ياسر مرادي
اشاره:در جامعه ما، به دليل تنوع اقوام ايراني و گويش ها و زبان هاي محلي، تفاوت هاي فرهنگي ديده مي شود و تكثر اقوام موجب شده تا به لحاظ جامعه شناسي سياسي جامعه به صورت چندفرهنگي جلوه گر شود؛ اما با وجود دين اسلام و تأكيد اين دين آسماني بر وحدت و پديد آمدن امت اسلامي عملاً گسست هاي قومي طرح كمرنگي براي خدشه به وحدت ملي ايجاد كرده است.
انتخابات رياست جمهوري، بهانه اي شده تا برخي افراد و گروه هاي امتحان پس داده به ملت كه در طي ۸ سال فعاليت خود فاقد طرح جامعي براي همگرايي گسترده اقوام ايراني بوده اند، براي مصارف انتخاباتي و صيد مطلوب خويش بر طبل قوميت گرايي بكوبند و در عوض، تأكيد بر هويت اقوام ايراني و تأثير وحدت بخش اين اقوام و همزباني آنها در تاريخ ايران به طرح مطالبات بپردازند. در اين راستا، يكي از جدي ترين گام هايي كه برداشته شد، اظهارات واكنش برانگيز عبدالله رمضان زاده سخنگوي دولت بود كه كردها را هم به سهم خواهي بيشتر از كشور فراخوانده بود. هرچند مدتي از اين سخنان مي گذرد ولي به علت اهميت موضوع و مباحث انحرافي كه اين روزها مطرح مي شود سعي خواهيم نمود در چند مقاله تحليلي به بررسي اين موضوع بپردازيم، با توجه به حجم بالاي مسائل مطرح شده در زمينه اقوام كرد، ابتدا به بررسي اين قوم نجيب ايراني و اظهارات عبدالله رمضان زاده خواهيم پرداخت.
تاريخچه طرح مسأله مليتها و خلقها در ايران:
مسأله اي به نام خلقها و مليتها در ايران، به صورت «نظري» نخستين بار توسط كمونيستها مطرح شد، چنان كه بعدها نيز ايران شناسان شوروي، ۲۹ مليت گوناگون را در ايران كشف و شناسايي كردند! پيش از آن، دولت انگلستان عملاً با نفوذي كه توسط مأموران و جاسوسان خود(مانند سراسر خاورميانه) در ميان عشاير و ايلات بويژه در مناطق مركزي و جنوبي ايران داشت، هر چند گاه بنا به مصالح سياسي روز خود و در رقابت با روسيه تزاري و مشاهده لزوم تزلزل در دولت ايران و باج خواهي از آن، به تحريك جدا خواهي در ميان عشاير و حتي استانها مي پرداخت.
چنانچه پس از جنگ جهاني دوم نيز در موارد گوناگون از جمله هنگام بروز غائله آذربايجان و كردستان، طرح محرمانه اي براي كنفرانس مسكو با شركت سه دولت شوروي و انگليس و آمريكا تهيه شده بود، در مواد ۶ و ۷ اين طرح، از «اصلاح مقررات انجمنهاي ايالتي و ولايتي» و «استعمال زبانهاي اقليت تركي، عربي و كردي» سخن به ميان آمده بود. راديوي لندن از اواسط دي ماه ۱۳۲۴ (يعني فقط چند هفته پس از اعلام خودمختاري آذربايجان) به دفاع از آن پرداخت و پيوسته درباره محق بودن فرقه دموكرات داد سخن مي داد.اما شرايط تاريخي و همبستگي ديني و فرهنگي ايراني همواره بر خواسته هاي قومي فائق آمده و به استثناي دوره هايي كه بيگانه
حمايت هاي مالي و نظامي خود را پشت سر حركتهاي قومي و به منظور اعمال فشار بر حكومت مركزي وارد آورده است، مسئله تجزيه طلبي هيچوقت به عنوان يك مشكل ذاتي و بنيادي در ايران مطرح نشده است.طبق نتايج تحقيقات صورت گرفته ۵/۸۹ درصد ايرانيان به ايراني بودن خود افتخار مي كنند و صرفاً ۷/۱۴ درصد آنان در صورت امكان حاضرند براي هميشه از ايران بروند. همچنين ۲/۹۰ درصد هم ميهنان ما مي توانند به زبان فارسي صحبت كنند(۸/۷۲ درصد زياد). با وجود اين ۶/۸۱ درصد آنان وظيفه خود مي دانند زبان قومي يا محلي خود را به فرزندانشان تعليم دهند و ۱/۶۵ درصد نيز در خانه به زبان و گويش محلي و قومي صحبت مي كنند. آمار فوق بيانگر آن است كه شهروندان ايران زمين هويت قومي خود را همسو با هويت ملي مي بينند و ضمن تعلق خاطر به فرهنگ و زبان قومي به ايراني بودن خود افتخار مي كنند.
