علي اصغر محمدي
چندي پيش نخستين كنگره بين المللي نهضت توليد علم، جنبش نرم افزاري و آزادانديشي در سالن اجلاس سران در تهران برگزار شد. در اين همايش ۴۳ مقاله خارجي و ۸۰ مقاله داخلي ارايه شد و محورهايي چون اجتهاد، نوآوري و توسعه علمي، تحقيق و توسعه، مديريت منابع علمي و تعامل علمي و آزاد انديشي در زير مجموعه هاي گوناگون مورد بررسي قرار گرفت.در آيين افتتاحيه اين كنگره رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام گفت: نهضت توليد علم و جنبش نرم افزاري از ضرورياتي است كه مقام معظم رهبري به آن توجه كردند و خواستار توجه علما و انديشمندان به اين موضوع شدند.
برگزاري اين همايش و سلسله مطالبي كه در هفته اول ارديبهشت در همشهري درباره توليد علم منتشر كرديم، بهانه اي شد تا به معرفي دانشگاه اسلامي مالزي، به عنوان مركزي نمونه كه به توليد نرم افزار هاي متنوع و پديدآيي و نهضت توليد علم همت گمارده است، بپردازيم. اميد است اين دانشگاه در مطالعات تطبيقي مد نظر مسئولان علمي و فرهنگي قرار گيرد. آنچه در پي مي خوانيد گوشه اي از فعاليت ها و همچنين اهداف دانشگاه بين المللي اسلامي مالزي (IIUM) است.
دانشگاه اسلامي مالزي از زمان معرفي در سال ۱۹۸۳ ميلادي، از سوي سازمان كنفرانس اسلامي و چندين كشور عضو اين سازمان از جمله بنگلادش، ليبي، مصر، پاكستان، عربستان و تركيه مورد حمايت مالي قرار گرفت. در سال ۱۹۸۲ ميلادي طرح تأسيس دانشگاه بين المللي اسلامي مالزي (IIUM) توسط دكتر ماهاتير محمد، نخست وزير وقت مالزي، اعلام شد و در ۲۰ مه ۱۹۸۳ دستور ساخت اين مركز بزرگ علمي از طرف پادشاه مالزي صادر و با پذيرش ۱۵۳ دانشجو در ۱۵ جولاي ۱۹۸۳ نخستين دوره آموزشي اين دانشگاه شروع شد.در حال حاضر، اين دانشگاه يكي از مشهورترين دانشگاه هاي جهان اسلام است.
مباني فكري دانشگاه
- دانش بايد برپايه توحيد گسترش يابد. اين موضوع بايد به سوي شناخت خدا، رهگيري شود.
- خدا به عنوان آفريننده انسان در رأس مراتب دانش قرار گيرد.
- دانش موهبت و امانتي است از جانب خدا و پيشرفت آن در گرو پيروي از اهداف خدا كه در خلقت هستي نهفته است و تطابق با آنها، به دست مي آيد.
- دانش بايد مورد استفاده بشر به عنوان بنده خدا و خليفه او در زمين بنابه خواست خدا قرار گيرد.
- جست وجوي دانش به عنوان حركتي عبادي مطرح است.
با توجه به مباني و رسالت هاي بيان شده دانشگاه اسلامي مالزي در صدد رسيدن به اين اهداف است:
- احياي پويايي فكر اسلام و ملت مسلمان، بازگرداندن روح اسلامي و دوره پرافتخار تمدن اسلامي.
- يكپارچه سازي علوم و ارزش هاي آشكار اسلام در همه نظام هاي علمي و فعاليت هاي آموزشي.
- بناي دوباره برتري اسلامي در همه قلمروهاي دانش، مطابق با سنت اسلامي تحصيل علم.
- احياي مفهوم و سنت الهي علم آموزي كه به جست وجو براي دانش به عنوان عبادت مي نگرد و جوهره و روح علم را از قرآن مي داند.
- گسترش ميدان باز انتخاب به روي مسلمانان در تحصيلات عالي.
- كمك به پيشرفت تمدن و ارتقاء سطح زندگي بشر.
اين دانشگاه تلاش مي كند با تدارك دوره هاي تحصيلي شامل: دوره كارشناسي رسمي و دوره هاي بالاتر علمي و به كارگيري اسلام به عنوان اصل راهنماي تعليم و تعلم در اين دوره هاي علمي به اهداف مورد نظر برسد.
رسالت دانشگاه بين المللي اسلامي مالزي
اين دانشگاه اين رسالت ها را براي خود قائل است:
- كار عظيم و خاص مورد نياز در اصلاح انديشه مسلمان امروزي و يك پارچه كردن علوم روشن اسلامي و علوم انساني را به گونه اي مثبت برعهده گيرد.
