اي را در شايعات خريد داوران! تقبل جوايز مسابقه! اعمال نفوذ و شانتاژهاي تبليغاتي توسط منتقدين و كارگزاران وابسته در مطبوعات ادبي را باطل مي كند .اگر از نزديك با اين انتشاراتي و ناشران مشابه آن آشنا باشيم رمز موفقيت آثار چاپ شده آنها را خواهيم فهميد .بله عزيزان هيچ شيله پيله اي در كار نيست هرچه هست در صداقت اين انتشاراتي هاست و تمام موفقيت ها مرهون و مديون عمري تلاش و شناخت دقيق هنر نشر كتاب مي باشد و وقتي انتخاب براي چاپ به افراد متخصص و كارشناس خبره كتاب سپرده مي شود و با مديريت دقيق، كتاب بدون غلط، شكيل و آبرومند زير نظر ويراستاران كارآشنا به دست خواننده مي رسد فروش و موفقيت كتاب حتمي است. اكثر كتاب هايي كه با شكست سرمايه و عدم فروش مواجه  مي شوند با اين كه نام نويسندگان بزرگي را يدك مي كشند خود گوياي اين حقيقت است كه انتخاب دقيق كتاب خود بزرگترين عامل در موفقيت نشر است. وقتي خطابه ام ته كشيد دوستم خواهش كرد نام آن نشر موفق را بياورم تا اين نوشته سپاسي باشد از تلاش صادقانه آن در كسب اعتبار به نويسنده و هدايت خوانندگان به مطالعه كتاب هاي اصيل و معتبر كه به علت دور از مركز بودن از گفتن نام آن مركز خودداري كردم!!
كتابهاي واسطه
اين كلمه پرفروش هم در كشور ما يك واژه نفرين شده است .اگر كتاب پرفروش شد مارك سطحي و كوچه بازاري بر پيشاني اش مي خورد چراكه گروه بي شماري از جوانان يا رده هاي سني ديگر را به خود جلب كرده و در اندك مدت به چاپ هاي فراوان رسيده است .علت اين استقبال هرچه باشد خوشايند است گامي است در جلب خواننده كتاب. يادمان باشد كه روزگاري رمان هاي تاريخي (ترجمه - تأليفي) ذبيح الله منصوري به بازار كتاب رونقي بخشيد و خيلي ها را كتابخوان كرد با اين وجود گروهي با نيش و كنايه و طنز با اين پديده برخورد كردند فقط استاد چهارراه كتابي جناب كريم امامي بزرگوار بود كه از پديده ذبيح الله منصوري دفاع كرد و وجود امثال او را براي افزايش نرخ كتابخواني كشور مغتنم دانست .خيلي از كتابخوان هاي حرفه اي وتوليدات اصيل فرهنگي امروز محصول مطالعه كتاب هايي چون سينوهه، خداوند الموت، خواجه تاجدار، تيمور جهانگشا و... مي باشد .در بازار كتاب امروز پرفروش ترين كتاب ها كه به چاپ دورقمي رسيده اند نوعي از شعر و قصه و رمان عامه پسند است كه سليقه خانوادگي را شامل مي شوند. اين كتاب ها اگر بدآموز و مستهجن نباشند و به اصول اخلاقي نگارش پايبند باشند مي توانند به عنوان پيش نياز يا پيش كتاب صنعت نشر امروز باشند براي پرورش كتاب خوان هاي حرفه اي فردا... پسند عمومي خود گوياي بيماري مشترك جامعه فرهنگي ماست اگر از خواندن فلان كتاب مثلا بامداد خمار لذت برده ايد انگيزه آن را از خود سئوال كنيد جواب اين هاست: خسته كننده نيست / منطبق با سليقه خانواده ايراني است / گيرا و جذاب است / آموزنده و عبرت انگيز است / نثر پاكيزه و عامه فهمي دارد / مطابق با ذوق ايراني است / نثر سلمبه قلمبه ندارد/ ادا و اطوار نمي ريزد و... دوستم (و) را كه گفت منتظر تأييد من بود كه بلافاصله گفتم خدا مهدي سهيلي و حسينقلي مستعان را بيامرزد و كاش به نيما و هدايت شفا مي داد و به اندك ناشران شريف آثار ماندگار و اصيل صبر عطا فرمايد كه به جاي تيراژ و سليقه عام به اصالت فرهنگي بها مي دهند.