كردها يك جمعيت قومي در مركز خاورميانه هستند كه در چهار كشور تركيه، عراق، ايران و سوريه و نيز بخش هايي از آسياي ميانه سكونت دارند. اين جمعيت قومي علي رغم تمام شايستگي هايي كه از خود نشان داده اند در هيچ كدام از اين چهار كشور، در طول تاريخ معاصر بدون مشكل نبوده اند. سوريه، عراق و تركيه براي حذف «هويت قومي» كردها در ادوار مختلف اقدام به اجراي طرح «ژينوسايد» يا «ذوب كردن هويت قومي» اين جمعيت در اشكال فيزيكي، بيولوژيك و ... كرده اند. رضاخان و محمدرضا پسرش با پياده كردن سياست هاي نژادپرستانه همواره براي محروم نگه داشتن كردها از مقام و منزلت يك شهروند از هيچ كوششي دريغ نمي ورزيدند. اما در قانون اساسي بعد از انقلاب ايران در اصول متعدد بر رعايت حقوق اقليت هاي قومي- مذهبي تأكيد كرده است.
اگر چه اقدامات نابخردانه برخي احزاب كردي در اوايل انقلاب در تقويت نگاه امنيتي مسئولان به كردستان نقش پررنگي داشت اما اقدامات عمراني و فرهنگي جمهوري اسلامي در اين مناطق كه به قيمت خون هزاران شهيد كرد و غير كرد تمام شد در دلبستگي هر چه بيشتر كردها به جمهوري اسلامي كار كرد موثري داشت به طوري كه اقدامات گروههاي مسلح تجزيه طلب نه تنها مورد اقبال قاطبه كردها قرار نگرفت، بلكه خود آنها در فراري دادن اين گروهها نقش به سزايي داشتند. اصالت ايراني و آريايي كردها موجب شد تا كردهاي ايران بر خلاف كردهاي تركيه،عراق و سوريه بين خود و ديگر هموطنان ايراني بيگانگي احساس نكنند. تأكيد بزرگان كشور همچون سيد محمد خاتمي مبني بر اينكه كردها اصيل ترين قوم ايراني اند موجب شد تا قبل از خرداد ۷۶ استان هاي كردنشين حمايت خوبي از نامزدي وي در انتخابات دوم خرداد ۷۶ بنمايند.
هموطنان اهل سنت ما از جمله كردها مشاركت گسترده اي را در انتخاب دوم خرداد ۷۶ به نمايش گذاشتند. براي مثال، اكثريت قاطع هم ميهنان ما در استان كردستان در انتخابات دوم خرداد (خرداد ۱۳۷۶) ۰۴/۷۹ درصد، شوراهاي اول (اسفند ۱۳۷۷) ۲۱/۸۷ درصد و مجلس ششم (بهمن ۱۳۷۸) ۱۸/۷۰ درصد شركت كردند. ميانگين مشاركت ملي در سه انتخابات مذكور به ترتيب عبارت بود از رياست جمهوري هفتم ۹۲/۷۹ درصد، شوراها ۴۲/۶۴ و مجلس ششم ۳۵/،۶۷ به اين ترتيب معلوم مي شود كه شركت زنان و مردان كرد در آن سه انتخابات مساوي يا بالاتر از ميانگين ملي بود.
هم اكنون علاوه بر تعداد زياد مديران كل و روساي ادارات، معاونين استاندار و فرمانداران اهل سنت در استان هاي كردستان و گلستان در ديواندره، سروآباد، كامياران، سقز و بانه (كردستان)، بوكان، مهاباد و سردشت (آذربايجان غربي)، نيك شهر (سيستان و بلوچستان)، بستك(هرمزگان) و آق قلا و بندر تركمن (گلستان)، مشغول خدمت به ايران اسلامي هستند.
دومين اقدام بزرگ نظام، برگزاري انتخابات شوراهاي شهر و روستا بود كه با شركت گسترده ايرانيان و بويژه با اقبال همه جانبه هموطنان آذري، كرد، لر، بلوچ، تركمن، عرب، گيلك و ... روبه رو شد. بر اين اساس مديريت شهرها و روستاها و نيز حق انتخاب شهرداران، به ساكنان همان مناطق تفويض شد. تشكيل ۳۳ هزار شورا در شهر و روستا و جلب مشاركت ۱۶۵ هزار شهروند در اين نهاد مدني، هفت اصل قانون اساسي را اجرا و جمهوري اسلامي ايران را در جهان سربلند كرد. بيش از ده هزار زن و مرد سني به عضويت شوراهاي شهر و روستا انتخاب شده اند.