- با وحدت بخشيدن به ويژگي هاي اعتقادي، علمي و اخلاقي، روشنفكران و متخصصان را با ويژگي هاي عالي براي خدمتگزاري به عنوان عاملان پيشرفت متعادل و جامع و نيز توسعه امكان پذير در مالزي و جهان اسلام پرورش دهد.
- به عنوان يك دانشگاه اسلامي با هدف توسعه آموزش، پژوهش، همفكري و گسترش دانش اسلامي به سوي اسلامي كردن علوم انساني حركت كند.
- كيفيت و برتري علمي و اجتماعي را توأم با ارزش هاي معنوي و اخلاقي در فرآيند يادگيري، آموزش، پژوهش، همفكري و زندگي دانشجويي محصلان ارتقا بخشد.
- با ايجاد نمونه اي آشكار از اجتماع بين المللي در دانشگاه، پژوهشگران، متخصصان، متصديان و كارگزاراني را تربيت كند كه با ديدگاه جهاني اسلامي- به عنوان بخشي كامل از فرهنگ- كارشان داراي انگيزه و نيروي مؤثر باشند.
- تفاهم بين فرهنگ ها را افزايش دهد و موجبات پيشرفت گفت وگوي تمدن ها را در كشور مالزي و نيز در سراسر جوامع و ملت ها فراهم آورد.
- فضايي را توسعه دهد كه تعهد براي يادگيري دايم و عميق مسئوليت اجتماعي را به تدريج در ميان دانشجويان و كاركنان القا كند.در حال حاضر در اين دانشگاه حدود ۱۵ هزار دانشجو مشغول به تحصيل علم هستند و حدود ۳ هزار نفر نيز به عنوان كاركنان آموزشي و اجرايي به كار اشتغال دارند. تعداد قابل توجهي از دانشجويان و اعضاي هيأت علمي از مهاجران كشورهاي ديگر هستند. دانشجويان فارغ التحصيل اين دانشگاه به دليل پشتكار، رفتار و توانايي هاي علمي خودشان نه تنها در مراكز علمي و دانشگاه هاي داخل كشور خود بلكه در سراسر دنيا مورد تمجيد و تحسين واقع مي شوند و اين موضوع يكي از نتايج تعهد دانشگاه IIUM نسبت به اهدافش است.
اين دانشگاه داراي رشته هاي علمي گوناگوني است كه هماهنگ با اهداف و سياست هاي دانشگاه ارايه مي شوند كه شامل برنامه هايي در مقاطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكترا در علوم انساني، طبيعي و فني هستند. اين برنامه ها در برگيرنده بيش از ۸۰ گرايش علمي است كه در ۹ دانشكده به اجرا در مي آيد.
كمپ هاي IIUM
اين دانشگاه سه كمپ دارد:
- كمپ كوالالامپور: اين كمپ به مساحت دو ميليون و ۸۳۵ هزار متر مربع در دره اي در منطقه روستايي گمبك، در حومه شهر كوالالامپور، پايتخت مالزي، واقع شده است. ساختمان زيبا با معماري اسلامي كه با تپه هاي سنگ آهك پوشيده از جنگل احاطه شده، يكي از جاذبه هاي توريستي و عكاسان داخلي و خارجي است. اين كمپ همه امكانات يك شهر مدرن از جمله مسجدي با گنجايش هزاران نفر، يك مجموعه ورزشي كامل و مجهز به استخر، يك كتابخانه كامل و مجهز، يك بيمارستان شبانه روزي، مركز نگهداري كودكان با كاركنان مجرب، چندين بانك، دفتر پست، رستوران ها، كتابفروشي، يك كابل فيبرنوري كه از داخل اين كمپ مي گذرد و موجب سهولت در برقراري ارتباطات با نقاط مختلف جهان مي شود را داراست. رفت وآمد به اين كمپ با وسايل نقليه عمومي اعم از اتوبوس، تاكسي و قطار، امكان پذير است.
- كمپ كوانتان: اين كمپ در حدود ۲۵۰ كيلومتري شرق كوالالامپور، در دره اي با جنگل انبوه واقع شده است. كوانتان مركز استان باهنگ است، اين شهر بزرگترين و سرسبزترين استان در شبه جزيره مالزي است و به خاطر سواحل خوب و تميزش مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي است. در اين كمپ دانشكده هاي علوم پزشكي و داروشناسي قرار دارد. كمپ كوانتان به اندازه كمپ كوالاالامپور مجهز است، البته معماري اسلامي و مدرن آن با نقش و نگارهاي متفاوتش، ممتازتر از كمپ كوالالامپور است.
