مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهي
اشاره:
عادات تغذيه اي نوجوانان اكنون بسيار متفاوت از عادات تغذيه اي نوجوانان در سال هاي دور است. استفاده از انواع غذاهاي حاضري Fast Food و ميل بيش از حد نوجوانان و جوانان به مصرف انواع غذاهاي حاضري يا فرآيند شده چون سوسيس، كالباس، همبرگر و ... به بخشي از عادات تغديه اي نسل جوان بدل شده است و اين عادات جديد باعث نگراني والدين و متخصصان تغذيه شده است.
شايد يكي از دلايل تغيير عادات تغذيه اي به تحول روحي و جسمي نوجوانان يا همان بلوغ بازگردد،  اين تحول تغذيه اي بيانگر پيام هاي جديدي چون نياز به استقلال، انقلاب در برابر رژيم غذايي خانواده و ... نيز هست. همان گونه كه با آغاز دوران بلوغ، نوجوانان دوست دارند تا دوستان،  لباس، فيلم، ورزش، شغل آينده و ... خود را خود انتخاب كنند، به همان نسبت نيز دوست دارند عادات تغذيه اي جديدي را براي خود برگزينند تا به اين وسيله استقلال خويش را به والدينشان اعلام كنند.
راهي براي جلوگيري از اين تحول وجود ندارد، چرا كه تغيير عادات تغذيه اي بخشي از تحولات رفتاري آنها است و در اين بين تبليغات رسانه ها، مجلات و روزنامه ها و ... نيز به آن دامن مي زند. از اين رو آگاهي والدين از اين تحول و انتخاب يك رژيم غذايي مناسب و سالم ويژه دوران بلوغ راهگشاي آنها در ايجاد تغيير تدريجي و صحيح عادات تغذيه اي جوانان و نوجوانان است.
براي آگاهي از اين اطلاعات، مطلبي تهيه شده است كه در پي مي خوانيد:
الف: بروز تحول
۱- تحولات ناگهاني
نخستين علامت بلوغ در نوجوانان ، تحولات ناگهاني در فيزيك بدن و به دنبال آن تغيير دو نوع تغذيه نوجوانان است كه ذيلاً به برخي از اين موارد اشاره مي كنيم:
* اولين تحول، اشتياق بيش از حد نوجوانان به خوردن است، تا جايي كه گاه اين اشتياق تعجب والدين را برمي انگيزد. نوجوانان فقط به خوردن ولع پيدا مي كنند (اشتياق كاذب) بدون اينكه به آنچه مي خورند يا مي نوشند، توجه كنند. به طوري كه فقط خوردن آنها ناشي از نياز آنها به سرگرمي است. اين اشتياق و اشتها براي پاسخ به گرسنگي نبوده و فقط جنبه سرگرمي دارد. (در اغلب موارد نوجوانان اصلاً گرسنه نيستند).
* خوردن نوجوانان، فقط به ساعات مشخصي از شبانه روز يا همان وعده هاي معمول شبانه روز محدود نمي شود، چرا كه خوردن آنها به نوعي ولع تبديل شده است.
* براي پاسخ به عطش سيري ناپذير و غيرواقعي آنها يا همان گرسنگي كاذب، بهتر است انواع غلات (ذرت بوداده، لوبيا، ذرت و ...) و يا انواع ميوه فصل، نوشيدني هاي بي ضرر و ... جايگزين خوردن غذا شود.
* دوران بلوغ، دوره رشد نوجوانان است. بنابراين رژيم غذايي انتخابي بايد تا حد ممكن مقوي، اما كم حجم و بي ضرر باشد.
* افزايش وزن از ديگر نشانه هاي دوران بلوغ و عاملي نگران كننده براي والدين و نوجوانان است، به ويژه اينكه ولع خوردن نيز كمتر مهار مي شود.
* تغيير در وضعيت ظاهري، جسمي و روحي از ديگر تحولات دوران بلوغ است كه اين تحول براي نوجوانان حساسيت زا و ناراحت كننده است.