بازار كتابهاي كمك آموزشي از جمله پررونق ترين هاي بازار كتاب است و گردش سرمايه در آن به دهها ميليارد تومان مي رسد. اواسط مرداد ماه و به همت كتاب ماه علوم و فنون نشستي در نقد و بررسي كتابهاي آموزشي و كمك آموزشي و با حضور جمعي از ناشران شناخته شده در اين حوزه برگزار شد. نوشته زير اجمالي است از آنچه كه در اين نشست گذشت.
***
گزارش: مريم آهنگري
در ابتداي نشست فرهاد ميثمي مدير انتشارات انديشه سازان گفت: تا به حال مؤلفان در تأليف كتابها ساختار عشايري را دنبال مي كردند و اين امكان نبود كه چند نفر در يك موضوع مشترك بنشينند و وقت بگذارند و كار تيمي ارائه دهند. كار انفرادي معمولاً  تحولي را به دنبال ندارد و كار به صورت گروهي و دادن حقوق دائم هم پشتيباني اقتصادي لازم دارد و فقط ناشراني مي توانند اين كار را انجام دهند كه توان مالي داشته باشند. در ادامه كاظم قلم چي مدير انتشارات قلم چي گفت: يكي از موارد قابل بحث تأثير جدي تأليف و توزيع كتب آموزشي در تعميم و توزيع عدالت در گستره آموزشي است و بدين وسيله دانش آموزان شهرها و روستاها مي توانند فاصله خود را با گروههاي ديگر كم كنند.
طبق آمارهاي موجود بيشترين توليد كتاب در بخش آموزشي است و اين تيراژ خود نشانه مباركي است. تحقيقات نشان داده است كتابخوان ترين افراد كساني هستند كه اول درسشان را خوب مي خوانند و بهترين راه براي درسخوان كردن بچه ها اين است كه اول اين كتابها را در اختيار آنها بگذاريم.
متأسفانه در سيستم كتابخانه هاي كشور كتابهاي آموزشي جايي ندارند در حالي كه ۱۰۰ درصد كساني كه براي مطالعه به كتابخانه ها مي روند مطالعه درسي دارند.
در ادامه رضا استادي مدير انتشارات استادي افزود: كتاب آموزشي خوب در واقع مكمل فعاليت معلمان و كتاب درسي دانش آموز است و چيزي جداي اينها نيست و سعي ناشران كتابهاي آموزشي بر آن است كه در راستاي اهداف آموزش و پرورش حركت كنند. در اين زمينه ناشران خصوصي توقعاتي هم دارند كه آموزش و پرورش خود در اين راستا كمك كننده و هادي ناشران باشد نه اين كه به عنوان مميز عمل كند. چرا خريد كتاب را آموزش و پرورش به عهده كساني مي گذارد كه گاهاً  مي گويند كتب آموزشي براي خريد لازم نيست. كتابهاي آموزشي نياز بچه هاست و آنان كه بضاعت مالي ندارند و نمي توانند از كلاسها استفاده كنند. حداقل بتوانند در كتابخانه ها از اين قبيل كتب استفاده كنند، مديران و دست اندركاران مدارس معتقدند كه بسياري از مشكلاتشان توسط اين بخش از نشر كشور حل شده. با وجود مشكلات كاغذ ما سعي مي كنيم قيمتها را مناسب نگه داريم ،زيرا مخاطبان ما دانش آموز هستند. در اين زمينه اداره ارشاد هم بايد حمايتهاي بيشتري را انجام دهد.
فرهاد ميثمي به سؤالاتي كه از طرف برگزار كنندگان شد چنين پاسخ داد. دولت براي بخش خصوصي مشكل تراشي مي كند و براي حل يك سري از مشكلات لازم است بافت اجتماعي تغيير كند. مثلاً  در دهه ۳۰ ميلادي در آمريكا وضعيت مشابه ايران بود. تب دانشگاه رفتن، انتقاد و بحث و غيره در اين زمينه فراوان بود. در كل، جامعه به يك درجه اي از مدنيت كه مي رسد تحولاتي را به دنبال خود مي آورد. هر چه دانش افراد بيشتر مي شود توانمندي هم افزايش پيدا مي كند. كاظم قلم چي هم به بخشي از سؤالات چنين پاسخ داد: در مورد بالا بودن قيمتها آيا كار كارشناسي انجام شده يا نه. طبق آمارهاي موجود در ۱۰ سال اخير امكان قبولي بچه ها از شهرستانها و روستاها بيشتر شده و اين خود عدالت آموزشي را توجيه مي كند وگرنه فضاي آموزشي كه ثابت بوده و تغيير توسط بخش خصوصي انجام شده. در مورد تبليغ كتاب هم مگر چه اشكال دارد در مملكتي براي كتاب هم تبليغ شود اين نشانه خوبي است.