هم اكنون علاوه بر تعداد زياد مديران كل و روساي ادارات، معاونين استاندار و فرمانداران اهل سنت در استان هاي كردستان و گلستان در ديواندره، سروآباد، كامياران، سقز و بانه ، بوكان، مهاباد و سردشت، نيك شهر و بندر تركمن، مشغول خدمت به ايران اسلامي هستند
كردها و نهمين انتخابات رياست جمهوري
همزمان با نزديك شدن انتخابات رياست جمهوري در ايران سياستمداران كرد نيز به نوبه خود در مناقشات مربوط به اين انتخابات شركت كردند. در اين رهگذر مي توان به همايش هشتم بهمن ماه در شهر سنندج اشاره كرد كه در آن بيش از يك صد نفر از سياستمداران دوم خردادي كرد گرد هم آمده بودند تا با اظهارنظرهاي خود وارد مناقشات مربوط به انتخابات شوند و سهمي براي خود در معادلات قدرت درخواست نمايند.برخي از آنان مبارزات انتخاباتي رياست جمهوري را فرصت مناسبي براي سهم خواهي سياسي خود مي دانند. البته اين سهم خواهي نسبت چنداني با مطالبات مردم استان هاي محروم كردنشين ندارد، بلكه اين گروه كه به خوبي مي دانند گروه هاي ضدانقلاب كرد مانند دمكرات و كومله جايگاهي در بين مردم ندارند و فاقد مشروعيت قانوني نيز هستند، به جاي بهره گيري از تابلوي كهنه و مندرس ايشان با استفاده از تابلوهاي دوم خرداد به دنبال جايگاهي براي خود هستند. از نظر ايشان در اردوگاه اصولگرايان جايگاهي براي آنها وجود ندارد زيرا آنها بخش هايي از قانون اساسي و نظام سياسي مذهبي را قبول ندارند. تندروي آنها گاهي دامن دوم خردادي هاي ها را نيز مي گيرد.
به عنوان نمونه آقايان شاهو سنه اي و محمد صديق كبودوند سردبير نشريه توقيف شده پيام مردم با كانديداتوري احتمالي آقاي رمضان زاده مخالفت ورزيده و از آن به عنوان «ترفندي براي كشاندن مردم كرد به پاي صندوقهاي رأي» نام مي برند. آقاي جلال جلالي زاده عضو شوراي مركزي حزب مشاركت اسلامي با بيان اين كه ملت كرد ديگر رأي خود را «مفت و مجاني به كسي نمي دهد» يادآور مي شود كه كردها رأي خود را به كانديداها مي دهند كه در «قبال خواسته هاي قوم كرد تعهد تضمين كننده اي ارائه دهند.»
در اين ميان نيروهاي دوم خردادي كه آرا ي خوبي را در انتخابات ۷۶ در كردستان كسب كردند با همين اميد شروع بر كوبيدن بر طبل حمايت از حقوق اقليت ها و كردها كردند.
مصطفي معين و سخنگوي او خانم كولايي در همين راستا از عدالت قومي در كنار عدالت جنسيتي سخن مي گويند و البته تلاش دارند عدالت قومي را در حد كلي گويي و حداكثر توجه به مسايل عمراني و محروميت زدايي نگهدارند و وارد مباحث حساس مذهب و زبان نگردند.
مهدي كروبي ديگر كانديداي دوم خرداد نيز بدون اشاره به آنچه كه در دوران رئيس قوه مقننه در جهت حل مشكلات ادعاي اقوام انجام داده يا نداده است با تأكيد بر اصل ۱۵ قانون اساسي چنين مي گويد: تبعيض در ميان قوميت ها به هيچ وجه قابل قبول نيست و اين نه سخن من كه ديدگاه دين اسلام است كه همه ما به آن پاي بنديم. قرآن كه كتاب آسماني ماست به صراحت هر نوع تبعيض بين اقوام را رد مي كند.
اگر امروز در برابر برخي فعاليت هاي مشروع و قانوني و مطالبات قوميت ها موانعي به وجود آمده است ريشه آن را بايد در دو مسأله ديد، نخست بعضي تنگ نظري ها كه متأسفانه در بعضي مسئولان وجود دارد و اين مسأله به ويژه در ميان بعضي مسئولان منصوب در مناطق محل سكونت قوميت ها بيشتر مشهود است و باعث شده كه محدوديت هاي غير ضروري براي اقوام ايراني ايجاد شود، در حالي كه قريب به اتفاق آنها خود را ايراني مي دانند و به هيچ وجه نمي خواهند قوميت آنها منافاتي با ايراني بودن ايشان داشته باشد، مشكل دوم برخي اقدامات و اظهارات نسنجيده است كه توسط اقليتي محدود مطرح مي شود و از آنها نگاه به بيرون براي حل مشكلات استنباط مي شود.
نمايندگاني كه در مجلس ششم بودند، شاهدند كه من در بعضي جلسات مهم، بارها تأكيد مي كردم توجه به خواسته هاي قومي و منطقه اي كه در قالب قانون اساسي مطرح مي شود هيچ خطري را متوجه تماميت ارضي كشور نخواهد كرد، بلكه معتقدم اگر خطري به وجود بيايد به خاطر بي توجهي به اين خواسته هاست و يقين دارم برخي فشارها نتيجه معكوس خواهد داشت. وي سپس بر پيگيري اجراي اصل ۱۵ قانون اساسي تأكيد كرد و گفت: اگر با خواست مردم در مسئوليت رياست جمهوري قرار بگيرم اين موضوع را كه يك خواسته طبيعي ايرانيان غير فارس است پيگيري خواهم كرد چون استفاده از زبان و ادبيادت اقوام مختلف در كنار زبان رسمي كشور نه تنها بلامانع بلكه باعث ايجاد انگيزه هاي بيشتر براي فعاليت هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي خواهد شد.