كمپ مركز نام نويسي: اين كمپ كه با عنوان «مركز نام نويسي» در دانشگاه IIUM معروف است، در يكي از توابع بخش شمالي شهر كوالالامپور واقع شده، اما نياز نيست براي سفر بين اين كمپ و روستاي گمبك كه كمپ كوالالامپور در آن واقع شده، از خيابان هاي شلوغ گذر كرد، زيرا دو بزرگراه اين دو ناحيه را به هم مرتبط مي كند.
كادر آموزشي
كادر آموزشي دانشگاه IIUM از يك گروه محققان با درجه دكترا يا درجات فوق تخصصي از دانشگاه هاي ممتاز و برجسته تحقيقاتي سراسر جهان تشكيل شده است. كادر آموزشي نيز مانند دانشجويان دانشگاه، انعكاس دهنده تنوع فرهنگي و جغرافيايي مسلمانان با مليت هاي گوناگون است. آنها (كادر آموزشي) در انتشار مجلات پژوهشي و تخصصي، تأليف كتاب و انجام تحقيقات فعال هستند و در سمينارها و همايش هاي بين المللي به عنوان سخنران حضور دارند و نيز همواره مورد مشاوره موسسات تحقيقاتي قرار مي گيرند.
چشم انداز شغلي
دانش آموختگان IIUM در هر مركزي اعم از خصوصي و دولتي كه حضور داشته اند، كارايي و شايستگي هاي خود را به اثبات رسانده اند و اين موضوع حكايت از استانداردهاي بالاي علمي، مهارت هاي زباني و شناخته شدن فارغ التحصيلان اين دانشگاه درسطح جهان است. دانشگاه اسلامي مالزي سالانه حدود ۳ هزار فارغ التحصيل داشته است و در هفته تجارت مالزي در سال ۱۹۹۵ ميلادي، اين دانشگاه براساس فعاليت هاي دانشجويي در رديف دانشگاه هاي درجه يك مالزي معرفي شد. فارغ التحصيلان دانشگاه اسلامي مالزي مي توانند در بخش دولتي و خصوصي در مشاغل مختلف از جمله تدريس و تبليغ علوم ديني، روانشناس، نويسنده و محقق و يا بسياري ديگر از حوزه هاي اسلامي و علمي مشغول به كار شوند.
ارايه خدمات به دانشجويان
دانشگاه اسلامي مالزي سعي دارد همه نيازهاي علمي دانشجويان را برآورده كند و همزمان با آن نيازهاي فردي و اجتماعي آنان را نيز برطرف كند. همچنين IIUM تلاش مي كند دانشجويان از وقت خود به بهترين نحو استفاده كنند. اين دانشگاه خدمات زير را به دانشجويان خود ارايه مي كند:
- خوابگاه: مجتمع مسكوني يكي از بخش هاي رسمي دانشگاه IIUM است و دانشگاه در ازاي سكونت دانشجويان در خوابگاه هاي دانشجويي وجه ناچيزي دريافت مي كند. دانشگاه سعي مي كند حتي الامكان دانشجويان متأهل در مكاني مناسب و نزديك دانشگاه ساكن باشند.
- جايگاه هاي تفريحي و رشد و توسعه استعدادها و مهارت ها: در اين ميان زمينه هاي مناسبي فراهم شده است تا دانشجويان بتوانند به ورزش هاي مورد علاقه خود بپردازند. به همين منظور سالن ها و باشگاه هاي ورزشي متعدد و انجمن هاي فرهنگي و هيأت هاي خدماتي زيادي وجود دارد. همچنين اتحاديه هاي متعددي ويژه رشد استعدادها و مهارت نيز وجود دارد.
- ارشاد و راهنمايي: از ميان دانشجويان شاغل در اين دانشگاه، جمع اندكي از مشكلات روحي و اجتماعي و ناسازگاري با اطرافيان رنج مي برند و در اين زمينه دانشگاه هيأت كارشناسي ويژه اي در نظر گرفته است تا به دانشجوياني كه از مشكلات روحي- رواني رنج مي برند، كمك كند. اين مركز از تعدادي مشاور و راهنما كه توانايي راهنمايي و ارشاد را دارند تشكيل شده است.
- خدمات مالي: دانشگاه معدودي بورسيه در اختيار برخي از دانشجويان فقير، نيازمند و بي سرپرست قرار مي دهد و خود هزينه روزانه آنها را به عهده مي گيرد.
- فرصت هاي شغلي در محدوده دانشگاه: دانشجويان حق دارند به عنوان استاديار در دانشگاه مشغول به كار شوند، اما اين فرصت شغلي محدود است و تنها در اختيار تعداد كمي از دانشجويان با هوش و مستعد قرار مي گيرد.
