كوچه مروي از دو طرف مسدود شده و به اعتقاد شهردار منطقه 12 تبديل اين كوچه به پياده راه، كار سختي نيست، چون از مدتها قبل عبور و مرور ماشين در اين منطقه ممنوع شده است
آزاده بهشتي
مگر مي شود از كنار اين محله بي درنگ گذشت. خشت خشت بناهاي آن، گچبري هاي بالاي پنجره هاي چوبي و حتي ترك هاي ديوارهايش با آدم حرف مي زند؛ حرفي از جنس تهران با هويت قديم.
نماي عمارت شمس العماره هنگام قدم زدن در كوچه مروي كه از خيابان ناصرخسرو شروع شده و به خيابان پامنار ختم مي شود، به چشم مي خورد.
روبه روي عمارت شمس العماره از خيابان ناصرخسرو شروع و به خيابان پامنار منتهي مي شود. كوچه مروي به عنوان يكي از محله هاي اصيل تهران طي طرحي از سوي سازمان زيباسازي شهرداري تهران احيا و بازسازي خواهد شد به طوري كه هر عابري به هنگام عبور از اين خيابان از نزديك، حال و هواي تهران قديم را به خوبي احساس كند.
كوچه مروي اگرچه در ساختار سلسله مراتب شبكه شهري يك محور فرعي تلقي مي شود، ولي تحت تاثير عملكرد و رفتارهاي اجتماعي و كاركردهاي عمومي، يكي از مراكز و فضاهاي مهم ،عمومي و تاريخي شهر تهران به شمار مي رود كه آميختگي فعاليت هاي آموزشي، مذهبي، تجاري و خدمات جهانگردي با يكديگر اين گذر فرعي و كم عرض را به يكي از فعال ترين راسته هاي مركز شهر تهران از نظر رفتارهاي اجتماعي تبديل كرده است.
كوچه وگذر مروي به خاطر وجود مجموعه موقوفات مروي- مدرسه و مسجد مروي- به اين نام معروف شده و آثار مهم تاريخي از دوره هاي مختلف مخصوصا قاجاريه و پهلوي اول در آن به يادگار مانده است، اما مشكلات و ناهنجاري هاي بصري و كالبدي سيماي واقعي و قديمي اين بافت تاريخي را مخدوش كرده است. فضاي باز و ميدانچه ورودي كوچه مقابل ورودي عمارت شمس العماره در خيابان ناصرخسرو يك فضاي عمومي و شهري فعال و پويا است كه مي تواند نقش مهمي در جذب توريست به اين منطقه داشته باشد. اين كوچه با طول 340متر از روبه روي عمارت شمس العماره شروع و به خيابان پامنار منتهي مي شود و بيشترين عرض آن 5/7 متر و كمترين عرض آن بيش از 5/2 متر نيست كه در امتداد آن بازارچه مروي و ساير عناصر مذهبي و تجاري قرار گرفته است.
كوچه مروي در سمت غرب به نماي شمس العماره و در سمت شرق به ورودي مدرسه علميه مروي منتهي مي شود. ابوالقاسم وحدتي اصل، مديرعامل سازمان زيباسازي درباره وضعيت سيماي ظاهري اين كوچه مي گويد: نماي ساختمان هاي كوچه مروي بسيار نابسامان است و سازمان زيباسازي با تهيه طرحي و انعقاد قراردادي برپايه قدمت چندين ساله اين محله قديمي تهران درصدد است نماي ساختمان ها، سيما، كف سازي و معماري قديمي آن را احيا كند.
اما آنچه بيش از همه در بازسازي اين طرح در نظر گرفته شده، تبديل شدن اين بافت تاريخي به پياده راه است و از همين رو به گفته وحدتي، پيمانكار، بازسازي اين خيابان را از كف پوش ها و پياده روسازي شروع كرده است. صابر ظفرقندي، شهردار منطقه۱۲ در مورد اجرايي شدن اين پروژه مي گويد: در سال 83 توافقي با سازمان زيباسازي شهر تهران صورت گرفت كه در آن توافقنامه طبق درخواست شهرداري منطقه 12، از سازمان زيباسازي به خاطر برخورداري از نيروي فني خواسته شد تا نسبت به مرمت، بازسازي و زيباسازي كوچه مروي وارد عمل شود. در سال 84 نيز اين توافقنامه با مشاركت شهرداري منطقه۱۲ به اجرا درآمد كه در آن طراحي نماي شهري براي محورهاي تاريخي، كف سازي و پياده راه سازي در كوچه مروي و خيابان صف اقدام شود. علاوه بر كوچه مروي، محور تاريخي خيابان صف( باغ سپهسالار) يكي ديگر از مناطقي است كه قرار است توسط سازمان زيباسازي به پياده راه تبديل شود. خيابان صف از محور جنوبي به خيابان جمهوري اسلامي و از شمال به خيابان منوچهري منتهي مي شود و يكي از خيابان هاي پرتردد اين منطقه محسوب شده كه بازار فروش كفش هم به حساب مي آيد. به گفته صابر ظفرقندي علاوه بر كوچه مروي، اين خيابان نيز در توافقنامه شهرداري آمده و جزو پياده راه سازي در منطقه 12محسوب مي شود.