مصطفي تاج زاده نيز در مقاله اي مفصل به تبيين جايگاه اهل سنت در ميان اصلاح طلبان مي پردازد و خواستار دادن امتيازهايي به آنها براي كسب آراءشان مي شود. و بر حضور تني چند سني مذهب در ستاد انتخاباتي معين اشاره مي كند.
هر چند كه بسياري از اين جملات به نظر صحيح و بدون اشكال به نظر رسد ولي به كاربردن اين عبارات در جهت تحريك احساسات قومي و جذب آراء مي تواند نه تنها موجب سوءتفاهم بلكه اسباب سوءاستفاده از فضاي انتخاباتي براي گردهمايي كه اعتقادي به چارچوب هاي نظام جمهوري اسلامي و قانون اساسي ندارند بشود. اما اوج اين اقدامات در اظهارات عبدالله رمضان زاده سخنگوي دولت در دومين نشست اصلاح طلبان كرد در كرمانشاه جلوه پيدا كرد.
رمضان زاده بيجاري شيعه كرد تبار است والبته تفاوت مطالبات كردهاي شيعه بيجار و قروه وكرمانشاه و ايلام با فعالان سياسي اكراد سني آذربايجان غربي و كردستان بر اهل نظر پوشيده نيست و اين هم روشن است كه در طول دهه هاي گذشته اين اختلاف مطالبات بعضي به درگيري هاي مسلحانه نيز كشيده شده است.
وي در اين جلسه كردهاي ايران را به سهم خواهي بيشتر در قدرت فراخواند و تلويحاً تأكيد كرد در صورت عدم پرداخت سهم آنها، كردها انتخابات را تحريم خواهند كرد.
رمضان زاده با اعلام اين كه «ما]كردها[ به شرطي در انتخابات شركت كرده و رأي خواهيم داد كه تضمين كافي به ما داده شود كه در انتخابات داراي سهم هستيم» افزود: «اگر عدالت در توزيع قدرت رعايت شده و سهم كردها داده شود ما رأي مي دهيم در غير اين صورت به كسي رأي نخواهيم داد.»
رمضان زاده بيجاري شيعه كرد تبار است والبته تفاوت مطالبات كردهاي شيعه بيجار و قروه وكرمانشاه و ايلام با فعالان سياسي اكراد سني آذربايجان غربي و كردستان بر اهل نظر پوشيده نيست
واكنش به اظهارات رمضان زاده
واكنش هاي ابتدايي از سوي حاضرين در جلسه صورت گرفت.
اظهارات رمضان زاده در اين همايش و فراخواندن كردها به سهم خواهي بيشتر در قدرت، واكنش برخي حاضران در جلسه و بعضي اصلاح طلبان كرمانشاه را برانگيخته است.
اصلاح طلبان كرد كرمانشاه، با انتقاد از اظهارات عبدالله رمضان زاده در اين شهر فرا خواندن كردها به سهم خواهي بيشتر در قدرت را «تنش زا» و سخنان مطرح شده در همايش كرمانشاه را «تفرقه افكنانه» توصيف كردند.
دبيران احزاب كارگزاران و مجمع روحانيون مبارز كه در اين همايش حضور داشته و سپس آن را ترك كرده اند، در سخناني برگزاري اين نشست در شرايط كنوني منطقه و ايام نزديك به انتخابات را به صلاح ندانسته و با شكل مطالبه خواهي برگزار كنندگان اين جلسه به مخالفت پرداختند.
امام جمعه اهل سنت سنندج خواستار برخورد دولت و دستگاه قضايي با عوامل آشوب طلب در جامعه شد.محمدي امام جمعه اهل سنت سنندج در گفت وگو با پايگاه اطلاع رساني رسا گفت: ملت غيور استان هاي كرمانشاه و كردستان همواره براي تحقق اهداف جمهوري اسلامي ايران فداكاري كرده اند و تحمل نمي كنند كه افراد فرصت طلب با اظهارات تفرقه افكنانه، خدمات برادران كرد و اهل سنت را از بين ببرند.مدير حوزه علميه سنندج با اشاره به ارادت برادران كرد و اهل سنت به نظام جمهوري اسلامي ايران گفت: برادران كرد به هيچ وجه با شيعيان و حكومت جمهوري اسلامي ايران اختلافي ندارند و همواره ارادت و حمايت خود را از نظام جمهوري اسلامي اعلام كرده اند.
نماينده مردم مهاباد نيز گفت: صحبت هاي سخنگوي دولت برخلاف مصالح و منافع ملي است و استقلال كشور را به خطر مي اندازد. جعفر آئين پرست در گفت وگو با فارس درباره سخنان رمضان زاده درباره سهم خواهي كردها از دولت آينده، با بيان اين مطلب اظهار داشت: طرح اين مباحث به امنيت و منافع ملي كشور خدشه وارد مي كند و مسئوليني كه در مسند نظام قراردارند، بايد از بيان مطالبي كه باعث تنش و درگيري قومي شود پرهيز نمايند.