ب: حساسيت ها
با آغاز دوران بلوغ، حساسيت هاي ويژه اي در نوجوانان پديدار مي شود. به نكاتي توجه مي كنند كه پيش از اين به آن توجهي نداشتند. وظيفه والدين است تا فرزندشان را در اين زمينه ياري كنند. از اين نكات مي توان به اين موارد اشاره كرد:
* شكل ظاهري اعم از تناسب اندام، پوست صاف و زيبا، موي زيبا و ... از نكاتي است كه نوجوانان به آن حساس مي شوند. به طوري كه اعتماد به نفس يا عدم اعتماد به نفس آنها به طرز چشمگيري به اين نكات وابسته مي شود. مضافاً اين كه در دنياي امروز مقبوليت در تناسب اندام و متأسفانه در بعضي موارد لاغري بيش از حد است.
* به همسالان خود توجه مي كنند و دائماً آنها را با خود مقايسه مي كنند. به ويژه دختران كه از نظر ظاهري توجه ويژه اي به همسالان خود دارند.
* اغلب مي توانند با اندكي اضافه وزن خود كنار بيايند، اما با خارج شدن تناسب اندامشان از حالت عادي، كلافه و عصبي مي شوند.
* به رژيم هاي غذايي به ويژه رژيم هايي كه به سرعت باعث كاهش وزن مي شوند، علاقه نشان داده و دستور اين نوع رژيم ها را از دوستان خود مي گيرند.
* به لوازم آرايشي به ويژه لوازمي كه باعث زيباتر شدن پوست آنها حتي به صورت موقتي مي شود، توجه نشان مي دهند.
* به جوش صورت (آكنه) بسيار حساس شده و دائماً در حال شكايت و يا يافتن راهي براي رفع آنها هستند.
ج- تغييرات عادت ها
در بند الف به بعضي تحولات ناگهاني دوران بلوغ اشاره كرديم. تحولات ذكر شده در بند الف وابسته به تحولات طبيعي بدن بوده و خارج از كنترل نوجوانان است اما در اين بخش به تغيير عادت هاي نوجوانان اشاره مي كنيم. تغييراتي كه خود خواسته بوده و از آن مي توان به «عكس العملي» در مقابل تحولات دوران بلوغ ياد كرد.
* علاقه به صرف غذا در بيرون از منزل. اين علاقه از اولين تحولات خودخواسته نوجوانان در دوران بلوغ است. به ويژه اينكه بسياري از نوجوانان تأكيد بر صرف غذا خارج از منزل و به همراه دوستانشان دارند.
* ولع استفاده از تنقلات بيش از غذاي اصلي. علاقه شديد به خوردن سيب زميني سرخ كرده، چيپس، پفك، نوشابه، بستني و ... از ديگر تحولات دوره بلوغ است. اين ولع عوارضي چون چاقي، جوش صورت، ناراحتي هاي دستگاه گوارش به ويژه معده درد و ... را به دنبال دارد.
* توجه به بازي و تفريح، تماشاي تلويزيون،  رفتن به سينما، تئاتر و ... بيش از صرف غذا.
* امتناع از صرف غذاي تهيه شده در منزل، به ويژه اينكه غذاي تهيه شده در منزل به عنوان تغذيه ساعت تفريح به نوجوان داده شود.
* حذف يكي از وعده هاي غذايي به ويژه صبحانه، به بهانه تناسب اندام يا دير رسيدن به مدرسه و ...
* صرف غذا با عجله و بدون توجه به نوع غذايي كه ميل مي كنند.
* انتخاب رژيم هاي غذايي خاص به توصيه همسالان. اغلب نوجوانان به تأسي از همسالان خود رژيم هاي غذايي را انتخاب مي كنند كه اغلب نيز با سن آنها سازگار نيست. مانند رژيم خام خواري و ....
* علاقه به امتحان تازه ها در رستوران، اغلب نوجوانان غذاها يا خوراكي هايي را انتخاب مي كنند كه به نظرشان ناشناخته است.
* نافرماني و سرپيچي از والدين به ويژه در انتخاب غذا، لباس، لوازم بهداشتي و ... اين نافرماني نوعي اعلام حضور و نياز به استقلال است.
* گرايش به رژيم غذايي همسالان به ويژه دوستان نزديك، خصوصاً اينكه شخص مورد نظر از جهت ظاهري مقبول جلوه كند.
د- راهكارها
والدين تنها كساني هستند كه مي توانند فرزندشان را براي گذر از اين بحران ياري كنند. در اين بخش راهكارهايي را به والدين پيشنهاد مي كنيم:
۱- رعايت نظم
نظم تغذيه اي نكته اي مهم در كنترل تغذيه نوجوانان است. والدين به ويژه مادران مي توانند با برقراري نظم ويژه در تغذيه خانواده نوجوانان را ياري كنند.