ظفرقندي مي گويد: بعد از امضاي توافقنامه، طراحي اين دو پياده راه شروع شد كه در حال حاضر طرح هاي بيشتر قسمت ها آماده شده، اما مرحله اجرايي اين طرح به سازمان زيباسازي واگذار شده است تا خود اين سازمان با انتخاب يك پيمانكار، كار را شروع كرده و به انجام برساند.
سواره راه به پايان مي رسد
«پياده راه محلي است كه بر اساس تصميم گيري برنامه ريزان از محل سواره رو جدا شده و پياده رو به حساب مي آيد»، اين تعريفي است كه ظفرقندي براي پياده راه بيان مي كند. او كه به محله مروي به عنوان يك محور تاريخي - فرهنگي منطقه 12 نگاه مي كند، مي گويد: آثار ثبتي در اين منطقه از ارزش بالايي برخوردار است كه نفوذ سواره به محدوده هاي آن به اين آثار لطمه هاي جبران ناپذيري وارد مي كند كه براي جلوگيري از ورود سواره ها يا نفوذ آسيب رسان به هر طريقي به اين محله تاريخي پيشنهاد تثبيت وضع موجود كوچه را مطرح كرديم. در حال حاضر كوچه مروي از دو طرف مسدود شده و به اعتقاد شهردار منطقه 12 تبديل اين كوچه به پياده راه، كار سختي نيست، چون از مدتها قبل عبور و مرور ماشين از اين منطقه ممنوع شده است كه در كنار اين وضعيت بازسازي طرح هاي سنتي و قديمي به نگهداري بافت تاريخي كوچه مروي و خيابان صف كمك كرده و جاذبه توريستي آن را بالا مي برد.
ساباط، كوچه سرپوشيده
ادامه كوچه مروي به سمت خيابان پامنار در شرق و تقاطع آن با كوچه حياط شاهي ارتباط كوچه را با بخش ديگري از مركز شهر برقرار مي كند.
وجود ساباط، سقف هايي كه روي كوچه هاي قديمي ساخته مي شد روي كوچه مروي در تقاطع كوچه حياط شاهي از نظر فضايي و كالبدي اهميت خاصي در اين كوچه دارد و فضاي مكثي در مسير كوچه به وجود آورده است تا رهگذران را در تابستان از گرماي هوا و در زمستان از باران و برف در امان نگه دارد. در ادامه ساباط قديمي بخشي از كوچه توسط اصناف محل سرپوشيده شده است كه از كيفيت مطلوبي برخوردار نيست و نياز به دوباره سازي دارد.
در طراحي شهري جديد به عنوان پياده راه ها همچنان به اين ساباط ها يا سرپوش هاي كوچه توجه شده است تا علاوه بر حفظ جلوه تاريخي كوچه مروي به نقش حفاظتي آن كمك كند.
فضاي سبز و ورودي مدرسه علميه، ميدان و فضاي باز درست در نيمه راه كوچه، سقاخانه، وضوخانه، دبيرستان مروي و مسجد و مدرسه آقا محمود از آثار باستاني است كه لا به لاي هياهوي رفت و آمد خريداران و جار و جنجال فروشندگان گم شده است، درست مشابه اتفاقي كه براي چند ساختمان تاريخي كه در خيابان صف قرار گرفته، رخ داده است.
مشخص نبودن متولي اصلي حفظ و نگهداري اين آثار، يكي از دلايل عمده تخريب و از بين رفتن آنها به شمار مي رود؛موضوعي كه شهردار منطقه 12 بر آن پاي مي فشارد. به اعتقاد او مالك تعدادي از اين آثار ثبت شده خصوصي است و به همين دليل امكان بازسازي اين ساختمان ها وجود ندارد.
اين موضوع بخصوص در مورد ساختمان هاي خيابان صف، مصداق دارد و از همين رو تغيير در اين ساختمان ها امكانپذير نيست، اين عدم امكان، تخريب تدريجي و از بين رفتن بافت هاي تاريخي را به دنبال دارد.