حجت الاسلام والمسلمين حسن روحاني دبير شوراي عالي امنيت ملي نيز در حاشيه كنفرانس بين المللي فناوري هسته اي و توسعه پايدار با انتقاد از سخنان تفرقه افكنانه رمضان زاده سخنگوي دولت تأكيد كرد: شوراي عالي امنيت ملي اجازه نخواهد داد با مسأله قوميتها بازي شود.وي افزود: در كشور ما اقليت ها هم حقوق مشروع و قانوني خودشان را دارند و هيچ كس حق ندارد از مسأله قوميت ها در انتخابات سوء استفاده كند.
دبير شوراي عالي امنيت ملي افزود: متأسفانه برخي از كانديداها در اين زمينه سوءاستفاده كردند و اين براي كشور از لحاظ امنيت ملي قابل تحمل نيست و اجازه نخواهيم داد كه كانديدايي بخواهد از مسايل قومي براي منافع جناحي و حزبي خود بهره برداري كند.وي گفت: مسايل قومي مربوط به امنيت ملي كشور است و شوراي عالي امنيت ملي در اين زمينه تصميم مي گيرد.
تكرار مطالبات تجزيه طلبانه در نشست سوم اصلاح طلبان كرد در بوكان كردستان
سومين نشست اصلاح طلبان كرد با حضور بيش از صد نفر از اصلاح طلبان استان هاي كردنشين بعدازظهر هجدهم فروردين گذشته در حالي در شهر بوكان كردستان برگزار شد كه بسياري از چهره هاي سياسي كرد و اصلاح طلبان استان هاي غرب و شمال غرب كشور اين نشست را در جهت حمايت حزبي از كانديداتوري مصطفي معين در انتخابات دانسته و در آن شركت نكرده بودند.
سعيد حجاريان در پيامي عجيب به اين نشست كه با عنوان «كردها و مطالبات دموكراتيك» برگزار شد، با اين پيش فرض غلط و غيرمستند را مطرح كرد كه كساني در ايران در فكر استفاده از روشهاي استالينيستي براي حذف هويت قومي و ادغام آن در ساير اقوام تحت عنوان پروژه ملت سازي هستند . البته نه او توانست بگويد كه چه كساني ودر كجا و كي چنين طرحي را آورده اند و نه كس ديگري در گذشته چنين ادعايي نموده است.
هاشم هدايتي دبير شوراي هماهنگي اصلاح طلبان كرد و مسئول سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي كه زماني مدير كل استاني صنعت و قبل از آن نيز در سپاه پاسداران فعال بود با نگراني از اينكه به مصلحت كرد هاي سني مذهب كردستان و آذربايجانغربي از نظر جمعيت و امكانات نيست كه سخن از حقوق قومي و مذهبي به ميان آورند ، سعي مي كند محدوده كردها را به كرد هاي شيعه كرمانشاه و ايلام نيز گسترش دهد. او در سخناني در اين اجلاس گفت: «ما مي گوييم ايراني هستيم و حقوق انساني مان را مي خواهيم. مي خواهيم با زبان خودمان بخوانيم و بنويسيم و از آن استفاده كنيم و اين خلاف دين و قانون نيست.وي ادامه داد: در نشست كرمانشاه بعضي ها توصيه كرده اند كه اصلاح طلبان كرد را مطالبات مذهبي كردها بگويند.
در مقاطعي از تاريخ معاصر دشمنان ايران كه تجزيه آن را خواهان بودند، كوشيدند تا اكراد را به علت تفاوتهاي مذهبي وقابل دسترسي بودن در مرزها به صورت ابزار براي فشار به حكومت مركزي بكار گيرند اما در هيچ يك از اين مقاطع توفيق نيافتند
اين مسئله موجب تقليل مسائل قومي به مسائل اهل تسنن و سبب بروز دعواي خانگي و نيز كم شدن عدد كردها خواهد شد .اصلاح طلبان كرد دريافته اند كه ديگر همديگر را حذف نكنند، گرچه آنهايي كه پيشنهاد داده اند مطالبات كردها به مطالبات مذهبي تقليل يابد، قصد داشتند تا ايلامي ها، كرمانشاهي ها، قروه اي ها و بيجاري ها از مجموعه اصلاح طلبان كرد حذف شوند.
هدايتي با نگراني از تداعي شعار هاي دمكرات و كومله از سخنانش مجدداًگفت: ما مسلمان، ايراني، كرد و اصلاح طلب هستيم و مي خواهيم آرام، دموكراتيك و مسالمت آميز حرفمان را بزنيم. هر حرفي از گفته هاي اصلاح طلبان دموكراتيك نبود، ما را نقد كنيد و به ما بگوييد.
دبير شوراي هماهنگي اصلاح طلبان كرد ادامه داد: ما نگفته ايم كه نماينده تمام كردها و وكيل آنها هستيم، ما جمعي از كردها هستيم كه اسم خودمان را گذاشته ايم اصلاح طلب، هر كسي هم كه علاقه مند به اين جمع نباشد، زوري به اين جمع نمي آيد.