وي در ادامه مي گويد: «هر پديده اي كه گسترش پيدا مي كند دليل بر مبتذل بودنش نيست. در زمينه شعر، آهنگ، داستان، فيلم و ساير خدمات فرهنگي شايد بتوان گفت مبتذل بودن با اقبال عمومي مواجه شدن را به دنبال دارد ولي در مورد كتابهاي علمي نمي تواند اين اتفاق بيفتد.
سپس مدير انتشارات استادي پاسخ داد: كتابهاي درسي ناقص نيستند، اما كتب پايه اكثراً  ترجمه شده از كتابهاي خارجي هستند كه با تلاشهايي كه در اين زمينه انجام مي شود باز مشكلاتي را در بر دارند و همين مشكلات باعث مي شود كه كتابها را عوض كنند يا مطالب را از مقطعي به مقطع ديگر انتقال دهند و همين امر مشكلات زيادي را براي ناشران به وجود مي آورد. مطالب ترجمه شده گنگ است و حتي براي مدرسين هم مشكلاتي را به وجود مي آورد. كار كتابهاي درسي واضح و روشن نيست وگرنه كتابها و كلاسهاي مدرسه بايد كافي مي بود تا دانش آموز بتواند بالا بيايد. وظيفه ناشران خصوصي اين است كه مسائل مجهول را باز كنند. بعضي از گروههاي تأليف هم به علت ثابت نبودن، مشكلاتي را براي كتابها به وجود مي آورند و از وقتي كار دست سازمان پژوهش و برنامه ريزي است توانسته اند بهتر تأليف كنند.
در پايان اين نشست سؤالاتي از سوي حاضران طرح شد كه جواب به آنها به جلسات بعد موكول شد. در حاشيه اين نشست يكي از كارشناسان آموزش و پرورش چنين عنوان كرد: در نشست امروز پاسخ كارشناسي داده نشد و پاسخ ها بيشتر يكجانبه بود. وي ضمن گلايه از نحوه اداره جلسه گفت: جلسات تخصصي نيست و بايد با حضور كارشناسان متعدد صورت بگيرد.

آوا و القا
نويسنده: مهوش قويمي/ ناشر: انتشارات هرمس: چاپ اول، تابستان ۱۳۸۳/ قطع رقعي/ قيمت: ۱۲۰۰ تومان/ ۱۴۲ صفحه.
كتاب حاصل پژوهش كوتاه مدتي است كه نويسنده تحت عنوان بررسي آواها و القاي مفاهيم از طريق تكرار در آ نها در آثار مهدي اخوان ثالث در سال ۱۳۷۹ ،زير نظر معاونت پژوهشي دانشگاه شهيد بهشتي انجام داد . كتاب در دو بخش متمايز تاليف شده است. در بخش نخست مولف با پيش چشم قراردادن نظريه يكي از زبانشناسان فرانسوي درباره اين مساله كه آيا نشانه زبان شناختي انگيخته است يا كاملا اختياري و آيا بين اصوات تشكيل دهنده يك واژه، كه براي ناميدن يك شي، احساس يا پديده ، رابطه وجود دارد يا نه و در بخش دوم به ارائه نظريه هاي زبان شناس معروف ديگري درباره شعر با تكيه بر ديدگاه صورتگرايان مي پردازد. مكتبي كه به جنبه هاي آوايي اشعار توجهي  جدي و دقيق و موشكافانه دارد.
در نهايت آنكه نويسنده خواسته است از دستاوردهاي علم زبانشناسي در تحليل شعر و خوانش آنها نهايت استفاده و بهره را ببرد كه حداقل در عرصه نقد و خوانش شعر فارسي امري كم سابقه است و مي تواند آغاز راهي باشد براي نگا ه متفاوت تربه شعرفارسي وبه خصوص شعر معاصر فارسي.
سرگذشت هنر در تمدن اسلامي (موسيقي- معماري)
مولف: حسن بلخاري قهي/ ناشر: حسن افراچاپ دوم: بهار ۱۳۸۳ / قطع وزيري/ قيمت: ۲۰۰۰ تومان، ۲۰۲ صفحه.
كتاب حاصل درس ها وگفتارهاي مولف در دانشگاه است كه با اضافه كردن برخي پانوشتها و نيز تكميل و افزون اطلاعات تازه در قالب كتاب انتشار يافته است. از قرار كتاب جلد دومي هم خواهد داشت كه مولف قول انتشار آن را در مقدمه همين كتاب داده است. مولف در جلد اول اين مجموعه به نقل تاريخ مختصري از وضعيت معماري و موسيقي در تمدن اسلامي با رويكرد فلسفي عرفاني مي پردازد.