* برنامه غذايي سالم و منظمي را تنظيم كنيد. اين برنامه بايد توسط كليه افراد خانواده رعايت شود. هيچ گونه تفاوتي بين رژيم غذايي فرزندتان و ديگر افراد خانواده قائل نشويد مگر در جهت مثبت (به طور مثال افزايش مصرف لبنيات).
* زمان بندي مشخص براي صرف وعده هاي مختلف غذايي
* وضع قوانين غيرمشخص اما دقيق تغذيه اي براي نوجوان. براي مثال از خريد هر گونه خوراكي غيرمفيد چون چيپس، پفك، شكلات و ... بپرهيزند.
* به هيچ وجه نگذاريد فرزندتان مواد غذايي ويژه اي براي مصرف انتخاب كند، چرا كه اين مسئله باعث سوءتغذيه او مي شود. مثلاً مصرف دائمي غذاهاي گوشتي باعث افزايش اوره و مصرف بيش از حد ميوه و سبزي باعث افزايش ويتامين ها مي شود. اين افزايش ها باعث كاهش جذب مواد غذايي ديگر شده و شخص دچار سوء تغذيه مي شود. بنابراين تعادل تغذيه اي را فراموش نكنيد.
* اگر فرزندتان تأكيد بررعايت رژيم غذايي خاص به منظور تناسب اندام و كاهش وزن دارد، او را ياري كنيد. با مراجعه به متخصص تغذيه و انتخاب رژيم غذايي مناسب او را در كاهش وزن و تناسب اندام همراهي كنيد.
۲- تنوع
* به نياز نوجوانان پاسخ دهيد. تنوع طلبي از مشخصه هاي رفتاري دوران بلوغ است. بنابراين براي انتخاب مواد غذاي و خريد فرزندتان را همراه خود ببريد. بگذاريد به تنوع طلبي خود با انتخاب صحيح و با كمك شما پاسخ بگويد.
* قبول كنيد كه فرزندتان نياز به تفريح و صرف غذا با همسالان خود دارد. بنابراين بگذاريد تحت نظر شما يا يكي از والدين دوستانش براي صرف غذا به رستوران برود.
* نوجوانان به ويژه دختران به رژيم غذايي ويژه حاوي آهن و كلسيم نياز مبرمي دارند. بنابراين با رعايت تنوع غذايي اين نياز را به بهترين وجهي پاسخگو باشيد. (مثلاً گاه شيرقهوه يا شيركاكائو را جايگزين شير كنيد.)
* در خريد دقت كنيد و انواع مواد غذايي شامل انواع غلات (نان، نان جو، ماكاراني و ...) انواع سبزيجات و ميوه ها، انواع لبنيات (شير، شيركاكائو، ماست، پنير، خامه و ...)، مواد پروتئيني و ... را خريداري كنيد.
* گاه براي تنوع و رفع نياز نوجوان چيپس، پفك، شكلات و ...را خريداري كنيد، اما در مصرف آنها اصول و نظم دقيقي را رعايت كنيد.
* براي ميان وعده ها حتماً خوراكي هاي مناسبي را در نظر بگيريد، رعايت تنوع فراموش نشود.
۳- سرگرمي، بازي و ورزش
* ورزش هايي چون شنا، ايروبيك، بسكتبال، پياده روي و ... بهترين ورزش ها براي شادابي و تناسب اندام است. او را به ورزش ترغيب كنيد.
* نوجواني سن توجه بيش از اندازه به خود است. توجه او را از خودش به سرگرمي هاي سالم و مفيد چون ورزش، مطالعه و ... سوق دهيد.
* ورزش هاي دسته جمعي روش مناسبي براي تشويق نوجوانان به ورزش است. بنابراين ثبت نام در يكي از كلاس هاي ورزشي به ويژه ورزش هاي گروهي چون بسكتبال،  واليبال، اسكيت و ... بسيار مناسب است.
۴- همفكري و كمك
* به فرزندتان كمك كنيد تا بزرگ شدن، تحول و تغيير در ساختار فيزيكي و روحي رواني خود را باور كرده و با آن كنار بيايد. به او بفهمانيد كه تحولات نشانه رشد او است و امري است كاملاً طبيعي .
* او را متوجه كنيد كه همسالان او نيز مانند او متحول شده اند، اين نكته او را در پذيرش تحولات خويش ياري مي كند.