جلال جلالي زاده نماينده سابق مردم سنندج و عضو شوراي مركزي حزب مشاركت كه سعي در تحريك جناحي و خطي همراه با تحريك قومي داشت نيز در سخناني تأكيد كرد: اقتدار طلبان موافق طرح مطالبات به صورت مسالمت آميز نيستند. با اين حال امروز به اين نتيجه رسيده ايم كه به كانديداهاي رياست جمهوري بگوييم رأي ما حيثيت و شرف ماست و حاضر نيستم آن را به پاي هر كسي فدا كنيم.
شمال فرشي رئيس شوراي شهر بوكان با انتقاد از بسياري مطالب مطرح شده، گفت: در بعد از انقلاب كردها به مطالبات و حقوق خود نرسيده اند و در دوران اصلاحات هم تغييري در اين روند ايجاد نشده و ما در دوره اصلاحات به مطالبات خود نرسيده ايم و آيا اكنون طرح مطالبات در اين شرايط كاري صحيح است؟
وي با لحني عصباني و با قصد تهديد دوم خردادي ها براي گرفتن امتيازات بيشتر افزود: هنگامي كه بعد از هشت سال از اصلاحات نتوانستيم اين فضاها را تغيير دهيم آيا امروز مي توانيم آن را تغيير دهيم؟ دوستان برگزاركننده اين جلسه ابهامات مرا برطرف كنند.
جوانمردي يك حقوقدان كرد كه نگران برداشت هاي افراطي گري تجزيه طلبانه از اين مواضع بود تذكر داد كه اصلاح طلبان كرد، بخشي از اصلاح طلبان ايران هستند چنان كه اصطلاح اصلاح طلبان كرد انتخاب شده است و نه كردهاي اصلاح طلب كه به نظر مي رسد از اقبال بيشتري مي توانست برخوردار باشد، احزاب متبوع اصلاح طلبان كرد- عمدتاً حزب مشاركت ايران اسلامي و سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي- بايد مطالبات قومي را در اساسنامه هاي خود لحاظ كرده و بگنجانند تا اعتماد مردم را جلب كنند.
وي با ايجاد تشكيك در سهم خواهي كردها ادامه داد: اين مطالبات از چه كسي خواسته مي شود؟ اولاً بايد توجه كنيم در چند ماهه اخير كه حركت اصلاح طلبان كرد شروع شده مي توانستيم از رئيس جمهور اصلاح طلب كه ۲۲ ميليون راي را در پشتوانه خود دارد، اين مطالبات را بخواهيم اكنون هم دير نشده و ثانياً از رئيس جمهور آينده. بايد اختيارات اين منصب و تناسب آن را با مطالبات بسنجيم. ارايه لايحه و معرفي كردن وزير به مجلس، عمده اختيارات رئيس جمهوري است كه هر دوي آن ها منوط به تصويب مجلس (كه اكنون در اختيار اصولگرايان است) و شوراي نگهبان است! تا چه حد مي توان اميدوار به تاييد وزارت يك كرد در مجلس بود و يا احقاق حقوق قومي در شكل قانون مصوب مجلس؟
ويسي يك روزنامه نگار كرد در بخشي از سخنان خود در اين نشست كه به زبان كردي ايراد كرد با نگراني از اينكه در اقليت قرار گيرند گفت :كل دشمنان ملت كرد در پي اين بوده اند كه اين توهم را به وجود بياورند كه كردستاني، مهابادي و بانه اي مردم كرمانشاه و ايلام را به عنوان كرد نمي شناسند، اما خوشبختانه نه مردم كردستان و مهاباد و آذربايجان غربي تسليم اين توطئه شده اند و نه مردم كرمانشاه و ايلام آن را باور دارند.
ويسي در پايان نتوانست علائق قلبي خود به جدايي از كل ايران را مكتوم نگاهدارد و با تشبيه عجيبي شركت كنندگان در جلسه را كه او را تشويق مي كردند با كساني كه در اربيل و زانيه از پيروزي جلال طالباني شادمان و در خيابان ها مي رقصيدند، يكي دانست و تأكيد كرد: اگر اين دو را نيز از ما بگيرند آن چيزي كه باعث اصل كرد بودن است را نمي توانند از ما بگيرند و آن احساس مشترك و همدلي است.
در پايان نشست اعلام شد: اصلي ترين مطالبات در پانزده بند به زودي منتشر و در ملاقات هايي با چهار نامزد احتمالي انتخاب رياست جمهوري (معين، كروبي، يزدي و رفسنجاني) مطرح و نتيجه بحث ها در جلسه بعدي كه در استان ايلام اعلام تا براساس نظرات آنان جمع اصلاح طلبان كرد تصميم گيري كنند.
بسياري از چهره هاي سياسي كرد و اصلاح طلبان استان هاي غرب و شمال غرب كشور نشست هاي موسوم به اصلاح طلبان كرد را در جهت حمايت از كانديداتوري معين در انتخابات مي دانند و در آن شركت نكرده بودند.