در بخش نخست خواننده با سرگذشت موسيقي در تمدن اسلامي و با آراء و آثار چهره هايي چون كندي، فارابي، ابن سينا، امام محمد غزالي، عبدالقادر مراغي، ابراهيم و اسحاق موصلي و... آشنا مي شود .در بخش دوم سرگذشت معماري مورد بررسي قرار مي گيرد و در بخش انتهايي ديدگاههاي خانم نجيب اغلو (از استادان و صاحب نظران مسلم معماري اسلامي) مورد نقد و بررسي قرار گرفته است.
زماني براي زن بودن
نويسنده: آليس پيرسن/ برگردان: ناهيد رشيد- نسرين گلدار/ چاپ اول ۱۳۸۳ تهران- نشر آسيم/ تيراژ: دو هزار نسخه/ قيمت: ۳۳۰۰ تومان، ۴۵۳ صفحه
شايد خواندن كتاب «زماني براي زن بودن» براي زنان جالب تر باشد تا مردان. چرا كه متن كتاب در قالب داستاني جذاب، زندگي روزمره يك زن را توصيف كرده و بيشتر به مسائل زنان مي پردازد. زني كه در عين مادر بودن، موظف است كه همسر خوبي هم باشد و علاوه بر اينها در محل كار هم نقش كارمندي وظيفه شناس را ايفا كند.
زن در هر سن و موقعيتي كه باشد، ناچار است كه يك به يك اين وظايف را تمام و كمال بجا آورد و كوتاهي در آنها- هر چند كه اندك باشد- براي اطرافيانش نابخشودني است.
داستان كتاب شايد آيينه اي باشد از زندگي بسياري از زنان در گوشه و كنار جهان كه با ارائه تصويري روشن و صريح از زندگي زني به نام كاترين ردي- راوي داستان- خواننده را به تفكر در اين باره فرا مي خواند.
شخصيت كاترين، شخصيتي درد آشناست و او را مي توان در ميان اقوام يا دوستان، در همسايگي يا در كوي و برزن يافت. او غريبه نيست و چندان هم غريب سخن نمي گويد و تنها ثابت مي كند كه شايد برآمدن از عهده همه اين كارها، تنها يكي از هنرهاي زن باشد و كمتر مردي را توان ايستادگي و مبارزه با اين مشكلات است.
داستان نيز جذابيت خاص خود را داراست و گاه خواننده را وامي دارد كه لحظه اي كتاب را رها نكند و آهسته و پيوسته به خواندن آن تا به انتها، ادامه دهد.
رمان «زماني براي زن بودن»، كتابي است كاملاً  زنانه؛ از اين حيث كه زني آن را به رشته تحرير در آورده، زني آن را روايت مي كند و ترجمه روان و قابل فهم آن كه نمايانگر نثر ساده متن اصلي بوده نيز، توسط دو زن انجام گرفته است.
بيناب ۵ و ۶
در چند سال گذشته نشريات تخصصي در حوزه هاي فلسفه هنر و فرهنگ روندي رو به رشد داشته اند. نشرياتي چون ارغنون، فصلنامه هنر، نقد هنر و به تازگي دوماهنامه بيناب كه از سوي پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي روانه دكه روزنامه فروشي ها شده است.
در شماره هاي ۵ و ۶ بيناب مطالب زير آمده است: گفتگوهايي با دكتر حبيب الله آيت اللهي، علي اصغر قره باقي، حبيب الله درخشاني و فرشيد ابراهيميان، مطالبي از مرتضي گودرزي ديباج، حسن بلخاري، محمد عبدي، فاطمه شاهرودي، فائقه بقراطي، احمد پاكتچي، آزيتا افراشي،  حميدرضا شعيري، فرهاد ساساني، سيدعبد الرضا موسوي، كامبيز نوروزي و محمد مددپور و...
مترجم ۳۸
درسي و هشتمين شماره مترجم كه در روي جلد خود تصويري از دكتر حسن لاهوتي، مترجم و مولوي شناس صاحب نام آورده است، مطالب زير آمده است:
دوره جديد فرهنگ نويسي در ايران (علي خزاعي فر) چند نكته درباره فرهنگ سخن، گفتگو با كريم امامي درباره فرهنگ انگليسي- فارسي در دست تاليفش و مطالب ديگراين نشريه است .