* توجه او را از توجه به وضع ظاهري اش به نكات ديگر معطوف كنيد. توجه بيش از حد به وضع ظاهر ويژه اين دوران است اما اين نكته باعث بروز مشكلات متعددي مي شود. چرا كه بروز تحولات، چهره و فيزيك بدني را متغير مي كند و توجه بيش از حد به خويشتن، همزمان با اين تحولات نوجوان را عصبي مي كند.
* حس اعتماد به نفس او را تقويت كنيد. به او بفهمانيد كه لاغري بيش از حد يا چاقي نشانه سلامتي نيست.
* اگر فرزندتان از وضع ظاهري خويش با وجود كمي اضافه وزن يا كمي كمبود وزن (لاغري) راضي است، براي كاهش يا افزايش وزن به او فشار نياوريد. فقط سعي كنيد وزن خويش را ثابت نگه دارد.
* به هيچ وجه در ارتباط با رژيم غذايي، افزايش يا كاهش وزن، چاقي و لاغري، تحولات دوران بلوغ و ... در جمع صحبت نكنيد. اين صحبت ها فقط باعث كاهش اعتماد به نفس، عصبانيت، كلافگي و ... فرزندتان مي شود.
* از نافرماني هاي فرزندتان عصباني نشويد،  حتي اگر برخلاف ميل شما رفتار كرد. اين رفتار لازمه نسل نوجوان است. به جاي اينكه عصباني بشويد، او را كمك كنيد تا مجدداً به راه بازگردد.
* براي تقويت حس استقلال و اعتماد به نفس فرزندتان اجازه بدهيد تا با كمك شما آشپزي كند، خريد كند و ... اين مسئله نه تنها به او اعتماد به نفس مي بخشد بلكه پاسخگوي نياز به استقلال او است.
* به هيچ وجه او را مجبور به انجام كاري نكنيد، به ويژه اگر خودتان آن نكته را رعايت نمي كنيد. به طور مثال نبايد او را از خوردن شيريني تر منع كنيد، در حالي كه خود شيريني  تر ميل مي كنيد. براي مدتي عادات تغذيه خانواده را مطابق با نيازهاي فرزند نوجوانتان تنظيم كنيد.
چند نكته
* به فرزندتان بياموزيد كه غذا ماده اي مغذي براي رشد و سلامتي است و بايد در انتخاب و مصرف آن دقت كرد.
* تفاوت بين غذاي معمولي روزانه و غذاي تفنني براي نوجوانان به خوبي قابل تشخيص است. بنابراين با رعايت رژيم غذايي منظم به عنوان غذاي معمولي روزانه مي توان تناسب اندام و سلامتي را تضمين كرد. غذاهاي تفنني بايد طبق اصول و فقط گاهي مصرف شوند.
* به فرزندان اصول اوليه و صحيح برنامه ريزي تغذيه اي، انتخاب غذاي مناسب، رعايت رژيم غذايي صحيح و ... را بياموزيد.
* متأسفانه امروزه جامعه افراد لاغر را مقبول مي داند (توجه كنيد به تبليغ انواع محصولات غذايي، پوشاك و .... توسط افراد لاغر به ويژه در رسانه هاي غربي) اين عقيده، عقيده كاملاً غلطي است. لاغري، به ويژه لاغري بيش از حد، نشانه سلامت جسم و روح نيست. بنابراين به فرزندتان توضيح بدهيد كه تناسب اندام با لاغري به ويژه لاغري مفرط تفاوت دارد.
* به هيچ وجه غذا خوردن فرزندتان را مستقيماً كنترل نكنيد، چرا كه با اين روش حس لجبازي، كنجكاوي و ... او را تحريك مي كنيد.
* به هيچ وجه براي خوردن با او دعوا نكنيد. ملايمت و نرمش بهترين زبان است.
* نگذاريد فرزندتان به بهانه كمبود وقت از ورزش سرباز زند. حتي پياده روي به مدت ۱۰ دقيقه در روز را در برنامه او بگنجانيد.
* نوجواني سن سركشي، تحول و شناختن است. فرزندتان را در شناخت خود و اطرافيانش ياري دهيد...
منبع: http://www.cyh.com
( سايت وزارت بهداشت استراليا كه زير نظر وزير بهداشت استراليا لي استيونس اداره مي شود)