يكي از كارشناسان سياسي اصلاح طلب با انتقاد شديد از تداوم اين نشست در شرايط موجود كه كشور به همدلي و وحدت نيازمند است از آن به عنوان مستمسكي براي معاندان و مخالفان نظام نام برد و گفت: اين نشست كه با هدايت و حمايت رمضان زاده سخنگوي دولت به عنوان رئيس خود خوانده شوراي هماهنگي اصلاح طلبان كرد برگزار مي شود هدفي جز تلاش براي برانگيختن احساسات قومي و منطقه اي ندارد.وي پيش بيني كرد اين شورا علي رغم وعده هاي مختلف نهايتاً با حمايت از معين در انتخابات تاريخ مصرف خود را از دست خواهد داد.
هيچ يك از چهره هاي سياسي شناخته شده كرد و تشكل هاي سياسي دوم خرداد به جز دبيران و اعضاي شوراي جبهه مشاركت و سازمان مجاهدين استان هاي كردستان- كرمانشاه- ايلام و آذربايجان غربي در اين نشست حضور نداشتند.
سومين نشست اصلاح طلبان كرد در حالي در شهر بوكان كردستان برگزار شد كه بسياري از چهره هاي سياسي كرد اين نشست را در جهت حمايت حزبي از كانديداتوري نامزد حزب مشاركت در انتخابات دانسته و در آن شركت نكرده بودند
فرجام سخن
در مقاطعي از تاريخ معاصر دشمنان ايران كه تجزيه آن را خواهان بودند، كوشيدند تا اكراد را به علت تفاوتهاي مذهبي وقابل دسترسي بودن در مرزها (به دليل مرز نشين بودن) به صورت ابزار براي فشار به حكومت مركزي بكار گيرند اما در هيچ يك از اين مقاطع توفيق نيافتند. بيشترين كوشش آنهادر جهت براندازي جمهوري نوپاي اسلامي با استفاده از اهرم تجزيه طلبي كردها در فاصله سالهاي ۵۸ تا ۶۸ بود كه آن هم بجايي نرسيد و امروز نه تنها تعداد شهداي كرد براي حفظ اين نظام به نسبت جمعيت ايشان كمتر از جاهاي ديگر نيست، بلكه حتي اپوزيسيون كرد نيز ديگر توان استفاده از تابلوي گروههاي قبلي را ندارد. بدون شك اكراد در ايران داراي وضعيتي مشابه اكراد در ديگر كشورها (خصوصاً در تركيه و عراق) نيستند. با توجه به مطالب ارايه شده در اين مقاله به جرأت مي توان گفت كه مشكل اكراد در دو كشور تركيه و عراق، ناشي از بافت اين كشورها مي باشد كه به طور تصنعي و بدون هيچ علقه و ارتباطي و تنها براساس نقشه ابرقدرت ها، اقوامي در كنار يكديگر و تحت عنوان يك كشور، ناچار به زندگي هستند.
بالطبع، قوم حاكم (تركها در تركيه و عرب ها در عراق) براي تثبيت حاكميت خود و نداشتن شريك در حكومت ناچار است هميشه با يك حالت انفعالي با اكراد برخورد نمايد و بالطبع كردها نيز در اين كشورها براي احقاق حقوق خود و داشتن حداقل سهمي در حكومت دست به حركت ها و خيزش هايي زده اند.
اين در حالي است كه در ايران، اكراد خود را ايراني تر از هر ايراني مي دانند. چنان كه واسيلي نيكي تين عنوان مي دارد: «ظاهراً كردهاي ايران بيش از كردهاي ديگر معتقد به اصالت زبان مادري خويش اند و اين نكته از اظهاراتي بر مي آيد كه كردها بر زبان رانده اند... آنان گفته اند: اگر زبان فارسي به يكباره محو و نابود شود مي توان آن را از روي واژه هاي ايراني خالص كه همان زبان كردي است دوباره زنده كرد.»
اما عواملي چند باعث بروز خيزش هايي چند از ناحيه اكراد گرديده است:
۱- بي توجهي مجريان كشور نسبت به وضعيت اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي اكراد. چنان كه تا قبل از انقلاب اسلامي جز دو كارخانه توتون هيچ كارخانه توليدي بزرگي در منطقه كردستان ديده نمي شد. صنعت در كردستان به چند كارخانه پشم شويي، آرد و توليد پوشاك محدود مي شد. يك آمار رژيم گذشته نشان مي داد كه در كردستان، تنها ۳۸۵ ميليون تومان سرمايه گذاري صنعتي شده و فقط ۳ درصد برق مصرفي كشور در اين منطقه مصرف مي شده است.اين در حالي است كه پس از انقلاب كارخانه ها و توليدات زيادي در استان كردستان مشاهده مي شود. كارخانه هاي ذوب آهن، تراكتورسازي، سيمان، پلي اتيلن نمونه اي از اقدامت انجام گرفته است. آباداني شهرهاي سني نشين، احداث سدهاي آبيدر و گاو ميشان، وجود نيروگاه هاي برق در استان كردستان از ديگر اقدامات جمهوري اسلامي براي اهالي اين منطقه مي باشد. شهداي جهاد سازندگي و فعالان عرصه عمراني كه براي محروميت زدايي در روستاها و شهرهاي منطقه به دست ضدانقلاب قطعه قطعه شدند در كنار برق رساني و آسفالت و آبرساني به روستاهاي كرد شاهد اين مدعاست.