ظفرقندي مي گويد: طي جلساتي كه با حضور مديريت جديد سازمان ميراث فرهنگي تهران و شوراي شهر تهران گذاشته شد و با موافقتنامه اي كه ميراث فرهنگي استان امضا كرد در مورد بازسازي اين بافت هاي تاريخي تا حدودي به نتيجه رسيديم. طبق اين موافقتنامه، تعامل بين شهرداري و ميراث فرهنگي استان اين امكان را فراهم مي كند تا ساختمان هايي كه از حيض انتفاع ساقط هستند توسط مالك تخريب شده تا با كاربري هاي مجاز اقدام به ساخت و ساز آنها شود و حتي براي انجام اين كار كمك هايي به صورت وام هاي بلاعوض و كم بهره از سوي ميراث به مالكان داده خواهد شد.
دبيرستان مروي كه در دوره پهلوي اول ساخته شده يكي از ساختمان هاي تاريخي كوچه مروي است كه نماي بسيار زيبا، هماهنگ و مستحكم آن از آثار ماندگار دوران قبل به حساب مي آيد و فعاليت هاي آموزشي در آن حتي اين روزها جريان دارد. اين اثر از موقوفات حاج حسين خان مروي است. علاوه بر اين در ميدانچه كوچكي كه در ميانه كوچه مروي قرار دارد، مسجد آقا محمود يا مسجد مروي قرار دارد كه از قديمي ترين ماندگارهاي اين كوچه به حساب مي آيد و با توجه به سبك معماري آن، الگوي مناسبي براي بازسازي بخشي از كوچه به حساب مي آيد.
ورود خودرو ممنوع
با اجراي طرح پياده راه در طول خيابان باغ سپهسالار و كوچه مروي ورود خودروها به اين خيابان ممنوع شده و فقط عابران پياده حق تردد در سر تا سر آن را دارند. اين طرح به خاطر ساماندهي سيمان شهر تهران و تامين رفاه حال شهروندان انجام مي شود.مديرعامل سازمان زيبا سازي شهر تهران معتقد است: با توجه به گسترش ورود خودروها به شهر، بايد حضور پياده تقويت شود كه اين كار حتي به كاهش معضل ترافيك نيز كمك مي كند.
عدم عبور و مرور ماشين ها شبهه ايجاد مشكل براي ساكنان اطراف اين خيابان ها و كسبه را به دنبال دارد اما شهردار منطقه 12 يقين دارد كه مسدود شدن اين دو خيابان و تبديل آنها به پياده راه مشكلي را ايجاد نمي كند. قرار است در ساعت هايي از شبانه روز، اين خيابان ها براي شارژ مغازه ها باز شود؛ كاري كه چند سالي است در مورد بازار صورت مي گيرد. از چند سال قبل عبور و مرور ماشين و موتورسيكلت از ساعت 8 صبح تا 5 بعد از ظهر در بازار ممنوع شده است. ورودي كوچه از هر دو سمت شرق و غرب براي خودروها بسته شده است و دكه هاي نگهباني نيز در دو سمت ورودي كوچه مستقر خواهند شد.
ناهمگوني بافت و ساخت نامطلوب ساختمان هاي جديد، ناهماهنگي در فضاها و كاربري ها، نامطلوبي در اثاثيه شهري، آلودگي صوتي و هوا و غير بهداشتي بودن محيط از مشكلات عمده كوچه مروي به حساب مي آيد. علاوه بر تمام اين مشكلات از كف سازي نامناسب پياده، سواره و آبراه ها در طول مسير، شلوغي، ازدحام، بي نظمي و اختلاط وسايل نقليه و پياده در خيابان صف نيز نمي توان چشمپوشي كرد.
به اعتقاد صابر ظفر قندي تمام اين ناهنجاري ها در كنار ناهنجارهاي بصري در اين محدوده ها بايد به طور كامل برطرف شود تا بتوان روي طرح پياده راه به طور متمركز فعاليت كرد.
استهلاك سواره رو نسبت به پياده رو، روي بافت تاريخي بسيار شديدتر است و از همين رو تبديل بافت هاي تاريخي به پياده راه به حفظ آنها كمك مي كند. كوچه مروي و خيابان صف بيش از آنكه محل عبور و مرور تجار و خريدار ان عمده باشد، پر از افراد عادي و گهگاه توريست هايي است كه براي قدم زدن به اين خيابان ها مي آيند.