- اجتماع دانشگاه: اين دانشگاه داراي تركيب گسترده اي از دانشجويان و كاركنان با زمينه هاي مختلف فرهنگي است، در آنجا ۱۴ هزار دانشجوي نماينده از ۹۸ كشور جهان در دوره ها و رشته هاي تحصيلي گوناگون نام نويسي شده اند. طيف گسترده خصوصيات و شيوه هاي تحصيلي به دانشگاه اجازه مي دهد در اين جماعت جهاني به هر فرد (مسلمان و غيرمسلمان) طريقي ارايه دهد.
- فعاليت هاي دانشجويي: شوراي نمايندگان دانشجويان (Src) بزرگترين جمعيت دانشجويي منعكس كننده علايق دانشجويان است. هر دانشجوي پذيرفته شده، واجد شرايط انتخاب در شوراي Src است كه اعضاي آن از طريق راي گيري در انتخابات عمومي در سطح همه دانشكده ها برگزيده مي شوند. تحت حمايت اين شورا، باشگاه ها و مجامع بسياري براي برآوردن خواست هاي گروه هاي مختلف علاقه مند در دانشكده ها وجود دارد.
همايش هاي علمي: چهار همايش بين المللي به شرح زير توسط دانشكده هاي مختلف اين دانشگاه برگزار شده است:
- كنفرانس مهدويت در مالزي با سخنراني دكتر «وان اعظم» در دوم نوامبر ۲۰۰۲ ميلادي.
- همايش «الدينارالاسلامي: فطره تاريخيه معاصر» با سخنراني «عماد بركات» در ۱۶ نوامبر سال ۲۰۰۲ ميلادي.
- همايش يك روز «قرآن در عصر جهاني سازي» در جولاي سال ۲۰۰۲ ميلادي.
- كنفرانس سيستم هاي اطلاع رساني و اسلام كه توسط دانشكده اقتصاد و علوم مديريت با همكاري مؤسسه تحقيق و پرورش اسلامي و بانك توسعه اسلامي برگزار شد.
مجله هاي علمي: دانشكده ها و دپارتمان هاي مختلف اين دانشگاه نشريات علمي و تخصصي متنوعي به شرح زير منتشر مي كنند:
- مجله گفتمان عقلاني، با امتياز دانشكده علوم اسلامي و انساني كه در زمينه ادبيات اسلامي، فرآيند اسلامي سازي، هستي شناسي، فلسفه اسلامي و مانند آن مقالاتي منتشر مي كند.
- مجله حقوقي، با امتياز دپارتمان حقوق اسلامي كه در زمينه هايي چون نگرش حقوق اسلام، وثاقت و اعتبار حديث، رابطه حقوق بين الملل و حقوق شهروندي از نظر اسلام آثاري منتشر مي كند.
- فصل نامه عربي التجديد، كه در آن آثاري مانند روش شناختي علمي، رويكرد قرآني به عرفان، اسلام در مالزي، مفهوم استخلاف و ساخت تمدن، ابن خلدون پيشگام تفكر اسلامي در سايه علوم مدرن خلاقيت منتشر مي شود.
- مجله اقتصاد و مديريت IIUM با امتياز دپارتمان علوم اقتصاد و مديريت، با آثاري در زمينه اصول اقتصاد در اسلام، اسلام و عدالت اجتماعي، توسعه اقتصادي و چشم انداز اسلامي، اثرات بالقوه زكات در بودجه دولت.
- موسسه بين المللي انديشه و تمدن اسلامي: اين مؤسسه بر مطالعه همه جانبه انديشه و تمدن اسلامي، اديان مهم جهان و مطالعه جهان سكولار اهتمام دارد. هدف آن نيز ايجاد يك مؤسسه آموزشي است كه تنها به دنبال اهداف حكومتي و وظايف محدود آن نرود، بلكه اهداف بشر را پي گيري كرده، استعدادهاي فكري او را تماماً گسترش دهد، انساني تربيت كند كه در عين اين كه شهروند كاملي است، در مقابل خدا مسئول باشد نه اين كه تنها در قبال حكومت و جامعه پاسخگو باشد.
برنامه آموزشي اين مؤسسه از نظر فكري، معنوي و انساني براساس منابع وحي اسلامي و دانش اسلامي چهارده قرن گذشته شكل گرفته و در پي حفظ عناصر سنتي در تعليم اسلامي است كه به واسطه نظم ماهيتي آن، هدايت اخلاقي و راهنمايي فكري و علمي مي يابد.