۲- ستم هاي فرهنگي: ستم هايي از قبيل ممنوعيت استفاده از زبان مادري، نبودن آزادي حتي در پوشيدن لباس بومي، محروم بودن از اشتغال به بعضي مشاغل اجرايي و قضايي. ميزان بيسوادي در كردستان بسيار بالا بوده و امكانات بهداشتي نيز بسيار محدود بوده است. همه اينها نتيجه سياست هاي غلط رژيم گذشته (خصوصاً دوره رضاخان) و به بهانه برپايي يك دولت ملي انجام مي گرديد. البته امروزه درصد بي سوادي در اين منطقه كاهش يافته است و برنامه هاي كردي صدا و سيما در كنار فعاليتهاي فرهنگي براي تقويت زبان و آداب كردي از قبيل شب هاي شعر فضايي متفاوت را حاكم كرده است. اتفاقا اين در زمان حاكميت اصولگرايان به عنوان استاندار و مسئول اجرايي رخ داده و دوم خردادي ها نيز سرشان به جنجال گرم بوده است.
۳- تحريك بيگانگان: در تمام خيزشان هاي اكراد (چه در ايران و چه در خارج از ايران) دست قدرت هاي خارجي به وضوح نمايان است. دخالت شوروي ها در غائله قاضي محمد و نفوذ كليه قدرت هاي خارجي در گروه هاي ضد انقلاب مستقر در كردستان، چيزي نيست كه به كسي پوشيده باشد.
۴- حركت هاي خارج از كشور: قول هايي كه از سوي دول غربي و حتي سازمان ملل به اكراد كشورهاي تركيه و عراق، در خصوص تشكيل يك حكومت خودمختار كرد، مي تواند عامل تحريكي براي كردهاي كشور ما بوده باشد. چنان كه بعضاً از سوي رهبران كرد، زمزمه تشكيل كردستان واحد، متشكل از كردهاي تركيه و عراق و ايران و سوريه شنيده مي شد.
۵- اختلاف هاي مذهبي: كردها، اكثريت قريب به اتفاق مسلمانند و ۷۵% آنها سني مذهب مي باشند. اين اختلاف در مذهب (شيعه و سني) يك نقش كاتاليزور را در جنبش هاي كرد بازي كرده است و هرگز به عنوان يك مسأله اصلي مطرح نگرديد. چرا كه اصولاً رهبران كرد، معتقد به اصل جدايي دين (چه سني و چه شيعه) از سياست بوده اند و كمتر به مذهب (از هر نوع) توجه داشته اند.
به منظور درك بهتر روحيه اقوام ايراني، بخشي از سخنان «كلربري ير» خبرنگار فرانسوي را در گفت وگو با «ميشل فوكو» پس از بازگشت هر دو از ايران (تابستان ۵۷) درج مي كنيم. وي مي گويد: يكي از مثال هاي گوياي اين جنبش [انقلاب اسلامي] آن چيزي است كه براي كردها روي داد. كردها كه اكثريت شان سني مذهبي اند و گرايش خودمختاري شان از ديرباز بر همه آشكار است، با زبان اين قيام و اين جنبش سخن مي گفتند. همه فكر مي كردند كه كردها مخالف اين جنبش اند. حال آن كه آنان از اين جنبش حمايت مي كردند و مي گفتند: «درست است كه ما سني هستيم، اما پيش از هر چيز مسلمانيم» . هنگامي كه از ويژگي كرد بودنشان با آنان سخن مي گفتي، كم و بيش واكنشي حاكي از خشم و عدم پذيرش نشان مي دادند. آنها به زبان كردي به تو پاسخ مي دادند و مترجم از كردي ترجمه مي كرد: «چه، ما كرديم! نه! ابدا!، پيش از هر چيز ايراني هستيم و در تمام مسايل و مشكلات ايران سهيم ايم. ما مي خواهيم شاه برود.» شعارهاي كردستان دقيقاً همان شعارهاي تهران يا مشهد بود: «درود بر خميني» ، «مرگ بر شاه» . (ميشل فوكو، ايران: روح يك جهان بي روح، ترجمه نيكو سرخوش، افشين جهانديده، ص ۶۲).
متأسفانه جريان دوم خرداد علي رغم وجود برخي زمينه هاي تقرفه برانگيز در استفاده از مسأله قوميت ها هنوز بر استفاده از اين روش تأكيد مي ورزد. مصطفي تاج زاده با اقرار به اين مسأله در اين زمينه چنين مي گويد:
اصلاح طلبان منكر برخي اقدامات سوء و احياناً تجزيه طلبانه (دقيق تر بگويم واگرايانه) داخلي و خارجي درباره اقوام ايراني، به خصوص كردها نيستند.