ساماندهي شبكه هاي خدماتي مانند آب، برق، تلفن، گاز، طراحي، كف سازي و اصلاح نحوه دفع آب هاي سطحي، مرمت و بدنه سازي سطوح و نماها با توجه به مطالعات و سبك هاي غالب، طراحي، هماهنگي و اجراي نماها و ويترين مغازه ها، سايبان ها، كولرها و جلب همكاري اصناف ساكن اين دو خيابان، مطالعه و مرمت بناهاي با ارزش تاريخي در اين دو محدوده طراحي و اصلاح سطوح فضاي سبز و مبلمان شهري، طراحي و اجراي سقف هاي سنتي در بخش هاي مناسب و نورپردازي و روشنايي اقدامات و برنامه هايي است كه براي تبديل اين دو خيابان به پياده راه در نظر گرفته شده است. اما آنچه بيش از هر چيز ديگر به ديد بصري و بازسازي خيابان صف و كوچه مروي كمك مي كند كف سازي مناسب آنها است. سنگهايي كه براي بازسازي كف اين دو خيابان در نظر گرفته شده است، مانند كف بازار بايد با عناصر تاريخي موجود هماهنگي داشته باشد. شهردار منطقه 12 با بيان اينكه در بازسازي كف بازار نيز سنگهاي موجود با گنبدها ، سقف و ديوارهاي بازار و به طور كلي هويت آن هماهنگي دارد، معتقد است: سنگهايي كه در بازسازي كف اين دو خيابان استفاده خواهد شد، مشابه همان سنگهايي است كه در بازار استفاده شده است تا با اين كار و استفاده از آنها و تجربه كارشناسان دانشگاهي و ميراث فرهنگي ، همسويي و هماهنگي بين جلوه هاي تاريخي ايجاد شده و بازسازي هاي جديد انجام شود.
علاوه بر اين قرار است در حاشيه هاي اين دو خيابان و بويژه خيابان صف ( باغ سپهسالار) فضاي سبز، مانندكاشت درختان و گونه هاي مختلف گياهان براي زيبايي انجام شود.
دستفروش ها مي مانند
وجود دستفروش ها در دو خيابان مروي و صف به وضوح ديده مي شود ، هرچند كه شهردار اين منطقه معتقد است حجم اين دستفروش ها به نسبت ساير مناطق چندان زياد نيست، اما نمي توان از مزاحمت هاي آنها و سد معبر خيابان ها چشمپوشي كرد.
شهرداري منطقه 12 در زمان هاي خاصي، تسهيلاتي را به دستفروشان اختصاص داده، اما اين برنامه هاي كوتاه مدت تاثيري در بازسازي جلوه شهري نداشته است.
شهرداري منطقه 12 به جمعه بازاري كه هر هفته در پاساژ جمهوري براي دستفروش ها برگزار مي شود، اشاره كرده و مي گويد: حدود 500 نفر از اين دستفروش ها در اين پاساژ هر هفته از صبح تا غروب كار مي كنند، اما ساماندهي كامل آنها انجام نشده و ساماندهي تنها در حد رفع سد معبر بوده است.
ظفر قندي مي گويد: طرح ويژه اي كه داريم اين است كه فضاها و محل هاي عمومي و خصوصي كه در روزهاي خاصي مانند پنج شنبه و جمعه بيهوده و بي مصرف است را به محل كسب موقت براي آنها تبديل كنيم.
طرح ويژه باغ سپهسالار
اينكه بين طراحي كوچه مروي و خيابان صف تفاوت هايي وجود دارد، كاملا واضح است. خيابان صف (باغ سپهسالار) بيش از خيابان مروي محل گردش و خريد است. فضاي باز و خيابان عريض آن و قرار گرفتن در مكاني مناسبتر از كوچه مروي وضعيت مطلوبي به آن داده است. از همين رو طرح اين خيابان در چهار قالب پيش بيني شده است.
بهسازي فضاهاي عابر پياده فعلي، تبديل محورهاي تردد وسايل نقليه به مسيرهاي پياده رو، احياي محورهاي فرهنگي و تاريخي، كف سازي و استفاده از مبلمان شهري ويژه و نورپردازي معابر، چهار فعاليت پيش بيني شده براي اين خيابان است. به اعتقاد صابر ظفرقندي، الگوي مبلمان شهري اين خيابان با هويت و معماري خيابان هاي اطراف و بويژه ميدان بهارستان هماهنگي ويژه اي خواهد داشت.
در اين خيابان منازل مسكوني با بافت و ساخت قديمي به كارگاه هاي كفاشي تبديل شده و جلوه نازيبايي به اين خيابان داده است كه تبديل آنها به قهوه خانه هاي سنتي و محلي براي استراحت عمومي مي تواند به حفظ آنها از نظر تاريخي كمك زيادي كند، اما شهردار منطقه 12 معتقد است: خراب كردن و از نو ساختن اين بناهاي تاريخي، هزينه به صرفه و معقول تري نسبت به بازسازي آنها دارد و بازسازي بناهاي تاريخي اين خيابان توجيه اقتصادي ندارد. او نبود محل هاي استراحت در خيابان صف را بدترين معضل شهري مي داند كه گريبانگير اين خيابان است، اما تبديل آنها به رستوران، كافه و قهوه خانه هاي سنتي بدون كمك و مساعدت دولت امكانپذير نيست.
كار اجرايي تبديل كوچه مروي و خيابان صف به پياده راه از اول خرداد سال 84 آغاز خواهد شد . بايد منتظر بعدازظهرهايي باشيم كه بتوانيم در اين خيابان ها قدم بزنيم.
